|
2000
|
|
|
esaten dute, eta Mirrik esaten duen hitz horrek umeen artean beste esanahi
|
bat
hartzen du. Andu Lertxundiren «Gogoa Zubi» liburuan hainbat hausnarketa egiten dira eta nik adibide batzuk hartu ditut.
|
|
|
Horrelako prozesuei buruz, ezin da pentsatu administrazioak edo Euskaltzaindiak egingo dutela; ez, ez, halako prozesu batean jende askok eta maila askotan inplikatu behar du. Baten
|
batek
hartu du gidaritza eta proposamenak egiten hasi baina jendea modu askotara bildu da lanera, besteei begira egon gabe. Jende asko dago eskoletan, udaletan, herrietako txokoetan... eta guztien artean gauza asko egin daiteke.
|
|
|
«Frontoiak, lagunen arteko lekuak dira, kolore mugimendu, sustenguzko edo ustegabeko oihu lekuak, alderdi
|
bat
hartzeko lekuak, irudi ehizin dabilenarentzat toki ezin hobeak»
|
|
|
Hernaniko Zubillagatarren Errenteriako sagasti batetik. Gainerako 500 kg. ak Hernaniko beste sagasti
|
batetik
hartu ziren.
|
|
|
Beste hitz batzuekin esanda, nazionala izenondoa dela eta eragozpenak jartzen dituenari, argi eta garbi hauxe gogoratu behar zaio: jarrera prekonstituzional
|
bat
hartzen ari dela. Zakarrago esaterik ere badago.
|
|
|
3 Uste al duzue Luca Cavalli Sforza munduko genetista omentsuenak neu bezalako Fernandez Gutierreztar
|
bat
hartuko lukeela aztergai baskoen gaineko ikerketa bat egin nahi balu. Eta badakit deiturek ez dutela guztietan etorkia islatzen.
|
|
|
Baina liburu horiek irakurtzen al dira? Liburu horiek apaletan uzten dituzte eta, agian, bakarren
|
batek
hartu eta irakurri egingo du. Baina hori gutxienekoa da; negozioa egina dago.
|
|
|
Orain duela urte batzuetako Harkaitzen poema bat, Berasaluzeren poema bat eta Urtzi Urrutikoetxearen poema
|
bat
hartuz gero, ikusten da estiloz zein antzekoak ziren. Hitzekin jolasteko gogo hori... oso antzekoak ziren hirurak.
|
|
|
Helduei edo heldutxoei zuzenduta dago. Baina nerabe
|
batek
hartu eta gogoko badu, nerabeentzako ere bada nire ustez, eta beste nerabe batek gustukoa ez badu, bada bazterrean utzi dezala lasai lasai. Bakoitzak bizitzan dauzkan ideia eta balioen arabera, izango du gustukoa edo ez.
|
|
|
Baita ikusten ere hain elementu ona eduki eta pena zela alferrik galtzea. Horregatik, gero jende berria sartu ginen, kasualitatez maila pixka
|
bat
hartu genuen, talde giro bat sortu zen, eta azken finean gaur egun talde oso bat badago Hendaian ere, hamairu ikasle dituena.
|
|
|
Dozena bat pilotari bageunden, urtebeteko gorabeheran, belaunaldi berekoak. Gero, hutsune bat izan zen, nik hartu nuen gidaritza hori eta beharbada abantaila pixka
|
bat
hartu nien arerioei. Eta gero, tartean sartu ziren Galartza eta Tolosa.
|
|
|
Zaila zen, batez ere aztarnategi horiek oso handiak direlako. Koba bat oso mugatua dago, garbia dago, han erraz egiten duzu lana, baina halako aztarnategi
|
bat
hartzea ez da erraza. Hala ere nahikoa kemena izan zuen gazte honek horrekin hasteko.
|
|
|
Zein bere aldetik, ordea, azken aspaldion euskararen inguruan egin den ekarpenik aipagarriena osatzen dute bi liburutxook. Are gehiago biak
|
batera
hartuz gero.
|
|
|
Bestela ez da ulertzen nola egin nuen alde Oriotik, garai hartan denak irabazten baitzituen, eta egitura sendoa zuen... Castrori bi urtez egon nintzaion ezetz eta ezetz esaten, eta haiek xaxatzen ninduten" baina hik esaten duk klub
|
bat
hartu eta goienean gustura lagako hukela"... Eta azkenean zauri hori ireki zidaten, eta hori izan zen Castrora joateko arrazoia.
|
|
|
Sindikatuetako baseetan gaizki hartu da jarrera hau. Abertzaleekiko erabaki politiko
|
bat
hartu dutela jakitun dira militanteak eta mobilizazioetan eragina izango duenez langileak kexu dira.
|
|
|
Prozesua hasi berria izanik zaila zen balorazio bat egitea. Hipotesi bat zen, baina ez baikortasun itsu
|
batez
hartzeko modukoa. Mundu hau aspaldiko urtetatik ezagutzen dugu eta bere gorabeheren ezagule gara.
