|
2000
|
|
|
Baina hori dena hala izanik ere, esan behar da herri bezala asko aurreratu dugula. Garai
|
batean
ez genituen nortasunak ere gurekin ditugu: hor dago Ertzaintza, gure diruak ere neurri batean guk gobernatzen ditugu eta horrela abantaila asko eta asko ditugu.
|
|
|
Neurri handi
|
batean
ez. Hemen ez dago nahikoa sagar mota eta kanpotik ekarri behar dira.
|
|
|
Nabarmena da ahalegin handiena non egin behar den. Gipuzkoako bati ez diot behin ere entzun telebistako saio
|
bat
ez duela ulertzen. Goiti jota izan daiteke oso teknikoa izatea, baina hori alfabetatzen eta ikasketa mailarekin lotzen da.
|
|
|
Ez bakarrik idatzian. Bertsolari
|
batek
ez du berba egiten berdin etxean edo lagunekin.
|
|
|
Nabarmena da ahalegin handiena non egin behar den. Gipuzkoako
|
bati
ez diot behin ere entzun telebistako saio bat ez duela ulertzen. Goiti jota izan daiteke oso teknikoa izatea, baina hori alfabetatzen eta ikasketa mailarekin lotzen da.
|
|
|
Hori konpondu behar dela esaten da. Plan orokor
|
bati
ez dagokio gehiago esatea, gero etorriko dira hizkuntz politikako arduradunak, Euskaltzaindiakoak, unibertsitatekoak, aditu, euskaltzale eta abarrekoak eta zerbait zehatzagoa adostu dute. Gauzak egiteko bide ematen du.
|
|
|
santa edo emagalduarena. Eta ez
|
batak
ez besteak ez ninduten batere erakartzen»
|
|
|
ETAk berriro armak hartzea atzerapauso ikaragarria da, presoen egoera, den larria jakinda, jarduera politikoaren ardatz bihurtzea ez da jokamolderik egokiena, greba orokorrak deitzea, alde bakarreko lehengo kontuak dira. Hauteskunde espainiarretara ez aurkeztea, nahiz eta guk errespetatu, ez da gure herriaren interesak defenditzeko modurik eraginkorrena, herriaren zati garrantzitsu
|
bat
ez dagoelako ordezkatua, eta ordezkapen hori besteek ezin dutelako eraman. Eta jarrera boluntaristagoa gehiago delako, praktikan errealista baino.
|
|
|
Aurten telebistarik ez, baina besteak dauzkat, eta bai, ideiak eduki behar dituzu, eta batzutan ere datak agintzen badizu, pasa dezakezu aste osoa gai hau... ez, beste hau... baina gero entregatu egin behar duzu, eta dagoena esan. Ez da erraza, baina hori bai, askatasun handia ematen dizu ordutegi
|
bat
ez izateak, zure kasa lan egiteak, eta niretzat askatasuna balio handiko gauza da. Geratu zaitezke gauean goizeko 4ak arte idazten, edo, maizago egiten dudana, goizeko 6etan jeiki eta lanean jarri.
|
|
|
Edo tresna berri batzuk sortu zirenean. Garai
|
batean
ez zegoen xisterarik eta larruzko eskularruarekin aritzen ziren, gero zumezko xisterak sortu ziren... horiek badira aldaketa sakonak. Gaur egun egiten ditugun aldaketak oso aldaketa txikiak dira eta askotan aldaketa horren aurkako jarrera dago.
|
|
|
Lausotuta geratu da garai bateko euskara sintetiko hura, euskaltzale amorratuenei ere katez aldatzeko gogo bizia pizten ziena. Egun aldiz, euskaratutako film
|
batek
ez digu belarriko minik sortuko.
|
|
|
Hegoaldeari dagokionez, biblioteka lege berezirik ez duten autonomia erkidego bakarrak gara. Bitartean, Katalunian
|
bat
ez, bi egin dituzte (1981, 1993). Eta Biblioteka Nazional bat.
|
|
|
Zergatik egiten duzue hori? Eta gainera gauza
|
bat
ez zaigunean gustatzen zergatik haserretzen gara. Eta pobreak ez dira haserretzen.
|
|
|
Nahiz eta komedia
|
bat
ez den, umorez zipriztintzen dute, sentimentalismo errazetik alde eginez. Behar duen bezala hunkitzen du, musikaren bidez, hain justu.
