|
2000
|
|
|
orriaren ertzean aho malmutz
|
bat
ikusten dut barreka.
|
|
|
ordularien kutxetatik hilerri
|
batetik
bezala
|
|
|
neu lakoa zara, beste azal
|
batekin
.
|
|
|
eta piztia
|
bat
sartu zen.
|
|
|
eta lokatzezko hilobi
|
baten
moduan
|
|
|
eta ibai epel
|
batek
kilimak egin zizkion etxeari.
|
|
|
Nik haragi berri
|
batekin
egiten dut amets.
|
|
|
urrezko sustrai
|
bat
errotu didazu sabelean.
|
|
|
Azalaren sarean haritxo alai
|
bat
prestu.
|
|
|
Laztan
|
bat
eskatzen baldin badizut huntzorriaz oroitu.
|
|
|
Burbuilazko arrosario
|
baten
antzean egin dute eztanda
|
|
|
Atzo izara
|
bat
erre zitzaidan.
|
|
|
gerrako haurtxo beltz
|
bat
|
|
|
Txatarrazko itsaso
|
bat
, talka eta talka,
|
|
|
eskuak
|
bata
bestearen gainean,
|
|
|
izpilikua, potin berde
|
bat
, gereziak
|
|
|
bat
|
batean
ostatu hartu zuen nire erromes arimak:
|
|
|
krisalida
|
baten
misterioan.
|
|
|
bat
|
batean
gizondutako haurrak bailiran.
|
|
|
herensuge
|
bat
irristatzen zait zainetara
|
|
|
sutarako deia eta behazun zurrutada
|
bat
.
|
|
|
betilore terrible
|
baten
mehatxua eta eztanda.
|
|
|
Ilargi eri
|
bat
bezain garden dut azala
|
|
|
Eta amets zahar
|
baten
antzekoa naiz,
|
|
|
zizt eginaz
|
batera
ezkutatzen dakiten sugeak.
|
|
|
eta berba
|
bat
ahoskatzen dugunero,
|
|
|
kexu
|
baten
erre sunda edo erdeinuaren enpagu hatsa.
|
|
|
afari
|
bat
jatetxe polit batean, noizean behin,
|
|
|
afari bat jatetxe polit
|
batean
, noizean behin,
|
|
|
pentsamendu alairen
|
bat
egun on esatean.
|
|
|
Etorri ziren urtaroak,
|
bata
bestearen ondotik,
|
|
|
gure artean iratxo ipuin kontalari
|
bat
bailegoen,
|
|
|
Huraxe izan zen atzen enkontruetako
|
bat
,
|
|
|
andre gazte xarmanta sentitzeko beste aitzakia
|
bat
.
|
|
|
|
batak
zure izena dakar apar gainean;
|
|
|
Desirazko kordoi
|
bat
jaio zitzaigun azaletik azalera
|
|
|
noiz
|
bata
bestearen ondoan, martxan,
|
|
|
liburu luze
|
bat
,
|
|
|
liburu orijinal
|
bat
|
|
|
baina tekleo liliput
|
batek
alegeratzen nau aldi oro.
|
|
|
Haizeak oroitzapen
|
bat
dakarkit.
|
|
|
Ate
|
baten ostean
, beste bat baitago, eta beste bat,
|
|
|
Ate baten ostean, beste
|
bat
baitago, eta beste bat,
|
|
|
Ate baten ostean, beste bat baitago, eta beste
|
bat
,
|
|
|
eta gero beste
|
bat
...
|
|
|
Azkenean aingeru
|
bat
agertzen zait ametsetan, esanez:
|
|
|
ardo
|
bat
, koadrila,
|
|
|
Poema
|
baten
germena hozitzen hasten denerako,
|
|
|
ernegu lirdingatsu
|
baten
menpe.
|
|
|
Izar uxoak alde
|
batean
.
|
|
|
bai pilo
|
bat
eta ez mordo bat ea zeinek zeini tokia ostu
|
|
|
bai pilo bat eta ez mordo
|
bat
ea zeinek zeini tokia ostu
|
|
|
senide atzeratu
|
baten
antzean.
|
|
|
Egunero sortzen zen idolo berriren
|
bat
.