|
|
|
Iñigo 84an Kortatun hasi zenetik, Delirium Tremens, Negu Gorriak eta Joxe Ripiau taldeetan aritu da eta orain talde berri bat jarri du abian: Sarrionandiaren testu
|
batetik
hartuta, Sagarroi izena ipini dio eta Negu Gorriak en alde hard-coretik gertuago dago. Sergio Ordoñezekin batera, film labur bati musika jartzeko lanetan dabil, gainera.
|
|
|
Betiko gauzak saltzen dira eta gainontzekoa arriskua da. Nirekin Esan Ozenkik arrisku handi
|
bat
hartu zuen. Oso argi daukat zuzenean joz saldutako diskoa izan zela.
|
|
|
Gogoratzen naiz 90eko hamarkadan aparra gora zioanean, elkartekoak ginela lehenengoak erreflexioa egiten: kontuz, ea komeni ez zaigun neurri
|
bat
hartzen ari garen, hau faltsua da eta bereahala behera joango da. Dena den, ordua da errebindikatzeko sorkuntza inprobisatua (bai ahozkoa, bai musikazkoa, bai pinturazkoa) hor dagoela, eta beste estrategia bat dela, ez dituena lortzen landuaren emaitza berak, baina tira.
|
|
|
Alegia, Orhi aldean izana dela eta han berorik ez zuela ikusirik, bere habiara itzulia dela. Gerardo Markuletaren ustez, ordea, izenburuaren jatorria hori bada ere, izenburuan esaldiak beste esanahi
|
bat
hartzen du, hitz jolasa eginez, erbesteratuen paradoxa adieraziz, han egonik ere hemen daudela nolabait.
|
|
|
Jose Luis Otamendik" Nora itzuli" (Argia, 1.566,, 45 or.) esaten du" liburua tratatu moral bat" dela, eta, Aitzpea Azkorbebeitiaren ustez, gaiak eta sentimenduak ikuspuntu humanista
|
batetik
hartuak daude. Aztertzaile hauxe bera da izenburuaren esanahia eta iturria argitzen dituena:
|
|
|
Hain zuzen ere, pertsonaia batek erabaki
|
bat
hartu aurretik izandako zalantzak eta beldurrak dira eleberri honen ardatza. Zehazki, umezurtz geratu den mutil baten gomutak aurki ditzakegu.
|
|
|
" Eskualde hori bilakatu da norberaren axioma existentzialak egiaztatzeko inguru egokiena. Naturaleza malkar eta elkor horretan beste nehon baino eskuera handiagoa du norbere ahalmenak oro, hala nola asmamena, adimena, jakin mina... erabiltzeko." (Habe 295) Horregatik, lurralde horretatik ezin izango du ihes egin eta erabaki
|
bat
hartu du. Irakurleoi erabakia zein izango den izenburutik bertatik adierazten zaigunez, idazleak erabakiari berari garrantzia eman baino, nahiago izan du patrimonioa salgai jartzeak pertsonaiari sortarazi dizkion sentimendu, oroitzapen eta gogoetak islatzen saiatzea.
|
|
|
Harremanen inguruko gaiak guztiz alde batera utzi ez dituen arren, oraingo honetan Montoiak hiri
|
bat
hartu du protagonista nagusitzat. Gasteizen kokaturiko hogeita bi ipuin eskaintzen dizkigu ipuin bilduma honetan:
|
|
|
Oro har, bertoko irrati emandegien pisua ez da oso altua eta horrek eragina duEusko Irratiaren barruan kokatzen diren emisioen arrakastan. Radio Euskadi, EuskadiIrratia, Euskadi Gaztea eta Radio Vitoria
|
batera
hartuta, kontsideratuenak direnenartean bigarren postuan kokatzen dira, eta bereziki datu baikorrak dituzte Araban etaGipuzkoan, arrazoi desberdinak direla medio.
|
|
|
argitalpenerako kronika bat idazteaz arduratu zen. 1996ko irailaz geroztik, Donostiakozuzendaritzak Ipar Euskal Herriari buruzko informazioa jaso zezakeen irakurleria zabaltzea erabaki zuen.Ordutik aurrera, bere kolaboratzaile honek egunkariaren atal orokorretan idatzi zuen, eta Baionako bestekazetari
|
batek
hartu zuen bere gain. Irun frontiere, argitalpenaren kronika.21Tokiko irratietako zuzendariak (ordukoak), Jean Pierre FARKASek dio batzuetan RadioFranceren deszentralizazioa porrot bat dela, batez ere benetako bultzada girondinoaren eta ohiturajakobino sendoaren arteko kontraesanetik sortzen diren etengabeko tentsioengatik.
|
|
|
Egunkari guztiak
|
batera
hartuta jaso ditugun emaitzak ikusi ondoren, hurrengotauletan egunkariz egunkariko datuak aurkeztuko ditugu, beren arteko ezberdintasunakarakatu ahal izateko.
