|
2003
|
|
|
nolabait esan, hizkuntzarenoinarrian dagoen hiztun herriak daukan kapital material eta sinbolikoaren araberako balio ekonomikoa, soziala eta kulturala izan ohi du hizkuntzak. Horrek esan nahi du oinarritzat duen hiztun herria ren botere oroko rrean erabakitzen dela
|
hizkuntzaren
erabilera araua, erabilera horrena rrazoiak zernahi izanda ere. Gogora dezagun bidenabarmotib azioaren zer nolakoa identitate nazionalaren muturretik hasita balio sozial instrumental hutseraino doazenaldaerez osatua egon litekeela hizkuntzaren balio sinbolikoa ren eta funtzionalaren arteko continuumbat taxuturik.
|
|
2004
|
|
|
|
Hizkuntzen
erabilera arauak ez dira, nik dakidanez, familia bezalako gizarte erakunde pribatuen esku dauden egitateak. Hizkuntza, ezer izatekotan, gizartearen bihotzean bertan txertatua dagoen fenomenoa da.
|
|
|
Hizkuntzen merkatuan beste horrenbeste gertatzen da, ahulenaren zorigaiztorako, elebitasunaren edo eleaniztasunaren kontraesanezko merkatu bihozgabean. Hain zuzen, hizkuntza bakoitzak bere balio pragmatikoa eta soziala bere eraginkortasun mailan itsatsirik darama, eta, ondorioz, balio horren irizpideak izango dira
|
hizkuntzen arteko
erabilera arauak eta ohiturak alde batera edo bestera lerraraziko dituztenak. Nahimen hutsez zernahi erdiets dezakegulako usteak arnasa laburra du hizkuntza taldeen arteko harremanak kudeatzeko garaian.
|
|
|
Eremua urritu dioten hizkuntza zapalduko hiztunen kontzientzia nazionala oso gartsua ez baldin bada, amore emateko txartel guztiak soinean daramatzate hiztun horiek. Ordezkapenaren azken faseetara helduta,
|
hizkuntzaren
erabilera arauak suntsituta, hiztun komunitatearen bizkarrezurra pitzatuta, egiteko gaitza dauka ataka horretan bizi den hiztunak. Ilunpea lege, argi izpiak nekez.
|
|
|
|
Hizkuntzen
erabilera arauak, ordea, mintzaira jakin batzuk jakite edo ez jakite kontua baino sakonagoak diren arrazoietan errotuak daude. Hizkuntzaren ezaguerak hizkuntza horren berorren erabileraz eman diezagukeen informazioa hutsaren hurrengoa da.
|
|
|
Delako inor horrek, jakina, hizkuntza interesen zakuan gorderik dauzkan asmoak ezkutatzen jarraitzeko gogorik ez baldin badu.
|
Hizkuntzen
erabilera arauak egitura soziolinguistikoaren harremanetan txertatuak daudela pentsatzeak lanak ematen dizkio halakoari, eta lanak diodanean, ez naiz ari adimen lanari buruz soilik, gogoeta lan horretarako darabilen galbahe ideologikoaren trabaz baizik. Adimena kamustu egiten dio delako galbahe ideologiko jakin horrek hizkuntza harremanak modu demokratikoan eratzeko dauden ereduetan sakondu nahi duenari.
|
|
|
|
Hizkuntza
erabileraren arau soziolinguistikoak hizkuntza bat (erdara) legitimatzen badu, euskara erabiltzea arbuiagarri bihur liteke zenbait gune eta unetan. Arau sozial horrek hizkuntza bat erabiltzea normaltzat jotzen badu, bestea erabiltzea ezin da izan oso normala.
|
|
|
Egia esan, ez da batere harritzekoa halaxe gertatzea: militantzia ideologiarik gabeko hiztunak ez du ezer askorik egingo
|
hizkuntza
erabileraren arauak erro errotik aurkakoak baldin baditu. Une oro hizkuntza ohiturak auzipean jartzeko gaitasun psikologikoa ez dago nornahiren esku.