|
|
|
jainkotxo
|
baten
etxean kuxkux egiten,
|
|
|
Festa
|
bat
ospatzen ari ziren:
|
|
|
tximino
|
bat
zokondo batean, bekozko,
|
|
|
tximino bat zokondo
|
batean
, bekozko,
|
|
|
Karramarro ttiki
|
bat
atera zitzaidan
|
|
|
Nire kumeak balantza
|
batean
olgatzen dira.
|
|
|
Egunen
|
batean
esanen dut:
|
|
|
Baina nik uste dut maitasuna kubo
|
bat
dela,
|
|
|
Abailduta nengoen. Lanbro
|
batean
nekusan dena, lausotuta. Donostian ez zitzaidan erraza ezeri ekitea.
|
|
|
Santanderren hartu nuen ontzia, gerra garaian Arroxelara joateko hartu nuen leku berean... baina mendebalderantz. Nire bizitzako bidegurutzeetako
|
bat
zirudien Santanderko leku hark.
|
|
|
Margarita ospetsua zen bere perlengatik kolonia garaian. Uharte honetan lurreratu zen Lope Agirre, eta bada han hiri
|
bat
El Tirano deritzana, haren omenez. Iritsi bezain laster fraideen priorea garbitu zuen Lope Agirrek.
|
|
|
Halako zerbait amestu izan nuen beti; halako zerbaiten premia gorria ikusten nuen; baina etsiak jotzen ninduen Donostiako giroak. Gerora, ETA lortzen ari zen oihartzuna ikusirik, apur bat ilusionatzen hasi nintzen, nahiz eta itxaropen berezirik ez izan, EAJrekiko nuen mesfidantzarengatik
|
batik
bat.
|
|
|
Gertaera haiek konbentzitu ninduten erakundean sartzeko. 68ko gertaera horien ondoren aldaketaren
|
bat
izango zela ziur nengoen; alegia, EAJtik erauzi, eten eta bere bidetik abiatuko zela, itsasontzia portutik irtenda abiatzen den bezala. Mugimendu abertzalea eta soziala gidatuko zituen erakunde baten sorrera ikusi nuen hor, eta luzaroan itxarondako gauza zen hori niretzat.
|
|
|
68ko gertaera horien ondoren aldaketaren bat izango zela ziur nengoen; alegia, EAJtik erauzi, eten eta bere bidetik abiatuko zela, itsasontzia portutik irtenda abiatzen den bezala. Mugimendu abertzalea eta soziala gidatuko zituen erakunde
|
baten
sorrera ikusi nuen hor, eta luzaroan itxarondako gauza zen hori niretzat.
|
|
|
Kontaktu horren ondoren, 1969ko udaberrian itzuli nintzen Amerikatik Donostiara. Euskal Herri berri
|
bat
aurkitu nuen. Herri baten iratzartzea izan zela esango nuke, gerraosteko lausoaren ondoren argi izpi baten begiztatzea.
|
|
|
Euskal Herri berri bat aurkitu nuen. Herri
|
baten
iratzartzea izan zela esango nuke, gerraosteko lausoaren ondoren argi izpi baten begiztatzea. Halako zerbaitekin amets egina nintzen, baina errealitatean gerta zitekeela itxaropenik gabe.
|
|
|
Euskal Herri berri bat aurkitu nuen. Herri baten iratzartzea izan zela esango nuke, gerraosteko lausoaren ondoren argi izpi
|
baten
begiztatzea. Halako zerbaitekin amets egina nintzen, baina errealitatean gerta zitekeela itxaropenik gabe.
|
|
|
Prozesu horretatik aurrera jada ezberdina izango zen dena. Amesgaizto
|
baten ondoren
gertatzen den antzera, beraz, gerraoste luzearen tabua, autozentsura eta mututasun beldurtia puskatu egin zen behin betiko, eta errealitate ezberdin baten bidea ireki. Orduan hasi zen ETA gerora izango zuen garrantzia eta legitimitatea bereganatzen.
|
|
|
Prozesu horretatik aurrera jada ezberdina izango zen dena. Amesgaizto baten ondoren gertatzen den antzera, beraz, gerraoste luzearen tabua, autozentsura eta mututasun beldurtia puskatu egin zen behin betiko, eta errealitate ezberdin
|
baten
bidea ireki. Orduan hasi zen ETA gerora izango zuen garrantzia eta legitimitatea bereganatzen.
|
|
|
1970eko azken aldera abiatu nintzen Venezuelara. Han lana aurkitu nuen, Donostiako Garatetar
|
batekin
. Garate hau Caracasen bizi zen 50etatik.