|
|
|
Egunkari guztiak
|
batera
hartuta, datu nabarmen batzuk agertzen dira. EuskalHerria bere osotasunean gai zehatz batzuen inguruan soilik da erreferentzia eremugarrantzitsua:
|
|
|
Izendapen asko eta desberdinak bildu dira, gehienetan izendapen bakarrak izatendirelako. Zenbat eta lokalagoa izan, hainbat eta izendapen bakarragoa izango da.Horrela, herri izen
|
bat
hartzen dutenak 8 dira eta nazio baten izena (aleman, frantzi, gallegu, gaztela) hartzen dutenak 66; tartean lurralde baten izena hartzen dutenak (taulan agertzen den bezala) eta herria baino gune txikiagokoa hartzen dutenakaurkitzen dira.
|
|
|
Ezkontzea hautatu duenak, gaztaroa hil du. Are gehiago, gureaurrean zabalik zirudien etorkizunak, beharrezko bide itxi
|
bat
hartzen du(, hautatuondokoa?). Beraz, protagonistak ez hautatzea hautatzen du oraingoz.
|
|
|
Gogoetak (filosofiak) bere errealitate minenean atzeman ezin duen existentzia hori. Beraz, ulertzaileak ulertu behar du, egin behar duena ez dela inoren gogoetak ulertzea (existentzialismoa ulertzea, adibidez; edo marxismoa ikastea), bere baitatik bereexistentziari buruzko erabaki
|
bat
hartzea baizik. Aut aut.
|
|
|
Diruz urri bazebilen ere, mediku
|
bat
hartu eta harekintxe joan zen aita hurrena.Alferrik ordea: Aita Itxaso hil berria zen, eta komentuan bertan lurperatuko zuten, biharamunean.
|
|
|
Ondoren irakurriko duzun testua Paul de Maeseneer ek editaturiko liburu bikain
|
batetik
hartua da, irratilarientzat espreski egindako Here' s the News A Radio News Manual deritzonetik hain zuzen ere. Lerro hauetan iturrien aipamen edo atribuzio egokiak egiteko aholku baliagarriak daude (1989, 71).
|
|
|
Atal honetako irakurgaia Mariano Cebrián irakaslearen testu
|
batetik
hartua da (1994, 423424 orr.). Cebrián irakasleak programazio zikloak ditu aipagai.
|
|
|
Aditza, izen eta aditzondoak interjekzio modura erabiltzean, hitz horiek errealitate batekin duten lotura zuzenaz edota indarraz baliatzen da. Lengoaiak audio ikonizitatearen sesgo
|
bat
hartzen du, eta, beraz, baita naturalitate kutsua ere; ez ordea, konbentzionaltasunik.
|
|
|
Koktel motako irratia: musika, informazioa eta hizketa duten estazioak dira; irrati merkeak, esperimentaziokoak, eta estazio askorentzat bitarteko eredu modukoak izango direnak, azkenik beste motetariko
|
bat
hartzeko balioko dutelako.
|
|
|
Ibilbide hau Arreturasko gainaldean hasten da. Conchatik autoz abiatuz gero, Aldeacuevaraino asfaltatutako errepide
|
bat
hartu, eta hortik, La Calera del Pradoraino doan porlanezko pistatik jarraitu behar da. Auzo hartara iritsi aurretik, Arreturasko gainean utzi behar da autoa.
|
|
|
Harrobiaren ezkerraldean, Pozalaguako kobazulo ikusgarriaren atea dago; estalaktita eszentrikoak dituen kobazulo eder hau publikora irekitzen da asteburu eta jai-egunetan neguan, eta egunero udan. Kobazulo sarreraren gainetik doan bide zidor
|
bat
hartuz, ordu erdi eskasean Kantabriarekin muga egiten duen lepo bateraino hel daiteke, larre harritsuen artean.
|
|
|
Esnatzean, berriz, erru sentsazio handi
|
batek
hartu zuen Txema. Izan ere, ametseko desilusio hura supituan desegin baitzitzaion, esnatu eta konturatu zenean Eider hilda zegoela, ez zuela zertan kezkatu.
|
|
|
Beste norbaitek agian eguzkia nahiko zuen, eta Tereren izena bururatzen zait orain, hain zuzen ere egiteaz batera kolore pittin
|
bat
hartzeko. Noski, Tereri inoiz ez litzaioke burutik pasatuko holako istorio batean murgiltzea.
|
|
|
Askatasunaren bila irtetearen beharra ez du inork ulertzen. Eta ez dute ulertzen norbera pozik egoteko beste batzuek min pixka
|
bat
hartu behar dutela. Nire kasua ez lukete inoiz ulertuko, ez onartuko:
|
|
|
Kostata baina, azkenean adinean sartutako bikote
|
batek
hartu gaitu. Motxila biak maletategian sartu eta Cork hirirantz abiatu gara Fiesta gorri zaharrak uzten zuen abiadan, edo, zehazkiago, bolantean zihoan atsoak (bai, bai, emakumea zen gidaria) komenigarri ikusten zituen 30 MPHetan.
|
|
|
Banekien gertatu behar zuela. Eskerrak bi oheko gela
|
bat
hartu genuen, bestela Rocío gauza baita hamabiko batean ere berdina egiteko.
