|
2000
|
|
|
Bai, hori eginen dugu ekainaren hamazazpian Miarritzen. Goizean bat izanen da Europa eta bere aniztasunak gaitzat hartuta, partikularki
|
hizkuntzen
eta irakaskuntzen aldetik. Arratsaldean bazkari herrikoi handi bat izanen da, berriz ere festa giro bat Seaskaren baitan.
|
|
|
Iruñean jaio zen 1965ean eta gaur egun Berriozarren bizi da. Batxilergoa egin zuen eta
|
hizkuntzen
ikasketari ekin zion: ingelesa eta frantsesa menderatzen ditu eta alemanez moldatzen da.
|
|
|
Bigarren, ekonomikoki: sinesten badugu Akitania Euskal Herriaren arteko ardatz ekonomiko hori indartzen ari dela, hor hiru
|
hizkuntzen
lurralde bat izango da, eta Hegoaldean bizkarra erakusten ari gara frantsesari. Frantsesak ez dira hori egiten ari.
|
|
|
Erabaki hori, haren ondorengo Frantzisko I.ak, 1531 urtean berretsi zuen. Baina, zortzi urte geroago ezabatuz suntsitu zuen, euskararekin batean Frantzia guztiko
|
hizkuntzen
etorkizuna larritasun ilunetara bultzatuz.
|
|
|
Gainera, gogoan har, euskara dela Espainiak eta Frantziak beraien barnean duten hizkuntzarik antzinakoena eta gaur oraindik bizirik dirauena. Eta
|
hizkuntzen
kontu honetan ezinezkoa dela tipiagoen edo handiagoen indarrekin jokatzea, demokratikoki baizik, izate naturalez eta gurasoengandiko arrazoiez.
|
|
|
Gai honetaz, neronek Julene Azpeitiaren Amandriaren altzoan (1961) liburuari egin nion hitzaurrean herri ipuinei buruz esan nuena berretsi nezake: herri ipuinak dira literaturaren aurrenengo kimuak, noski, haiexek izan direlako kulturadun
|
hizkuntzen
literatura oinarri. Sarri, ipuinak aski dira herri baten psikologiaren bereizkuntza egiteko.
|
|
|
Gero, horren ondorioz noski, Unesco arduratu zen lan sakon bat gertatzen, soziologo, hizkuntzalari eta pedagogoak bilduz eta elkarren artean
|
hizkuntzen
arazoa aztertuz, erabakiak argitara emateko, gomendio gisa: L, emploi des langues vernaculaires dans l, enseignement, 1953 urtean.
|
|
|
2001.ean, Hizkuntzen Urtearen helburuak bat baino gehiago izango omen dira. Batetik, hizkuntz aniztasunak Europako Batasunaren barnean berez dakarren ondare aberastasunaz europarrak jabearaztea eta, bestetik,
|
hizkuntzen
ikasketak bizitza osoan bultzatzea. Horrez gainera, hizkuntzen ikas irakaskuntzari buruzko informazio guztiak bildu eta zabalkundez eskaintzea izango omen da bere lana.
|
|
|
Batetik, hizkuntz aniztasunak Europako Batasunaren barnean berez dakarren ondare aberastasunaz europarrak jabearaztea eta, bestetik, hizkuntzen ikasketak bizitza osoan bultzatzea. Horrez gainera,
|
hizkuntzen
ikas irakaskuntzari buruzko informazio guztiak bildu eta zabalkundez eskaintzea izango omen da bere lana.
|
|
|
euskara eta frantsesaedo euskara eta gaztelania. Gainera, asko eta asko dira beste
|
hizkuntzen
jabe erebadiren euskaldunak, gero eta gehiago dira euskaldunen artean hiru edo lau hizkuntzaren jabe direnak, gazteak batez ere. Euskalduna da, bakar bakarrik, testuinguruakahalbidetzen dion neurrian, euskaraz ala inguruko erdaraz funtzionatzea erabakidezakeena.
|
|
|
Gure bigarren ikerketa Berry-ren ereduaren eraldaketan oinarritu da, non gurasoen jatorriaren eta etxeko
|
hizkuntzen
arteko erlazioan ainguratzen diren hiru identifikazio estrategiak gerta daitezkeen gutxiengo egoeran dagoen taldean: asimilazio, integrazio eta separaziorako estrategiak.
|
|
|
egin nahi dutenen kontra. Ez baitaposible
|
hizkuntzen
–funtzioak aldatzea, horretan inplikazio politikorik ez balegobezala?? (22, 11).
|
|
|
Zeinekinbide urratu hezkuntzan, euskal hiztun eskolatuek ahozko trebetasunak egoki garaditzaten?... Galdera hauen guztien erantzuna erraz topatuko dugu, inguruko
|
hizkuntzen
bilakaera eta errealitatea aztertuz gero; gurean, ordea, erantzun gabe dauzkagu.
|
|
|
Honen aburuz, elebidunek bi hizkuntzetariko baten ekarpena hautatzen dute funtzio hori betetzeko, hizkuntza batean zein bestean mintzo direlarik. Datu hau oso esanguratsua gertadaiteke, izan ere, gurean
|
hizkuntzen
ukipen egoera oso indartsua da eta aztergai dugungiza taldean, gazteen artean alegia, kultur eta hizkuntz erreferentzia indartsuenakukipen egoeran sortuak dira.
|
|
|
Laburbilduz, badirudi, komunikazioa? orokorki zein partikularki hartutako
|
hizkuntzen
azterketarako topagune zientifiko egokia dela, eta gerora begira ere hala izaten jarrai dezakeela, horretarako kontuan hartu behar diren alderdiak dagoeneko ondojasotzen dituelako.
