|
2000
|
|
|
Harritzekoa da kulturen, hizkuntzen eta gizarte erlazioekiko ekologiaz nola ez den gehiago hitz egiten. Hala ere, interesgarria da jakitea, Herder-ek, XVIII. mendearen amaieran, gaurko naturaren ekologistak baino askozlehenago, kulturen eta
|
hizkuntzen
ekologiari hasiera eman ziola.
|
|
2002
|
|
|
|
Hizkuntzen
ekologia
|
|
|
Euskal iritzi publiko osoaren aurrean euskararen luze zabal handiko defentsa egin ahal izateko,
|
hizkuntzen
ekologiaren zioa egokia izan daiteke. Hizkuntzen munduarengaineko paradigma honek hizkuntzen ikuspuntu estru kturalista osatu eta ordezkatu(?) nahi du.
|
|
2003
|
|
|
Garatu egin behar.
|
Hizkuntzen
ekologia dei dezakegun paradigma etiko zientifikoaz ari naiz, urteak dira Jose Maria Sanchez Carrion formulatzen hasi zela gure artean, eta nire ustez potentzial bereziak ditu orain arteko diskurtsoekin alderatuz, zentzu gehienetan. Beste era batera planteatzen du hizkuntzaren garapena, trinkotzea eta gune sinbolikoa osatzea kontuan hartzen du, aspektu kualitatibo eta kuantitatiboei beste era bateko oreka ematen die, hizkuntza komunitatearen egituraz arduratzen da...
|
|
|
24 Etxegoien, J.C., (2001): Orekan, herri eta
|
hizkuntzen
ekologiaz, Pamiela, Iruñea.
|
|
|
Orekan. Herri eta
|
Hizkuntzen
ekologiaz. ETXEGOIEN, Juan Carlos" Xamar".
|
|
2004
|
|
|
Biltzarraren ponentzietan nola eztabaidetan usuak izan dira hizkuntza aniztasunari egokitu zaizkion bioaniztasunaren kontzeptuak: " iraunkortasuna" eta"
|
hizkuntza
ekologia". Kontzeptu batzuk ezagunak zaizkigu:
|
|
|
Horrela, hizkuntza inperialismoak jokaldi bikoitza mamitzen digu aldi berean: a)
|
hizkuntza
ekologiaren aurkako sarraskia zuritu, eta b) estatusaren alorrean indargabeturik geratu diren mintzairen barne gaitasunik eza nabarmendu. Ez dago gaizki, ez, zorrozkailuaren jabe direnen estrategia zuhur zekena.
|
|
|
Euskal Herriaren pluraltasuna hitzetik hortzera darabilenarentzat ikasgai ederra, ederrik bada: halakorik zinez nahi baduzu, zaindu ezazu euskara, eta euskarari dagokion Euskal Herria, hala munduko
|
hizkuntza
ekologiaren lorategian euskararen koloreak dirdira egingo baitigu. Bitasunaren, hirutasunaren, aniztasunaren eta era guztietako tasunen alde:
|
|
|
Hori horrela, elebitasun mota hori, hots, makro erakunde nazional horrek sortutako elebitasun mota aniztasunaren lorategian kokatu behar ote dugu? Edota, apika, elebitasun mota hori
|
hizkuntza
ekologiaren aniztasunak ezarritako askotariko munduaren ukazio eta hiltegi dugu. Alde hau da, oker ez banago, esku artean dugun auziaren muina, eta arazoaren muinean baldin bagabiltza, ez dakit euskaltzale askok behar adinako arretarik ipintzen duen horretan.
|
|
|
|
Hizkuntza
ekologiaren baitako sisteman lurraldearen eskakizuna axiomatzat hartu izan dugu guk. Ezin dugu imajinatu nazio hizkuntzarik lurralde jakin baten barruti sostengurik gabe.
|
|
|
Horietako bat Jon Sarasuaren senari dario: . Langai dago beste eredu bat,
|
hizkuntzaren
ekologiaren planteamendu bat, lurraldetasuna ulertzeko beste modu bat, hizkuntzaren ahalmen sortzailean oinarritutako ikuspegi bat. Etorkizuna alde kualitatiboetan eta ez hainbeste kuantitatiboetan jokatzen ari garela ikusteko argitasun bat?. 328
|
|
|
Hala izatekotan, ohar txiki bat egin nahi nuke nire aldetik.
|
Hizkuntza
ekologiaren dialektikak bere altzoan daukan maila materiala azpimarratu nahi nuke lehen lehenik. Hizkuntzaren metafisikak ez liguke izari material horren determinazio ahalmena ahantzarazi behar.
|
|
|
628 Xabier Urdangarin Lasa:
|
Hizkuntzaren
ekologia,. Euskara mintzatuaren erronkak?, 1998, EHU, 78.
|
|
|
Lurraldetasuna:
|
hizkuntza
ekologiaren giltza
|
|
|
|
Hizkuntza
ekologiaren alde egoteak goiko bi irizpide horietatik bat aukeratzea eskatuko digula esan dugu arestian. Halaxe da.
|
|
|
325 Xabier Urdangarin Lasa: ?
|
Hizkuntzaren
ekologiaren eginkizuna edo helburu nagusia, hitzak inguruari (gizarte inguruari batetik eta inguru fisikoari bestetik) nola egokitu zaizkion eta egokitzen zaizkion aztertzea litzateke. Hau da, gizatalde batek bere ingurua nola izendatzen eta interpretatzen du hizkuntzaren bidez?
|
|
|
Ekologia ikuspegiak, ordea, egokitze ezberdinak barne hartzen dituen gogoeta eremua eskain diezaguke?.
|
Hizkuntzaren
ekologia,. Euskara mintzatuaren erronkak?, 1998, EHU, 72.
|
|
|
Lurraldetasuna:
|
hizkuntza
ekologiaren giltza
|
|
2005
|
|
|
Nahiko planteamendu zuzena da, munduko hizkuntza guztiak berdintasunean tratatu nahi ditu. Dena den,
|
hizkuntzaz kanpoko
ekologiaren zentzua badu gizarteak, baina hizkuntzaren alorrean poliki poliki ari da hedatzen. Ona da planteamendu ekolinguistikoa, hizkuntza guztiek duintasun bera izan behar dutela defendatzea, baina ñabardura batekin, estatuaren planteamendu linguistikoa hor dago.