|
|
|
Nik harri eta zur behatzen nion osabari, zeinak, deblauki, apal batetik labana luze
|
bat
hartu eta hala erran baitzidan:
|
|
|
Zeren, atzo nire baitakoa ez zena, gaur bada, baina bihar ez da izanen. Eta hats hartzen dut gaur, konparazione, eta airea hartzen dut, baina aire hori bertze
|
batek
hartu zuen atzo, eta bertze batek hartuko du bihar. Eta ni hemen nago, zu hor zaude eta hura han dago, eta aireak bereizten gaitu, baina baita aireak elkartzen ere, zeren aire beretik hats hartzen dugun.
|
|
|
Zeren, atzo nire baitakoa ez zena, gaur bada, baina bihar ez da izanen. Eta hats hartzen dut gaur, konparazione, eta airea hartzen dut, baina aire hori bertze batek hartu zuen atzo, eta bertze
|
batek
hartuko du bihar. Eta ni hemen nago, zu hor zaude eta hura han dago, eta aireak bereizten gaitu, baina baita aireak elkartzen ere, zeren aire beretik hats hartzen dugun.
|
|
|
Baina osaba Joanikotez eta haren astronomi eskolaz ari nintzaizun, oker ez banago. Eta erraiten ari nintzaizun ezen osabak uharri biribil
|
bat
hartu zuela eta mapamundiaren ondoan paratu zuela, neuri azaltzeko eta erakusteko nola argitzen zuen eguzkiak ilargia.
|
|
|
Nola pentsatzen zuen, bada, Giordano Brunok? —galdetu nizun, entusiasmaturik, su berri
|
batek
harturik sentitzen nintzela, zeren zuk zenekiena jakin nahi bainuen nik ere, eta zu bezalakoa izan nahi bainuen jadanik, denbora batean osaba Joanikot izaitearekin amestu izan nuen bezala.
|
|
|
Eta, gaitzetik gaitzagorat egiten zuela, urratuak eta zauriak guztiz zornaturik, sukar izugarri
|
batek
hartu zuen handik egun batzuetarat Mattin, eta kopetan zapi heze batzuk ipintzen genizkion, kasik deus ere egiten ez ziotenak, zeren haren buruak ontzi bat baitzirudien, berun goria zeukana.
|
|
|
Eta han ez zitzaizkidan Fortunaz mintzatu, baina Probidentziaz. Bai, badakit ezen solasaldi hura ulermolde zabalago
|
batean
hartu beharra nuela, eta enea zela hobena, ez zurea, baina jakin badakizu ezen gizon bakoitzak buruan duela bere gartzela, eta nik neure buruari Iruñako kolejioan ipini nizkion burdinak ez ziren nolanahikoak. Eta buruan preso nuen usoa —libertatearen usoa— ezin zitekeen buruko kaiola hartarik jalgi, ez hegalda.
|
|
|
—Galileo hil zuan, baina bizi duk. Eta urte luzeetan biziko duk gizonon memorian —erran zidan osabak eta, haren jarraikian, zoruan zegoen harri tipi
|
bat
hartu, barandaren gainetik behatu, eta goiti beheiti jaurtiki zuen.
|
|
|
Kanta hura akabatu, entzuleen txaloak eta haien diru saria jaso, gitarra larruzko zaku batean gorde, hura bizkargaineratu, eta zorutik makila luze
|
bat
hartu zuen, pordoi bat ere izan zitekeena. Eta gu ere ostaturako bidean jarri ginen... baina, lauzpabortz urrats aitzina egin bezain fite, osaba ixtitu eta gibelatu egin zen, halako moldez, non, kantariaganat hurbildurik, besagainetik atxiki, eta erran baitzion, irritsu:
|
|
|
Halaxe erran nion, bai, eta esplikazionea ere eman dizut, baina badakit ezen nik eman esplikazionea motza eta laburra geratzen dela. ...arrean zeudenak, zeren sentitu bainuen, batetik, halako kezka bat, osabari modu hartan trufa egiteagatik eta zor nion begirunearen hausteagatik, berak napolitarrari zor ziona hautsi zuen bezala, bertzalde; baina baita halako alegrantzia eta halako satisfazionea ere, bertzetik, ene kezkaren gainetik zegoena mementu hartan, zeren bidaia oso hartan osabaren erranetarat egon bainintzen, sekula erabaki
|
bat
hartu gabe, eta zeren hura baitzen, hain zuzen ere, ene lehen deliberamendua, adierazten zidana ezen gizon egiten ari nintzela, zinez... eta zeren noiznahi den etortzen baitzitzaidan bururat osabaren iduri hura, hark Bolognan ukabila jaso zuenekoa eta nik mehatxu bat bezala sentitu nuena, nik irri egin niolako, lohitan blai ikusi nuenean; izan ere, hargatik atera ote zitzaizkidan hitz haiek, zere... Edo, ez al zen arrazoin printzipalena izanen ezen maisu ezin hobea nuela osaba, eta harenganik eta haren injeniotik gero eta gehiago ikasten ari nintzela, zeren eta nik osabari eman ihardespena, osabak berak egina izan baitzitekeen bertze zirkunstantzia batzuetan?