|
|
|
Honen ondorio bat daaskotan aipatzen diren egungo diziplinanitzaren, diziplinartekotasunaren, edo diziplinazeharkotasunaren beharra, aztergai bakoitzaren inguruan, egungo zientziagintzan. Orokorki zein partikularki hartutako
|
hizkuntzen
aztergaiak nahiko etsenplu onak ematen dituzte hori ulertzeko; horrela sortu dira lehen aipatutako zenbaitdiziplina berri, beraien artean geroz eta lotura handiagorekin bilakatzen aridirenak: soziolinguistika, psikolinguistika, etab.; eta horrela gertatzen dira, baitaere, aditu eta ikerlari gehiago geroz eta jantziagoak egotea, modu anitz honetanorokorki zein partikularki hartutako hizkuntzak aztertzean.
|
|
|
Interesgarria da ikustea
|
hizkuntzen
presentzia, kasta banaketa, bezala definitzehori, eta zein garbiki iritzi zion, Gotzainaren bidetik joz gero, hizkuntz kontrolikgabeko egoera onartuko zela Elizako bizitzan.
|
|
|
Testuaren ondoko lerroetan, lehendik esandakoak garatu zituen, eta irizpidedemografiko hutsen arabera banatu
|
hizkuntzen
erabilpen lurraldeak. Hasteko, hiriaketa herri handiagoak jarri zituen alde batera (gaztelaniaren erabateko erreinua), eta, bestera, herri txikiagoak:
|
|
|
1938ko abenduan bertan SerranoSuñer ek Ordena Publiko eta Barne Ministeritzak Gobernaziokoan bateratu zituen, bere eskuetan. Hortik aurrera,
|
hizkuntzen
arazoa ere CEDA tik zetorren erdi falangistahonek izango zuen bere ardurapean.
|
|
|
Frankismoaren hiri/ herri txikien banaketa horretatik
|
hizkuntzen
kultur soziologiara gatozela, funtsezko beste ideia bat honako hau da: ezjakin eta analfabetoenmundua da euskara, kultura eta historia idatzirik ez duena; nornahirentzat ere lotsakizun izan daitekeen hizkuntza.
|
|
|
Gobernua eliz munduan sartzen hasiz gero, ez jakin noraino hel zitekeen arazoa.Josefinismo agintezale baten atarian ote zegoen Eliza espainola? Aliatu ala menpekoizan behar zuen Elizak
|
hizkuntzen
arlo horretan. Ez da hau urrunagoko arazo horiargitzeko egokiera, eta gurera mugaturik, zuzenean hizkuntz politikaz jazotakoakekarriko ditugu hona.
|
|
|
Errotikoaldakuntza orokor baten ametsa zuenez, pentsa daiteke hizkuntz arloa ere berarenpolitikagintzarako eremua izan zitekeela. Ez zen izango hori
|
hizkuntzen
arloarihelduko zion lehenengo Iraultza, halakorik aski aldiz gertatu baita.
|
|
|
Jean Claude Corbeil, Quebec-eko hizkuntz politikarako ministrordeak, oso ongiezagutzen du Quebec-en azken 30 urteotan egindako hizkuntz politika. Bartzelonanizandako
|
hizkuntzen
nazioarteko mintegian, 1999ko urrian, honela zioen IñakiPetxarroman ek egindako elkarrizketan (ikus Egunkaria, 1999ko urriaren 5a): –Esanliteke frantsesa bihurtu dela hizkuntza ohikoa harreman komertzialetan eta lanarenmunduan.
|
|
|
Bigarrenik, Estatu modernoen aldetik indarrean ezarritakohizkuntza politika, Konstituzioetako formulazioak gorabehera, de facto beti berenazio hizkuntzaren aldeko politika izan dela. Liberalismoaren zorigaitzeko printzipioa,
|
hizkuntzen
arazoari dagokionez, ez dela izan inoiz harako, laisser faire, laisserpasser, maltzur eta zeken hura baizik.
|
|
|
Erresumak erabakitzen du hizkuntzenetorkizuna; eta gero eta nabarmenago da hau egia. Hauziaren kakoa hortan datza.(...) Esan dezagun, beraz, oraingoz, eta erresuma hau dan edo hura dan aztertu gabe, erresuma dala
|
hizkuntzen
etorkizuna erabakitzen duena? (1966c, 452).
|
|
|
Izanere, hizkuntzaren patua gizarte indarren hartu emanetan datzala onartzeko eragozpenikez baldin badugu, ez genuke, orobat, honako egiaztapen hau berresteko arazorik izanbehar. Alegia, gizarte indarron nondik norakoa erabakitzen den gunerik erabakigarriena Estatuaren botere metaketa dela, eta, horrenbestez,
|
hizkuntzen
nondik norakohori goitik beheraino baldintzatzen duela Estatuaren osotasun izaerak. Utz ditzagunIrlandako kontuak, behingoz, adibide honek ez baitu deusik erakusten hemen diogunaz.
|
|
|
Kapitalismoaren garapenak hizkuntza bateratupublikoa ezarri du Estatuaren mugapeko herrialde zabalean, tartean dauden herrihizkuntzak irentsiz: hitz batean,
|
hizkuntzen
historiak mugarri sakona jarri digu begienbistan, ikusi nahi duenarentzat. Txillardegik aspaldi ikusi zuen, eta gidaritzat hartubehar genuke puntu honetan ere:
|
|
|
Honela mintzo zaigu Txillardegi gai honen inguruan:. Meillet' ek, esate baterako, anitz izkribu egin du hizkuntzei buruz; eta bat berezikimundu guziko hizkuntzei buruz, oso ezaguna. Hizkuntza askoren kondaira ezagutuarren, halere, eta askotan egia garbi erakutsi arren, bere chauvinismoa dala bide, ezdu garbi ikusten kakoa; eta
|
hizkuntzen
galtzearen kariak < asko eta nahasiak> zaizkio.Halere hitz guziez argitzen du egia: < politikazko erakunde baten indarra, zibilizaziobaten balioa, gertuko arrazoiñak edo kariak izan ditezke; baiña funtsezkoa hau da: lurralde zabal batean eraikitzen dan hizkuntzak baliotasun paregabea du>.
