|
2009
|
|
|
Baina, mehatxuak mehatxu, kontua da globalizazioarena dela errealitatea, ez dagoela besterik, eta testuinguru horretan jokatu behar dugula nahitaez hizkuntza dibertsitatea babestearen aldeko partida. Horrekin batera, gainera, ustea dugu, mehatxu eta arriskuen aldamenean,
|
hizkuntza
aniztasuna babestu eta sendotzeko aukera ugari ditugula eskura mundu globalizatu honetan, inoiz izan ez ditugun aukerak barne.
|
|
|
Esparru publikoa baino korapilatsuagoa da esparru pribatua, ezin baita inor behartu hizkuntza bat edo beste erabiltzera. Baina esparru pribatuan ere har daitezke, eta hartu egin behar dira,
|
hizkuntza
aniztasuna babesteko zilegi diren neurriak, esparru publikoan baino gutxiago bada ere. Horrela, bada, esate baterako, herritarrak kontsumitzaile legez jasotzen dituen interes orokorreko zerbitzuetan, kontsumorako hainbat produkturen gaineko informazio oinarrizkoan edo gizarte bizitza zabaleko hizkuntza paisaian eta beste zenbait eremutan lehen mailako lekua behar dute tokian tokiko hizkuntzek.
|
|
|
Bat datoz, baita ere, hiru gobernu horiek, 2008an, Hizkuntzen Nazioarteko Urtearen testuinguruan, izenpetu eta ezagutzera emandako Parisko Adierazpenean [11] jasotako konpromisoekin. Izan ere, beste hainbat konpromisoren artean, espainiar Estatuan
|
hizkuntza
aniztasuna babestu eta sustatzea helburu duten konpromiso argiak jasotzen baitira aipaturiko hiru gobernuen arteko Lankidetza Hitzarmenean (gerora, 2008an, Balearretako Gobernuak ere bere egin zuenean). Argigarri gerta daitekeela eta, merezi duela uste dugu konpromiso horietako batzuk orrialdeotan jasotzea:
|
|
|
Hortaz, hiztun gutxien dituen hizkuntzaren galera ere galera handia da mundu osoarentzat. Hau guztia esaten ari gara, beste ezein giza ekimenetan bezala,
|
hizkuntza
aniztasuna babesteko ekimenetan ere, ezinbestekoa delako abiapuntuko diagnostikoa zuzena izatea, arrakasta lortuko bada behinik behin. Euskara, galego, katalan edo gaelikoaren egoerak ezberdinak dira beren artean ere, eta arazo eta erronka berariazkoak dituzte; baina hizkuntza horien egoerak ez dauka zerikusirik beste hainbat milaka hizkuntzaren osasunarekin:
|
|
|
Lehena: Europako
|
hizkuntza
aniztasuna babestu eta garatzea, kontuan hartuz aniztasun hori ez dela estatu hizkuntzetara mugatzen, baizik eta estatu hizkuntzak ez ezik eskualdeetako edo eremu urrikoak ere aniztasun horren zati saihetsezinak direla.
|
|
2013
|
|
|
Ikerketa horiek nahiko ezagunak dira gure artean: ekologiatik
|
hizkuntzen
aniztasuna babestuko duen eredu bat bilatzen da, neurozientzietatik hizkuntzen funtzionamendua eta kokapena burmuinean, hizkuntzen ikaste prozesuaren funtzionamendua, afasiaren eta beste desordena linguistikoen azterketa... Ikerketa horietatik aparte, hizkuntzei buruzko ikuspuntu berria ematen ari dira zientzia gogorrak, Science, Nature, Physica A nazioarteko aldizkarietan.
|
|
|
EHllkolore ekimena izan da iazko eta aurtengo gertaera berri interesgarrienetako bat Euskal Herrian eta euskal kulturaren eremuan. Kultura, identitate,
|
hizkuntza
aniztasuna babesteko asmoarekin sortu da. EH11kolorek aniztasuna balio, aberastasun eta gizateriaren ondare bezala aldarrikatzen du gure herrian ez ezik mundu osoan.
|
|
2015
|
|
|
Aniztasuna:
|
Hizkuntza
aniztasuna babesten dugu. Berau zaintzea guztion betebehar etikoa delakoan gaude.
|
|
2018
|
|
|
Aniztasuna balio unibertsal gisa ulertuz gero, ez al da eleaniztasuna ere mota bereko balioa? Bertako
|
hizkuntza
aniztasuna babestuz, gizateria osoarena den kultura ondarea bermatzen lagunduko genuke.
|
|
2021
|
|
|
Europar Batasuneko estatu kideek ez dituzte irizpide bateratuak erabiltzen
|
hizkuntz
aniztasuna babesteko eta sustatzeko. Beren mugen barruan erabiltzen dituzten hizkuntz erregimenak kontuan hartuta, estatuak bost taldetan sailka daitezke (Erika Marzano, 2017):
|
|
|
EBko hizkuntz politikak bi printzipio nagusi ditu: Europako
|
hizkuntz
aniztasuna babestea eta herritarren hizkuntz gaitasunak aratzea. EBren asmoa da lehen hizkuntzaz gain, gutxienez beste bi hizkuntza hitz egitea herritarrek.
|
|
|
EBko hizkuntz politikak bi printzipio nagusi ditu: Europako
|
hizkuntz
aniztasuna babestea eta herritarren hizkuntz gaitasunak garatzea. EBren asmoa da lehen hizkuntzaz gain, gutxienez beste bi hizkuntza hitz egitea herritarrek.