|
|
|
Garate hau Caracasen bizi zen 50etatik. Kroaziar
|
batekin
harremanetan ipini ninduen. Parque Central Simon Bolivarren kontratua zeukan kroaziarrak, eta subkontratista moduan hasi nintzen pisuak papereztatzen.
|
|
|
Halakoxea zen pagotxa! Zortzi eraikin egin nituenak eta azkenean errefusatu nituen bi dorreak, konplexu oso
|
bat
zen guztia, dena bat. Azpi azpian zituen hiru pisuko garajeen bitartez, eta komertzio eta ofizinekin goian zituen beste hiru pisuren bitartez, elkar komunikaturik zegoen konplexu osoa:
|
|
|
Halakoxea zen pagotxa! Zortzi eraikin egin nituenak eta azkenean errefusatu nituen bi dorreak, konplexu oso bat zen guztia, dena
|
bat
. Azpi azpian zituen hiru pisuko garajeen bitartez, eta komertzio eta ofizinekin goian zituen beste hiru pisuren bitartez, elkar komunikaturik zegoen konplexu osoa:
|
|
|
Aski zenuen Caracas gaineko muinoetara begirada jasotzea gizarteko ezberdintasunak eta injustizia latza ikusteko. Nire ustea da, 30etako petrolioaren eta beste gai batzuen aurkikuntzak eskulan eskari handia sortu zuela bat
|
batean
, eta laborariak eskulan premia horretara bideratu zituztela trumilean, nekazaritza lurrak hustuta. Lehen urte haietan langile ugari behar zituzten, baina gero petrolioa ateratzeko ez da ia eskulanik behar.
|
|
|
Han bizi diren haurrentzat ez dago eskolarik; hango emakumeentzat ez dago haurgintzarako ospitalerik. Behin nagusi kroaziarrarekin joan nintzen ospitale
|
batera
. Egundoko emakume pila zegoen ohatiletan, korridoreetan, edozein lekutan, denentzat oherik ez zegoelako.
|
|
|
Inori kontatu ez nion bidaia
|
bat
ere egin nuen, hango osaba izebei ere kontatu ez niena. Apaiz euskaldun baten bitartez egin nuen ibilaldi zoragarri hura egiteko modua; Orinocotik gora Rio Negroraino, Caño Casiquiaretik igarota.
|
|
|
Inori kontatu ez nion bidaia bat ere egin nuen, hango osaba izebei ere kontatu ez niena. Apaiz euskaldun
|
baten bitartez
egin nuen ibilaldi zoragarri hura egiteko modua; Orinocotik gora Rio Negroraino, Caño Casiquiaretik igarota. Apaiz euskaldunak egin zizkidan antolaketak:
|
|
|
Apaiz euskaldunak egin zizkidan antolaketak: abioneta
|
batean
joan nintzen Caracastik Ayacuchora, eta han elkartu nintzen indigena batekin. Jeremias deituko nion aurrerantzean.
|
|
|
Apaiz euskaldunak egin zizkidan antolaketak: abioneta batean joan nintzen Caracastik Ayacuchora, eta han elkartu nintzen indigena
|
batekin
. Jeremias deituko nion aurrerantzean.
|
|
|
Jeremias deituko nion aurrerantzean. Curiara
|
bat
zeukan Jeremiasek, ontzi luzea, hamabi metro edo gehiago dituena; enbor bat da berez, barrua husten diotena, ibaietan ibiltzeko. Curiara horiei motorra ipintzen diete batzuek, eta gureak ere bazuen popan Yamaha eder bat.
|
|
|
Jeremias deituko nion aurrerantzean. Curiara bat zeukan Jeremiasek, ontzi luzea, hamabi metro edo gehiago dituena; enbor
|
bat
da berez, barrua husten diotena, ibaietan ibiltzeko. Curiara horiei motorra ipintzen diete batzuek, eta gureak ere bazuen popan Yamaha eder bat.
|
|
|
Curiara bat zeukan Jeremiasek, ontzi luzea, hamabi metro edo gehiago dituena; enbor bat da berez, barrua husten diotena, ibaietan ibiltzeko. Curiara horiei motorra ipintzen diete batzuek, eta gureak ere bazuen popan Yamaha eder
|
bat
. Abiadura handi samarrean zihoanean, ontziari muturra altxa egiten zitzaion ur azaletik gora.