|
|
|
litzateke. Harritzekoa da kulturen,
|
hizkuntzen
eta gizarte erlazioekiko ekologiaz nola ez den gehiago hitz egiten. Hala ere, interesgarria da jakitea, Herder-ek, XVIII. mendearen amaieran, gaurko naturaren ekologistak baino askozlehenago, kulturen eta hizkuntzen ekologiari hasiera eman ziola.
|
|
|
Harritzekoa da kulturen, hizkuntzen eta gizarte erlazioekiko ekologiaz nola ez den gehiago hitz egiten. Hala ere, interesgarria da jakitea, Herder-ek, XVIII. mendearen amaieran, gaurko naturaren ekologistak baino askozlehenago, kulturen eta
|
hizkuntzen
ekologiari hasiera eman ziola.
|
|
|
Izan ere, fonemak fonologiari atxikitzen zaizkio eta George Yule k (1996, 66) definitu bezala,, hizkuntzan esangurak bereizten dituzten soinuak dira?. Hortaz, fonologia
|
hizkuntzen
soinuen sistema eta ereduen deskripzioa da. Fonologian soinu ereduak aztertzen dira.
|
|
|
Teletestuaren norma edo arau legala 1986ko abenduaren 6an argitaratu zen. Antonio Tortosa ingeniariak izkiriatu zuen arau espainiarra, 128 zeinu ortografiko dituena (Estatu espainiarreko
|
hizkuntzen
zeinu guztiak jasotzen dituena). Gorrentzat sortutako teletestua denboraren poderioz familientzako zerbitzu bilakatu zen.
|
|
|
Hemen ere, hizkuntzak (folklorearekin batera, adibidez, beste zerbait aipatzearren) oso indartsua den identitate efektua du, eta hau horrela den heinean, Estatuak bilatzen duen identitate uniformearen aurka egiten du. Horrela bakarrik uler daitezke, kulturaren gaiarekin gertatzen den antzera, historikoki Estatuek Estatu Nazioarena ez den
|
hizkuntzen
konpetitibitate politikoa ezabatzeko egin izan dituzten saiakerak. Izan ere:
|
|
|
Beste bi olerkari gazte gaurkotasunez beterik. 22 zk. (1966), 63 Unamuno’ren euskal izakerari buruzko ohar batzuek. 30 zk. (1968), 17 Euskalarien Nazioarteko Jardunaldiak zirela ta (Joxe Azurmendiri gutuna). 17/ 18 zk. (1981), 225 D. Nemesio Etxaniz, euskal idazlea. 22 zk. (1982), 155 Yon Etxaide, idazle bikain eta adiskide minaren oroitzapenez. 110 zk. (1999), 49 Andima Ibiñagabeitiaren euskaltzaletasuna. 112 zk. (1999), 95 Euskararen berreskurapenaren teoria soziolinguistikoa eta
|
hizkuntzen
teoria soziala. 42/ 43 zk. (1987), 31 (Itz.: Gotzon Nazabal).
|
|
|
SAGARNA, Andoni Eibarko eta Zorroagako Soziolinguistika Egunak. 31 zk. (1984), 101 Euskararen berreskurapenaren teoria soziolinguistikoa eta
|
hizkuntzen
teoria soziala. 42/ 43 zk. (1987), 31 (Itz.: Gotzon Nazabal). Euskararen erabilpena. 30 zk. (1984), 121
|
|
2001
|
|
|
Euskalduntze alfabetatze aldizkari hau, batik bat helduen euskara irakasleei zuzendua dago. Izan ere, ama hizkuntzaren eta bigarren
|
hizkuntzen
irakaskuntzarekin zerikusirik duten zientzia arloak (psikologia, linguistika aplikatua, andragogia, pedagogia, soziolinguistika) ditu berezko esparru, eta hizkuntzen irakaskuntzan/ alfabetatze gaietan teoria, teknika eta ikerketak ezagutaraztea da bere helburu nagusia. Bere azken zenbakian agertzen dituen lanen artean, besteak beste, hauexek aipa genitzake:
|
|
|
Euskalduntze alfabetatze aldizkari hau, batik bat helduen euskara irakasleei zuzendua dago. Izan ere, ama hizkuntzaren eta bigarren hizkuntzen irakaskuntzarekin zerikusirik duten zientzia arloak (psikologia, linguistika aplikatua, andragogia, pedagogia, soziolinguistika) ditu berezko esparru, eta
|
hizkuntzen
irakaskuntzan/ alfabetatze gaietan teoria, teknika eta ikerketak ezagutaraztea da bere helburu nagusia. Bere azken zenbakian agertzen dituen lanen artean, besteak beste, hauexek aipa genitzake:
|
|
|
Zera esan digu Apraizek: " Bilketa lana kulturala ere bada, eta beti ahal beste
|
hizkuntzen
baliokideekin sistematizatu behar da". Asko eskatzea izango da hori jasotzea, ekibalentzia matematiko teknifikatuak euskaraz ez direlako eman, aparatuak ingelesez daudelako, baina lan talde kualifikatu batek jasoko balu, gero, Euskaltzaindiak edo onespena eman eta kalera irteterakoan argia eta erraza izan luke, bere ustetan.
|
|
|
Gaztelueta Fundazioak antolatutako Hezkuntza Eleaniztunari buruzko IV. Jardunaldietan aurkeztutako lanak biltzen ditu Eusko Ikaskuntzak" Cuadernos de Educacion" delakoaren 11 zenbakian. Besteak beste, Piero Floris ek italieraz eta frantsesez aurkeztu zuen" Materiale didattico e formazione degli insegnanti", Josu Sierraren" Hizkuntzak ikasteko benetako esperientziak' chat' edo bideokonferentziaren bidez", Pilar Sagasta eta Mikel Usabiagaren artean eginiko" Teknologia berrien erabilpena
|
hizkuntzen
irakaskuntzan", Luis M. Larringanen" Hizkuntzaren kalitatea", Joaquim Arnauren" Pensamiento de los profesores relacionado con la practica", Xabier Goragorriren" Eleaniztasun goiztiarrari bai, baina ez edonola" eta Maribel Valeroren" Lectoescritura en tres lenguas".