|
|
2006
|
|
|
Aurreko Orekan. Herri eta
|
hizkuntzen
ekologiaz lanean aztertu zituenak osatu ditu. Herria eta hizkuntza izan ziren estakuru orduan eta dira orain aitzakia.
|
|
|
Hori dela eta, Orekan liburuak bazuen asmo didaktiko bat. Funtsean, materiala irakasleen esku uztea zen asmoa, gazteei
|
hizkuntzen
ekologiaz erakusteko, gazteei erakustea beren egoera zein den, ustez eta euskaldunak diren, eta diglosikoak dira. Duela hamasei bat urte Katalunian izan nintzen eta guztiz harritu nintzen ikusirik UBIko gazteek soziolinguistika lantzen zutela:
|
|
|
Euskara normalizatzeko edo berreskuratzeko formulen edo proposamenen artean, askotariko aukerak ditugu:
|
hizkuntza
ekologian edo paradigma ekologikoan oinarritzen direnak, estatu bat izatea ezinbestekotzat jotzen dutenak, gakoa hizkuntza komunitatea trinkotzean jartzen dutenak, hizkuntzarena ia kontu edo auzi estetiko hutsa dela diotenak, gure arazo osoa, eta irtenbidea, noski, komunikazioan eta diskurtsoan kokatzen dutenak, Fishmanen eskailera igo nahi dutenak, literatur eta kultur produkzioa giltzatzat hartzen dutenak...
|
|
|
Hizkuntza normalizatuko badugu, ziur asko horietan denetan eragin dugu, eta faktore guztiak edo gehienak, neurri batean behintzat, euskararen alde jartzen saiatu dugu. Ospitaleratu zaituztenean euskaraz egin nahi baduzu, esaterako, alferrik izanen da
|
hizkuntza
ekologiaren oinarri guztiak barneratuta edukitzea, sendatu behar zaituzten mediku eta erizain guztiak erdaldunak baldin badira; alferrik diseinatuko dugu hizkuntza planik edo hizkuntza legerik ederrena, herritarrek euskararekiko gutxieneko atxikimendurik ez badute; alferrik izanen dira hizkuntza eskubideak, hiztunak euskaraz deseroso eta sufrituz aritzen badira; alferrik...
|
|
2007
|
|
|
Gaur egun, asko mintzatzen da
|
hizkuntza
ekologiari buruz, betiere, nire aburuz, adigai hori ez da modu zehatzean erabiltzen, eragin handiko elementuak topatzen ditugulako arlo honetan. Horretara, bada, indarra, izen ona eta nork bere buruaren gainean duen estimu txikia izaten dira eremu honetako baldintzagarriak.
|
|
2008
|
|
|
Eztabaidaren xehetasunetan sartu gabe —jarreretako batek alde bat oso oso polita eta sentimendu on irrealistakoa dela adierazten duten diskurtsoen kontrakoa da (cf. supra, politiko linguistikoki zuzena), eta besteak, berriz, eremu urriko hizkuntzen edo hiztun gutxiko hizkuntzen babesa eta sustapena justifikatzea du helburu (Boyer 2006: " Conclusions") —, lehen jarreraren baitan garaturiko argudio nagusietako baten oinarria
|
hizkuntzen
ekologiaren ikuspegi orokorra da, haren egileak, L. J. Calvetek (1999: 76; 2002:
|
|
|
Euskal Herrian, Iparraldean, Nafarroan edo EAEn bizi diren pertsonek euskaraz jakin luketela eta erabili luketela legez onartuko balitz, antzeko zerbait litzateke: alferrikako ahalegin bat ez ezik,
|
hizkuntz
ekologiaren ikuspegitik astakeria bat.
|
|
2009
|
|
|
URDANGARIN LASA, Xabier: "
|
Hizkuntzaren
ekologia. Hausnarraldi labur eta bi adibide hiria hizpide hartuta", Euskara mintzatuaren erronkak, EHU UPV, Donostia, 1998.
|
|
|
Landu ziren edukiei dagokienez, batetik, emozioen inguruko lanketaren oinarri zientifikoak azaldu ziren: zer diren emozioak, bakoitzak zertarako balio duen, emozio mota ezberdinak, emozioak nola adierazten diren, gorputzean eta gure portaeran duten eragina, adimen emozionalari buruzko ereduak, adimen mota ezberdinak, adimen emozionalaren osagaiak, e.a. Bestetik,
|
hizkuntza
ekologiaren kontzeptua eta gurasoen liburuxkan jasotzen diren hainbat eduki landu ziren. Hirugarrenik, denboraren %70ean zehar, azalpenak, ariketak eta esperimentatzeko teknikak uztartu ziren tailerrean zehar.
|
|
|
[14] William F. Mcakey irakasle kanadiarrak dioenez, Carl Voegelin izan zen"
|
hizkuntza
ekologia" terminoa zehaztasun handirik gabe baina lehen aldikoz erabili zuena, 1964 urtean, eta 1970ean Einar Haugen ek" hizkuntzaren ekologia" kontzeptuaren aurkezpena egin zuen munduko hizkuntzen deskribapenari buruzko hitzaldi batean. Mackey," La ecologÃa de las sociedades plurilingües", in A. Bastardas eta E. Boix,  ¿ Un Estado, una lengua?, Ed. Octaedro, 1994.
|
|
|
[14] William F. Mcakey irakasle kanadiarrak dioenez, Carl Voegelin izan zen" hizkuntza ekologia" terminoa zehaztasun handirik gabe baina lehen aldikoz erabili zuena, 1964 urtean, eta 1970ean Einar Haugen ek"
|
hizkuntzaren
ekologia" kontzeptuaren aurkezpena egin zuen munduko hizkuntzen deskribapenari buruzko hitzaldi batean. Mackey," La ecologÃa de las sociedades plurilingües", in A. Bastardas eta E. Boix,  ¿ Un Estado, una lengua?, Ed. Octaedro, 1994.
