|
2000
|
|
|
Guk ere beste herrietan egiten diren lanak interes handiz irakurtzen ditugu, gurea aberasten dutelako. Uste dugu kanpora begira baduela interesik, eta salmentetan ere Euskal
|
Herritik
kanpora ikusmin handia piztu du
|
|
|
Euskal
|
Herritik
kanpo ezagutzen dudan leku bakarra delako. Asko maite dut Irlanda, eta Connemara bereziki.
|
|
|
93an Bolivia (3) ezagutu genuen Anoetan, 94an Errusia (1) San Mamesen, 95ean Paraguay (1) San Mamesen, 96an Estonia (3) San Mamesen, 97an Yugoslavia (3) San Mamesen, 98an Uruguay (5) Anoetan, eta azkenik, 99an Nigeria (5) San Mamesen. Euskal Selekzioak edonorekin duintasunez lehiatu daitekeela erakutsi du azken hamarkadan, baina oraindik ere, heldutasunera heltzeko indarrak harrera aldetik bere egoitza naturala bihurtu den San Mamesetik eta Euskal
|
Herritik
kanpo neurtzea falta zaio eta jakina, urtean zehar norgehiagoka gehiago jokatzea, ahal izanez gero ofizialak.
|
|
|
Gero, neuk idatzitako" Lamiak" prestatu genuen. Obra horrekin Bartzelonara joatean konturatu ginen Euskal
|
Herritik
kanpo ateratzea funtsezkoa dela antzerkitik bizi ahal izateko. " Desperrados" aldiz, askoz gehiago mugitu dugu.
|
|
|
Ez dut esan nahi hobe dela Londresen egotea, baizik eta desberdina dela, eta agian funtziona dezake hemengo (Euskal Herriko) mundu akademikoaren osagarri. Euskal
|
Herritik
kanpo egotea nahi genuen, baina, era berean, hurbil egotea. Horregatik aukeratu genuen Londres" adierazi du Watsonek.
|
|
|
Dar Dar sortzerakoan gure artean profesional mailan lanean dabiltzan konpainiei erreparatu diete. " Horra hor Euskal
|
Herritik
kanpo sarri ateratzen direnak: Tanttaka, Txalo, Ur eta abar.
|
|
|
Estreinaldiaren ostean, Claude Iruretagoyenak ikuskizuna ahalik eta gehien zabaldu asmo du. Iparraldean, Hegoaldean eta Euskal
|
Herritik
kanpora ere ateratzeko moduko ikuskizuna dela uste du, eta ahaleginak horretan jarriko ditu
|
|
|
Euskal
|
Herritik
kanpo ibili zara nahikoa harrera ona jasoz. Zer ondorio atera duzu esperientzia horretaz?
|
|
|
Espazioari dagokionez, lasartearrak eleberri batetik bestera aldaketa nabarmena egin du. Hau da, lehen eleberria Euskal
|
Herritik
kanpo kokatu du: Rotterdamen, zehazki.
|
|
|
lurraldearen ikuspegitik begiratuta, Euskal Herriaren irudi beraosatzen dute egunkari biek, herrialde eta herrialdez gaineko egitate bakoitzari antzekopisua emanez batak zein besteak. Horrekin batera, arreta bera ematen diete Euskal
|
Herritik
kanpo gertatutakoei, bai Espainia eta Frantzian bai mundu zabalean gertatutakoeidagokienez.
|
|
|
Adierazle gisahonako ezaugarri hau hartu dugu: Euskal Herriarekin zerikusia duten albisteen arteanzein eremu hartzen den erreferentziatzat, gaien arabera (beraz kanpoan utzi ditugu, alde batetik, iritzi artikuluak, eta, bestetik, Euskal Herriarekin zerikusirik ez dutenalbisteak); bestalde, Euskal
|
Herritik
kanpo argitaratzen diren egunkariak ere. ELMUNDO DEL PAIS VASCO, EL PAIS DEL PAIS VASCO eta SUD OUEST, barnean hartu ditugu.
|
|
|
Euskal
|
Herritik
kanpo
|
|
|
– Ikerketa gehienak, gainera, Euskal
|
Herritik
kanpo eta beste hizkuntza partikularrekiko egin diren ikerketak eredu moduan hartuz, eredu horiek euskararekikoEuskal Herrian aplikatzen dituzte. Hau araua bada ere, salbuespen gutxi batzukbadaude, berriz ere.
|
|
2001
|
|
|
2 Transmisio kanpainako laginean %90 emakumezkoa da, adinaren batezbestekoa 35 urtekoa, laurdena Euskal
|
Herritik
kanpo jaioa da, eta, barruanjaio direnen artean, gehiengoa euskaldunen presentzia oso txikia denherrie tan jaio eta bizi da, erdiek gurasoak Euskal Herritik kanpo jaioakdituzte, erdiak baino gehiagok lehen eta bigarren mailako ikasketak ditu, gehien goak etxekoandreak dira, gehiengo handi batek guraso erdaldunakditu, be ren lehen hizkuntza gaztelania izan da %84ean, gehiengoak ez dueuskara rik es...