|
|
|
Frantzia eta Italia zentralisten jarrera aldaketa nabarmentzen dute gehienek, oraindik ustezko xedea erakutsitakoa baino gehiago den arren. Europako
|
hizkuntzen
kartaren berrespena etenda dauka Frantziak adibidez, eta berretsi dutenengan ere aurpegieraren atzetik kasu zehatzak hizkuntzen aurkakoak dira sarri: Nafarroa nabarmen, Espainiak berretsi baitu, Alemanian ere sorabiarrek euren eskubideak ez direla betetzen salatzen dabiltza Batasunaz geroztik, eta Erresuma Batuak Eskoziari autonomia eman arren, badirudi Edinburgoko gobernuak galdutzat jotzen duela gaelikoa.
|
|
|
Knorrek dioenez programaren izpiritua
|
hizkuntzen
ikasketen garrantzia gizartearen kontzientzian sartzea zen," eta diru laguntzetan, Batasunaren hizkuntz ofizialak eta' estatuek erabakitakoak'" zeuden. Ondorioz," zenbait estatuk gutxituei bizkarra eman die frantsesak, esaterako eta beste batzuek bigarren mailan utzi dituzte espainolak, adibidez.
|
|
|
. Europako Batasunak
|
hizkuntzen
gaian kontu handiz dihardu. Nizako Itunean adibidez, oso garrantzitsutzat jo den oinarrizko eskubidea sartu zuten, irakurrian ahul samarra ematen duen arren" hizkuntza askotarikotasuna onartzeak".
|
|
|
Ez da erraza Europako
|
hizkuntzen
erradiografia egitea. Zein dira «hizkuntza», zein dira hizkuntz gutxitu?
|
|
|
EBLULek (Europako Hizkuntza Gutxituen Bulegoak) 40tik gora hizkuntza zenbatu ditu Europar Batasunean bakarrik eta eztabaida geroz eta biziagoa da. Euskaldunok bizi osoa eztabaidatzen dihardugun gaia heldu da Bruselara; ez zehazki hizkuntza gutxituen haritik, baina bai
|
hizkuntzen
oinarrizko betebeharrak eraginda: komunikazioa izaki mintzairaren zentzua, zelan gauzatu egun hamaika eta zenbait urtean hogeitik gora hizkuntza ofizial izango dituen Batasuna, gurea bezalakoak ahaztuta ere?
|
|
|
" Hay chicles, caramelos, pastillas de café y leche" (12.or.,...)," Chicle americano" (12.or.,...). a) Historiako hizkuntza bikoiztasun hau ez da bigarren nobelaren kasukoa bezain bortitza. Aipatutako kasu horretaz gain, protagonistak berak asmatutako beste istorioetan (etxez etxe saltzaile gisara dabilen sekuentzia horretaz aparte), ez dago bi
|
hizkuntzen
erabilera sistematikorik. Funtsean, kontakizunaren espazio hipotetikoa kokatzeko balio digun baliapide honek (estazio hori Euskal Herriko edozein estazio izan daiteke), ez digu 100 metro ren kasuan islatzen zuen bi komunitate linguistikoen konflikto hori hain nabari agertzen. b) Narratzailea protagonista duten beste istorioak, gehienetan lehenaldian kontatuak, eta itxuraz protagonistaren gaztaroari dagozkionak.
|
|
|
Beste herrialdeetako
|
hizkuntzen
esaldien erabilpena beste lurraldeetan egon denaren ezaugarririk nagusiena dugu, eta kulturalismoaren ezaugarri hau ez da falta Sarrionandiaren liburuan:
|
|
|
Egun, Porvoo, Finlandiako hiririk zaharrenetan bigarrena da, eta nonahi ageri ditu Finlandiako historiaren arrastoak: bi
|
hizkuntzen
erabilera, gerren aztarnak, eta itsas merkataritzaren eragina.
|
|
|
Espainiako Estatuan oso atzera gaude oraindik atzerriko
|
hizkuntzen
ezagutzari dagokionez eta horixe da, hain zuzen ere, ikastetxe publiko zein pribatuen erronka handienetako bat.
|
|
|
Baina Bronckart ek beste bi errealitate ere jartzen ditu aurrez aurre, bien artekoharremanak berraztertzeko: hizkuntzalaritza eta
|
hizkuntzen
didaktika. Are gehiago, harreman horien nolakotasuna dago bere liburuaren oinarri oinarrian, eduki osoabaldintzatuz.
|
|
|
Egiatan, kontraesan sakonen eremua da
|
hizkuntzen
irakaskuntza. Baina kontraesanhoriek pedagogikoak dira lehen lehenik.
|
|
|
Hizkuntzaren zientziak eta
|
hizkuntzen
irakaskuntza, beraz, erronka egoeran daude.Baina bi aldeetakoa da erronka. Pedagogoek asko daukate teorikoetatik ikasteko; zientzialarien egitekoa da, berriz, egokiak diren egintza pedagogikoak deskribatu etateorizatzea.
|
|
|
Azkenhamarkadetan, bi eratan mamitu da jokabide hori:
|
hizkuntzen
psikopedagogian etahizkuntzalaritza aplikatuan.
|
|
|
Jokabide hori, azken batean, ikuspegi moderno edo teknikoaren ondorio da: teoriak esango digu praktikan nola jokatu (Esnal, 1999; batez ere, 28 orr.); beraz,
|
hizkuntzen
irakaskuntzarako programa eta metodoetara egokitu beharkogenituzke hizkuntzaren zientzien ekarriak. Baina, aurreratu genuen bezala, desegokia da jokabide hori.
|
|
|
Hasieratik banekien eremu handi eta nahasian sartuko ginela. Izan ere, errealitate osoa (gurera etorriz, hizkuntza eta
|
hizkuntzen
irakaskuntza) ulertzekoera ari da errotik aldatzen. Paradigmaz ari gara aldatzen, paradigma modernotikultramodernora.