|
|
|
baliatu egin behar da haren mesedean, adibidez lanpostu batez jabetzerakoan, esparru publikoan ez ezik baita esparru pribatuan ere, zorionez gero eta balio handiagoa ematen baitzaio bertan euskararen ezagutzari. Nolanahi ere,
|
hizkuntza
ekologiaren eta hizkuntza bizikidetzaren diskurtsoak dira, gure iritzian, ikuspuntu guztiak batera ditzaketenak, ahaztu gabe, jakina, herritarrei aitorturiko hizkuntza eskubideen ikuspuntua, progresiboki balia ditzaten nahi bada. Ikuspuntu horrek, nolanahi ere, hizkuntza bizikidetzaren diskurtsoan du aterpe.
|
|
|
1 Hizkuntza aniztasunaren diskurtso ekologikoa errotu behar da gizartean.
|
Hizkuntzen
ekologiaren diskurtsoaren aitzindarien artean nabarmentzekoak dira: J. Fishman, J.M. Sanchez Carrion" Txepetx", C. Junyent eta A. Bastardas.
|
|
|
Baserri girotik industrializaziorako jauzia egiterakoan hezurmamituriko hiritartze prozesuan, gaztelania nagusitu zen euskararen gainetik gizarte harremanetako funtzio askotan, funtzio jasoetan eta hiri inguruetan. Euskararen eta gaztelaniaren arteko desorekatze etengabearen prozesua, beraz, diktaduraren berrogei urteak baino lehenagokoa da, eta frankismoak egin zuena da hizkuntza pluraltasunari eusteko eta
|
hizkuntzen
ekologia bermatzeko guztiz negatiboa zen prozesu hura bortizki eta gupidagabe bultzatu eta sendotu. Desoreka, baina, gutxi asko betidanikoa da, euskararen kaltean, jakina.
|
|
2010
|
|
|
BAT Aldizkarian ohikoa den bezala, gai nagusian bildutako artikuluez gain, beste bi artikulu ere eskaintzen ditu zenbaki honek GUREAN atalean. Artikulu horiek, Soziolinguistika Klusterrak Eusko Ikaskuntzaren XVII. Kongresuan antolaturiko"
|
Hizkuntzen
Ekologia eta Garapen Jasangarria" izeneko bi saioen ingurukoak dira (Gasteiz 2009ko azaroaren 1820). Lehen saioan Iñaki Martinez de Luna irakasleak" Hizkuntzen ekologiaren diskurtsoa eta euskara:
|
|
|
Artikulu horiek, Soziolinguistika Klusterrak Eusko Ikaskuntzaren XVII. Kongresuan antolaturiko" Hizkuntzen Ekologia eta Garapen Jasangarria" izeneko bi saioen ingurukoak dira (Gasteiz 2009ko azaroaren 1820). Lehen saioan Iñaki Martinez de Luna irakasleak"
|
Hizkuntzen
ekologiaren diskurtsoa eta euskara: egungo egoera eta etorkizuneko aukerak" komunikazioa aurkeztu zuen eta Itziar Idiazabal irakasleak Hizkuntza aniztasuna ondare gisa UNESCOren ekimenetan, Euskal Herritik begiratu bat" lana.
|
|
|
1.4
|
Hizkuntzen
ekologiaren benchmarking a hizkuntzen merkatuan
|
|
|
AMIA azterketa eredua jarraiki, ondoren,
|
hizkuntza
ekologia eredua aztertuko da, indarguneak eta ahuleziak, aukerak eta mehatxuak bereiziz.
|
|
|
Hori bera gertatzen da hizkuntzen alorrean ere. Horrela, estatu nazioaren balioak belaunaldi berrietan birsortzen dira,
|
hizkuntza
ekologia eredua zabaltzea oztopatuz.
|
|
|
" Ideologiarik eza": hizkuntza ideologiatik aldenduz gero, eta
|
hizkuntza
ekologia eredua erabiliz, gainditu daiteke euskal versus espainiar identitate dikotomikoa, euskararen alde egitea denontzat irekiagoa eta errazagoa egiteko.
|
|
|
" Globalizazioak" ekar dezake homogeneizazioa, baina, alderantziz ere, indartu dezake aniztasuna. Globalizazioa
|
hizkuntza
ekologia ereduarekin lotzen bada, euskaltzaleek pentsa dezakete ez daudela bakarrik euren hizkuntza gutxiagotuaren defentsan, baizik eta, munduan hedatzen ari den edozein hizkuntzaren aldeko aldarrikapenaren joerari jarraiki, provincianismotik atereaz, nazioarteko globalizazioaren baitan daudela.
|
|
|
5. " Elkarbizitza" baketsua bultza daiteke
|
hizkuntza
ekologiatik. Izan ere, bere helburua giza eskubideak gordetzea, berdintasuna bilatzea eta eleaniztasuna bultzatzea da, beti ere, elkarbizitzarako beharrezkoak diren balioak indartuz.
|
|
|
1947an sortu zen aldizkaria, eta 50 urte baino gehiagotan hizkuntza ezberdin asko erabiltzen zituen aldizkari bezala ezaguna zen. Garai bateHizkuntza ideologiatik aldenduz gero, eta
|
hizkuntza
ekologia eredua erabiliz, gainditu daiteke euskal versus espainiar identitate dikotomikoa, euskararen alde egitea denontzat irekiagoa eta errazagoa egiteko.
|
|
|
(c) Noren eskutan dago gehienbat estatu nazio eredua horrenbesteko indarra izatea gurean? (d) Erraza al da, eta nola egin, estatu nazio eredutik
|
hizkuntza
ekologia eredura igarotzeko? (e) Hizkuntza ekologia ereduak zer eta noraino gainditzea dakar?
|
|
|
(d) Erraza al da, eta nola egin, estatu nazio eredutik hizkuntza ekologia eredura igarotzeko? (e)
|
Hizkuntza
ekologia ereduak zer eta noraino gainditzea dakar. Osatze bat?
|
|
|
(Martinez de Lunaren galdera bera errepikatuz) (f) Noraino da beharrezko eta posible gaur egungo estatu nazioaren hizkuntza bakarraren eredua ez erabiltzea? (g) Nolako bide berriak ireki behar dira, berrikuntzaren edo eraberritzearen aukera azpimarratuz, hobea dirudien
|
hizkuntza
ekologia ereduan sartzeko eta garatzeko?, Hizkuntza guztien artean, bereziki euskararen garapen jasangarria ziurtatzeko. Hona hemen eztabaidatzen jarraitzeko proposamena!
