2000
|
|
zuen lehen oinarritzat. Gaiok berak esaten zuenez,. Zuzenbidea, legez eta usadioz hornituriko
|
herri
guztietan, alde batetik berena delarik, aldiz gizaki ororena da. Horregatik, herri bakoitzean beretzat emana, propioa da, eta zuzenbide zibila deritza, hiriaren zuzenbidea balitz bezala.
|
|
Gaiok berak esaten zuenez,. Zuzenbidea, legez eta usadioz hornituriko herri guztietan, alde batetik berena delarik, aldiz gizaki ororena da. Horregatik,
|
herri
bakoitzean beretzat emana, propioa da, eta zuzenbide zibila deritza, hiriaren zuzenbidea balitz bezala. Alabaina, arrazoi naturalak gizaki ororen artean sorturikoa, herri guztiek berdin betetzen dutena, jendeen zuzenbidea da, hots, nazio guztientzako zuzenbidea?.
|
|
Horregatik, herri bakoitzean beretzat emana, propioa da, eta zuzenbide zibila deritza, hiriaren zuzenbidea balitz bezala. Alabaina, arrazoi naturalak gizaki ororen artean sorturikoa,
|
herri
guztiek berdin betetzen dutena, jendeen zuzenbidea da, hots, nazio guztientzako zuzenbidea?.
|
|
Bere jaioterri zuen Barasoain
|
herrian
ospitalea eraiki zuen, Nafarroaganako maitasuna erakutsiz. Gure egunotan, berriz, Eusko Ikaskuntzak ohore egiten dio Zuzenbideko koaderno sailari Azpilkueta izena ematean.
|
|
M. Larramendi gizon argi bezain zorrotzak, Espainiak gure
|
herrian
zeraman politikaz kezkaturik egin zituen zenbait salakuntza foruen alde. Hortaz irakurgarria da J. Ig. Tellechea Idígoras ek bere sarreraz, oharrez eta hitzatzez argitaratu zuen Larramendiren So bre los Fueros de Guipúzcoa (1983) liburua.
|
|
|
Herri
baten abertzaletasuna ez da berez pizten bere burujabetzaren alde, inperialista erako beste aberri batek horretara bultzatuz behartzen ez badu.
|
|
Ingalaterrako erregetzaren inguruan kargu garrantzitsuak eduki zituen Alexander Jardine zeritzanak Bergaran Xabier Munibe, Peñafloridako kondea, bisitatu zuenean, harriturik zegoen Bergarako Seminario hartan ematen zituzten irakaskintza gaiekin, baina harrituago Azkoitiko zaldunok
|
herriarekin
maila berdinean bat eginak ikusteaz. Goraipatzen du beren lana, baina aldi berean baita argi salatu ere horien aurka inkisidore eta gainerako beste askok bekaizkeriaz sortzen zizkieten eragozpen nagusiak.
|
|
Mediku berak. Eskual
|
Herriko
gazteriari, eskaintzen zion idazlanean gaineratu zuen beste honako hau:
|
|
Egia, emen erejoan dan aspaldiangauza onik ez deguEuskal
|
errian
; oraindaino bezalabagabiltza auzian, emen biziko gerabeti miserian.
|
|
Bi hitzaldi eman zituen 1918 urtean, La liga de naciones y el problema vasco izenburupean eta Eibarren bertan V. Fernández tipografian inprimatuak izan ziren. Han agertu zuen
|
herri
bakoitza bere etorkizunaren jabe izan beharra. Aldi berean federakuntzaren premia, foruen galerak utzitako lekua betearazteko.
|
|
Oroi feudalismo garaiak zirela eta errege zein jaunak, lege guztien gainetik,
|
herriak
ahalik eta lotuen edukitzearen aldeko zirela. Herria foruen babespean ez jartzearren, jaunok lortu zuten Arabatik banatzea.
|
|
Feudalismo garai hartan, kondea izanik jaun eta jabe, aski zen gizon bakar horren nahia,
|
herri
guztiaren gainetik herritarren zoriaren jabe izateko. Historiak, zoritxarrez, era horretara jokatzen zuen.
|
|
Batez ere, gaur egun ulertezina edo inoiz ulertuko ez dudana, zera da: feudalismo garaian, gizon batek
|
herri
osoaren aurka erabakia, orain, demokrazia garaian, herri guztiaren, edo herritar gehienen, arrazoizko nahiarekin bete ezina. Non daude giza eskubideak?