|
|
|
International Data Corporation enpresa amerikarrak emaniko datuen arabera, 2000 amaierarako 160 inguru bilioi pezeta mugituko ditu Internetek sortutako ekonomia berriak. Horrek esan nahi du orain artean negozio bakar
|
batek
ez duela gisa honetako hazkunde erraldoirik bizi izan.
|
|
|
Esaterako, euskal herritarron bizikidetzarako markoa estatutua eta autonomia dela esatean, edota etorkizunean bizikidetza ziurtatu dezakeen estatuaren marko juridiko politikoa gauzatzerakoan ere.Zer esanik ez, PPrekin ezberdintasun handiak ditugu; proiektu ezberdinak defenditzen ditugu. Aurrerantzean eztabaidatu behar dugun guztia eztabaidatuko dugu;
|
bat
ez etortzea gauza normala izango da baita ere. Horrela gertatu da Eusko Legelbiltzarreko, Batzar Nagusietako edota Udaletako politika sozial eta ekonomikoan.
|
|
|
Nazionalistek eskubide osoa daukate, beraiek aipatzen duten eraikuntza nazionalari ekiteko. Proiektu edo eredu horrekin
|
bat
ez gatozenok, berriz, badugu eskubide osoa ere kontrako oposizioa egiteko eta berau kritikatzeko. Arazoa, ordea, hauxe da:
|
|
|
Euskadiko eta Kataluniako gehiengoak Estatuaren marko juridiko politikoa onartzen du. Egia da, EAEn oraindik minoria
|
bat
ez dago gustura oraingo marko honetan; minoria honek EAJ herrestan eraman du azkenaldi honetan eta beste marko juridiko politiko bat exijitzen du. Espainiako Gobernu batek (konbentzitua nago PPko Gobernuak egingo duena) oraingo marko juridiko eta politikoa defendituko du, edozein kasuan.
|
|
|
Idiazabalgo gaztari dagokionez, Olaberriko Ovekik gaztelania baliatzen du eta Lanak frantsesa eta ingelesa ere bai. Baina euskara ez
|
batak
ez besteak.
|
|
|
Diagnosi horietatik ondorio nabarmena ateratzen da, marko honek ez duela ematen Euskal Herriak aurrera egin dezan. Horrez gain, asko gara euskaldun kontzientzia daukagunak eta horri erantzun praktiko bat eman behar zaio; zergatik behartu behar gaituzte geure burua espainiar edo frantziar gisa agertzen ez
|
bata
ez bestea ez garenean. Udalbiltzak erantzun diezaioke horri.
|
|
|
Zalantzarik gabe hala da, baina ñabardura garrantzitsu batzuk gehitu behar zaizkio. Bat, EAJko zuzendaritzaren sektore kualitatibo garrantzitsu
|
batek
ez du marko espainiarra gainditzeko konpromisorik hartzen. Bi, ez zaie horrenbeste begiratu behar PP, PSOE, eta UAri; hasi genuen prozesua garatzeari begiratu behar zaio.
|
|
|
Garai
|
batean
ez dakit nola sentituko ziren, baina gaur egun ez zara behartuta sentitzen ez bata eta ez bestea egitera.
|
|
|
Pistak egiteko garaian kontu handiarekin joka dezatela eta ez dezatela megalitorik hondatu. Nahiko leku badago txiribuelta bat egiteko eta megalito
|
bat
ez hondatzeko.
|
|
|
Beste batzuek esandako berdina esango nuke: batzuek su etenaren giro horretan itxikeria eta malgutasun eza erakutsi zuten; ETAk, aldiz, abiadura premia eta denborari aukera
|
bat
ez ematea jarri zituen oztopo gisa. Horrez gain, beste hausnarketa bat ere egin behar da, ea ez ote ziren aberrigintza eta bake prozesua nahastu.
|
|
|
Eta etorkizun hurbila ere korapilatsua izango da, guruzbide honetan, marko politiko honen agonia luzatzeak, gatazka, enfrentamendu militarra eta guztion sufrimendua dakartzalako, eta horren alternatiba gisa, burujabetzaren estrategian sakontzeak, hainbat galdera jarriko dituelako mahai gainean. tokatu zaigun egoera kritiko hau, indar espainiarren aldetik, batik bat, Araba bezalako herrialde
|
batean
ez da alferrik erabiltzen ari.
|
|
|
Ez dut uste Euskal Departamenduak konponketa bat ekarriko lukeenik Fran tziako Euskal Herriarentzat. Departamentu
|
batek
ez lituzke konponduko gure arazo ekonomikoak, kulturalak eta linguistikoak. Eztabaida legezko da eta ni departamenduaren aurkakoa naiz.