|
|
|
Halako berriak eta halako kontuak edonoiz zabaltzen ziren gure parte hartan eta aurkientza hartan, eta berri haiek batzuetan forma
|
bat
hartzen zuten, bertzeetan bertze bat. Ezaguna zen, konparazione, bertze ipuin edo bertze sineste hura:
|
|
|
Beheiti goiti zetorren orduko. Eta, noiz eta zuhaitzerat igan eta atseden apur
|
bat
hartu baitzuen, erran zidan:
|
|
|
—Zalgurdietarik
|
bat
hartu, eta etxerako bidean dira jada...
|
|
|
Gelak aulki bat zuen, hauts lodi
|
batek
hartua. Eta, paretetarik batean, leiho tipi bat zuen, nondik goiz erdiko eguzki izpiak iragaiten baitziren.
|
|
|
mutila Mattin zen, eta neska, Uraitzeko jauntxoaren alabetarik bat. Eta hotzikara bortitz
|
batek
hartu ninduen orduan: hain bortitza, non iduritu baitzitzaidan ezen gorputza mila lekutatik arrailatu eta zatika erortzerat zihoakidala...
|
|
|
—San Jenarogan sinesten dugunok feriante batzuk garela erran nahi didazu ala...? —bertze sualdi
|
batek
hartu zuen napolitarra— Irain bidegabea da hori! Zeren, hori erran nahi badidazu, ezpataz erabaki baitugu auzia...
|
|
|
Nik ez dakit napolitarrak vesubio tipi bat ote zuen bere baitan eta bere erraietan, baina jakin badakit ezen, hitz haiek aditu bezain fite, ez nekièn su
|
batek
hartu ninduela barrendik, eta su hark bihotza bizkortu eta masailak garretan jarri zizkidala.
|
|
|
Ordea, anitzetan gertatzen den bezala, gure solas hark bertze bide
|
bat
hartu zuen. Izan ere, noiz eta igande goiz hartan osabak proposatu baitzidan ezen Pisako inguruetarat joan gintezkeela egunaren iragaiterat, larre landa zabal haietako hegazti eta loreen miatzeko eta obserbatzeko —hirian biltzerat zihoazen jendeenganik ihesi—, barren barrendik atera zitzaizkidan hitzak:
|
|
|
Hura urduritasuna, eta hura bozkarioa!, habia uzterat zihoan txoriñoa banintz bezala, bere lehen hegaldiari —zeinak osin beltzean beherat eraman baitzezakeen eta heriotzarat, edo zeruaren jabe izaiterat— ekiteko puntuan... Eta ekin nion neure ibilaldiari, neure buruaren buruzagi, kapitain eta gidari; abiatu nintzen neure buruz Pisako kaleetan barrena, eta arraitasun oso
|
batek
hartu ninduen arras, goiti beheiti.
|
|
|
Eta, ohi ez bezala, nigarrez hasi zen, errabia errabiatu
|
batek
harturik.
|
|
|
mailu, iltze eta ziri. Eta punta zorrotzeko ziri luze
|
bat
hartzekotan egon nintzen, sutan nengoelako artean, eta su hura ketsu zelako eta keak itsutzen ninduelako. Baina ez, ezin nuen halakorik egin.
|
|
|
—Zergatik ez duk hik ere bertze neska
|
bat
hartzen...?
|
|
|
Zeren eta guk Utopiari buruzko informazinoa nahi baikenuen, baina, ordainean, aita kaputxino
|
batek
hartu gintuen, zeina baitzen erre bezain jauzkor, eta hiros bezain haserrekor, eta zeinak, noiz eta jakin baitzuen zertan genbiltzan, erran baitzigun:
|
|
|
Eta hurrengo egunean soka gakodun
|
bat
hartu eta zuhaitzetan goiti ibiliko ginen, gakoa adarren bati ongi lotu ondoren, zeren eta osabak zuhaitz gainetan behatoki ezkutu batzuk paratzeko ohitura baitzuen, oihanean barrena zebiltzan urtxintxak —zeren eta biziki maite baitzituen urtxintxak, eta hargatik deitzen zioten ere sehiek, beren arteko solasetan, Urtxintxa— edo hegazti habiak edo oi haneko bertze mila animalia bertatik ...
|
|
|
aspaldi nerabilen asmo hori buruan, Axular handiaren antzera" gerotik gerora" utzia, batean honegatik, bertzean hargatik, estakuruz estakuru eta desenkusaz desenkusa: hondar bi urteotan, alabaina, ohikundeak eta usantzak alde baterat utzi, egiteko gibelaezinari zimendutik eta erroetarik lotu eta, borondateari behingoz leku egiten niola, gogor bezain gotor ekin nion lanari, sukar meneraezin
|
batek
hartua bezala, Plinio Zaharraren erranari nerraiola: Nulla dies sine linea, jaun Burugogor eta andere Pazientzia lankide.
|
|
|
ATSEDENALDI
|
bat
hartu dut, jaun André, hainbat orriren berrirakurtzeko profitatu dudana, eta zer erranen dizut, bada. Gizonon kontuetan gertatu izan ohi den bezala, ene ametsa hagitzez ere urrunago doala ene ahala baino, eta halatan sentitzen naizela, bide erdian geratu banintz bezala.