|
|
|
2 Transmisio kanpainako laginean %90 emakumezkoa da, adinaren batezbestekoa 35 urtekoa, laurdena Euskal Herritik kanpo jaioa da, eta, barruanjaio direnen artean, gehiengoa euskaldunen presentzia oso txikia denherrie tan jaio eta bizi da, erdiek gurasoak Euskal
|
Herritik
kanpo jaioakdituzte, erdiak baino gehiagok lehen eta bigarren mailako ikasketak ditu, gehien goak etxekoandreak dira, gehiengo handi batek guraso erdaldunakditu, be ren lehen hizkuntza gaztelania izan da %84ean, gehiengoak ez dueuskara rik eskolan inoiz ikasi eta, beren seme alabei dagokienez, gurasoenerdiek baino gehiagok eskolaurrean ereduan matrikulatu dituzte, etaOHOn ereduan (%35) eta eredua...
|
|
|
Lagin orokorrari dagokionez, gurasoen jaioterriak bakarrik eragiten dusubjektuen orientazio motibazionalean; horrela, bi gurasoak Euskal Herritik kanpojaioak dituzten subjektuak dira orientazio instrumental indartsuena dutenak; 2) transmisio kanpainako populazioan ezaugarri horien eragina askozaz handiagoa daorientazio motibazionalean: a) lehen hizkuntzatzat euskara duten subjektuek irabazi pertsonal motako orientazio indartsuena dute, b) Euskal
|
Herritik
kanpo jaiotakosubjektuek eta elebidunen portzentaia %40 den guneetan jaiotakoek orientazio instrumental indartsuagoa dute, c) subjektuen bizilekuan elebidunen presentzia nabariagoa denean, orientazio instrumentala eta irabazi pertsonalekoa nabariagoak dituzte subjektu horiek, eta d) bi gurasoak Euskal Herrian jaioak direnean, irabazi pertsonal motako orientazio indartsuagoa da, eta gurasoetako ba...
|
|
|
Baina orientazio komunikatzailea ez da gure testuinguruan bereziki agertzen, zeren orientazio mota horri dagozkion aldagaiakorientazio integratzaileari dagozkionekin batera agertzen dira, bi horiekbereiztu gabe edo integratuz. Horren arrazoia izan liteke beste bigarrenhizkuntza batzuek atzerriko jendearekin komunikatzeko balio dutela etaeuskarak ez duela gaitasun hori, Euskal
|
Herritik
kanpo hitz egiten ez delako. Hau da, modu horretan baieztatzen da, zeharka bada ere, 2H atzerritarren eta 2H ukipenezkoen ezberdintasuna garrantzitsua dela:
|
|
|
Frankismo garaia ere atzerapauso handia izan zen euskararentzat, aurrekourteetakoa baino larriagoa ziurrenik. Batetik, kanpotar asko zetozen Euskal Herrira, eta horrek aldaketa handiak zekartzan mapa demolinguistikoan, euskara erabiltzea debekatuta izanik, ezinezko bihurtzen baitzuen etorkinen euskalduntzea, aregehiago euskaldun asko
|
Euskal
Herritik kanpora zihoala kontuan hartuta. Bestetik, euskara erabiltzearen debekua arlo pertsonalera ere zabaldu zen (esate baterako, frankismo garaian ezinezkoa zen seme alabei izen euskaldunak jartzea).
|
|
|
Hizkuntza egoerari dagokionez, euskararen atzerakada biziak ezaugarritzen du aro hau batik bat. Garai hartako hainbat euskaltzalek, adibidez, Campionek (1907), Sabino Aranak (1894), Azkuek (1896)?, herria erdaldunduz joatearen arrazoi nagusietako bat eskola zela uste zuten (1912kodatuen arabera, Hego Euskal Herriko maisu maistra gehienak? %61. Euskal
|
Herritik
kanpo jaiotakoak ziren).
|
|
|
Lartzabal utzi eta mendira abiatu ginen," haize osasuntsuaz bizitza indartzera", bospasei urtez lehenago hasiak ziren haziagoen atzean. Inguruan lehenbizi (Jaizkibelen, harri arteko pinuetan; Sutolan, pago haritzen itzalpean), urrutiago gero, Euskal Herrian eta are Euskal
|
Herritik
kanpo.
|
|
|
|
Herriz
kanpoan nenbilano,
|
|
|
Zuen baimenarekin, eta ez dizuet ukatzeko egokierarik utzi, neure buruaz zerbait esan nahi nuke. Urtean bederatziren bat hilabete Euskal
|
Herritik
kanpora ematen ditudanez gero, beldur naiz zenbaiten gogoan, itzalik gabeko izena hor nik nahi baino maizago agertzen baita, ez ote dudan ez dagokidan itxurarik. Zaharrago eta hitz jarioago izaten omen gara, gainera.
|
|
2002
|
|
|
Edorta Kortadik abuztuaren 23an «Pilota Jokoa XX. mendeko euskal artegintzan» hitzaldia eskaini zuen eta Xabier Euzkitzek «Pilota bertsotan» gaiaren inguruan jardun zuen irailaren 4an. Erakusketa hau Euskal
|
Herritik
kanpo ere eramateko asmoa dute beti ere, «irekia eta eraginkorra» izateko bokazio horri helduz.
|
|
|
1951n Asteasun jaio zen Joseba Irazu Garmendiak, ezizenez Bernardo Atxaga denak, bide luzea du, dudarik gabe, 1971tik gaurdaino literaturan egindakoa. Bera dugu euskal egile sarituen eta itzuliena, eta Atxagak gurean nahiz Euskal
|
Herritik
kanpo erdietsitako harrera onaren erakusgarri dira atzerriko adituen laudorioak8 Zientzia Ekonomikoetan lizentziatura eskuratu ondoren, 1981etik 1984ra bitartean Filosofia ikasketak egitera joan zen Bartzelonako Unibertsitate Zentralera. Hasieran ekonomista, euskara irakasle, liburu saltzaile, inprimategiko langile, irratiko gidoilari... aritu zen, harik eta 1980an literaturan buru belarri jardutea erabaki zuen arte.
