|
2004
|
|
|
Lehenbizikoan ikerketa linguistikoen garrantziaz zein euskararen balioaz ikerketa historikorako jardukitzen zuen, eta halaber, bertako egile eta kanpoko euskalarien berri zabala eman zuen. Bigarren sarreran
|
hizkuntzen
sailkapena ekartzen zuen, euskararen lurraldetasuna eta euskalkien berri maratza, eta amaitzen zuen geure hizkuntzaren apologia eginez. Liburuaren gaian sarturik, lehenbiziko atalean sufijazioaz aritu zen hamar kapitulotan:
|
|
2006
|
|
|
1. d.) Etxean maizen erabiltzen den
|
hizkuntzaren araberako
sailkapena.
|
|
2008
|
|
|
Lehenak, frantsesez idatzia, Jean Jacques Rousseau-ren Essai> sur> l, origine> des> langues> liburua aztertzen du, forma literarioaren aldetik eta eduki semantikoaren aldetik. Bigarrenean, espainieraz idatzia, XVIII. mendean, hau da, Rousseau-ren garaian (eta aurrekoan ere) izan ziren ideiak, bai lengoaiaren jatorriaz eta bai
|
hizkuntzen
sailkapenaz, aurkezten dira Rousseau-renekin parekatzeko asmoz.
|
|
|
Azkenez, hirugarren atalak, euskaraz idatzita, gure garaiko egoeraren berri ematen du. Bereziki, lengoaiaren jatorriak eta
|
hizkuntzen
sailkapenek amaitu berri dugun mendean eta oraingoan izan duten jarraipenaz arduratzen naiz. Ikusiko dira, gainera, zeintzuk diren urte hauetako hizkuntzalaritzaren kezkak, hizkuntzen aniztasunari dagokionez eta hizkuntzak elkar hurbiltzeko zeintzuk diren eki menak.
|
|
|
Gaur egun, Hizkuntzalaritza Orokorraren zeregin garrantzitsuenetariko bat Tipologian dago, aplikazio mota nagusi bitan; alde batetik
|
hizkuntzen
sailkapena, zenbait parametroren arabera eta, bestetik, unibertsal motak lantzea eta azaltzea.
|
|
|
Bestalde, Tipologiak azaldu du hizkuntza kategoriak ez direla beti dikotomikoak; pentsatzen den baino maizago eskalarrak dira eta egiaztapen honek aurrerakada handia suposatzen du teoriarako. Hori dela ta,
|
hizkuntzen
sailkapena izan da proiektu sendo batzuen helburua. Adibidez, European> Science> Foudation> Erakundeak aurrera eroandako EUROTYP Proiektua() Europako hizkuntzak sailkatzeko tipoen arabera eta maila denetan (morfologian. sintaxian, fonologian eta pragmatikan).
|
|
2009
|
|
|
HKEk pertsonak eta portaerak deskribatzeko erabiltzen den hizkuntza sailkatzeko eredua eskaintzen du.
|
Hizkuntzaren
sailkapenerako, hurbilpen lexikoazbaliatzen da, hizkuntza kategorien ezaugarriak ezartzeko irizpide linguistikoakerabiliz. Horri esker, hizkuntza kategoriei lotu dakizkien, baina independenteakdiren?
|
|
|
Diogunaren lekuko, aski da Wikipediara begiratzea. Entziklopedia horretako artikuluetan erabiltzen diren
|
hizkuntzen
sailkapenean, hiztun kopuruaren arabera legokiokeena baino toki goragokoa betetzen du euskarak. Wikipedian, dagoeneko, badira berrogeita hamar mila artikulu euskaraz.
|
|
|
Horrela, bada, maltera edo estoniera estatu hizkuntzak izate hutsagatik hizkuntza handiak edo ez txikiak dira; katalana Espainian (ez hala Andorran, estatu hizkuntza baita han) edo euskara Espainian eta Frantzian, berriz, hizkuntza txikiak dira, estatu hizkuntzak ez direlako, ez beste ezergatik, horregatik bakarrik, nahiz eta malterak edo estonierak baino hiztun gehiago dituzten. Ia milioi bat europarren hizkuntza da euskara, eta katalana, berriz, Europar Batasuneko hamabigarrena, hiztun kopuruaren araberako
|
hizkuntzen
sailkapenean. Ulertzekoa da, beraz, hizkuntza txiki deitzearen kontua aurreiritzitzat jo izana, zenbait kasutarako bederen.