|
|
|
Eta iduri zuelarik ezen santa Barbara ere amaren erranetarat jartzen zela, abuztuko egun eguzkitsu
|
batean
hartu genuen Villagrandeko duke ohoragarria, Espainiako Handia, done Jakueren gurutzea eta ez dakit bertze zenbat kondekorazione zituen gizona, nik hamaika bat urte nituela, eta Mattinek, anaiak, hamalau.
|
|
|
Izan ere, hasteko, ba al dakizu ezen ez nuela Antonio bere Donostiako etxean aurkitu? Eta, galdetu nionean bere bizilagun bati non egon zitekeen, hark ihar detsi zidan ezen portuan egonen zela kasik segur, bainu
|
bat
hartzen, nola baitzen haren ohitura. " Bainu bat hartzen?", galdetu nion, hark errana sinetsi ezinik, zeren guri bederen beti irakatsi izan baitziguten ezen bainuetarik ez zitekeela gauza onik iguriki, ura azal xuloetarik iragan zitekeelako, gorputzean barrena, eta humoreen oreka hauts zitekeelako, ondorez.
|
|
|
Eta, galdetu nionean bere bizilagun bati non egon zitekeen, hark ihar detsi zidan ezen portuan egonen zela kasik segur, bainu bat hartzen, nola baitzen haren ohitura. " Bainu
|
bat
hartzen?", galdetu nion, hark errana sinetsi ezinik, zeren guri bederen beti irakatsi izan baitziguten ezen bainuetarik ez zitekeela gauza onik iguriki, ura azal xuloetarik iragan zitekeelako, gorputzean barrena, eta humoreen oreka hauts zitekeelako, ondorez.
|
|
|
Zeren eta zinez miresten baitzuen Antonio Ibarbiak Asisko Frantzisko. ...st batzuen seme bakarra, umetan eta gaztetan frantziskotarrekin ibilia, studioak utzi egin behar izan zituen aitzinago, bere aitak itsasoan izan zuen istripu baten karietarat, zeinak utzi baitzuen bizitza osorako hebaindurik, ezindurik eta erdi bentzuturik, aulki bati lotua; eta, hala, etxearen ardura bere gain hartzen zuela, Antonio ere, aita bezalaxe, itsas lanetan hasi zen, eta ez-ohiko ohitura
|
bat
hartu zuen: bere itsasaldietan libururen bat edo bertze eramaitekoa.
|
|
|
Eta oroitzen dut ezen Antoniok egin zuen lehen gauza, edo lehenetakoa — kortsario buruak hiru euskaldunok laxatu bezain fite—, bainu
|
bat
hartzea izan zela Tierra de Graciako golkoko ur gezetan, oihu eta irrintzien artean, haur bat iduri. Eta gorputzarekin zituen bertze hainbat betebehar ere bete zituen... eta, nola golkoko ur ezin gardenagoetan ez baitzegoen sekereturik gordetzerik, Joxe Aberasturik erran zion:
|
|
|
Eta, hainbat datuz fidaturik, golkoan aitzina gindoazen, Orinocoren ibai-adar
|
bat
hartzeko asmotan... Eta datu haietarik bat zen La Hispaniolarat eraman behar gintuèn galeoiko hainbat jende adituri aditu geniona, baita Alain Coup d’Œil i eta haren gizonei ere... zeren baitzirudien ezen bai kaputxinoak eta bai frantziskotarrak ere ibaia kolonizatu nahian zebiltzala, eta fundatu ere fundatu zituztela ur bazterrean, hartarakotz, hainbat misione eta asentamendu, zeinetarik Santo Tomásekoa baitzen zaharrena eta inportantena.
|
|
|
Eta nik ezin ohitu haietarat! Eta garrasi egiten zuenean, berriz, haize hotz
|
batek
hartzen zidan bizkarrezurra goiti beheiti, Heriok nihaur ere ukitu banindu bezala bere hatzezurrekin. Eta sentsazio haiek are bortitzagoak izaiten ziren, noiz eta aitonaren kexuek eta arrangurek gauez iratzartzen baininduten.
|
|
|
Erran behar ote dizut, jaun André, nola ibili zen osaba Joanikot hurrengo egunetan, mapa
|
bat
hartu hemendik, bertze bat handik, erregela eta angelu neurtzailea eskuan, sukarrak hartua bezala bere kalkuluak egiten, ni haren aldamenean.... Eta erraiten zidan:
|
|
|
Izan ere, halakoa da bizitza: batzuetan, iragaiten dira gauak eta egunak, hilabeteak eta urteak, iragaiten dira haizeak eta kontra haizeak, eta badirudi ezen ez dela deus ere gertatzen; ordea, bertze batzuetan, gauzak eta gauzak gertatzen dira epe laburrean, guztiak baterat, denbora bera ere uholde
|
batek
hartua baletor bezala, nola gertatu baitzen aldi hartan.