|
|
|
Bestalde, zerbitzu jarduera horiek hierarkiaespazial zorrotz bati jarraitzen diote, eta hiri inguruneak hartzen dituzte kokalekunagusitzat: Bilboko hirialdea zerbitzu jarduera aurreratuenen bilgunea da, etabertako merkatuaren irispena Euskal
|
Herritik
kanpo ere aise heltzen da.
|
|
|
13.2 taula. Hego Euskal
|
Herriko
kanpo merkataritzaren adierazle orokorrak
|
|
|
EAEan zein Nafarroan industria adar bateko esportazioen zein inportazioenjoera gorakorrak elkarrekin eman izanak iradokitzen duenez, nazioarteko merkataritzan bezala, Euskal
|
Herriko
kanpo merkataritzan ere gero eta indar handiagoa duindustriarteko merkataritzak. Beraz, Euskal Herriko kanpo merkataritzaren hazkundea ez da nagusiki espezializazio sektorialaren eta horrek eragingo lukeen sektorearteko naziozgaindiko salerosketen ondorio6, baizik eta ondasun berdintsuenartean eginiko naziozgaindiko elkartrukearena, batez ere.
|
|
|
EAEan zein Nafarroan industria adar bateko esportazioen zein inportazioenjoera gorakorrak elkarrekin eman izanak iradokitzen duenez, nazioarteko merkataritzan bezala, Euskal Herriko kanpo merkataritzan ere gero eta indar handiagoa duindustriarteko merkataritzak. Beraz, Euskal
|
Herriko
kanpo merkataritzaren hazkundea ez da nagusiki espezializazio sektorialaren eta horrek eragingo lukeen sektorearteko naziozgaindiko salerosketen ondorio6, baizik eta ondasun berdintsuenartean eginiko naziozgaindiko elkartrukearena, batez ere.
|
|
|
Euskal ondasunen nazioarteko joan etorrietako dimentsio espaziala aztertzean azpimarratu behar den ezaugarri nagusia, merkataritzaren kontzentrazioa da.Horrela agertzen zaigu, euskal esportazioen helburuko herriek zein inportazioenjatorriko herriek egiten duten ekarpenaren maila behatuz. Esaterako, esportazioakarakatuz, 13.5 irudiak Hego Euskal
|
Herriko
kanpo salmenten helburuko hamarherrialde nagusiak azaltzen ditu, erosketen balioa kontuan hartuz.
|
|
|
Harago eginez, Hego Euskal
|
Herriko
kanpo merkataritzaren ibilbide geografiko zabala arakatzera jotzeko, bi taula izango ditugu oinarri gisa. 13.5 taulanNafarroako kanpo merkataritzaren bilakaera agertzen da, jatorriko eta helburukoherrialdeen arabera.
|
|
|
Baina liburu horrek ez zuen argia Euskal Herrian ikusi, Bordeleko inprimategi batean baino. Joanes Leizarragaren Biblia bera ere Euskal
|
Herritik
kanpo argitaratu zen lehenengoz: Frantziako La Rochele n.
|
|
|
Erronka handia da hizkuntz eskubideena, Euskal Herrian nola Euskal
|
Herritik
kanpo ere. Euskarak bere lurralde historikorik gehienean ez du aitorpen ofizialik, eta duenean ere egoera aski nahasia du.°
|
|
|
Izan ere, horrelako zenbait tituluk orain eskaintzen den tituluren bat ordezka lezake inolako arazorik gabe. Egia da balio ofizialik ez luketela izango Euskal
|
Herritik
kanpo, baina hori arazo txikia da gure gizartearen beharretara egokitutako tituluez ari bagara. Gainera, Europako beste unibertsitateek eskaintzen dituzten tituluekin baliokidetuko balira titulu horiek, Europa osorako balio ofiziala izango lukete lehenago ala beranduago.
|
|
|
Garai hartan irekitako eztabaiden artean Unibertsitatearena ez zen txikiena. Euskal
|
Herritik
kanpo ikastera behartuta zeuden askok parte hartu zuen aipatu eztabaidetan. Unibertsitatea eduki ahal izana funtsezkoa suertatu zen Europako beste herri, hizkuntza eta nazioen eraketa modernoan.
|
|
2003
|
|
|
Oraingoan, Terrorismoaren Biktimen Elkarteak bidalitako gutun baten ondorioz, lau kontzertu bertan behera utzi behar izan ditu. Su Ta Gar taldeari berdina gertatu zaio Euskal
|
Herritik
kanpo antolatuak zituen beste bi emanaldiekin. SAk dioenez, diru galera handia izan da.
|
|
|
Iparraldeko beste arrantzale batzuk Dakarren (15), Capbreton Landetako herrian (60) eta arrantza ontzi franko espainiarretan (330) lan egiten dute. Beraz, Iparraldeko 675 arrantzaleen erdia baino gehiago Euskal
|
Herritik
kanpo aritzen da lanean. 60ko hamarkadan, Iparraldean, 1.200 arrantzale ziren; gaur egun, 300 baino gutxiago.
|
|
|
Iparraldeko industria atzerriaren mende dago guztiz. Existitzen diren 19 enpresa nagusietatik 13k Euskal
|
Herritik
kanpo daukate egoitza soziala eta multinazionalen jabetzakoak dira. Aski da industria elektriko elektronikoa adibide moduan:
|
|
|
Euskal
|
Herritik
kanpo euskal talde baten eragina anekdotikoa omen da. Oraindik ere bai?