|
|
|
Jakina da euskara egoera zaurgarrian dagoela, eta ez, ostera, frantsesa edo espainiera. EBko hizkuntz politikaren markoan, lehentasun izan luke euskararen ezagutza eta erabilera sustatzeak, EBko
|
hizkuntz
aniztasuna babestu nahi bada. Bestalde, ukaezina da banakoen eleaniztasuna aktibo garrantzitsua dela herritarrentzat, erakundeentzat, ekonomiarentzat eta gizartearentzat, eta agerikoa da ingelesaren garrantzia lingua franca funtzioan.
|
|
|
François Alfonsi eurodiputatu korsikarrak aurkeztu zuen txostena Europako Parlamentuan. Horren bidez, dei egin zien Europako Batzordeari eta estatukideei ahalegin bateratua egin zezaten Europan
|
hizkuntza
aniztasuna babesteko eta sustatzeko. Txostena 2013ko ekainean aurkeztu zion Parlamentuko plenoari eta aho batez onartu zuen Kultura eta Hezkuntza Komiteak.
|
|
|
EBFI Europar Batasunaren Funtzionamenduari buruzko Itunak lortu nahi duen kultura eta
|
hizkuntza
aniztasuna babestea ezinbesteko baldintza da garapen jasangarrirako, eta kultura eta herri guztientzat duintasun eta errespetu bera aitortzea eskatzen du. Aniztasuna babesteko, ezinbestekoa da oinarrizko askatasunak bermatzea:
|
|
|
CALRE Europako Eskualdeetako Legebiltzar Legegileen Biltzarrak, zeinean parte hartzen baitugu, Valentziako Adierazpena onartu zuen 2018an. Adierazpen horrek kultura ondarea eta
|
hizkuntza
aniztasuna babestu beharra azpimarratzen du, eskualdeetako edo eremu urriko hizkuntzak belaunaldi batetik bestera transmititu ahal izatea bermatzeko.
|
|
2022
|
|
|
Enpresen erantzukizun linguistikoaren kudeaketaren barruan kokatzen diren enpresek eta erakundeek beren kudeaketa prozesuetan barneratzen dituzten
|
hizkuntza
aniztasuna babesteko jarduerak, interes taldeekin hartutako konpromisoetatik eratortzen dira eta lege eskakizunetatik harago daude. Jarduera horien helburua da enpresak berak sortzen dituen eragin eta inpaktuen aurrean arduratsu jokatzea eta interes talde guztientzat onuragarria izango den balio partekatua sortzea.
|
|
|
Berrikuntza sozial korporatiboaren ikuspegitik enpresek ekarpen esanguratsuak egin ditzakete kultura eta
|
hizkuntza
aniztasuna babesteko, esate baterako, garapen iraunkorraren alorrean.
|
|
|
Berrikuntza sozial korporatiboaren ikuspegitik enpresek ekarpen esanguratsuak egin ditzakete kultura eta
|
hizkuntza
aniztasuna babesteko beren inguruneko erakunde zibil, publiko eta pribatuekin lankidetzan, proiektu kolaboratiboak eta partekatuak garatuz, esate baterako, garapen iraunkorraren alorrean. Adibidez, enpresek ekarpen esanguratsuak egin ditzakete UPV/EHUko Munduko Hizkuntza Ondarearen UNESCO Katedrak proposatutako 18 GIHaren alorrean ere berrikuntza sozial korporatiboa eta erantzukizun linguistikoa uztartuz (ikus 2 Atala).
|
|
|
Hau da, planteatzen da enpresaren estrategia, politika eta prozesuetan balio linguistikoak txertatzearekin batera, kultura eta
|
hizkuntza
aniztasuna babestera bideratutako ekimen kolektibo eta kolaboratiboetan parte hartze aktiboa izatea, berrikuntza sozial korporatiboan aurrerapausoak eman ahal izateko, jomuga modura negozio ereduak berak kultura eta hizkuntza aniztasuna sendotzea eta indartzea izanik.
|
|
|
Hizkuntza larrialdi egoeran, hizkuntza ekologiak
|
hizkuntza
aniztasuna babestea eta tokiko hizkuntza gutxituen garapena du helburu garapena bermatuz (hizkuntzari zentralitatea emanez, kulturaren bihotza delarik), eta 3) aurreko bi dimentsioak oinarri izango dituen ekonomia sistema eraikiz. Gurean bezala, begirada horretatik urruti ikusten dut Nazio Batuen Erakundea.
|
|
|
Hizkuntza larrialdi egoeran, hizkuntza ekologiak
|
hizkuntza
aniztasuna babestea eta tokiko hizkuntza gutxituen garapena du helburu. Unibertsalak diren, hizkuntzarekin berarekin lotura ez duten (ez daude hizkuntza garatu eta azpigaratuak) eta botere harremanetan (eta ez prozesu natural batean) oinarritzen diren hizkuntzen desagertze edo ordezkapen faktoreak aintzat hartzen dituelarik, hizkuntza ekologiak, lurralde berean hitz egiten diren hizkuntzen arteko harremanak aztertzeaz gain, hizkuntza bakoitzak bere testuinguruarekin duen harremana du aztergai.
|
|
2023
|
|
|
«Hizkuntza ofizial gisa hartzeak onura praktiko ugari dakartza, baita estatus ofizialak ematen duen prestigioa ere. Era berean, Europako Batasunari aukera emango lioke
|
hizkuntza
aniztasuna babesteko, eta herritarrei, berriz, beren hizkuntza EBko erakundeekin erabiltzeko», esan zuten.
|
|
|
11
|
Hizkuntza
aniztasuna babestu eta sustatzeko eginkizuna autonomia estatutuaren ezaugarritzat jo zuen Auzitegi Konstituzionalaren 205/ 1990 Epaiak. Konstituzioaren 3 artikuluaren hedapen juridikoaz, ikus Arzoz (2009:
|