|
|
|
Eta alboetan, zelako oihan hertsia! Gaua igarotzeko ibai ertzeko lauguneren
|
batean
geratzen ginen, txaradirik gabeko soilgunetxoren batean, txintxorroetan lotan. Hamaka modukoa da txintxorroa, indigenek erabiltzen dutena.
|
|
|
Eta alboetan, zelako oihan hertsia! Gaua igarotzeko ibai ertzeko lauguneren batean geratzen ginen, txaradirik gabeko soilgunetxoren
|
batean
, txintxorroetan lotan. Hamaka modukoa da txintxorroa, indigenek erabiltzen dutena.
|
|
|
Hamaka modukoa da txintxorroa, indigenek erabiltzen dutena. Zuhaitz
|
batetik
bestera lotu eta, bertan etzan ondoren, saretxoa botako duzu zeure gainean, eltxoek jango ez bazaituzte.
|
|
|
– Jeremias, kutixia horren gozoak dastatu nahi ditiat –eskatu nion behin
|
batean
.
|
|
|
Kutixia da, bikaina benetan, haragi zuri zurikoa. Txangurro
|
bat
ematen zuen, Donostiako tabernarik onenetan pintxoen artean lotsarik gabe ipintzekoa. Tarantulak inportatzen edo nonbaiten hazten hastea gomendatuko nieke Arzak, Argiñano eta horiei.
|
|
|
Han ez zegoen giro abertzalerik. Beste ingurune
|
batean
ibili ohi ginen gure taldetxokoak; Bilboko Arnaizen inprimategian elkartzen ginen lanaren ondoren, zahar eta gazte. Tabernetara joan, garagardoren bat hartu, berriketan egin...
|
|
|
Beste ingurune batean ibili ohi ginen gure taldetxokoak; Bilboko Arnaizen inprimategian elkartzen ginen lanaren ondoren, zahar eta gazte. Tabernetara joan, garagardoren
|
bat
hartu, berriketan egin...
|
|
|
Koadrila hura elkartu gineneko aldi
|
batez
, 36ko gerra kontuak ekarri genituen hizpidera. Santandertik Arroxelara joateko ontzia nola hartu genuen aipatu nuen nik.
|
|
|
Santandertik Arroxelara joateko ontzia nola hartu genuen aipatu nuen nik. Taldean bazen adineko gizon
|
bat
nire kontakizunari adi, baina isilik, txintik atera gabe. Nire haurtzaroko ibilera modu haiek kontatu ondoren, ordea, hara non esaten didan gizonak:
|
|
|
Gogoratzen naiz, kontzentratuta geundela, poliziek lurrera, gure oinetara botatzen zituztela fogeoko tiroak. Zalaparta
|
batean
Iberia agentziako kristalak zartatu genituen, Espainiako kontsulatuaren aurrean protesta eta salaketak egin ziren, enbaxadorearen etxe harresitura ere joan ginen talde bat.
|
|
|
Gogoratzen naiz, kontzentratuta geundela, poliziek lurrera, gure oinetara botatzen zituztela fogeoko tiroak. Zalaparta batean Iberia agentziako kristalak zartatu genituen, Espainiako kontsulatuaren aurrean protesta eta salaketak egin ziren, enbaxadorearen etxe harresitura ere joan ginen talde
|
bat
.
|
|
|
Hala eta guztiz, bistakoa zen diktadoreak ez zuela luzaroan iraungo, azkenetan zela tiranoa. Txiki eta Otaegiren eta FRAPekoen fusilaketen testuinguruan sortutako giroa itzela zen, eta Francoren azkenarekin batera aldaketaren
|
bat
etorriko zela pentsatzen genuen.
|
|
|
1976ko ekainean bueltatu nintzen Euskal Herrira. Neure konturako bidaia
|
bat
egin nahi nuen lehen lehenik: Olotera.
|
|
|
bizikleta, motxila, lotarako zakua eta trasteak. Etxetik irten eta Zudairera joan nintzen, nire arrebaren senarraren izeba
|
baten
baserrira, han baitzegoen arreba abuztuko egun batzuk pasatzen. Arrebari esana nion bidaia hura egiteko irrika nuela, baina koinatuak esaten zion ez nuela egingo, ez nintzela kapaz izango bidaia modu hari ekiteko.
|