|
|
|
Testu generoa nozioa, azken batean, hizkuntz erabilera, berezitu, horiek(= hizkuntza praktikatzeko moldeak) ulertzeko eta berorien onargarritasunaerabakitzeko tresna baliagarria da. Baita
|
hizkuntzen
i (ra) kaskuntzan kontuan izanbeharreko errealitatea ere.
|
|
|
CEC. (Euskaraz: Irakurketa
|
hizkuntzen
irakaskuntzan. Gogoeta batzuk, HABE, 1994), Donostia.
|
|
|
Jakina denez,
|
hizkuntzen
irakaskuntzaren eredu berrietan badira hiru hitz, nolabait, berrikuntzaren gako egin ditugunak: –testua?,, kultura?
|
|
|
Horretarako, ikasgelaren zereginaz hitz egiten hasiko naiz; ondoren, gogoetalabur bat egingo dut autonomiaren aldarrikapenak
|
hizkuntzen
ikaskuntzan dukeenzentzuaz; jarraian, autonomia sustatuko duen ikas eredua ezaugarritzenahaleginduko naiz; eta, azkenik, ikasgelako jarduerak diseinatzeko oinarrizkoirizpide batzuk emango ditut, betiere aldez aurretik jakinaraziz ezen horiek guztiakez direla, adituen, hitzak, geure euskaltegian egitasmoa berritze aldera egindakohausnarketak eta hartutako erabakiak baino.
|
|
|
Azken urteotan
|
hizkuntzen
irakaskuntzan aldaketa ugari eman dira; besteak beste, edukiak sekuentziatzeko moduak berraztertu dira. Hortik ikasgelako lanaprogramatzeko eredu berriak sortu dira, betiere behinenik honako irizpideakaintzat hartuta (Ikus Helduen Euskalduntzearen Oinarrizko Kurrikulua, 21 orria):
|
|
|
B. Bateragarria da
|
hizkuntzen
irakaskuntzan hain arrakastatsua izan denhurbilpen nozio funtzionalarekin.
|
|
|
Euskal Herria euskalduntzeko helburuaren alde lan egin behar duen euskara irakaslearentzat asko dira jokamolde komunikatiboak eskaintzen dizkion abantailak.Bigarren
|
hizkuntzen
irakaskuntzan aritzen diren irakasleen kezka nagusia, ikasleakikasten ari diren hizkuntza erabateko zuzentasunez eskuratzea da, eta, gainera, ahalik eta denbora eperik laburrenean. Gure kasuan, ordea, bigarren kezka nagusibat ageri da, ikas prozesuaren amaieran euskara erabiltzen duen euskalduna lortunahi dugulako.
|
|
|
Ez dut uste analisikontrastiboa hemen justifikatu behar denik; eta, urteetan hizkuntzen arteko aldeakaztertzeko erabili bada ere, oraingo honetan kulturen arteko aldeak aztertzeko erabili nahi dugu. Analisi kontrastiboaren teoria planteatu zuenean, Lado k hizkuntzakbere osotasunean alderatzea proposatu zuen; hasiera hasieratik, analisi mota horihizkuntzen alderdi linguistiko eta gramatikalak alderatzeko erabili zen; eta, ustez, alde horiek
|
hizkuntzen
ikaskuntzan izango zuten eragina aurreikusteko erabilibazen ere, Lado k hori baino gehiago nahi zuen, eta ez bereziki ordena horretan.Sistema osoak konparatzea proposatzen zuen berak. Sistema horien alderik iluneneta ezkutuena kulturarena da, dudarik gabe.
|
|
|
Ikasleek
|
hizkuntzen
ikaskuntzari eta estrategiei buruzkohausnarketa egitea, berenalderdi onak eta gabeziakatzemanez.
|
|
|
Baina, eginkizun horiek guztiak ez dira era objektiboan edo neutroan egingo.Egitarauaren diseinatzailea, irakasle izan zein hezkuntzaren teorizatzaile izan,
|
hizkuntzen
irakaskuntzan diharduen profesional lantalde bateko partaide da. Etatalde horrek ikuskera jakin batzuk izango ditu:
|
|
|
Ezin da ukatu
|
hizkuntzen
ikaskuntzan gabiltzan irakasleok lan zaila dugulaesku artean. Hizkuntza bereganatzeko prozesua arrakastatsua izan dadin, eginkizunezberdin ugariri erantzun behar diegu:
|
|
|
Elsa Scheelen argitaratu zen urte berean argitaratu zenEgunero hasten delako, polifonia linguistikoa agerian ezartzen duen lehen eleberria. Ehun metro eleberriarekin
|
hizkuntzen
nahasketa oraindik sistematikoagoaeta errealistagoa egin zen, are gehiago, eleberriaren ekintza euskal ingurumenbatean kokatzen dela (aurreko lanean ez bezala) kontuan hartzen bada?, euskarakerrealitatean bizi duen egoera diglosikoa baliabide narratologiko honi esker inoizbaino hobeki adieraziz.
|
|
|
Lan honetan jasotzen direnak bi doktorego tesi horien alderdi teorikoenakdira: 1) Alde batetik, ukipen
|
hizkuntzen
ikaskuntza eta erabilera direlako gaienarloetako ikerkuntza tradizioarekin lotuz; 2) Bestalde, euskararen ikaskuntza etaerabilera gaiekin zuzenean lotuz. Horregatik, gutxi izango dira erabiliko diren datuenpirikoak:
|
|
|
Gai hauek zenbait gizartetan eta hainbat diziplina sozialetan (linguistika, psikologia, psikolinguistika, soziologia, soziolinguistika, psikologia soziala, psikosoziolinguistika, politika, psikopedagogia,
|
hizkuntzen
didaktika, etab.; Azurmendi, 1987, 1988, 1999) aztertu ohi dira. Elkarren arteko muga zehatzik ezbadago ere, diziplina bakoitzak ikusmira bereziaz aztertzen ditu gaiak; horrelabada, lan honetan zein ikusmira (k) jarraituko den (diren) zehaztu beharra dago: literaturan tradizio luzea duen, psikologia soziala?