|
|
Batez ere, gaur egun ulertezina edo inoiz ulertuko ez dudana, zera da: feudalismo garaian, gizon batek herri osoaren aurka erabakia, orain, demokrazia garaian,
|
herri
guztiaren, edo herritar gehienen, arrazoizko nahiarekin bete ezina. Non daude giza eskubideak?
|
|
ONUren agiri hura eratu eta gehien bultzatu zutenetakoa, aita Proventzakoa eta ama Euskal
|
Herrikoa
zituen René Cassin baionar jurista ospetsua izan zen, bere lanen eskergarri 1968an Bake Nobel saria jaso zuena.
|
|
Baina, behin eta berriz hain arduratsu galdetzen zidanez, esan nion nire iritzi pertsonala 1948an ONUk Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsal hartan zehazten zela, Frantziak beste nazio demokratikoekin onartua, eta han zetorrela edozein pertsonak zein talde edo
|
herrik
, hauteskunde bidez, burujabetzarako eskubidea duela. Orduan ez zekien zer erantzun ere, eta eman zidan erantzun bakarra honako hau izan zen:
|
|
Munduko gerrate izugarri baten ondotik onartua baliagarri ez bazen, ea beste gudu baten zain egon beharra ote dugun. Demokrazia
|
herriaren
burujabetza da eta horretarako ez dago grekeraz asko jakin beharrik, demokraziak zer esan nahi duen jakiteko. Adibide soil bat jartzekotan, ni konforme nengokeela gure hizkuntza, Europan diren hizkuntzetarik zaharrena, legez bizirik jarraitzeko neurriak hartuko balira, gainera gogoan izanik Frantzia eta Espainiako hizkuntzarik zaharrena dela euskara.
|
|
Baina alferrik, ez zuen ulertu nahi. Gaineratzen nion esanaz,
|
herriak
bere izate naturalean errespetatzen ez badira, oso normala zela horien aldetik burujabetzaren eskaria. Zeren mundua orotarikoa denez gero, bakoitzak beretik osatzea dela legezkoena, elkarkidetzan biziko bagara.
|
|
Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalak bere sarrerako hitzaurrearen azken hitzetan argi dio: Adierazpen honetan etengabe oinarrituta, alde batetik eskubide eta askatasun hauen begirunea bultzatu behar dela irakaskuntzaren eta hezkuntzaren bidez eta, bestetik, nazio mailan eta nazioarte mailan arian arian neurriak hartuz, era eraginkorrean eta orokorrean ezartzea ziurtatuko dela, bai Nazio Batuen barnean diren
|
herrien artean
, bai eta Estatu baten menpean dauden lurraldeetan ere.
|
|
Eta jatorrizko bereizkuntza hau, Europaren naturalezak emana ez ote? Hau da, gure
|
herriaren
euskaldun izaera berezia eta jatorra, gaur egungo politika taldeak asmatu baino lehenagokoa da.
|
|
Herriaren zentzuzko jokabideak baizik ez gaitu eramango demokraziaren bidera; grekeraz, demokrazia?
|
herriaren
burujabetza baita, eta horren arabera egin zen ONUren Adierazpena.
|
|
Orain arteko gure politikariak gehiegi nahastu izan dira elkarren arteko taldekerietan, beharrezkoena geroko bazterturik. Izan ere,
|
herri
nortasunez, zer dugu gure hizkuntza gutxitua baino baliagarriagorik. Orokorki, denok gara Europaren osagarri, hemen ez da inor sobera eta arrazoia ez dago gehiengoen edo indarraren baitan, elkar errespetatzean eta errespetaraztean baizik.
|
|
Estrasburgon Europako Kontseiluak eskualdeetako edo gutxituriko hizkuntzei buruzko Eurogutuna 1992ko otsailaren 19 aurkeztu eta laster European Ombudsman Institute erakundeak batzarra antolatu zuen, bere eskualdean hizkuntza bat baino gehiago mintzatzen ziren
|
herrietako
arartekoak deituaz. Ombudsmanok, Bonn-eko Legebiltzarrean bildurik, Eurogutun horren aurrean, bakoitzak bere iritziak agertzea eskatzen zitzaigun.
|
|
Ondotik, 10 artikuluan: Administrazio agintariek hizkuntza gutxituen erabilera lehentasunez eta bermez zaindu dute gizarte harremanetan, idazkietan ulergarri izatea zainduz,
|
herriari
begira administrazio formulak eta testuak argi jarriaz, hizkuntza ofizialetan aukerako erabilera eman ahal izateko. Ohizko toponimia ere eskualde bakoitzeko eran jarriko da.