|
|
|
2 Immigrazio berriaren bitartez dugun" ukipen egoera emergentea" azaltzea nekezagoa dela dirudi, berriaz gain emergentea ere baden neurrian. Nolanahi ere, badirudi egoera hori azaltzeko gehiago ari garela
|
hizkuntza
ekologia eredua erabiltzen" ukipen tradizionala" ren kasuan baino. Zergatik ote da?
|
|
|
Immigrazio berriaren bitartez dugun" ukipenegoera emergentea" azaltzea nekezagoa dela dirudi, berriaz gain emergentea ere baden neurrian. Nolanahi ere, badirudi egoera hori azaltzeko gehiago ari garela
|
hizkuntza
ekologia eredua erabiltzen" ukipen tradizionala" ren kasuan baino.
|
|
|
|
HIZKUNTZA
EKOLOGIA ETA
|
|
|
Soziolinguistika Klusterrak"
|
Hizkuntzen
Ekologia eta Garapen Jasangarria" izeneko bi saio antolatu zituen Eusko Ikaskuntzaren XVII. Kongresuaren (Gasteizen, 2009ko azaroaren 18) GLOBALIZAZIOA izeneko atalean. Lehen saioak," Hizkuntzen Ekologia eta Garapen Jasangarria, Globalizazioan" izenburua jaso zuen, eta, bertan, Iñaki Martinez de Luna irakasleak" Hizkuntzen ekologiaren diskurtsoa eta euskara:
|
|
|
Soziolinguistika Klusterrak" Hizkuntzen Ekologia eta Garapen Jasangarria" izeneko bi saio antolatu zituen Eusko Ikaskuntzaren XVII. Kongresuaren (Gasteizen, 2009ko azaroaren 18) GLOBALIZAZIOA izeneko atalean. Lehen saioak,"
|
Hizkuntzen
Ekologia eta Garapen Jasangarria, Globalizazioan" izenburua jaso zuen, eta, bertan, Iñaki Martinez de Luna irakasleak" Hizkuntzen ekologiaren diskurtsoa eta euskara: egungo egoera eta etorkizuneko aukerak" komunikazioa aurkeztu zuen.
|
|
|
Soziolinguistika Klusterrak" Hizkuntzen Ekologia eta Garapen Jasangarria" izeneko bi saio antolatu zituen Eusko Ikaskuntzaren XVII. Kongresuaren (Gasteizen, 2009ko azaroaren 18) GLOBALIZAZIOA izeneko atalean. Lehen saioak," Hizkuntzen Ekologia eta Garapen Jasangarria, Globalizazioan" izenburua jaso zuen, eta, bertan, Iñaki Martinez de Luna irakasleak"
|
Hizkuntzen
ekologiaren diskurtsoa eta euskara: egungo egoera eta etorkizuneko aukerak" komunikazioa aurkeztu zuen.
|
|
|
1
|
HIZKUNTZEN
EKOLOGIAREN DISKURTSOA ETA EUSKARA: EGUNGO EGOERA ETA ETORKIZUNEKO AUKERAK
|
|
|
Artikulu honetan, atal horiei jarraipena eginez ekarriko dugu gogoeta hori. Helburua da
|
hizkuntza
ekologiak euskarari zer nolako ekarpena egiten dion modu kritikoan ikustea. Beti ere, jakintza soziologikoa eta soziolinguistikoa abiapuntutzat hartuta, eta maila teorikoan eta enpirikoan gizarte zientziek diotena kontuan izanda.
|
|
|
•
|
Hizkuntza
ekologia: eredu berritzailea da
|
|
|
|
Hizkuntza
ekologiak hizkuntzen arteko harremanak modu berrian ulertzen ditu. Harreman horiek, ezinbestean, gatazkatsuak eta baztertzaileak izan behar dutelako ideia gaindituz, honako ideiak azpimarratzen ditu:
|
|
|
" Hizkuntza gutxituaren sustapena ez litzateke beste hizkuntz (ar) en kaltetan egin behar Hizkuntzen arteko bizikidetza, hizkuntzen arteko elkarbizitza litzateke helburua" (Coyos 2009); Mundu osoan zabaldutako estatu nazioaren hizkuntza bakarreko eredua gainditu nahi du hizkuntzaekologiak;"... hizkuntza desberdintasunaren mantentzeaz arduratzen da, hizkuntza guztiek," txiki" ek barne, gizadi osoari aberastasuna ematen diotela argudiatuz" (Coyos 2009). Planteamendu etiko berri horrekin ikuspuntu zientifiko berria eraikitzen saiatzen da
|
hizkuntza
ekologia.
|
|
|
Zentzu horretan, Yukio Tsuda adituak (Phillipson 2009)" ingelesaren zabalkundea edo
|
hizkuntzen
ekologia" izeneko eskema garatu du. Eskema horrek hizkuntzen arteko joera kontrajarriak laburtzen ditu, gaur egungo hizkuntza politikako bi paradigmen ezaugarri nagusiak azaltzeko:
|
|
|
|
Hizkuntza
ekologiak hizkuntzen arteko harremanak modu berrian ulertzen ditu. Harreman horiek, ezinbestean, gatazkatsuak eta baztertzaileak izan behar dutelako ideia gaindituz, honako ideiak azpimarratzen ditu:
|
|
|
2 Paradigma:
|
hizkuntzen
ekologiaren ezaugarriak:
|
|
|
Bigarren paradigma hori da
|
hizkuntza
ekologiak indartu nahi duena: hizkuntza guztiek beren leku zehatza izan behar dute, oreka zail eta hauskor baten baitan izango bada ere.
|
|
|
Hori guztia, ordea,
|
hizkuntza
ekologia ereduaren kontra dago, bi arrazoirengatik, besteak beste: 1) hizkuntza guztien balioen mantentzea ezinezkoa egiten duelako, eta 2) hizkuntzen arteko gatazka paradigma inplikatzen duelako.