|
|
|
2 Ukipen egoerako menpeko
|
hizkuntzen
ikaskuntza/ ezagutza (bigarren atala, Arratibel). Sarrera baten ondoren, honako kapitulu hauek bereiziko dira: ukipenezko bigarren hizkuntzen ikaskuntzarekiko eredu teorikoak, jarreraketa motibazioa, bizitasun etnolinguistiko subjektiboaren teoria, euskararenikaskuntza eta ezagutza maila azaltzeko eredu psikosoziolinguisko berezia, eta azken emaitza eta ondorio teorikoak.
|
|
|
2 Ukipen egoerako menpeko hizkuntzen ikaskuntza/ ezagutza (bigarren atala, Arratibel). Sarrera baten ondoren, honako kapitulu hauek bereiziko dira: ukipenezko bigarren
|
hizkuntzen
ikaskuntzarekiko eredu teorikoak, jarreraketa motibazioa, bizitasun etnolinguistiko subjektiboaren teoria, euskararenikaskuntza eta ezagutza maila azaltzeko eredu psikosoziolinguisko berezia, eta azken emaitza eta ondorio teorikoak.
|
|
|
3 Ukipen egoerako menpeko
|
hizkuntzen
erabilera (hirugarren atala, Garcia). Berriz ere sarrera baten ondoren, ondoko kapituluak bereiziko dira: aztergaia psikologia sozialaren tradizioan nola kokatzen den, identitate etnolinguistikoaren teoria, sare soziala, euskararen erabilera azaltzeko eredupsikosoziolinguistiko berezia, eta azken emaitza eta ondorio teorikoak.
|
|
|
Eredu horrek hizkuntz gaitasunaren garapenak sorturiko norbanakoen ezberdintasunez gain, bigarren
|
hizkuntzen
gizabanakoan izan ditzakeen eragin sozialakere hartzen ditu kontuan. Arrazoi horregatik hizkuntza eta elebiduntasunaz dugun arren, kultura eta kulturbiduntasuna ere kontuan izan beharrekoaspektuak lirateke eredu honetan.
|
|
|
Schumann-en akulturazio eredua (1978a; 1978b) bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntza, naturalean, oinarritzen diren aldagai kausal gehien identifikatzera mugatzen da; hau da, «hizkuntza instrukziorik edo argibiderik gabe eta hitz egiten deningurunean ikasten» (1978a, 27 or.).
|
|
|
Autore horren ustez (1978a) bi faktore mota bakarrik dira, sozialak eta afektiboak, bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntzan gehien eragiten dutenak, eta bi horiek akulturazio konstruktuak barneratuta daude.
|
|
|
Bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntzan eragiten duten faktoreak ondokoak dira: 1) Aldagai sozialak, taldearen akulturazio gradua baldintzatzen duten talde artekoharremaneko aldagaiak direnak.
|
|
|
1 Testuinguru kulturanitza bi
|
hizkuntzen
bizitasun etnolinguistikoa nahikoaltua denean gertatzen da. Bi hizkuntzek estatus konparagarria dute, ongierrepresentatuak daude biak eta laguntza instituzional nahikoa dute.
|
|
|
Hizkuntza minoritarioa duten taldeko kideentzat, berriz, 2Hren jabekuntzaren ondorio soziala asimilazioa da (ikusLambert en (1974) elebitasun kengarriaren kontzeptua). Beraz, testuingurusoziala garrantzizko faktore bezala ikusia izan da
|
hizkuntzen
jabekuntzan.
|
|
|
Baina hori horrela izanik, harrigarria da oraindik beti ondo ez bereiztea zenbait gauza, adibidez: , bigarren
|
hizkuntzen
(2H) jabekuntza, gaiaren barruan dagoen tipologia, zeren tipo bakoitzak baditu bere berezitasun garrantzitsuak, enpirikoki kontuan izan beharrekoak eredu bat aukeratzerakoan.
|
|
|
Horrela, aztertuko den gaiaren egoera honelakoa dela kontsidera daiteke: 1) ukipenezko 2H menpeko tipokoa izango da, 2) helburu orokorra, hizkuntz politika ofizialarenarabera behintzat, elebitasuna eta elebiduntasuna, gehi eta kulturbiduntasuna lortzea da, hau da, taldeen arteko estrategia integratzailea erabiliz, ukipenezko
|
hizkuntzen
eta kulturen arteko integrazioa egitea; hori horrela daEuskal Autonomi Erkidegoan, helduen euskalduntze prozesua gehien ematen denlurraldean, ez ordea Nafarroako eta Iparraldeko lurraldeetan; 3) 16 urtetik gorakopopulazioarekikoa da; 4) prozedura formala, irakatsi ikasi prozesuen bitartez, garatuko den jabekuntza prozesuan sartzen da. Kontestualizazio hori beharrezkoada, eta horrek gidatuko du ondoko azpikapituluetako literaturak eskaintzen dituenteorien eta ereduen arteko aukerak zeintzuk izan daitezkeen ikustea.
|
|
|
Lambert-en (1963a; 1963b; 1967; 1972; 1974) bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntzan eredu soziopsikologikoa elebitasunaren garapen eta norberaren identitatearenaldakuntzan oinarritzen den eredua da. Eredu horretan, hauxe da oinarrizko proposamena:
|
|
|
Bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntza prozesua gai nagusia da gaur egungo zientziagintza sozialean eta, jadanik, literatura zabala dago, bertan oinarrituz horri buruzkoikerketa bideratzeko. Diziplina sozial ezberdinen barruan landu den gaia izanik (linguistika, linguistika aplikatua, psikobiologia, psikologia, psikolinguistika, soziologia, soziolinguistika, psikologia soziala, pedagogia, psikopedagogia, psikosoziolinguistika, eta abar), zenbait aspektu antzeko moduan ikusi badira ere, bestebatzuk modu berezian landu dira, hainbat ikuspegitatik aukera eta azpimarratzenahiko ezberdinak eginez.