|
|
Hori guztia kontuan harturik, ideia bikaina iruditu zitzaidan Baionan 1999 urteko urriaren 24an egin zuten manifestazioa. Demokrazia lortzeko
|
herria
iratzartu behar baita.
|
|
Egiazko historiagileentzat esan beharrik ez nuke Nafarroari buruzkoan Arturo Campión-en Navarra en su vida histórica (1929) eta José Yanguas y Miranda-ren Historia de la conquista del reino de Navarra por el Duque de Alba, general del ejército del rey Fernando el Católico (1843) ezagutu beharrekoak direla gai hauetaz zerbait jakin nahi duenarentzat. Horietan lekukotasun zehatzez irakur dezakegu zein sartu zen indarrez, su eta gar, hainbat
|
herritan
heriotzak eginaz.
|
|
lanaren hasieran, 63 orrialdean agertzen duenagatik. Hor dakarrenez, Euskal
|
Herriko
abertzaleak omen politizatze horren errudun.
|
|
Horrek eraman zituen, XII. mendearen azken aldera, bakebiderako marka erabakitzera, 1179 urtean elkarren artean hitzarmen bat onartuz, Karolingioen erara; hau da, lehenagoko Marka Hispanikoaren antzera jarri zuten muga. Inter Bizcahiam et Ipuzcuam?; Itziartik Durangoraino eta Araba barnera arte. Tarte muga horretatik zetorkigun Markina izena Debarroaren barrenaldeko eta Artibai ibarreko
|
herriek
osatzen zuten barrutiarentzat: Elgoibar (Mendaro eta Astigarribira arte), Eibar, Plaentzia (Soraluze Erlaibia), Xemein (oraingo Markina) eta Etxebarria.
|
|
Jakin bedi, abertzaletasunak berez ez duela eramaten
|
herri
bat bere burujabetzaren alde borrokatzera, inperialista erako beste aberri batek horretara behartzen ez badu.
|
|
ALTUNA, Jesus: Lehen euskal
|
herria
. Guía ilustrada de prehistoria vasca.
|
|
ALVAREZ ENPARANTZA, J.L.: Euskal
|
herritik
erdal herrietara. Amorebieta, 1978.
|
|
ALVAREZ ENPARANTZA, J.L.: Euskal herritik erdal
|
herrietara
. Amorebieta, 1978.
|
|
|
HERRI
ARDURALITZAREN EUSKAL ERAKUNDEA INSTITUTO VASCO DE ADMINISTRACIÓN PÚBLICA: Herri Administrazioen hizkuntz plangintza.
|
|
HERRI ARDURALITZAREN EUSKAL ERAKUNDEA INSTITUTO VASCO DE ADMINISTRACIÓN PÚBLICA:
|
Herri
Administrazioen hizkuntz plangintza. Planificación lingüítica de la Administración Pública.
|
|
|
HERRI
ARDURALITZAREN EUSKAL ERAKUNDEA INSTITUTO VASCO DE ADMINISTRACIÓN PÚBLICA: Euskararen Lege araubideari buruzko Jardunaldiak.
|
|
SAN MARTÍN, Juan: Bidez. Gure
|
herriko
gauzak. Donostia, 1981.
|
|
Euskal
|
Herritik
giza eskubideen alderako emaitzak
|
|
Kontuan izanik Nazio Batuetako kide diren
|
herriek
gizakiaren oinarrizko eskubideetan, gizakiaren duintasun eta balioan eta gizonen eta emakumeen eskubideen arteko berdintasunean duten fedea tinko azaldu dutela Agirian; eta, askatasunaren ikuspegi zabalago baten barruan, gizarte aurrerakuntza sustatzeko eta bizitza maila jasotzeko erabakita daudela adierazi dutela;
|
|
|
herri
eta nazio guztiek izan beharreko jomuga legez, bai norbanakoek eta bai erakundeek. Adierazpen honetan etengabe oinarrituta, alde batetik, eskubide eta askatasun hauen begirunea bultza dezaten irakaskuntzaren eta hezkuntzaren bidez eta, bestetik, nazio mailan eta nazioarte mailan arianarian neurriak hartuz, era eraginkorrean eta orokorrean ezar daitezen ziurtatzeko, bai elkarkide diren estatuetako herrien artean eta baita horien eskumenpean dauden lurraldeetan ere.