|
|
|
Horrela, esan daiteke aipatu diren arrazoiak ez dutela bat egiten
|
hizkuntza
ekologia ereduarekin, nahiz eta jakin, euskararentzat eta antzeko hizkuntza gutxiagotuentzat hori izan daitekeela eredu baliagarriagoa. Zergatik baina?
|
|
|
Hau da, irudikapen horiek Estatu nazio ereduan sartzen dira. Bestela esanda,
|
hizkuntza
ekologiaren planteamenduaren beste muturrekoak dira.
|
|
|
Aipatu diren arrazoiak ez dutela bat egiten
|
hizkuntza
ekologia ereduarekin.
|
|
|
Beraz, esku artean darabilten ideiak antolatu nahian, testuinguru berriaren araberako hizkuntza irizpide berriak finkatu, lortu duten konfiantzaz balio emergenteak prestigioa indartzera bideratu, eta horretarako diskurtso berria eraikitzearen beharra ikusten dute, argudio positibo eta eskuragarrien bitartez. Eta hau dena
|
hizkuntzen
ekologiaren ikuspegipean.Hau da, hizkuntza aniztasunak testuinguru partikular bakoitzean onura besterik ez du ekarriko ez bada lerrokatzen aniztasuna bera eraginkortasun komunikatiboarekin, garaion lastertasun baldintzetan. Erronka honetarako, eta zerbaiten atarian daudela jakinez, dagoeneko zimenduak jartzen besterik ez dira hasi.
|
|
|
nola uztartu garapen ekonomikoa eta soziala planetaren natur oreka arriskuan ipini gabe.
|
Hizkuntza
ekologiaren teoriak hizkuntzak espezie bizidunak balira bezala kontsideratzen ditu eta, metafora eginez, ekologiaren paradigma aplikatzen die hizkuntzei ere. Horrela, hizkuntzen ikuspegi ekosistemakoan zentratzen da diskurtso hori. ingelesa lanerako erabili behar dutenak, nagusiki Kutxa nazioarteko finantza sistemarekin lotzen dutenak, hor ingelesa baita lingua franca.
|
|
|
nola uztartu garapen ekonomikoa eta soziala planetaren natur oreka arriskuan ipini gabe.
|
Hizkuntza
ekologiaren teoriak hizkuntzak espezie bizidunak balira bezala kontsideratzen ditu eta, metafora eginez, ekologiaren paradigma aplikatzen die hizkuntzei ere. Horrela, hizkuntzen ikuspegi ekosistemakoan zentratzen da diskurtso hori.
|
|
|
|
Hizkuntza
ekologiaren teoriak hizkuntzen arteko berdintasuna aldarrikatzen du: hizkuntza guztiak dira berdinak eta ez da egin behar hizkuntzen arteko kategorizaziorik edo hierarkizaziorik.
|
|
|
Kontzeptu berriak behar dira, ikuspegi berriak eta zabalagoak, galderak eta erantzunak. Hizkuntza aniztasunaren garrantzia eta
|
hizkuntzen
ekologiaren bitartez kultura eraikitzeko balio berrien ekarpen estimagarria erakusten digute. Teorikoak izanda, ekarpen hauek gabe ezinezkoa da erreferentziez bete jarduera praktikoa, ez gizartean ezta lan munduan ere. hizkuntzaren aldetik nola jokatu (arauak, prozesuak, irizpideak,...) garbi ez badago.
|
|
|
Kongresuan,"
|
Hizkuntzen
Ekologia eta Garapen Jasangarria" izenpean beste bi komunikazio aurkeztu ziren. Iñaki Martinez de Luna irakasleak aurkeztutako" Hizkuntzen ekologiaren diskurtsoa eta euskara:
|
|
|
Kongresuan," Hizkuntzen Ekologia eta Garapen Jasangarria" izenpean beste bi komunikazio aurkeztu ziren. Iñaki Martinez de Luna irakasleak aurkeztutako"
|
Hizkuntzen
ekologiaren diskurtsoa eta euskara: egungo egoera eta etorkizuneko aukerak" izeneko gaia jorratu zuen, eta Itziar Idiazabal irakasleak" Hizkuntza aniztasuna ondare gisa UNESCOren ekimenetan, Euskal Herritik begiratu bat" aurkeztu zuen.
|
|
|
Kontzeptu berriak behar dira, ikuspegi berriak eta zabalagoak, galderak eta erantzunak. Hizkuntza aniztasunaren garrantzia eta
|
hizkuntzen
ekologiaren bitartez kultura eraikitzeko balio berrien ekarpen estimagarria erakusten digute. Teorikoak izanda, ekarpen hauek gabe ezinezkoa da erreferentziez bete jarduera praktikoa, ez gizartean ezta lan munduan ere.
|
|
|
Eusko Ikaskuntzaren XVII. Kongresuko (Gasteizen, 2009ko azaroaren 18, 19 eta 20an) GLOBALIZAZIO atalean, Soziolinguistikako Klusterrak"
|
Hizkuntzen
Ekologia eta Garapen Iraunkorra" izeneko mahai ingurua antolatu zuen azaroaren 20an. Mahai inguru honetan, eta" Euskal enpresen esperientziak hizkuntza kudeaketan, testuinguru globalizatu batean" izenburupean, lau komunikazio aurkeztu ziren FAGOR, KUTXA, EMUN eta IMHren (Instituto Makina Herramienta) eskutik.