|
|
|
...ra diziplina ezberdinetan; hala nola: hizkuntza bat baino gehiagoz batera jabetzea, hizkuntza bakarraz jabetzearenprozesuarekin konparatuz noraino izan daitekeen antzekoa/ ezberdina; bigarrenhizkuntzen eta lehen hizkuntzaren jabekuntza prozesuak noraino diren antzekoak/ ezberdinak; noraino den gizabanakoak jaiotzatik dakarrena eta norainogeroztik gehitzen dena; noraino parte hartzen duten bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntza prozesuan indibidualizazio eta sozializazio prozesuek; jabekuntzaren etaikaskuntzaren arteko harremana; adinaren garrantzia; prozedura ezberdinen (naturala edo informala/ kulturala edo formala, formal gramatikala/ formal komunikatiboa, eta abar) eraginkortasuna; eta abar.
|
|
|
kasu honetan ere gizabanakoarekin lotzendirenak: lehen hizkuntza (k) nola garatzen d (ir) en, beste
|
hizkuntzen
gaitasunaren jabekuntza, elebitasuna eta elebiduntasunaren posibilitateak, eta abar.
|
|
|
Autore horiek proposatzen duten eredua ere (ikus 24 irudia), aurreko ereduezberdinen azterketa egin eta baliagarriena zer den ikusi ondoren, eta ikuspegiglobalago baten beharra onartu ondoren, eredu osotuago bat eraikitzeko beharreanoinarritzen da. Eredu hori ukipen egoeran dauden bi (edo gehiago)
|
hizkuntzen
etahiztun taldeen artean ematen diren prozesuak eta portaerak ulertzeko eraikia da.
|
|
|
Gai horri dagokionez, dudarik gabe Lambert eta Gardner dira bi autore garrantzitsuenak 60ko hamarkadatik aurrera, horiek izan baitziren bigarren
|
hizkuntzen
eskuratzean jarreraren arazoa nolabaiteko zehaztasunez ikertu zuten lehenak.
|
|
|
Egindako ikerketek erakusten dute orientazioen eta 2Hren jabekuntzarenartean gertatzen diren erlazioak alda daitezkeela irakaskuntza gertatzen denekoingurunearen baitan. Ingurune kulturalaren eragina duela gutxi egindako ikerketetan ikusi da, bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntzan motibazioaren rola aztertu denean (Clement eta Hamers, 1979; Gardner, 1979).
|
|
|
Bizitasun etnolinguistiko erlatibo subjektiboa izeneko teoria psikosoziolinguistikan eta horren orientabide soziologikoan sortu da. Lehen oinarria, berriz ere, soziologian dago, hizkuntzaren soziologian kasu honetan,
|
hizkuntzen
–boterelinguistiko erlatiboa? (erlatiboa, konparatiboa delako) izeneko gaiaren barruan (Mackey, 1976).
|
|
|
(erlatiboa, konparatiboa delako) izeneko gaiaren barruan (Mackey, 1976). Hizkuntzen geopolitikan sartzen den gaia da,
|
hizkuntzen
ukipen egoerak aztertzeko egokia, gehienetan egoera hauek botere asimetrikoak direlakoeta botere erlatiboaren arabera zenbait gertakizun esplikatu ohi direlako.
|
|
|
Psikologia sozialean, Bristolgo Eskolan hasi ziren
|
hizkuntzen
–bizitasunetnolinguistiko erlatiboa, aipatzen.
|
|
|
Alde batetik, helduen euskalduntze prozesua esplikatu ahal izateko, etahorren ezaugarri nagusiak zeintzuk diren kontuan hartzea: euskara ukipenezko 2Hmenpekoa dela, makrosozialki ukipenezko bi
|
hizkuntzen
eta hiztun taldeen artekodistantzia handia dela, gizarteko helburu linguistiko nagusia (ofizialki EuskalAutonomi Erkidegoan behintzat) elebitasun eta elebiduntasun generalizatuak lortzea dela, 16 urte baino gehiago duen populazioaz ari garela, eta prozedura formala edo irakaskuntza ikaskuntza bidea erabiliz bilakatzen dela populazio horreneuskalduntzea. Horrelako egoerarako aurkeztu ditugun eredu teorikoak nola egokitu daitezkeen ikusiz gero, ikerketa honetarako eredua eraikitzea da ondorengoegitekoa.
|
|
|
Clement eta Noels ek (1996), taldearteko analisi maila erabiliz, bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntza prozesua eta erabilera ikertzen dituzte. Ikertzaile horien ustez, hizkuntzaren jabekuntza eta hizkuntza horrekin lotzen den kulturaren jabekuntzaaldi berean gertatzen dira.