|
|
|
Kazetaritzan, ikerketan, euskararen sustapenean eta herri kulturan lan egin duten hamasei pertsonen lana, bizitza eta pentsamoldea biltzen dituzten hamasei ale horiek lau sortatan plazaratu dituzte. 30 sortak XIX. mendean jaio eta Euskal
|
Herritik
kanpo euskara lantzen jardun ziren Jean Pierre Goytino, Juan Antonio Irazusta (Aita Bonifazio Ataun), Norbert Tauer eta Imanol Apalategiri buruzko lanak biltzen ditu. 31.enak 36ko Gerra aurretik olerkigintza eta kronika euskaraz idatzi zutenei eskainia dago.
|
|
|
" Bazen behin... gutxi gorabehera" ikuskizuna Madrilgo Fila Siete SL ekoizpen eta banaketa etxearekin batera eszenaratu du Kanpingagsek, eta honenbestez Euskal
|
Herritik
kanpo taularatzeko aukera dute: " Biblia osoa, esaterako, Euskal herrian bakarrik egin dugu eta badugu gogoa lan berri honekin kanpora irteteko".
|
|
|
Haurtzaroa lagunekin euskaraz igaro duenak, Euskal
|
Herritik
kanpora joaten bada, gehien gehienetan herrimina sentiduko du (gallegoek morriña esaten diotena) eta herrimin honek beste euskaldunen tratua bilatzera eramango du. Herritik urrun egon arren, euskaraz mintzatzen dala, herrian bezela sentituko da eta eramangarriagoa egingo zaio esandako herrimina.
|
|
|
" Haurtzaroa lagunekin euskaraz igaro duena, Euskal
|
Herritik
kanpora joaten bada, gehien gehienetan herri mina sentiduko du(...) eta herri min honek beste euskaldunen tratua billatzera eramango du."
|
|
|
Kultura arloan, gure herria beti egon da aldenduta, zoritxarrez. Izan dira, bai, Euskal Herrian be euskaldun kulturadun ta kulturazaleak; baina honeek Euskal
|
Herritik
kanpora ta erderaz landu dabez euren buruak. Gaur be antzera samar gabiz.
|
|
|
Betetako fitxen arabera, 416 lagunek ikastaro osoa (bi asteak) egin zuten, 115 astebete aritu ziren eta beste 100ek, (irakasleak gehienbat) egun bat edota pare bat egin zuten bertan. Bildutakoen artean, ohiko moduan bizkaitarrak nagusitu ziren, 342 lagunek Bizkaian bertan baitzuen bizitokia, 216 Gipuzkoan bizi ziren, 69 Araban, Nafarroan 44, 4 Ipar Euskal Herrian eta beste 4 Euskal
|
Herritik
kanpo, 29 izan ziren hemendik kanpo jaiotakoak. Gipuzkoarren eta Ipar Euskal Herrikoen artean izan ezik, euskaldun berriak ziren nagusi beste lurraldeetan.
|
|
|
Adin, ogibide eta helburu desberdineko jendea hurbildu zen Iruñera. Anaitasuna-k argitaratutako inkesta baten arabera, arrazoi desberdinek bultzatzen zuten Iruñera hurbiltzera, hizkuntzari buruzko ezaguera sakondu nahia batzuetan; norbere jakintza arloan prestakuntza hobetzeko aukera, Euskal
|
Herritik
kanpo ikasten urtea pasa ondoren, bertoko giroan sartzeko aukerak ere erakartzen zuen, giro euskaldunean murgiltzeak (horixe izan zen adibidez Jon de Luisa mexikarraren kasua), UEU Euskal Unibertsitatearen oinarria izateak, beste lurraldeetako jendea ezagutzeak eta abarrek.
|
|
|
Beste batzuek, ikasketak sakondu nahian, Euskal
|
Herritik
kanpo eman zituzten denboraldi luzeak. Urteek aurrera egin ahala, familiako betebeharrek, zenbait kasuetan, oztopatu egiten zuten udako hamabost egun Larraonan pasatzea.
|
|
|
Itsasontzi baten, Euskal
|
Herritik
kanpora. Naramate eta ez dakit nora.
|
|
|
Ber denboran, onartu behar da lan handi bat badugula egiteko, bereziki sortzen diren obrak gehiago zabalduak izan daitezen, bai Euskal Herrian, bai Euskal
|
Herritik
kanpo.
|
|
|
Halaber, Euskal kultur erakundean berean, bizpahiru urtetan kultura egitasmo berri bat abiaraziko dugu, eta hor artistak zuzenki inplikatuak izanen dira. Ondorioz, espero dugu Euskal
|
Herritik
kanpo ere gure artistak ezagutuagoak izanen direla. Horretarako, lan partaidetzak garatu behar dira, sare berriak eraiki, bertzeakbertze ikusgarri programatzaileekin.
|
|
2004
|
|
|
Orduan konturatu nintzen, kaletarrok ez bezala, gaztelaniaren erdal eraginik ez dutela ia baserritarrek. Nik bederatzi urte egin nituen Euskal
|
Herritik
kanpo, eta itzuli nintzenean pentsatu nuen," zer egin behar dut euskara ongi ikasteko. Baserrietara jo".
|
|
|
Irizpen baikor horren jabea Joseba Zulaika dugunez, har beza esatariaren lekua: . Euskaldun jatorriko jende gehiago bizi gara Euskal
|
Herritik
kanpo bertan baino. Kanpoan bizi garenok ez gara euskal nortasun benetakoaren akzidente edo degradazio hutsa.