|
|
2006
|
|
|
Hizkuntza komunitatea hizkuntza hamankomun bat erabiltzen duten pertsona multzo batek osatzen du. Horrek ez du esan nahi hizkuntzaren itxura berdinak erabiltzen dituztenik, baizik eta
|
hizkuntzaren
erabileraren inguruan arau berdinak partekatzen dituztela, azken hauek oso antzekoak bezain egonkorrak baitira.
|
|
|
Hizkuntza komunitatea hizkuntza hamankomun bat erabiltzen duten pertsona multzo batek osatzen du. Horrek ez du esan nahi hizkuntzaren itxura berdinak erabiltzen dituztenik, baizik eta
|
hizkuntzaren
erabileraren inguruan arau berdinak partekatzen dituztela, azken hauek oso antzekoak bezain egonkorrak baitira. Bourdieu k, bere aldetik, hizkuntza komunitatea definitzen du merkatu bat gisa non, hizkuntza pratikak ebaluatuak izateaz gain, indar harreman sinbolikoak gauzatzen diren.
|
|
2008
|
|
|
Komunikazioa eragingarria izan dadin,
|
hizkuntzaren
erabilerarako arauak, halako edo bestelako forma linguistikoak halako egoeretan, halako pertsonekin eta komunikazio xedea kontuan izanik, erabiltzen jakitea behar beharrezkoa baita.
|
|
2011
|
|
|
Trantsizio aldi horretan ez dago konpartimentazio egonkorrik, ez aurrez aurreko k eta B
|
hizkuntzen
erabilera arau onarpen zabalekorik. hots, hor ez dago diglosiarik. gurasoen edo aitona amonen mintzajardun arruntaren arau haustea, belaunaldi batetik hurrengorako shift desplazamendua sarri, da hor nagusi. horrexegatik da shift (mintzaldaketa alegia), eta ez diglosia (mintzabideari bere hartan eustea). zer dela-eta hasi behar dugu orain diglosiarik ezari diglosia deitzen?... zer da" diglossie instable" delakoa?
|
|
|
Izan ere, aipatutako artikuluak gatazkaren soziolinguistikaren gako (ia ia) guztiak jorratzen zituen eta izenburuak sortutako itxaropenak gainditu zituen. gainera, soziolinguistikaren irakaskuntza esplizituki lantzen ez zuen arren, gure gazteen heziketa soziolinguistikorako egitasmo bat garatzean kontuan izan behar diren funtsezko puntuak azaltzen zituen. hezkuntza etorkizunera bideratutako jarduera bat da eta gizarte baten etorkizuna baldintzatzen du. Beraz, hezitzaileek
|
hizkuntza
erabilerako arau berriak irakats ditzakete. Aracilen ustez, irakatsi liratekeen arau berriak indarrean dauden arauen aldaketa iraultzailea izango lirateke (SL iraultza) eta, kontu horri dagokionez, hezitzaileek iniziatiba hartu eta esaten dutena egin lukete.
|
|
|
Lehenik eta behin pentsatu behar dena zera da, ea benetan posible den ikasleei
|
hizkuntza
erabilerarako arau berriak erakustea. Arazo hori oraindik ezin izan dugu konpondu gaur egungo espainiarekiko mendekotasun garaian, eta oso zaila izango da horrelako egoera batean konpontzea. duela urte batzuk, Bigarren hezkuntzako curriculumak behar duen aldaketa sakonari buruzko proposamena egin nuen4 hala ere, ez gara kontu horretaz arituko. esan beharra dago Soziolinguistikak diziplina gisa ez lukeela Bigarren hezkuntzan eta Filologia katalaneko eta Linguistika orokorreko espezialitateetan bakarrik egon.
|
|
|
Soziolinguistikaren irakaskuntza nolabait desegitearekin batera, immigrazio berriko biztanle horien artean hizkuntza dinamizatzeko eta indartzeko dinamiketan zentratu da irudimena (hamarkada bakar batean atzerritar kopurua %0, 7tik %14ra igo baita), batzuetan ez baitakite ez gaztelania ezta katalana ere. horregatik, ikastetxe askotan hizkuntza laguntzako jarduerak egin dira Lehen hezkuntzan eta bikote edo tandem linguistikoak Bigarren hezkuntzan. Azken horretan, ikasletalde batek katalana irakasten dio pareko ezaugarriak dituen beste talde bati.