|
|
2011
|
|
|
hizkuntza, gertakari soziala, gizarte taldea eta komunikazio gertakaria, hizkuntza komunitatea, hizkuntza erabilera, soziolinguistika, hizkuntza ukipena, ukipen fenomenoetara hurbilketa (elebitasuna, diglosia, hizkuntza gatazka), ukipen dinamikak; munduko hizkuntzak: talde aniztasuna,
|
hizkuntzen
sailkapena, erabilera irizpideak (hizkuntzaren estatusa, hizkuntzaren bizitasuna, hizkuntzak eta hiztun kopurua, hizkuntzak eta banaketa geografikoa); europako hizkuntzak, europako hizkuntza politika, esparru katalana. eta oraindik" hizkuntza erabilera" ataleko edukiak gehi genitzake, soziolinguistika funtzionaleko gaiak jorratzen baitzituen; esate baterako, komunikazio prozesua, diskur... Ia ia liburuaren erdia.
|
|
2015
|
|
|
14 taula. EGIDS en biziberritze prozesuan dauden
|
hizkuntzen
sailkapena.
|
|
|
Era berean, nazio estatu berrietan, Frantzian eta Espainian, euskal hiztunak baztertuak izan ziren. Ideologia berriak baliozko eta baliogabeko
|
hizkuntzen
sailkapena ezarri zuen indarrean eta beraz, gizarte berrian ongizatea lortzeko halabeharrez baliozko hizkuntzak soilik agiri ziren baliagarri?. Egoera horren aurrean, euskaldunek, portaera eta joera desberdinak, azaldu zituzten.
|
|
2017
|
|
|
Nornahiri galdetuz gero, berehala eging o luke
|
hizkuntzen
sailkapen bat, beren" balioa" edo, zuzenago dena," prestigioa" kontuan hartuz. Segur aski, Ingelesa buruan emango luke eta ondoren Frantsesa, Alemana, Errusiera, Txinera, Espainola... sailkapena aldatuko litzateke erantzulearen hiritartasunaren arabera, hots, frantses batek Frantsesa ezarriko luke, espainiar batek Espainola...
|
|
2018
|
|
|
Hizkuntzak eta haien komunitateak era egokian sailkatzea zaila baino zailagoa da, horretarako baliatu ohi diren irizpideak zalantzazkoak eta eztabaidagarriak izaten baitira. Hemen Laakso eta bere lankideen
|
hizkuntzen
sailkapenari jarraiki, horrela laburbildu daitezke Euskal Herrian aurki daitezkeen motak: a) Estatuetako hizkuntzak (state language), frantsesa Iparraldean eta gaztelania Hegoaldean; b) Hizkuntza gutxituak (minority language, community language...), zeinak bi azpi-multzotan sailkatu ohi diren:
|
|
|
Denetara dozena erdi bat artikulu plazaratu zituen 1843ra arte. Kronologikoki begiratuta, 1847koa da haren lehen idazlan linguistikoa, izatez, Europako
|
hizkuntzen
sailkapen bat izan zena, zeinean berrogeita hamabi hizkuntza bildu baitzituen sei familia nagusitan banatuta, eta eurotariko lehenean isolatuta, euskara.
|
|
2019
|
|
|
Euskararen bilana egin zen, euskararen beharrak zehaztu ziren, ikastola eta eskola berrien sustapena azkartzea deliberatu zen, besteak beste. Euskal Konfederazioak UNESKOk atera agiriaren arabera
|
hizkuntzaren
sailkapena argitaratu zuen: euskarak bizirik atxikitzeko biztanleen %25 hiztun behar du.
|
|
|
Munduko
|
hizkuntzen
sailkapena
|
|
|
Munduko
|
hizkuntzen
sailkapena
|
|
|
Globalizazioaren eraginez,
|
hizkuntzen
sailkapenean aipatu dugun bezala, bada mundu osoa ukitzen duen joera bat: ingelesaren mundializazioa.