|
|
|
Eta, meza akabatu ondoren, gurutzea hartu eta prozesionean joan zuan apeza, elizan ziren gizon emaztekiak eta neska mutilak lagun zituela, Pagabasoko leizerat, non guztiak ere harri jaurtikika aritu baitziren Lutheroren kontra. Zeren, harrigarria bada ere, guztiak sinesten hasiak baitira ezen Pagabasoko deabru
|
batek
hartua duela Luthero, eta Luthero dela, hartaraz gero, Pagabason ezkutatzen diren deabru guztien lehena eta agintaria... Eta ez zekiat...
|
|
|
Hotzikara
|
batek
hartu ninduen goiti beheiti, zeren hura ez zen ama, edo ez zen bederen nik buruan nuena edo imajinatu nuena, gauza guztien gainetik zegoena eta, bere borondatearen ezartzeko, hitz batekin edo keinu bakar batekin aski zuena... eta, halarik ere, neure buruari gogor egiten niola, ahalik eta gozoen, erran nion:
|
|
|
Izan ere, nik uste nuen ezen, etxeko tigrearekin gertatuaren ondotik, ez zeudela etxekoak ezta Urbiaingo herritarrak ere ipuin berrietarako, baina ez, zeren baitzirudien ezen Lutheroren baitan piztu zela piztitzarra, aita Bartolomeren aburuz bai bederen. ...jesuitari hurrengo igandeetako sermoietan, erraiten eta errepikatzen zuelarik behin eta berriro ezen mastin zuri handi haren baitan inkarnatu eta mozorrotu zela Eislebengo heresea, zeina deabruen printze izendatu baitzuten han infernuan, Pagabasoko leizean, alegia, eta kalte eta gaitz izugarriak ekarri zizkiela urbiaindarrei, izurri hura lekuko, eta are gehiago ekarriko zizkiela, baldin neurriren
|
bat
hartzen ez bazuten. Eta gauza haiek guztiak Urbiaingo parrokiako pulpitutik erraiten zituen igande oroz, Urbiango elizako erretore don Laureano, gizon ezin koldarragoa zena, haren erranetarat zegoenez gero.
|
|
|
—Banekian, banekian... —erran zuen osabak isilkiro, burua goiti beheiti mugitzen zuela eta behe laino
|
batek
hartzen zuela haren behakoa, bertzela hain arraia.
|
|
|
Eta oinen ondoan zuen harri
|
bat
hartu, zeren toki harritsua baitzen hura, eta tigreari egotzi zion. Eta, haren etsenpluarekin adoreturik, leizetik hurbil zeuden morroiak ere harri jaurtikika hasi ziren, baita ihesi joan zirenak ere handik gutirat, eta ni ere bai...
|
|
|
Eta aulkitxo bat zuen koadroaren aitzinean, eta orain zutik jartzen zen, eta orain aulkitxoan esertzen zen, atsedenik gabe. Eta hain zegoen koadroan sartua eta sukar handi
|
batek
hartua, non ez baitzidan kasurik ere egin. Eta ni ere berehala hartu ninduen Pedroren sukarrak.
|
|
|
—Galileok gibelat egin zuen, baina aitzina egiteko, bere Discorsi ekin, eta nik... —erran zuen, ehundabatgarrenari beha, begietarik sua zeriola eta arestian hasia akabatu gabe uzten zuela, zeren bat batean hatsantu baitzen, bertze zorabio
|
batek
hartu balu bezala.
|
|
|
Egia erran, nihaur bakarrik betetzekotan ninduan, lehenengotik, asmo hori, baina, noiz eta jakinarazi bainion Maddaleni ezen ez nindoala Alpujarretarat, bataz, zaharra nintzelako eta zaharturik nengoelako halako erabaki
|
baten
hartzeko, eta, berriz bertzea, hura baino aterabide duinagotzat jotzen nuelako Lutheroren mendekatzea eta, hartarakotz, kanoikada batez gure etxeko arrano inperialaren ehizatzea; eta, noiz eta jakinarazi bainion, halaber, ezen, haren ondotik, edabe gozo baten hartzekotan nintzela, Ofizio Saindukoek bizirik atrapa ez nintzaten eta berriro azpira, hark ihardetsi zidaan: " Berorrek hori erabaki badu, nik ere hori eginen dut".
|
|
|
...a, noiz eta jakinarazi bainion Maddaleni ezen ez nindoala Alpujarretarat, bataz, zaharra nintzelako eta zaharturik nengoelako halako erabaki baten hartzeko, eta, berriz bertzea, hura baino aterabide duinagotzat jotzen nuelako Lutheroren mendekatzea eta, hartarakotz, kanoikada batez gure etxeko arrano inperialaren ehizatzea; eta, noiz eta jakinarazi bainion, halaber, ezen, haren ondotik, edabe gozo
|
baten
hartzekotan nintzela, Ofizio Saindukoek bizirik atrapa ez nintzaten eta berriro azpira, hark ihardetsi zidaan: " Berorrek hori erabaki badu, nik ere hori eginen dut".