|
|
herri eta nazio guztiek izan beharreko jomuga legez, bai norbanakoek eta bai erakundeek. Adierazpen honetan etengabe oinarrituta, alde batetik, eskubide eta askatasun hauen begirunea bultza dezaten irakaskuntzaren eta hezkuntzaren bidez eta, bestetik, nazio mailan eta nazioarte mailan arianarian neurriak hartuz, era eraginkorrean eta orokorrean ezar daitezen ziurtatzeko, bai elkarkide diren estatuetako
|
herrien artean
eta baita horien eskumenpean dauden lurraldeetan ere.
|
|
2 Ez zaio begiratuko gainera, pertsona zein herrialde edo lurraldetakoa den; ezta hango politikari, legeei edo nazioarteko egoerari, nahiz eta
|
herri
hori burujabea izan, besteren zainpeko lurraldea, autonomiarik gabea edo nola halako burujabetasun mugak dituena.
|
|
Euskarari eta euskaldunei begira, guretzat ulertezina baita Jaurlaritzako zein Diputazioetako goi karguetan elebidunak ez jartzea. Txarrago oraindik euskaldun
|
herrietako
zenbait Udaletan euskararik ez dakiten alkateak jartzea. Jokaera horrek euskalduna, bere burua gutxietsiz, etsipenean uzten baitu.
|
|
Gure
|
herriak
bere kultur ondarez duen edukirik garrantzitsuena euskara dela esan beharrik ez dut. Kontu horietan, bakoitzari bere izaera jatorrez datorkiona baita berezkoena eta naturalena.
|
|
Beste hizkuntzak ukatu gabe errespetatuz, eta aldi berean gurea errespetaraziz. Europar jatorrak izateko ere
|
herri
bakoitzak beretiko izaeran oinarriturik lortu behar du. Hor da Europaren pluraltasuna, Europa guztiok osatzen dugunez gero.
|
|
Onuragarritasun horren esperientzia, nik neuk, etxetik bertatik ezagutzen dut, semeak hala hezi ditugunez. Gaur egun, ingeles hizkuntzak tekniketarako, zientziarako zein merkataritzarako harremanetan dituen ahalmenak ukaezinezkoak direnez, gure
|
herriaren
aurrerapenerako horretaz baliatu beharrean gaude.
|
|
Max Sorre ren Les Pyrénées (1949) liburuaren azken aurreko kapitulua irakurtzen badugu, antzeko iritziak aurkituko ditugu. Eta gainera,
|
herri
elkartu bezala, Nafarroako erresuma hartakoak ginela. Ez dago zalantzan jartzerik Pirinio gehienean, hemendik Kataluniaraino, ugari direla euskarazko sustraiak dituzten toki izenak.
|
|
Erromatar Inperioa erortzean anitz
|
herri
agertu ziren kulturaz noraezean. Ilunaldi luze batean murgildu ziren Europaren mendebaldeko herriak Erdi Arora arte.
|
|
Erromatar Inperioa erortzean anitz herri agertu ziren kulturaz noraezean. Ilunaldi luze batean murgildu ziren Europaren mendebaldeko
|
herriak
Erdi Arora arte. Hala ere, etenaren ondotiko lehen mendeetan berezko indar edo inertziazko jarraipena ezagutu zuten, poliki poliki itzaltzen joango zena.
|
|
Inperio hark hizkuntzarik gehienak suntsitu zituen. Gureak ere bide hori eraman zezakeen, baina hara hor suspertu eta indarberrituz gure
|
herriak
nola berreskuratu zuen.
|
|
Agian, Euzko gogoa aldizkarian irakurtzen nuen Andima Ibiñagabeitia izan nuen euskaltzaletasunaren eredugarri eta bultzatzaile, zeinak gomendatzen baitzigun euskal idazleoi norberaren euskalkian eta euskara batuan lanak burutzeko. Neurri batean horregatik aritu izan naiz, nire hizkuntzatik eta nire
|
herritik
mundu zabalera begira beste inori ukorik egin gabe. Eta Andima Ibiñagabeitiaz ikus Pako Sudupek eta biok 1999 urtean Jakin aldizkariaren 112 zenbakiaren 83 orrialdeetan idatzi genuena.
|
|
Baina euskaraz, ahoz aho noiztik datorkigun inork ez dakien
|
herri
literatura dugu, kondaira eta kantuz. Erdi Aroan sustraitzen diren pastoral antzerki motak ere bai, atsotitz edo errefrauak eta oraindik gaur egun hain ezagunak zaizkigun kantak.