|
|
|
Nire irakurketa kritikoa, bai, baina baikorra izango da. Hondamendira eraman gaitzakeen euforia itsutik katastrofismo ezkorretik bezain urrun kokaturik, alegia.16 iñaki larrañaga da euskal herri euskalduna berrosatzea eta bere garapen iraunkorra bermatzea nahi duen pentsamenduaren eta praktika soziolinguistikoaren erakuslerik handienetakoa. beti ere, manera onaz,
|
hizkuntz
ekologiaren ikuspegiaz —munduko hizkuntza komunitateak berdinak dira duintasunean, eskubidedun subjektuak dira, eta tratamendu bera behar dute— eta jarrera prepolitikoaz —euskararen herria lehenagokoa da menderatzen duten estatuek eta politikak baino— horregatik, agian, menpeko hizkuntza politika ofizialen arduradunek ez dute balioetsi eta aintzakotzat hartu merezi bezala hare... Franco hil zenetik, hogeita hamar urte igarota, eta hogei urteko hizkuntz politikaren bueltan, eaen, hau da, nafarroarekin eta iparraldearekin erkatuz euskararen aldeko politikarik onena burutu den eremuan, ibarretxe Jaurlaritzak argitaratutako liburuxkan" hizkuntza politika aurrera begira" hizkuntza politikarako Sailburuordetzaren egitasmoan, honako hauek irakur daitezke:
|
|
|
Franco hil zenetik, hogeita hamar urte igarota, eta hogei urteko hizkuntz politikaren bueltan, eaen, hau da, nafarroarekin eta iparraldearekin erkatuz euskararen aldeko politikarik onena burutu den eremuan, ibarretxe Jaurlaritzak argitaratutako liburuxkan" hizkuntza politika aurrera begira" hizkuntza politikarako Sailburuordetzaren egitasmoan, honako hauek irakur daitezke: " 1982 inguruko urteetan ez bezala, erdal elebakartasunaren diskurtsoa ari da orain gure artean zabaltzen" (26 orrialdean);" marka politikoen gainetik eraiki beharreko diskurtso ideologiko bat eskatzen du, ez nazionala, ez autonomikoa ere, baizik eta
|
hizkuntz
ekologia moderno baten oinarrietan tinkotua" (28 orrialdean);" gizarteari arazoak ere baditugula esan behar zaiolakoan gaude, urria eta guztiz irregularra baita oraindik ere euskararen erabilera... ezin da euskararen geroa bermatutzat eman" (38 orrialdean);" euskaldunak bakarrik hartuz gero, euskararen erabilerak behera egin du eaen ere bai" (64 orrialdea);" hizkuntz...
|
|
|
Neokapitalismoaren eta
|
hizkuntzen
ekologiaren arteko harremana ere ez da ona.
|
|
|
Haugen edo Crystal autoreek
|
hizkuntzen
ekologiaren alde egin dute. Gugandik gertuago, Txepetxek hololinguistikaren bitartez proposamen etiko bat egin zuen mundu mailan hizkuntza guztiek etorkizuna izan dezaten; bere proposamenari" paradigma antiglosikoa" deitzen dio (Un futuro para nuestro pasado, 365 or.). Proposamenak utopikoa diJakin 177 martxoa ekaina rudi baina polita da; munduko gizartea sare handi bat litzateke, bere partaideak eleanitzak izango lirateke.
|
|
2011
|
|
|
(a) gatazkaz edo diglosiaz tutik ez esan, (sortu dugun nahasteborrasteaz) ez baitago termino horretaz baliatuz hitz erdirik egiterik, ika mika antzuetan sartu gabe134; (b) diglosiaren (apenas konfliktuaren) kontzeptua berreskuratu, baina ez aipatu: " planteatzen ari garen eredu berri honek (demagun Albert Bastardas ek hain maisukiro azaldu berria digun
|
hizkuntza
ekologiaren eredu zahar berriak) ez du diglosiarekin zer ikusirik" aitortuz, nahiz eta begien bistan dagoen kalabaza baino handiagoko diglosia dela, puntatik puntara, hor azaltzen ari zaigun soluzio" berria", Bastardas en hitzetan" A ala B" ordez" A eta B" postulatzen duena; eta (c) zezenari adarretatik heldu eta, gatazkaren edo diglosiaren zentraltasunaz jabetu... Azken bide honetan barrena ari dira, oker ez banago, Joan Llu� s Marfany135 eta Josep J. Conill136, zein bere esparruan.
|
|
|
Nori zein ardo txokolate klase gustatzen zaion izango da, bada, gakoa. Txepetxek berak ere ziaboga aldia markatu zuenez gutako hainbatentzat, berandutxo izango da atzera martxatan hasteko. kontzeptua darabilgunean, hori bai!, esan dezagun zein adieratan ari garen. diglosiaz bezala,
|
hizkuntza
ekologiaz ere mintza gaitezke. Continuum askoz ere luzeagoa jar diezaiokegu Fishmanen adierari baldin eta di/ tri/ multi (poli) glosia z hitz egiten hasten bagara.
|
|
|
A zelako kasuistika zabala mundu osoan," gizarte giroa aldatzeaz bat, segun giro aldaketa horren eragile demografiko, politiko operatibo, soziokultural eta ekonoteknikoek zer joera markatzen duten". Milioika kasuren continuuma osa liteke hor ere, ziurrenik, baina ez dakit nik ezer argitzen lagunduko ote diguten sailkapen tekniko, akademiko, neutral, ia anglofono soil... horiek guztiek.
|
hizkuntza
ekologia bada gizateriak bere osotasunean gogotsu onartzea ingelesa h aldaeratzat eta gainerako hizkuntza guztiak de facto L bihurtzea; hizkuntza ekologia bada jaiotzatiko anglofono ez garenok ahalik eta di/ tri/ multi (poli) glosiarik egonkorrenean eta gatazkarik gabekoenean bizitzen ikastea..., ez dakit ba nik musika hori gehiegi gustatzen zaidan. Jaiotzatiko anglofono elebakarrak izatea, beste ezer ikasi gabe, mundu osoko berezko alfabetatu funtzional bakarrak ez zait niri iruditzen oso ekologikoa.
|
|
|
A zelako kasuistika zabala mundu osoan," gizarte giroa aldatzeaz bat, segun giro aldaketa horren eragile demografiko, politiko operatibo, soziokultural eta ekonoteknikoek zer joera markatzen duten". Milioika kasuren continuuma osa liteke hor ere, ziurrenik, baina ez dakit nik ezer argitzen lagunduko ote diguten sailkapen tekniko, akademiko, neutral, ia anglofono soil... horiek guztiek. hizkuntza ekologia bada gizateriak bere osotasunean gogotsu onartzea ingelesa h aldaeratzat eta gainerako hizkuntza guztiak de facto L bihurtzea;
|
hizkuntza
ekologia bada jaiotzatiko anglofono ez garenok ahalik eta di/ tri/ multi (poli) glosiarik egonkorrenean eta gatazkarik gabekoenean bizitzen ikastea..., ez dakit ba nik musika hori gehiegi gustatzen zaidan. Jaiotzatiko anglofono elebakarrak izatea, beste ezer ikasi gabe, mundu osoko berezko alfabetatu funtzional bakarrak ez zait niri iruditzen oso ekologikoa.