|
|
|
Ohartu nintzenerako, sala zabal batean nengoen, zeinak baitzirudien ezen kezko laino
|
batek
harturik zegoela; lainoan barrena, berriz, mahai batzuk ikusten ahal nituen, eta mahaien inguruan marinelak, guztiak lurrezko pitxer tipi batzuetarik biera edaten —edo garagarnoa deitu ote genioke, jaun André, zeren garagarraren arnoa den? —, eta guztiak ere eskua dantzan, batzuk pipa erretzen ari zirelako, eta bertzeak emaztekien popako zein brankako altxor ezkutuen xerka zebiltzalako...
|
|
|
Eta, nola okasinoa Mignonen aitzinaldetik baitzetorkidan, aitzinetik lotu nintzaion hatsarrean, ile haiek ferekatzen eta musukatzen nizkiola; ordea, handik gutirat, haren gibelerat egin nuen, zeren okasino hark baitzuen gibeletik ere aitzina egiterik eta zeren baitzuen, ondorez, nondik lot eta zeri, Sarako jakintsuak bertzela bazioen ere: izan ere, noiz eta Mignoni gibeleko ile xerloak jaso eta okzipuzio ile gabean eman bainion musu, dar dar
|
batek
hartu zuen hura, eta bertze dar dar batek ni, eta hala eta halatan sentitu ginen biak loturik dar dar haietan, harik eta biok gerritik beheiti erantzi ginen arte, eta... Zer kontatuko dizut nik, handik harat, zuk ez dakizunik, jaun André?
|
|
|
Eta zein gogor egin zitzaizkidan ilunera arteko orduak, okaz oka eta eldarnioz eldarnio, harik eta lo pisu
|
batek
hartu ninduen arte...! Biharamunean, loak indarberritu ninduelako edo, neure buruaren jabe itzarri nintzen —ez, halarik ere, arras sendaturik, baina bai egunari buru egiteko moduan—, bertze marinel guztiekin batean.
|
|
|
Gero, min izugarri bat nabaritu nuen oinean. Handik harat, deus ere ez, hutsune ezin handiago
|
batek
hartu banindu bezala. Itzarri nintzenean, berriz, oinaze izugarri hura nabaritu nuen berriro han berean, oinean, berunezko sua zainetan.
|
|
|
Lehenago aipatu dizut, konparazione, nik hartu nuen deliberamendua, kapitainarekin itsasoratzekoa, uste nuelako ezen, modu eta manera hartan, iraganarekin hautsi eta iraganari ihes egin ahal izanen niola, beti aitzina, sukar
|
batek
hartua bezala, eta hala gobernatu ahal izanen nuela neure bizitza libertatearen bidetik. Zeren erraiten baitzuen Senekak:
|
|
|
—Lehenbizikoetan deseroso egoten nintzen, ezin kendurik jendaurrean ari nintzelako sentipena. Baina horretara ere jarri naiz, baita aspaldi honetan halako plazer berezi
|
bat
hartu ere, bertze bikote baten ondoan gainka egiteari. Orgia tiki batean egotea bezala da.
|
|
|
Ez Charly ez Ximurra imajinatzen ahal nituen egunkari bat eskuetan zutela. Ostatu aunitzetan bezeroen eskura egoten diren horietariko
|
bat
hartu, eta kirol orrialdeak eta bukaerako komiki tira bistatu bai Charlyk. Baita noizean behinka burtsaren kotizazioen berri izateko aldizkari ekonomiko bat eskuratu ere —erosi ez, ezinbertzeko ez bazen—, Ximurrak.
|
|
|
Sukalde bazterretik esku bakar batez aulki
|
bat
hartu eta ageriko esfortzurik gabe haren gainean zutituz, arasa garai batean arakatu zuen, pipermin idor bat aurkitu arte. Jaustean, keinu tinko batez uxatu zituen nire eskuak, haren laguntzera helduki.
|
|
|
Abuztuko ortziral horretako goizean ere, telefonoa jotzen hastean, ordubete baino gehiago nuen atzarririk, ganberako paret biluziei begirik ireki nahi ez niela. Tabakoaren eta edariaren karga ohi baino handiagoa dudalarik, aspirina pare
|
bat
hartzen dut ohatzeratu aitzin. Alabaina, aurreko eguerdian, aski lan nuen neure buru naufragoa mihise arteko portura garraiatzen, aurreneurriez oroitzeko.
|
|
|
—Are, Eduardo, goazen kanpora —Patxi argazkilariak, eztiki— Komeni zaik haize pixka
|
bat
hartzea.
|
|
|
Potzolok azpiletik galleta
|
bat
hartu eta bere kafesnean busti zuen. Mintzatzeko parada, niretako.
|
|
|
—Artetik errateko —Potzolok, nire oinazeari soraio, bertze galleta
|
bat
hartu zuen azpiletik—, hik egun horietan autobideko lapurketez argitaratutako informazioak erabakigarriak izan omen zituan Ripodasek Soriaren errekerimenduei amore ematerakoan. Hire bidez, Urtxipia informazioa tantaka ematen ari zela uste zitean biek, Soriarenganako presiobide gisara.
|
|
|
Baita laneko aferekin ikustekorik ez badu ere. " Lisboan" kopa
|
bat
hartu nahi bazenu, edo...
|