|
|
Bestalde, gogoan hartzekoak ditugu R.M. Azkue eta J.M. Barandiaranen bilketa lanak. Gai honetaz, neronek Julene Azpeitiaren Amandriaren altzoan (1961) liburuari egin nion hitzaurrean
|
herri
ipuinei buruz esan nuena berretsi nezake: herri ipuinak dira literaturaren aurrenengo kimuak, noski, haiexek izan direlako kulturadun hizkuntzen literatura oinarri.
|
|
Gai honetaz, neronek Julene Azpeitiaren Amandriaren altzoan (1961) liburuari egin nion hitzaurrean herri ipuinei buruz esan nuena berretsi nezake:
|
herri
ipuinak dira literaturaren aurrenengo kimuak, noski, haiexek izan direlako kulturadun hizkuntzen literatura oinarri. Sarri, ipuinak aski dira herri baten psikologiaren bereizkuntza egiteko.
|
|
herri ipuinak dira literaturaren aurrenengo kimuak, noski, haiexek izan direlako kulturadun hizkuntzen literatura oinarri. Sarri, ipuinak aski dira
|
herri
baten psikologiaren bereizkuntza egiteko. Beren aberastasunetik neurtu daiteke herri gogoa.
|
|
Sarri, ipuinak aski dira herri baten psikologiaren bereizkuntza egiteko. Beren aberastasunetik neurtu daiteke
|
herri
gogoa. Harrigarria da benetan, gure herriak ahozko literatura horren aberatsa izanik, idatzizkoan hain txiroa izan beharra.
|
|
Beren aberastasunetik neurtu daiteke herri gogoa. Harrigarria da benetan, gure
|
herriak
ahozko literatura horren aberatsa izanik, idatzizkoan hain txiroa izan beharra. Era guztietako ipuinen jabe gara, eta bertan ditugu lehenagoko sinesmen, kondaira eta ohituren argitasunak...
|
|
Era guztietako ipuinen jabe gara, eta bertan ditugu lehenagoko sinesmen, kondaira eta ohituren argitasunak... Norberaren
|
herria
ezagutu ahal izateko, zer hoberik ahoz aho etorri zaigun jatorrizko literatura baino?
|
|
Egile berak agertzen digunez, XV. mendearen azken aldera agertzen omen da notario protokoloren bat edo beste, epaiketako lekukoen hitzak euskaraz idatzirik; aldiz,
|
herri
askotan batzarrak euskaraz zein nafar erromantzez egiten omen ziren, baina agiriak idatziz jasotzea bigarren horretan egiten zuten. Hala dakar El esfuerzo bélico de Navarra en el siglo XVI (1981) liburuaren 218 orrialdeetan.
|
|
Ez dezagun ahantz XVI. mendean Nafarroa gehiena euskalduna zela Erribera inguruko mugetaraino. Horrela erakusten digu Iruñeko Apezpikutegiaren 1587 urteko
|
herri
zerrendak. Ikus Manuel Lekuonak aurkitu eta argitara eman zuen agiri hura,. El Euskera en Navarra a fines del s.
|
|
Aipaturiko gertakariok gorabehera, Trentoko Kontzilioaren eraginez, dotrinak
|
herriaren
hizkuntzan jartzea gomendatzen zen, eta Iruñeko Apezpikutegiaren bisitetatik ikus dezakegunez, gaztelerarik ulertzen ez zuten herrietan euskaraz egitea gomendatzen zen. Hala dakar José Goñi Gaztambidek Historia de los Obispos de Pamplona (1985) deritzan obraren IV. liburukiko 390 orrialdean.
|
|
Aipaturiko gertakariok gorabehera, Trentoko Kontzilioaren eraginez, dotrinak herriaren hizkuntzan jartzea gomendatzen zen, eta Iruñeko Apezpikutegiaren bisitetatik ikus dezakegunez, gaztelerarik ulertzen ez zuten
|
herrietan
euskaraz egitea gomendatzen zen. Hala dakar José Goñi Gaztambidek Historia de los Obispos de Pamplona (1985) deritzan obraren IV. liburukiko 390 orrialdean.