|
|
|
Kapital elkarteak izango diren arren, kooperatiba balioak jasonahi dituzte, langileek kudeaketan, mozkinetan eta kapitalean duten parte hartzeabultzatuz. Eroski kooperatibak Euskal
|
Herritik
kanpo dituen Hiper eta Maxietakosoldatapeko langileentzat eratu den GESPA elkartea jarri dugu adibide moduan.
|
|
|
Aldaketarekin zailago jarri zen Madrildik proiektuetarako kapitala lortzea; eta Euskadinere, zinemagintzaren inguruko ikuspegi estrategiko baten faltan, interes puntualak eta, askotan, baita pertsonalake re gailendu zitzaizkion arloaren planifikazio eta antolamendu beharrari. Haustura garaiak etorri ziren orduan Euskal Herriko zinemagintzaren mundura, batez ere Administrazioaren eta zinemagileen artean, eta" euskal zinemaren" markako hainbat izen esanguratsu Euskal
|
Herritik
kanpo hasi ziren eta jarri ziren lanean, enpresa egiturasendoa goen edo lanerako giro egokiago baten babesean. Hartara, norabide argirik gabeko babes sistema batekin eta berezkoenpresa egitura indartsurik gabe ere —izan ere ETBk, lehenengo urteak eta gero, ezer gutxi jakin nahi izan baitzuen denbora batean Euskal Herriko zinemarekin—, murriz tuzjoan zen Euskal Herriko zinema produkzioa.
|
|
|
Hartara, norabide argirik gabeko babes sistema batekin eta berezkoenpresa egitura indartsurik gabe ere —izan ere ETBk, lehenengo urteak eta gero, ezer gutxi jakin nahi izan baitzuen denbora batean Euskal Herriko zinemarekin—, murriz tuzjoan zen Euskal Herriko zinema produkzioa. Ondorioz, so rtuz joan ziren egile berriek eta baita lantalde tekniko eta artistiko askok ere Euskal
|
Herritik
kanpo garatu behar izan zituzten euren ibilbide profesionalak. " Euskal zinemaren" marka bera, zeinari oraindik atxikitzen zitzaizkion Euskal Herritik kanpo ari ziren zenbait ekoizle eta egile ere, pixkanaka pixkanaka urtuz joan zen, gaitasunik gabe espainiar Estatuan azken urteotan egin den zinema produ kzioaren baitan co rpusbe rezi bat izendatzeko.
|
|
|
Ondorioz, so rtuz joan ziren egile berriek eta baita lantalde tekniko eta artistiko askok ere Euskal Herritik kanpo garatu behar izan zituzten euren ibilbide profesionalak. " Euskal zinemaren" marka bera, zeinari oraindik atxikitzen zitzaizkion Euskal
|
Herritik
kanpo ari ziren zenbait ekoizle eta egile ere, pixkanaka pixkanaka urtuz joan zen, gaitasunik gabe espainiar Estatuan azken urteotan egin den zinema produ kzioaren baitan co rpusbe rezi bat izendatzeko. Eusko Jaurlaritzak babes sistema berbideratzeko ahaleginak egin ditu 96tik aurrera.
|
|
|
Arerioa ere intuitiboa izaten da eta badaki jakin potentzialitatea usaintzen. Agian —batek daki—, kritikariak ere ohartu dira asmo buruaskiaz, eta horregatik jo dute horren gogor basque sentimendua Euskal
|
Herritik
kanpo adierazten duen balentriaren aurka. Horrela ikusirik, hobeto ulertuko litzateke Atxagaren gaztelaniazko lanari egindako kritika gordina El Pas egunkarian.
|
|
|
Euskal
|
Herritik
kanpo egonik galdetzen digutenean" eta zuek, zertan zarete ezberdin?", ez nuen jakiten zer erantzun, hizkuntzaren berezitasuna azaltzeaz aparte. Aspaldidanik, baina, beste berezitasunen batek definitzen bagaituela azaltzen dut:
|
|
2005
|
|
|
Lezo parean aztoratu dira haurrak, bakoitzak bere etxea ikustea lortu ez badu ere, eta birziklatzeko zain dagoen txatarra pila desioz begiratu ondoren aukera utziz gero, ontzitik salto egin eta gustuko tramankuluren bat bilatuko zuten Pasai Donibaneko ontziola agurtu dute. Agurtu diogunean, benetako agurraz ari gara, eskua astinduz «eee, aguur! »ka egin baitute itzulia, itsasontzi baten Euskal
|
Herritik
kanpora bahituta eramango balituzte bezalako pasioarekin, eta noski, itsasgizonen batek agurra itzuli dienero, barrez lehertu dira. Baina benetako emozioa bidaia bukaeran iritsi da, ontziak Pasai Donibane pasa eta itsasorako bidea hartu duenean.
|
|
|
Ez naiz Euskal
|
Herritik
kanpo bizi. Euskalduntzat dut nire burua eta euskal politika egunean egunean bizi dut.
|
|
|
Euskal Herrian hainbat aztarna arkeologiko daude garai desberdinetakoak Euskal
|
Herritik
kanpo ekoitzitakoak. Adibidez, Eskoriatzan aurkitutako Axtrokiko urrezko katiluak lehenengo Burdin Arokoak direnak, Euskal Herritik kanpo ekoitzi ziren.