|
hizkuntza
erabilerako arau kaltegarriak5 asko dira. Arau horiek herrialdeko hizkuntzan hartuak izateko eskubidea kentzen die atzerritarrei eta beharrezko gizarte kohesioa, zuzentasuna eta aukera berdintasuna mugatzen dituzte. gizarte zibilak, arau horiekin puskatzeko, beste jarduera batzuk gauzatzen ditu:
|
|
2012
|
|
|
Hizkuntza ordezkapen eta berreskurapen prozesuak aztertzeko bereziki baliagarriak dira glotobiografiak. hizkuntza erabiltzeko sozializazioaren arloan ikertzaileek aztertu izan dutena da haurrek zer nolako hizkuntza jokaera dituzten beharrezkoak eguneroko gizarte bizitzan egoki parte hartzeko. Azterketa horiek gizarte eremuetan (etxean, eskolan, erlijio jardueretan, aisialdian...) dauden hizkuntza jokaera egokiari dagozkion espektatiben jarraipena eta etena (continuity and discontinuity) nabarmendu dituzte (Schieffelin & ochs 1986, Garrett & Baquedano López 2002). hau da, haurrak
|
hizkuntzaren
erabilerarako arauez jabetzen dira hizkuntza gizarte jardueretan nola erabiltzen den ikusita eta egoera horietan parte hartuta: " Children acquiring language acquire knowledge of the language or languages in their sociolinguistic environment" (Schieffelin & ochs 1986:
|
|
|
57). Haurren arteko
|
hizkuntza
erabilerarako araua euskara da eta taldekideek nolabait elkar erregulatzen ohi dute arau horretara doitzeko. Haurren arteko elkarreraginetan hizkuntza eredua ematen diote elkarri.
|
|
2015
|
|
|
Horrek, ordea, berebiziko eragina izan du udalerri hauetako egitura eta sare sozialen konposizioan, eta ondorioz egitura hauetako
|
hizkuntzaren
erabilera arau eta ohituretan.
|
|
2016
|
|
|
" The language socialization paradigm offers a socioculturally informed analysis of life course and historical continuity and transformation" (Ochs eta Schieffelin, 2008: 11)"; b)" haurrak
|
hizkuntzaren
erabilerarako arauez jabetzen dira hizkuntza gizarte jardueretan nola erabiltzen den ikusita eta egoera horietan parte hartuta: " Children acquiring language acquire knowledge of the language or languages in their sociolinguistic environment" (ibid., 171).
|
|
|
Ondorio hau atera dute txostenean: «Esan daiteke ikasle gazteagoetatik helduagoetara konbergentziarako joera erakusten dutela datuek gizarteko
|
hizkuntza
erabileraren arau nagusiekiko». Alegia, Lehen Hezkuntzako umeen artean erabilera handiagoa lortzen du eskolak? «eremu gisa lortzen du gizartearekiko nolabaiteko autonomia bat»?, baina DBHn nekezagoa da hori, ikasleek lotura handiagoa dutelako eskolatik kanpoko gizarte arloekin, eta arlo horiek erdaraz funtzionatzen dutelako gehienetan.
|
|
|
Ondorio bera jaso dugu ARRUE ikerketan ere (Eusko Jaurlaritza eta Soziolinguistika Klusterra, 2013), alegia, ikasle gazteagoetatik helduagoetara ingurunean nagusi den
|
hizkuntza
erabileraren arau sozialarekin konbergentzia egiteko joera dagoela. Besteak beste, horregatik DBH2n ikasleen arteko euskarazko erabilera baxuagoa da LMH4ko ikasleena baino.
|
|
2018
|
|
|
" Haurrak
|
hizkuntzaren
erabilerarako arauez jabetzen dira hizkuntza gizarte jardueretan nola erabiltzen den ikusita eta egoera horietan parte hartuta. Beraz, haurrek hizkuntza —kodea— ez ezik hizkuntza erabiltzeko arau sozialak, hizkuntzen arteko hierarkia eta halakoak ere barneratzen dituzte.