|
|
Seme alabak eskolatu nahi zituzten gurasoek ordea, ezin ba kexatu, beren haurrak ikasketarik gabe geldituko ziren beldurrez. Jokaera horren lehen lekukoetariko bat dugu, nik dakidanez behintzat, Nafarroako Galipentzu
|
herriko
maisua, 1730 urtean era horretan haurrak zigortzen zituena, Jose Mateo zeritzan galipentzuarrak urte horretako irailaren 14an Orreagako artxiboan utzi zuen lekukotasunak dioenez; Bernardo Estornés Lasak bere liburuetariko batera oso ongi eraman zituen euskarak historian zehar izan dituen gertakariak, Canto y cantares de Euskalerria. Poemario nacional vasco (1994) delakoan.
|
|
a) euskalduna, b) elebiduna, d) gazteleraduna. Kontuan eduki gabe, adibidez,
|
herri
euskaldunetan badirela euskararik ez dakitenak eta baita Tafallan zein Tudelan euskaldunak ere, euskara gaztelera baino hobeto menderatzen dutenak. Hala denean, gizon bakoitzak zuzenean, berarekin darama edonora bere foru pertsonala, erkidego edo komunitate baten barnean ezinezkoa baita bestela jokatzea giza eskubideak hautsi gabe.
|
|
Baina ez zait aski iruditzen. Oraindik apartheid horrek hor jarraizen du, gure erresuma zaharreko
|
herri
guztietan eskubide berdinik eskaintzen ez zaiola. Eta horren ondorio ageriak ere hor ditugu.
|
|
Ausart bezain bikain salatu zituen azken joera horiek J. M. Jimeno Jurío historiagileak. Bai Euskarari Euskal
|
Herri
osoan, zeritzan artikuluarekin (ikus Diario de Noticias, 1999ko urtarrilaren 15ekoan).
|
|
Argi ikus daiteke, gaur egungo agintariak, garai batean erresumari saldukeria egin zioten Beaumontarren jokabide beraren jarraitzaile direla eta ez nafar erresumari hain leial jarraitu zion Agramont taldearena. Baina bere
|
herriaren alde
gizontasunez begiak itzarririk adi egon nahi dutenei, Arturo Campionen Navarra en su vida histórica (1929) eta El Genio de Navarra (1936) deritzen liburuen berrirakurketa komeni zaie. Gainera, gogoan izan Campion zenak Lingua Navarrorum eredugarri hura har eta, ikasi ez ezik, euskaraz idazteari ere eman ziola.
|
|
Zuen juizioa non da? Euskal
|
Herrietan
nola gauza onik izango da?
|
|
Araban nenbilen batean, hango adiskide, eta Erregeren Guardiako Kapitan baliente batek behin esan zidan: Aita, nola Euskal
|
Herrietan
, umeen haziera ona, eta behar den Dotrinarik izango da, baldin Euskera hondatzeko ahalegin guztiak egiten badira, eta gure mutiltxo, edo haurrei bildur eta azotearekin Euskera hitz egitea eragozten bazaie. Horiek berek gero edo Eleizagizon edo Etxajaunak izan behar dute.
|
|
Horiek berek gero edo Eleizagizon edo Etxajaunak izan behar dute. Eta guraso edo Kurak direnean, nola ongi premia den bezala, beren Etxe edo Hergoienetan(
|
Herri
txikiei honela Araban deitzen diete) Dotrina erakatsi, eta konfesatuko dute. Nola beren familietako hartu emanak, eta beste behar diren gauzak ondo aditu, eta zuzenduko dituzte?
|
|
han burla, eta lotsa handien kostuan badere, Erderaz ikasten dute: eta nola Euskera kendu zieten, eta jarduten ez duten, beren
|
Herri
, edo Etxeetara bihurtzean, alde guztietara barregarriak ohi dira: eta egiaz esan ohi da:
|
|
Ojala hori bera Maisu guziek egiten balute: mutil mutu, lotu motel gutxiago
|
Herrietan
izango litzateke...?
|
|
Euskaltzaindiak bere sorreratik Jagon Sailaren ardurapean dituen eginkizunetarako baliagarri ditugu ONU eta Unesco ren arau horiek, Euskal
|
Herriko
muga guztien gainetik, nahiz Iparralde nahiz Hegoalde, ahal denean administrazioekin erarik hoberenean arituz eta lan eginaz; eta, hori ezinezko zaigunean, horien gainetik aipaturiko bi erakundeotara edo Europako Parlamentura joaz.