|
|
|
Euskal Herrian hainbat aztarna arkeologiko daude garai desberdinetakoak Euskal Herritik kanpo ekoitzitakoak. Adibidez, Eskoriatzan aurkitutako Axtrokiko urrezko katiluak lehenengo Burdin Arokoak direnak, Euskal
|
Herritik
kanpo ekoitzi ziren. Eta bertan azaltzeak, dela bertakoek edo dela kanpoko herriek hona ekarrita, haranaz bestaldeko komunikazioa bazegoela adierazten dute.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Justizia Sailak sakabanatutako presoen senideei dirulaguntzak emateko indarrean zeukan agindua bertan behera utzi zuen atzo Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiak. Eskualdean 40 dira Euskal Preso Politikoen Kolektiboaren barruan kokatzen diren presoak, eta, haietatik 37 sakabanatuta daude Euskal
|
Herritik
kanpo. Haien familiak atzora arte bisitan joateko Eusko Jaurlaritzari dirulaguntzak eskatzeko aukera zuten.
|
|
|
Fusioek, gehienetan, lanpostuak urritzea dakarte. Euskal
|
Herritik
kanpo sortaraziko omen lituzkeen lanpostu berriak, urrutiko intxaurrak. Hori bai, jaunpostuak eta jaunsariak (jabesariak lortezinak bazaizkie ere) loditu eta ugaritu, ziur. d) Hasieran estatistikak aipatu ditugu.
|
|
|
Zergatik? Euskal
|
Herritik
kanpora ikusi nahi nindutelako. Bata eta bestea esaten da, baina egia da euskara kontuetan fraide eta mojak ez garela oso fin ibili.
|
|
|
Hogeita hamar liburu baino gehiago idatziak ditut dagoeneko. Bederatzi urte egin nituen Euskal
|
Herritik
kanpora, eta berandu hasi nintzen idazten. Friburgotik etorri nintzenean esan nuen:
|
|
|
Kanpokoen multzoa da laugarrena ekoizleen aldetik (%10, 0) eta bigarrena ekoizpenean (%22, 8). Hemen kokatu ditut etxe nagusia Euskal
|
Herritik
kanpo daukatenak. Multzo honen barruan genero eta kolore oso desberdineko ekoizleak sartu ohi dira:
|
|
|
Beharbada, eskolako lehen egunetik haste, errientsa larderiatsuak Louise edo Thérèse izendatu zituenean jende sentitu ziren. Biak funtsean hainbat urtez Euskal
|
Herritik
kanpo bizitu ziren, boterea, errespetua eta ohorea oparitzen zieten beren nortasun berria baino ez baitzen onartzen.
|
|
|
Alabaina, bitxi zen bizkitartean Euskal Herria bezain fededun fama zeukan herri batentzat, ez zen apezik kausitzen etxeetako ezkaratzetan, behi eta ardi marraken artetik otoitzen marmarikatzeko. Gehiago zena, apezak
|
herrietarik
kanpo bizi ziren eta, norbait hiltzen zenean, familiakoek gizon sainduaren mugikorreko mezugailuan SMS moldeko abisua uzteaz beste erremediorik ez zuten. Egiaz zioten trufari ez baitziren berak hilminean, apezak baserrietara hurbiltzeko astia franko bazuen, ez baitzen hila berpiztuko eta hala gertatzen baldin bazen zinezko mirakulua baitzatekeen.
|
|
2006
|
|
|
Fusio Horrek, Aurrezki Kutxa euskaldunen fusio proiektuari hedabideek emandako tratamenduak iluntzen badu ere, hogei urte baino gehiagoko ibilbidea du, azken sprinta 2002 urtetik garatu den arren. Fusionatutako mutuen arduradunek izan dituzten elkarrizketek erakundeen uztarketa bultzatu dute, talde handien sinergiaz baliatu, sektoreko gainerako taldeak baino indartsuagoak izan eta Hego Euskal
|
Herritik
kanpo lan egiteko gai izan daitezen. Dagoeneko fusionatu diren bi mutua euskaldunen presidenteek, Pakeako Jose Maria Echarrik eta BZAko Urtsa Errastek azpimarratu zutenez, abian den fusioak hirugarren toki bat zain du Arabako La Previsora mutua Gizarte Segurantzarekin dauden arazoak konpondu bezain laster taldeari batu dakion.
|
|
|
Egun ez dago arte eszeniko eskola ofizialik Euskal Herrian eta hutsunea betetze aldera, Hezkuntza eta Kultura sailen arteko lan taldea sortzea eta hark eskolaren bideragarritasun plana egitea proposatu dio plataformak Jaurlaritzari. Jaurlaritzak arte eszenikoak Euskal
|
Herritik
kanpo ikasten duten ikasleen datuak eskatu dizkio plataformari. Txostena osatu eta Tontxu Campos Hezkuntza sailburuari bidaliko diola agindu die Amezagak eta datu guztiak mahai gainean dituztenean, batzarra egingo dute.
|
|
|
Wilmak ez dauka esklusibitaterik. Euskal
|
Herritik
kanpo kontzertuak lortzen lagunduko digu, baina guk gure kabuz ere emanaldiak hitzartuko ditugu.
|
|
|
Iparraldeko kasuan, 2003tik ordutik ez baita enpresa handirik sortu Lapurdi, Behe Nafarroa eta Zuberoako 19 enpresa garrantzitsuenetatik 13k egoitza nagusia Euskal
|
Herritik
kanpo dute eta talde multinazionalen mende daude. Dassault Aviation SA da lanpostu gehien sorrarazitako enpresa:
|
|
|
Gaztea jabetu behar da
|
herrian
kanpoan baino aukera hobeak dauzkala. Zer nahi du gazteak?