|
|
2020
|
|
|
Haurrak
|
hizkuntzaren
erabilerarako arauez jabetzen dira hizkuntza gizarte jardueretan nola erabiltzen den ikusita eta egoera horietan parte hartuta(...) Beraz, haurrek hizkuntza ‑kodea‑ ez ezik hizkuntza erabiltzeko arau sozialak, hizkuntzen arteko hierarkia eta halakoak ere barneratzen dituzte.
|
|
|
Hizkuntza erabiltzeko sozializazioaren arloan ikertzaileek aztertu izan dutena da haurrek zer nolako hizkuntza jokaera dituzten beharrezkoak eguneroko gizarte bizitzan egoki parte hartzeko. Azterketa horiek gizarte eremuetan (etxean, eskolan, erlijio jardueretan, aisialdian...) dauden hizkuntza jokaera egokiari dagozkion espektatiben jarraipena eta etena (continuity and discontinuity) nabarmendu dituzte(...) Hau da, haurrak
|
hizkuntzaren
erabilerarako arauez jabetzen dira hizkuntza gizarte jardueretan nola erabiltzen den ikusita eta egoera horietan parte hartuta(...) Beraz, haurrek hizkuntza kodeaez ezik hizkuntza erabiltzeko arau sozialak, hizkuntzen arteko hierarkia eta halakoak ere barneratzen dituzte. Sozializazio elebiduna izan duten haurrek bi hizkuntzak ikastearekin batera bi kodeak nola erabili, non, norekin eta zertarako, bi
|
|
2021
|
|
|
Bestetik, bigarren atalean aipatu denez, Bilbo sinbolikoa ere aintzakotzat hartu behar dugu: gazteen irudikapenetan gaztelania bakarrik erabiltzeko espazio gisa ageri da Bilbo, non
|
hizkuntzen
erabilerarako arau sozial argiak dauden eta euskararen erabilera zigortzen den.
|
|
2022
|
|
|
Hizkuntza erabilera ez da egonkorra, ezta indibiduala ere; une bakoitzeko egoerak, solaskideek eta testuinguruak baldintzatua da. Horregatik, datuok interpretatzeko, ukipenean dauden
|
hizkuntzen
erabilera arau sozialak eta adierazle soziologikoak, demografikoak eta soziolinguistikoak hartu behar dira kontuan.
|
|
|
Izan ere, Soziolinguistika Klusterrak nabarmendu du hizkuntzen erabilera ez dela «egonkorra», ezta «indibiduala» ere: «Datuok interpretatzeko, ukipenean dauden
|
hizkuntzen
erabilera arau sozialak eta adierazle demografikoak, soziologikoak eta soziolinguistikoak hartu behar dira kontuan». Horien artean daude honako hauek, beste zenbaiten artean, Klusterraren arabera:
|
|
2023
|
|
|
Euskaraz eroso aritzeko, ordea, hiztunek euskara erabiltzeko aukerak eta gune erosoak behar dituzte. Izan ere, espazio soziofuntzionaletan zein territorialetan
|
hizkuntza
erabilerarako arau sozialak eraiki ohi dira, eta hiztunok arau horietara egokitzeko joera dute.
|
|
|
Euskararen gaitasuna belaunaldi berrietan gorantz doan arren, nabarmena da, jaiotza tasaren murrizketak eraginda, belaunaldi berriek gizarte osoko kopuru absolutuetan eragin mugatua dutela. Gainera, Arrue ikerketako emaitzek nabarmendu duten bezala, ikasleek, adinean gora egin ahala, gizarteko
|
hizkuntza
erabileraren arau nagusiekiko konbergentziarako joera erakusten dute, euren sozializazioan aurrera egin ahala, gizartearen eraginak indar handiagoa baitu, baita hizkuntzak erabiltzeko gizarte arau inplizituek ere (Martinez de Luna eta Suberbiola 2020). Hortaz, aipatutako ideia markoak, funts edo oinarri soziolinguistiko gutxi izateaz gain, euskararen normalizazioaren ardura belaunaldi berriengan gehiegi zamatzea suposatzen du.
|