|
|
ONUk, Unescok eta bereziki Erret Dekretu horrek eskaintzen dizkiguten ahalmenez ondo baliaturik, zuhurki jokatu beharra dugu gure Hegoaldeko
|
herriaren aurrean
eta, premiazko deritzagunean, politikariei betearaztea eskatu (Horretarako ikus: Euskera, XXIV, 1978, 131 orrialdeak).
|
|
Nire kezkak mugiturik, giza eskubideen inguruari buruzko lan honetan Euskal
|
Herriko
semeen emaitzak eskaintzeaz gainera, bidezko zait berriz ere hizkuntzaz arduraturik heldu den urteari begira zuzentasuna gogoratzea. Izan ere, Europako Batasunaren Batzordeak. Hizkuntzen Urtea?
|
|
Euskarari buruzkoa, zalantzarik gabe, gure
|
herriaren
nortasunik bereziena dugu. Aldi berean, preindoeuropar bezala hemen sustraitua denez gero, Europako hizkuntza zaharrenetarikoa dugu.
|
|
Liburu honen edukiari buruz, Euskal
|
Herriko
Unibertsitatetik, Henrike Knörr adiskidearen eskariz, J. L. Alvarez Enparantza Txillardegiri bere erretiroa dela-eta eskaini nahi dioten elkarlaneko bildumarako deia jaso nuenean idatzi nuen. Euskal Herritik giza eskubideen alderako emaitzak?. Eta Adrian Celaya Euskalerriaren Adiskideen Elkarteko (Real Sociedad Bascongada de los Amigos del País) Bizkaiko batzorde arduradunak 1999ko azaroaren 20ko jardunaldietarako hitzaldi bat eskatu zidanean. Aportación vasca a los derechos humanos?
|
|
Liburu honen edukiari buruz, Euskal Herriko Unibertsitatetik, Henrike Knörr adiskidearen eskariz, J. L. Alvarez Enparantza Txillardegiri bere erretiroa dela-eta eskaini nahi dioten elkarlaneko bildumarako deia jaso nuenean idatzi nuen. Euskal
|
Herritik
giza eskubideen alderako emaitzak?. Eta Adrian Celaya Euskalerriaren Adiskideen Elkarteko (Real Sociedad Bascongada de los Amigos del País) Bizkaiko batzorde arduradunak 1999ko azaroaren 20ko jardunaldietarako hitzaldi bat eskatu zidanean. Aportación vasca a los derechos humanos?
|
|
izenburudun artikuluan eman nituen zenbait iritzi, ETA eta GALen arteko borrokak salatuz. Izan ere, nire ustez, historian zehar giza eskubideen alde hain iritzi zintzoak eskaini zituzten Euskal
|
Herriko
semeek argi utzi baitziguten bakoitzaren pentsaerak errespetagarri direla; baina, gezurra badirudi ere, hor daude lekuko ideia desberdinetakoen hilketak. Non da hemengo kristautasuna?
|
|
Bestalde, oroi 1698 urtean Calahorrako Apezpikuaren agiria, non agindua ematen zuen bere babespeko Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa parteko
|
herri
euskaldunetan dotrinak eta predikuak euskaraz emateko.
|
|
On deritzat Araba elebidunari, alde batetik bertako jatorrizkoa oraindik zenbait
|
herritan
egiten den euskara delako eta, bestetik, legez Euskal Autonomia Erkidegokoa delako. Horren arabera, 1979ko abenduan onarturiko Estatutuaren barnean ibili beharra dugu, gaztelera eta euskara, bi hizkuntzok ofizialtzat hartuz, eta 10/ 1982 azaroaren 24ko euskararen normalizazio legeak onartzen duenaz baliatuz.
|
|
Adiskide nuen Yon Etxaide zenak behin baino gehiagotan esaten zidan gure
|
herriak
1200 urtean Gaztelaren mende erori zenetik ez duela bakerik ezagutu. Eta hori da Treviñori gertatua ere.
|
|
Bukatzeko, Euskal
|
Herritik
begiraturik, gai honi guztiari buruzko bibliografia orokorra eskaintzen dut. Bereziki nire ideiak oinarritzeko eta ahalik ondoen finkatzeko erabili izan ditudanak.
|
|
EUSKAL
|
HERRITIK
GIZA ESKUBIDEEN ALDERAKO EMAITZAK
|
|
Non da hemengo kristautasuna? Non Euskal
|
Herriko
hainbeste seme alaba eredugarrik adierazi ziguten bide egokia. Guztiok dugu bizitzeko eskubidea eta, ezbairik gabe, inork eta ezergatik ez du beste bati bizia kentzeko eskubiderik.