|
|
|
Hiribilduak puntu beltzez ageri dira markatuak eta izena daramate idatzirik eta alboan fundazio data parentesi artean (ezaguna denean legendak dioskunez). Lauki bat karratu baten barruan markaturik daramatenak besteetara hedatuko duten forua jasotako hiribilduak dira (izena, gainera, letra larriz daukate), legendaren arabera, hasierako zentrua, k [sic], eta familia bakoitzak kolore bat darama (Euskal
|
Herritik
kanpora emandako foruak direnean, gero Euskal Herrian hedapen foku berri bat sortu badute, hiribildu horren puntua ere foruaren familiaren kolorez markatuta dago, puntu beltza izan ordez). Kolorezko marrek lotzen dute fundazio fokua eta gerora haren foruaz sortuko diren hiribilduak (legendan adierazita daude:
|
|
|
Euskal
|
Herritik
kanpo ageri direnak:
|
|
|
Euskal
|
Herritik
kanpo aritu al zara inoiz. ANBOTO, ELORRIO
|
|
|
Kategorizazio honek ez du inolako legitimitaterik auzitan jartzen baizik eta adierazten argitaratzaile mordo baten izaera. " Kanpoko" tzat hartzen ditugu hemen etxe nagusia eta jatorrizkoa Euskal
|
Herritik
kanpo daukatenak, kanpoan editatu nahiz sukurtsalen bidez berton lanegin. Hauen artean enpresa editorialak eta bestelakoak daude egon.
|
|
|
Bilbaok (2003), Ezkurdiak (2004) eta Perez Urrazak (2004) egindako ikerketa lanetan ere antzeko ondorioak ateratzen dituzte. Euskal Herriko ingurune sozial eta kulturalaren presentzia handiagoa da Euskal Herrian sortzen diren testuliburuetan Euskal
|
Herritik
kanpo ekoizten direnetan baino. Bestetik, tokiari dagokionez, Euskal Herrian euskaraz argitaratzen diren testuliburuen ehunekoa gero eta murritzagoa da.
|
|
2007
|
|
|
Bainan tribu desberdinetako jendeekin harremanak izan ditzazkete. Euskal
|
Herritik
kanpotik jinak dira. Herri honetako nortasunaz eta mugimenduaz maitemindurik edo.
|
|
|
Europar Batasunak energia nuklearrari eman dion babesak eztabaida berpiztu du Euskal Herrian eta Euskal
|
Herritik
kanpo. Foro Nuklear Espainiarrak zentral nuklear berriak eraiki behar direla defendatzen du," berriztagarrien mugek eta kontsumo handiak energia nuklearraren beharra sorrarazten baitute".
|
|
|
Saies bera izan zen hemengo taldeak Euskal
|
Herritik
kanpo ezagutzera eman zituena baita kanpoan gertatzen zenaren berri hona ekarri zuena ere. Berari esker sortu zen Kataluniako eta Euskal Herriko punk eta hardcore taldeen arteko lotura.
|
|
|
Gizonak Nazio Batuen Erakundean (NBE) egiten du lan. Horregatik egin ditut azken 25 urteak Euskal
|
Herritik
kanpo. Lekuan lekuko, bertako bezala bizi gara, ez diplomatikoen gisan.
|
|
|
Ikasturte hasieran, antzezle askok maletak egin eta arte dramatiko ikasketak Euskal
|
Herritik
kanpo egiteko pausoa ematen du. Euskal Herrian dauden hezkuntza aukerak xahututa, arte honetan gehiago sakontzeko beharrak bultzatuta ekiten diote gehienek abenturari." Antzezteko beharrezkoak diren tresna sendoagoen bila noa" dio Iñigo Ortegak, hamabost egun barru Londresera abiatuko duen bidaiaren zergatiaz galdetuta.
|
|
|
Etxeko izenak ikusten dituzu, irakurle, aldizkarian ere behin eta berriz kuku egiten dutenak, baina Euskal
|
Herritik
kanpora ere jo dugu orri hauek osatzeko: pasa orriak eta Vicent Partal Kataluniako Vilaweb egunkari elektronikoko zuzendariarekin egindako elkarrizketarekin egingo duzu topo.
|
|
|
%25etik beherako euskaldunen dentsitatea duten guneak, %25 %50 bitartekoak, %50 %75 bitartekoak eta %75etik gorakoak. Beheko taulan ez ditugu 1989ko datuak sartu, neurketa horretan 10.000 biztanletik beherako
|
herriak
kanpoan gelditu zirelako. Gune bakoitzeko erabilera eta euskaldunen dentsitatearen arteko indizea kalkulatu dugu.
|
|
|
Jean Biataranak, bere aldetik, begi onez ikusi zuen Aintzina> Euskal
|
Herritik
kanpo zeudenei bidaltzea:
|
|
|
8 1966ko uztailean aldatu egin zuten zuzendari ofiziala, eta Kandido Zubizarreta izendatu behin behineko zuzendaritzat. Joseba Intxausti Euskal
|
Herritik
kanpora bizitzera joan zelako gertatu zen aldaketa seguruenik.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, haurren baitan nabari den berreskuratze prozesua datuek erakusten dutena baino goragoa dela pentsa daiteke, zeren, demografikoki, belaunaldi berriak aurrekoak baino txikiagoak dira, gurasoek haur gutxiago egiten dituztelako eta ipar Euskal
|
Herri
kanpotik datozen gurasoak eta beraz haurrak geroz eta gehiago baitira. Belaunaldi eta jatorri geografiko aldagaien eragina ezereztuz gero, berreskuratze prozesua nabariagoa izango litzateke.