|
|
|
Autore horiek, nagusiki, bi ikuspegi teoriko erabiltzendituzte: 1) Bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntzarekiko jarrerak eta motibazioak; 2) Identitate etnolinguistikoa. Horrela, ondorengo ideiak nabarmentzen dituzte (211 or.):
|
|
|
1) Faktore soziologikoen eta psikosozialen artekoa eta, horrekin lotuta, sare sozialaren garrantzia; 2) Motibazioen, jarreren eta identitatearen artekoa; eta 3) Euskararen jabekuntzaren eta erabileraren artekoa. Arratibelek proposatzen duen eta enpirikoki baieztatzen duen eredua,, ukipenezko bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntza eredu soziopsikologikoa?, integrazioaren emaitza da. Eredu horretara iristeko, kontuan hartzen dituliteratura psikosozialean azaltzen diren hainbat eredu:
|
|
|
Eredu horretara iristeko, kontuan hartzen dituliteratura psikosozialean azaltzen diren hainbat eredu: ...o berrikusiz, taldearteko komunikazio eredua deitukozena (Clement y Noels, 1996); monitore eredua (Krashen, 1982); taldeartekoereduaren bertsio ezberdinak (Giles eta Byrne, 1982; Garrett, Giles eta Coupland, 1988; Giles, Leets eta Coupland, 1990); eredu psikosoziala (Hamers eta Blanc, 1983); eredu soziohezitzailearen bertsio ezberdinak (Gardner, 1985; Gardner etaMcIntyre, 1993); gutxiengo bigarren
|
hizkuntzen
jabekuntza natural eta kulturaleneredua (Sanchez Carrion Txepetx, 1987); ezberdintasun indibidualen eredua (Skehan, 1989); bizitasun etnolinguistikoa eta elebitasunaren garapenaren eredua (Landry eta Allard, 1990); hizkuntz minorizatuen, reversing language schift RLS, eredua (Fishman, 1991); jarrera eredu globala izeneko eredua (Baker, 1992); jarrera etnolinguistiko eta motibazio intrinseko/ estr... Zentzu horretan, Arratibelek (1999), azaltzen du psikologia sozialaren ikuspegitik, ukipen egoeran dauden hizkuntzen jabekuntzaren etaerabileraren ikerketa eremuaren tradizioan, zeintzuk diren alderdirik garrantzitsuenak.
|
|
|
eredu psikosoziologikoa (Lambert, 1972); akulturazio eredua (Schuman, 1978); hizkuntza ikasle onareneredua (Naimann, Frohlich, Stern eta Todesco, 1978); testuinguru sozialaren eredua (Clement, 1980), aurrerago berrikusiz, taldearteko komunikazio eredua deitukozena (Clement y Noels, 1996); monitore eredua (Krashen, 1982); taldeartekoereduaren bertsio ezberdinak (Giles eta Byrne, 1982; Garrett, Giles eta Coupland, 1988; Giles, Leets eta Coupland, 1990); eredu psikosoziala (Hamers eta Blanc, 1983); eredu soziohezitzailearen bertsio ezberdinak (Gardner, 1985; Gardner etaMcIntyre, 1993); gutxiengo bigarren hizkuntzen jabekuntza natural eta kulturaleneredua (Sanchez Carrion Txepetx, 1987); ezberdintasun indibidualen eredua (Skehan, 1989); bizitasun etnolinguistikoa eta elebitasunaren garapenaren eredua (Landry eta Allard, 1990); hizkuntz minorizatuen, reversing language schift RLS, eredua (Fishman, 1991); jarrera eredu globala izeneko eredua (Baker, 1992); jarrera etnolinguistiko eta motibazio intrinseko/ estrinseko eredua (Richards, 1993); motibazioen ikaskuntza prozesuko emaitzen erreakzio kateatua izeneko eredua (Dorney, 1994); motibazio hedatua izeneko eredua (Oxford eta Shearing, 1996); identitate etnosoziala eta taldearteko portaerak izeneko eredua (Azurmendi, Romay eta Valencia, 1996). Zentzu horretan, Arratibelek (1999), azaltzen du psikologia sozialaren ikuspegitik, ukipen egoeran dauden
|
hizkuntzen
jabekuntzaren etaerabileraren ikerketa eremuaren tradizioan, zeintzuk diren alderdirik garrantzitsuenak.
|
|
|
Gai hori ikertzeko, bi eremu teoriko nagusidaude: 1) Taldearteko komunikazioa, eta 2) Ukipen egoeran dauden
|
hizkuntzen
jabekuntza. Bi eremu teoriko horiek integratzeko zenbait saiakeraegin dira; horien artean hauek:
|
|
|
Orain arte,
|
hizkuntzen
eta etnien arteko ukipen egoeretan erabiltzen direnikuspegi psikosozial nagusien panoramika orokorra azaltzen saiatu gara. Panoramika horretan, psikosoziolinguistikan nagusitzen diren eremu teorikoak kontuanhartu dira.
|
|
|
Teoriak aukeratzeko, bi irizpide hartu dira kontuan: 1) Irizpide kuantitatiboa, tradizio psikosozialean gehien erabili diren teoriak, eta 2) Irizpide kualitatiboa, ukipen egoeran dauden
|
hizkuntzen
erabilera azaltzeko zeintzuk izan diren teoriagarrantzitsuenak, bai tradizio psikosozialean, eta baita euskal testuinguruan ere. Biirizpide horien konbinazioak ondorengo esparru teorikoak hautatzera eraman gaitu: a) bizitasun etnolinguistikoarena; b) sare soziala; c) ukipen egoeran dauden hizkuntz eta hiztun taldeekiko jarrerak eta motibazioak; d) identitate etnolinguistikoa, eta e) sare sozialak.
|
|
|
Biirizpide horien konbinazioak ondorengo esparru teorikoak hautatzera eraman gaitu: a) bizitasun etnolinguistikoarena; b) sare soziala; c) ukipen egoeran dauden hizkuntz eta hiztun taldeekiko jarrerak eta motibazioak; d) identitate etnolinguistikoa, eta e) sare sozialak. Aurreneko ataletan, teoria horietaz mintzatu da; horregatik, ondorengo azpiataletan, azkeneko bi teorien alderdi batzuetan sakonduko da,
|
batezere
hizkuntzen erabileraren azalpenarekin zerikusia duten alderdietan.
|
|
|
Abrams etaHogg (1990), Lorenzi Cioldi eta Doise (1996), Morales, Paez, Deschamps etaWorchel (1996); 3) Taldearteko harremanen teoria eta identitatearena batuz: Hoggeta Abrams, (1988), Hogg (1992), Valencia (1992), Morales eta Huici (1995), B ourhis eta Leyens (1 996), Azurmendi (1 999), Abrams eta Hogg (1999); 4) Identitate etnolinguistikoa eta gutxiengoen
|
hizkuntzen
erabilera lotuz: Hogg etaRigoli (1996).
|