|
|
|
eta nagusikeria antiekologiko hori aintzat hartu nahi ez izateak utopiko, maximalista, diskurtso politikoen gidaritzapeko bihurtu (ko) gaitu. ez da, bada, jada hala? esaiozu, esaiozu anglofono elebakar horri beste hizkuntza funtzional bat (txinera, arabiera, gaztelania...) ikasi behar duela, nahitaez,
|
hizkuntza
ekologia zer den usaintzen hasteko. esaiozu, esaiozu hizkuntza handi hori ez ezik funtzionaltasun handirik eskainiko ez dion beste hizkuntza bat ere ikasi egin behar duela (euskara, ketxuera, norvegiera...), ikasi bai! benetan ulertu eta biziko badu hizkuntza ekologiaren sakoneko adiera. horretaz ere idatzi du Txepetxek, baina gogoeta horiek ez dirudi iristen direnik iparrameriketako jakintsuengana (Txepetx 1999:
|
|
|
esaiozu, esaiozu anglofono elebakar horri beste hizkuntza funtzional bat (txinera, arabiera, gaztelania...) ikasi behar duela, nahitaez, hizkuntza ekologia zer den usaintzen hasteko. esaiozu, esaiozu hizkuntza handi hori ez ezik funtzionaltasun handirik eskainiko ez dion beste hizkuntza bat ere ikasi egin behar duela (euskara, ketxuera, norvegiera...), ikasi bai! benetan ulertu eta biziko badu
|
hizkuntza
ekologiaren sakoneko adiera. horretaz ere idatzi du Txepetxek, baina gogoeta horiek ez dirudi iristen direnik iparrameriketako jakintsuengana (Txepetx 1999: 142 orr.
|
|
|
– Julen Arexolaleiba zientifikoa ez da izango gandiagaren poema, baina ederra bai e!, Mikel? Clearing house an parte hartzeko gertu ni, denok desiratzen dugun
|
hizkuntza
ekologiaren modus vivendi horren xerka. l
|
|
|
|
Hizkuntza
ekologia bada gizateriak bere osotasunean gogotsu onartzea ingelesa H aldaeratzat eta gainerako hizkuntza guztiak de facto L bihurtzea; hizkuntza ekologia bada jaiotzatiko anglofono ez garenok ahalik eta di/ tri/ multi (poli) glosiarik egonkorrenean eta gatazkarik gabekoenean bizitzen ikastea..., ez dakit ba nik musika hori gehiegi gustatzen zaidan.
|
|
|
Hizkuntza ekologia bada gizateriak bere osotasunean gogotsu onartzea ingelesa H aldaeratzat eta gainerako hizkuntza guztiak de facto L bihurtzea;
|
hizkuntza
ekologia bada jaiotzatiko anglofono ez garenok ahalik eta di/ tri/ multi (poli) glosiarik egonkorrenean eta gatazkarik gabekoenean bizitzen ikastea..., ez dakit ba nik musika hori gehiegi gustatzen zaidan.
|
|
|
liburu atsegin bat egitea irakasleen eskutan uzteko eta soziolinguistikan interes berezirik ez izan arren, gazteak gai horretan janztea, arazo horrek bizitzan eragina duelako, bai hiztun gisa eta baita irakasle gisa ere. kontatu dezagun beraz historia hori, baina ez soziolinguistika kontatzeko, baizik eta bizitzaren historia azaltzeko. eta hizkuntzak bizitzaren hedapen naturalak direla ere kontatu behar da, eta hor oreka behar dela. Batzuetan hizkuntza hautu hutsa dela esaten da, baina niri ez zidaten galdetu ea espainola ikasi nahi nuen. edota euskaratik zuzenean ingelesera joan nahi dudan. erakutsi beharra zegoen era natural batean ginela euskaldun orain arte, pixka bat
|
hizkuntza
ekologiaren ideia horretan sartuta. Azken finean, liburuaren bigarren partea Txepetxen teoriaren sozializazio modu bat izan zen.
|
|
|
|
Hizkuntza
ekologia azken urteetan ildo teoriko ezberdinetatik garatzen ari den esparrua da, bai nazioartean eta baita gure artean ere. Badirudi, nolanahi ere, azken urteetako garapen teoriko horiek ez dutela aurkitu oraindik garapen praktikorako jauzi esanguratsua egiteko modua.
|
|
|
Soziolinguistika klusterrak izan du gai horren inguruko jakin minaren berri euskararen biziberritze lanetan ari diren aditu eta arituren artean. kezka horri erantzunez 2011 urteko hainbat ekimen egituratu ditu lotutako kate-begiz osatutako prozesu baten modura. kate horren lehen begia izan zen, hain zuzen, udaberrian egin genuen adituen arteko mintegiko eztabaida saioa, Andoaingo Martin ugalde kultur parkean. Bertan, Albert Bastardas, Bartzelonako unibertsitateko irakaslearen laguntzaz, 25 aditu inguru elkartu ziren azken urteetako teoriaren inguruko adar berriez sakontze lana egiteko. kontuan izan behar da Albert Bastardas irakasleak urte asko daramatzala
|
hizkuntza
ekologiaren garapen teorikoa lantzen eta hedatzen, bai katalunian eta baita nazioartean ere.
|
|
|
Ia aldi berean, udalerri euskaldunen Mankomunitatearen (ueMA) ekimenez eta klusterraren laguntzaz
|
Hizkuntza
ekologia eta lurralde euskaldunak izeneko Topaketa burutu zen Azpeitian. ekologiaren ikuspuntutik aztertu zen, bertan, udalerri euskaldunek izan dezaketen ekintzetarako kokapen teorikoaren sendotzea, eta euskarari lehentasunezko funtzioak emateko praktika eredugarrien nondik norakoak. uda hurbiltzen hastearekin batera euskal herriko unibertsitateko udako Ikastaroetan gai honi heldu zion Sozioling... Teorioatik praktikara izenburupean.