|
|
|
Bai, konjugazioa eta deklinabidea dira euskararen ezaugarri nagusienetako bi eta beharrezkoa da kontuan hartzea, baldin euskara
|
hizkuntza
sailkapen tipologiko batean sartu nahi baduzu edota bere senideak bilatzen ari bazara.
|
|
2020
|
|
|
XIX. mendearen erdialdetik aurrera, gramatika historiko konparatzailea nagusitu zen Europan. Eta" hizkuntzalaritza berriaren ekarpenekin,
|
hizkuntzaren
sailkapen tipologikoarekin batik bat, erabat aldatu zen euskararen eta beste hizkuntza batzuen arteko erkaketa saioen ikuspegia" (Gomez 2006: 145).
|
|
2021
|
|
|
hau da, koordinazio elkartutzat hartzea. Nolanahi ere,
|
hizkuntzan
sailkapenak egitean askotan gertatzen dira zalantzak elementu jakin bat non kokatu behar den.
|
|
|
Hego Euskal Herrikoak izanik, originaltasunetik gutxi. Gu izan ginen hotel berean, euskara bigarrena zen
|
hizkuntzen
sailkapenean. Conilen, Tarifan eta inguruko herrietako karriketan ere, gurea ez da batere hizkuntza arrotza.
|
|
|
Baina, ahal den neurrian, konparaketa errazteko alor berdinetan emanen ditugu: hiztun kopuruak, irakaskuntzan ikasle kopuruak irakaskuntza ereduen arabera, liburu argitalpen kopuruak edo Wikipedian artikulu kopurua eta
|
hizkuntzaren
sailkapena.
|
|
|
Nazio estatuen garaiak
|
hizkuntzen arteko
sailkapen zehatz bat nagusitzea ekarri du; hain justu, zeintzuk sartu daitezkeen" hizkuntza" kategorian eta zeintzuk ez (dialektoak, adibidez). Haugenek, esate baterako (1966), hizkuntzen sailkapenak egiteko orduan irizpide" linguistikoekin" zerikusirik ez zuten irizpideak aipatu zituen (Haugen 1966).
|
|
|
Nazio estatuen garaiak hizkuntzen arteko sailkapen zehatz bat nagusitzea ekarri du; hain justu, zeintzuk sartu daitezkeen" hizkuntza" kategorian eta zeintzuk ez (dialektoak, adibidez). Haugenek, esate baterako (1966),
|
hizkuntzen
sailkapenak egiteko orduan irizpide" linguistikoekin" zerikusirik ez zuten irizpideak aipatu zituen (Haugen 1966). Hizkuntzen ideologien ikerlarien lanetan, maiz aztertu izan da hizkuntzaren eta nazioaren arteko lotura ideologikoa.
|
|
|
Adibidez, elebitasunaren abantaila kognitiboak aztertzeko parte hartzaileen artean sartu ote daitezkeen norvegiera eta suediera hitz egiten dituzten pertsona elebidunak edota katalana eta espainiera hitz egiten dituztenak.
|
Hizkuntzen
sailkapena aurretik aipatu dugun moduan ez bada irizpide linguistiko soiletara mugatzen, zeren arabera jarri ote daiteke abantaila kognitiboak sortzen ote diren jakiteko muga hiztun elebidunak aukeratzean. Gure garunak" blokeka" ulertzen ote ditu Vygotskyk aipatzen dituen jauzi kualitatiboak egiteko bereganatzen dituen baliabide semiotikoak?
|
|
2023
|
|
|
Arabarren laurden batek" ondo edo nahiko" ondo hitz egiten du euskaraz, eta beste bosten bat, berriz, elebidun hartzaile edo pasibotzat har daiteke. Arabako Diputazioak eta Gasteizko Udalak atzo aurkeztutako inkesta baten arabera,
|
hizkuntzarekiko
sailkapen soziolinguistikoa honela definituta dago gurean: arabarren %20, 5" elebidun hartzailetzat" jo daitezke; %14, 8" erdal elebidun" gisa sailkatu daitezke, eta beste %7, 2, berriz," elebidun orekatutzat".
|