|
|
|
Nork ez du aditu edo ikusi komunikabideetan Batekmila Euskal munduak izeneko erakusketa bat bazebilela Baionatik Donostiara, gero bertze lurralde batzuetara, Euskal Herriko beste lurraldeetara, baina ere Euskal
|
Herritik
kanpo joateko xedearekin?
|
|
2008
|
|
|
Euskal etxeak, historikoki, Euskal
|
Herritik
kanpora ateratako euskaldunek atzean utzitako mundua euren artean atxiki eta biziarazteko elkarteak izan dira, Euskal Herriaren eta euskal kultura eta ohituren luzapena. Pirinio magalean jaiotakoek sortu zituzten, naturaltasunez, zeukaten zerbait (euren izaera, nortasuna, kultura eta moldeak) gorde eta iraun arazteko, eta herrialde berrian jaiotako belaunaldiei pasatzeko.
|
|
|
Taldea sortu genuenetik ez diogu inoiz jotzeari utzi, baina egia da aspaldian Euskal
|
Herritik
kanpo asko ibili garela. Dena dela, ez daukagu astebururo eta edozein lekutan jotzeko ohiturarik.
|
|
|
Izan ere, erabakia Frantzia eta Ingalaterrako Gobernuen eskuetan egonik, Euskal Herriko hautagaitzak aukera izango luke baldin eta Espainiako Gobernuak azpiegitura Bizkaian kokatzea konbentzimendu osoz eta tinko negoziatuko balu. Jakina da Lakuako gobernuak ez dituela behar diren konpetentziak Europako
|
herriekin
kanpo harremanak sakontzeko. Hortaz, Espainiako Gobernuaren eta Lakuaren arteko harreman politikoen osasunaren araberakoa izanen da Espainiako Gobernuak erakutsiko duen interesa.
|
|
|
Era berean, Daniel Wilkinson estatubatuarra ere herrialdetik egoztea erabaki du. Venezuelako Estatuaren beharra da burujabetza nazionala errespetaraztea eta instituzioak eta
|
herria
kanpotik datozen erasoengandik babestea, dio oharrak.
|
|
|
Bertze hitz batzuetan azalduta,. Nafarroa, Nafarroa da? esalditik bi norabideko mugimendua sortzen da, alde batetik Nafarroa Euskal
|
Herritik
kanpo uzten duena (bidenabar Euskal Herria ukatuz) eta, bertzetik, Nafarroa Espainia bihurtzen duena (Nafarroa ez da Espainiakoa; Nafarroa, Espainia da).
|
|
|
eta luzea ere bai. Etxetik abiatu eta berrogei minutura Euskal
|
Herritik
kanpo ginen, gauez, eta ez du guztiz argitu Burgos pasa arte. Tropikora bidean elurra aurkitu dugu Somosierrako mendatean gora, lautada batetik bestera.
|
|
|
Azkue irudikorra genuen baina urrutiegi doa batzuetan. Arrosa> eder> kantuan lehen tomoan 68 orrialdean «maitea bi besoen artean» zentsuratzen du «bi begien ait zinean» Alusiboetan, noski, Euskal Herrian eta Euskal
|
Herritik
kanpo ere erabil tzen diren sinboloak eta izenak agertzen dira: aranondoa, arraina, ilarra, luma, ollanda, paboa, pipita, txardina buru gorria.
|
|
|
izan da. Ez dirudi ordea euskara inoiz superestraturik izan denik, nahiz eta Euskal
|
Herritik
kanpo joan Errekonkista garaian (geratzen diren arrastoak Espainiako toponimian edo adstratu bezala geratu zirela dirudi), Merino Urrutiaren garaitik (19783) dakigun bezala, Ameriketara heldu baino lehen oso ezagun den bezala. Horretarako, euskara ez dela inoiz superestratu moduko eraginik adierazi, baliteke arrazoia izatea euskara ez dela behin ere kolonizazio hizkuntza izan ezta ere, lingua franka?
|
|
|
Beraz, alde horreta tik gaur hitz egin behar dudanarentzat badu bere abantaila. Baina, bestaldetik Euskal
|
Herritik
kanpo bizitzea euskera hobetzeko, batez ere hizketa mailan, ez da hain ego kia izaten. Horregatik benetan eskertuko genizueke nire euskararen lerroak kontuan ez bazenute hartzuko, baizik eta euskararen bidez esan nahi dudana.
|
|
|
Lehen argudioa guziz modernoa da; literaturaren instituzio eza (batez ere itzulpenetarako indar falta) azpimarratzen du. Harek dionez, gabezia hortan da oinarritzen Euskal
|
Herritik
kanpo nabaritzen den ezagutza eskasa. Bigarrenik, xeheki zenbatzen du zer den atzematen euskal letren ondasunen artean, poesia, ant zerkia eta prosa denak batean emanik:
|
|
|
Hiriko industria giroari dagokionez, aipatu da Azkuek «Boluetako t, simistargia» bezalakoak argitaratu zituela. Baina egia esan meatze eta industria inguruko langileei, nagusiki Euskal
|
Herri
kanpotik etorriei, ez zien bere jarduera euskaltzalean inolako arretarik eskaini, horretan. Lauaxeta, bezalatsu arituz194 Soziologikoki zail ere bazen langile horiengana gerturatzea, batzuen abiapuntu eta kezkak besteek zituztenetatik arras desberdinak baitziren.
|