|
|
–Noiz esan duzu bueltatuko zarela zure
|
herrira
, laztana? –galdetu zion neskak, denbora luzeagorako geratzeko gonbita zirudien keinua eginez.
|
|
Nigatik izango balitz, geratuko nintzateke. Baina ezin dut, hegazkineko txartela joan etorrikoa da –Txemaren erantzuna, Euskal
|
Herrira
bueltatzeko gogo izugarria ezkutatu nahian.
|
|
Ba sentitzen dut, Irina. Sentitzen dut baina bihar nire
|
herrira
bueltatuko naiz. Bizitza berri bat daukat aurretik eta lehenbailehen hasi nahi dut.
|
|
Gure etxeko oilarra zen, duela gutxi arte, etxeko kideak esnatzeaz gain auzoko denak eta
|
herriko
gehienak ere itzartzearen arduraduna.
|
|
Trena, autoak, iratzargailuak, zurrungak eta munduan sor zitekeen zarata oro.
|
Herriko
beste oilarrek, adibidez, txanda hartu behar izaten zuten gure oilarraren ostean kantatzeko. Alferrikako lana egiten zuten, ordea, une horretarako bizilagun guztiak itzarrik egoten ginen eta.
|
|
Erraza zen. Errazagoa Euskal
|
Herrira
lotsatuta itzultzea baino, eta bizitza guztirako Eiderren itzal madarikatuaren pean ibiltzea baino hagitzez errazagoa.
|
|
Limericketik pasatu ginen, gero Ennisetik, eta hortik Ennistymon izeneko
|
herrira
ailegatu ginen. Supermerkatu baten parean aparkatu genuen eta bertara sartu ginen zenbait gauza erosteko.
|
|
Nik konpresak behar nituen. Euskal
|
Herritik
ekarri nituen batzuk, eta nezeserrean eramaten nituen, baina desagertu egin zitzaizkidan. Norbaitek eta, larregi pentsatu barik, ri ra hartuko zituen.
|
|
Bestalde, atzokoak atzean utzita, aipa dezadan non aurkitzen garen: Clifden hiriburutik hamar bat kilometrora (Euskal
|
Herriko
herririk txikienak baino biztanle gehiago izango ez duen arren, Connemarako hiriburua da Clifden), aterpetxea ez den etxe batean. Etxe partikular batean, alegia.
|
|
Bestalde, atzokoak atzean utzita, aipa dezadan non aurkitzen garen: Clifden hiriburutik hamar bat kilometrora (Euskal Herriko
|
herririk
txikienak baino biztanle gehiago izango ez duen arren, Connemarako hiriburua da Clifden), aterpetxea ez den etxe batean. Etxe partikular batean, alegia.
|
|
Batzuetan Ralph izaten dut aurrean (edo gainean, edo...), baina besteetan Jabi ikusten dut nirekin. Ez dakit zer gertatuko den amets hau egun gutxi barru amaitu eta Euskal
|
Herrira
bueltatu dudanean. Zer edukiko dut orduan buruan?
|
|
Nire kontzientziaren zoritxarrez, ez da Txema bakarrik izango
|
herrian
aurkituko dudana. Jabi ere hor dago.
|
|
Beldurra daukat, hara joatean nire burua ez ote den egongo pausatuago Irlandako oroipenetan,
|
herriko
eguneroko bizitzan baino.
|
|
Bidaiaren hasieran, Bitakora honetan idatzi nuen distantzia apur bat nahi nuela,
|
herrira
bueltatzerakoan nire eguneroko gauzak gehiago apreziatzeko. Agian distantzia handiegia hartu dut, eta perspektiba zabalegia beraz.
|
|
Furgoneta hartuta inguruko herrixkak bisitatzera abiatu gara.
|
Herri
horietako batean, muino bat igo ostean azaldu da nire gidako argazkiko paisaia. Connemarara sartu ginenean bezalaxe sentitu ditut bihotzeko taupadak barrutik hasi eta kanpora irten nahian.
|
|
Eta azkenik etorkizuna, edozein pauso, edozein ñabardura irrigarri Eiderren gezurrekin (edo egia ezarekin) erlazionatuko zuen etorkizuna.
|
Herrira
joan eta betiko lagunekin aurkitzea(" zer, Txema. Eiderren oroitzapena piztu al dizu Irlandako bidaiak?"), pisua, argazkiak, liburuak, kaleak, musuak, laztanak.
|