|
|
|
...tu zen Azpeitian. ekologiaren ikuspuntutik aztertu zen, bertan, udalerri euskaldunek izan dezaketen ekintzetarako kokapen teorikoaren sendotzea, eta euskarari lehentasunezko funtzioak emateko praktika eredugarrien nondik norakoak. uda hurbiltzen hastearekin batera euskal herriko unibertsitateko udako Ikastaroetan gai honi heldu zion Soziolinguistika klusterrak gaiaren sozializazioa indartu nahirik
|
Hizkuntza
ekologia. Teorioatik praktikara izenburupean.
|
|
|
Teorioatik praktikara izenburupean. Ikastaroan, euskal herriko adituez gain, Bartzelonako unibertsitateko Carme Junyent irakaslea ere izan zen hizkuntza aniztasunaz hitz eginez. urte amaierarekin batera zikloa borobildu nahi du BAT Aldizkariak, jakinik gaiak baduela oraindik, izatekotan, nondik heldu eta zer eskaini. horretarako, urtean zehar landutako hainbat proposamen biltzen dituzten artikuluak aurkezten ditu aldizkariko
|
Hizkuntza
ekologia euskararen ingurunean izenburupeko zenbaki monografiko honetan.
|
|
|
Lehen artikuluan albert Bastardasek
|
hizkuntza
ekologiaren gai zentralak aurkezten ditu. Azpimarratu nahi izan duen ideia nagusia honakoa da:
|
|
|
Soziolinguistika Klusterrean egoki ikusi dugu era berean, ekologiatik
|
hizkuntza
ekologiara doan jauzia azaltzeko sarrera teoriko labur bat eskaintzea, moda kontu bat bainoago aukera errealak eskaintzen dituen teorizazio modura ikusten baitugu, eta bide praktikoa izan dezakeelakoan euskara bezalako hizkuntzen biziberritze ahaleginetan. horrela bada, Ekologia biologikoa eta hizkuntza ekologiaren arteko joan etorriak artikulua gaiaren sarrera modura planteatzen dugu....
|
|
|
Soziolinguistika Klusterrean egoki ikusi dugu era berean, ekologiatik hizkuntza ekologiara doan jauzia azaltzeko sarrera teoriko labur bat eskaintzea, moda kontu bat bainoago aukera errealak eskaintzen dituen teorizazio modura ikusten baitugu, eta bide praktikoa izan dezakeelakoan euskara bezalako hizkuntzen biziberritze ahaleginetan. horrela bada, Ekologia biologikoa eta
|
hizkuntza
ekologiaren arteko joan etorriak artikulua gaiaren sarrera modura planteatzen dugu.
|
|
|
...arte erantzukizunera salto eginez, organizazioen alorretik komunitatearen alorrera eraman du kontzeptua. horrela, Hizkuntzarekiko Komunitatearen Gizarte Erantzukizuna indar ideia gisa gorpuztu du. horrez gain, euskararen hizkuntza ekosistemaren iraunkortasuna bermatzen eta euskara hizkuntzarekiko komunitatearen gizarte erantzukizuna indartzen laguntzeko zenbait proposamen ere egin ditu artikuluan.
|
hizkuntza
ekologiaren indarguneak eta ahuleziak hartu ditu gaitzat Xabier erizek ondorengo artikuluan; balioen mailako kontzeptu moraletik aztertuz, biologiaren eta gizarte zientzien arteko paralelismoak azalduz. Amaitzeko, proposamen interesgarriak plazaratu erizek aurrera begira:
|
|
|
Amaitzeko, proposamen interesgarriak plazaratu erizek aurrera begira:
|
hizkuntzen
ekologiaren kontzeptua koherentzia etikoan sakonduz berrindartzea eta ekologiaren ordez iraunkortasuna kontzeptua erabiltzea, praktikan nahiz ikerkuntzan giza komunitateen iraupena dimentsio sozio-kulturala, ekonomikoa eta ekologikoa kontuan hartuta bilatzen duelako. itziar idiazabal irakasleak munduko hizkuntza aniztasunaren iraunkortasunari begira heziketa eleanitzak izan behar duen paperaz ida... Nola erantzun —behar bezalauniformetasuna eta homogeneotasuna bilatzen duen eskolatik, hain anitza den ikasleen nortasun eta gaitasun bakoitzari?
|
|
|
|
Hizkuntza
ekologia Euskal Herrian gaur egun, eragileen ikuspegia artikulupean, arestian aipaturiko mintegian landutako ideiak biltzen dira (Hizkuntza ekologiari buruzko Diziplinarteko Mintegia, Andoain). han, bertaraturikoen artean sorturiko hausnarketak, kezkak eta nondik norakoaren berri ematen da. zenbaki monografiko honi amaiera emateko Soziolinguistika klusterrak euskal herriko unibertsitateko udako i... Lehenak, Jon Sarasuak Euskaldungoaren egungo beharrak eta hizkuntza ekologia izenburupean eginiko hitzaldiaren muina biltzen du, eta bigarrenak, Hizkuntza ekologiaren diskurtsoaren onurak eta zailtasunak izenburupean eginiko mahai ingurukoarena.
|
|
|
Hizkuntza ekologia Euskal Herrian gaur egun, eragileen ikuspegia artikulupean, arestian aipaturiko mintegian landutako ideiak biltzen dira(
|
Hizkuntza
ekologiari buruzko Diziplinarteko Mintegia, Andoain). han, bertaraturikoen artean sorturiko hausnarketak, kezkak eta nondik norakoaren berri ematen da. zenbaki monografiko honi amaiera emateko Soziolinguistika klusterrak euskal herriko unibertsitateko udako ikastaroetan Hizkuntza ekologia; teoriatik praktikara izeneko ikastaroan eskainitako bi saio biltzen dituzten artikulu bana ekarri ditugu.... Lehenak, Jon Sarasuak Euskaldungoaren egungo beharrak eta hizkuntza ekologia izenburupean eginiko hitzaldiaren muina biltzen du, eta bigarrenak, Hizkuntza ekologiaren diskurtsoaren onurak eta zailtasunak izenburupean eginiko mahai ingurukoarena.
|