|
|
|
Toki jakin
|
batean
ez. Ez dut literatur sail zehatz batean kokaturik ikusten.
|
|
|
Gerra
|
bat
ez da gutxi...
|
|
|
Sariak ongi daude zuri ematen dizkizutenean, gainerakoan munduko injustuenak eta ustelenak dira. Benetan esan nahi dudana da idazle
|
batentzat
ez dela batere ona sariei begira egotea, pentsatzea sari batek erabakitzen duela bere kalitatea; are gutxiago sari horren beharrean egotea bizimodua aurrera ateratzeko. Sariak eta objektibotasuna uztartzea ezinezkoa da.
|
|
|
Maila handiko liburuak idatziagatik, ez dira behar bezain ezagun eta estimatuak. Javier Mariasek bere azken liburuetako
|
batean
ez aurkeztea erabili zuen estrategiatzat eta inoiz baino oihartzun handiagoa lortu zuen. Komunikabideetan agertu nahi ez izatea estrategia komertzial bat dela leporatuko liokete Marias edo Salingerri, eta gainera, halaxe funtziona lezake haien kasuan.
|
|
|
Maila handiko liburuak idatziagatik, ez dira behar bezain ezagun eta estimatuak. Javier Mariasek bere azken liburuetako
|
batean
ez aurkeztea erabili zuen estrategiatzat eta inoiz baino oihartzun handiagoa lortu zuen. Komunikabideetan agertu nahi ez izatea estrategia komertzial bat dela leporatuko liokete Marias edo Salingerri, eta gainera, halaxe funtziona lezake haien kasuan.
|
|
|
" Unibertsaltasuna aterik gabeko partikulartasuna da". Sorkuntzaren mailara eramanda, hizkuntza handi eta txikiek lehia normala daramate, eta hiztunen kopuruak berak ez du ziurtatzen une honetan finlandiar
|
bat
ez aritzea ingeles guztiek baino obra interesgarriago bat idazten.
|
|
|
herriek, nazioek ez dute eskubiderik; ideologia bukatu dela esaten dute, merkatu librearena, liberalismoa eta ideologiaren bukaera bera ere ideologia
|
bat
ez balira bezala.
|
|
|
Hauen balorazioa politikoa da eta hauteskundeen errentagarritasunari begira egina. Finean, justiziak emandako epai
|
bat
ez da bete. Areago, Barne Sailak berak emandako agindua Ertzaintzak berak ez du bete.
|
|
|
Aldi berean, gogoratu behar da ipuinetan leku izen konkretuak eta zehatzak ere ageri direla leiendazkoekin
|
bat
ez datozenak, kontrastean bezala sartuak. Hain zuzen ere egilearen geografia pertsonalari hurbilen zaizkionak dira aipatzen dituen toki horiek, esate baterako, gai arturikoa duten ipuinetako bitan Durango eta Mugarra mendiko oinetan kokaturiko toki zehatzak aipatzen dira.
|
|
|
1985ean argitaratu zuen Ni ez naiz hemengoa liburuarekin eman zien hasiera genero ortodoxia aldetik sail bakar
|
batekoak
ez diren materialez osaturiko liburuei, saiakera, prosa poetikoa, literatur kritika, eta zenbait saio narratibo batzen dituzten liburuei. Batzuek tankera teorikoagoa dute, beste batzuek, aldiz, praktikan jartzen dituzte beste horietan adierazitako irizpideak:
|
|
|
Miren Trekuk eleberri modernotzat du liburu hau: " Eta nobela deritzot,
|
batek
ez dakielako oso ongi nola definitu ipuin bilduma hau, eta modernoa gainera bere baitan gutunak, egunkari pasarteak, poesia, metaliteratura eta" nahi duzun guztia" sartu duelako." (Egunkaria,) Hots, eleberri modernoetako ezaugarria da aniztasuna.
|
|
|
Gizakia da, bere abstrazioan, testuotako pertsonaia nagusia (bostetan agertzen zaigu izen baten konkrezioa: Remigio abadea eta Jaun Done Gabriel, tonu nagusiarekin
|
bat
ez datorren testu bakarrean, Ingrid, Lenin eta G.), bizitzaren zelda espazio eta egunen gurpil erlojurik gabea denbora. Ezagutzaren giltza, berriz, galdera eta zalantza.
|
|
|
Bigarren mailako pertsonaia batzuen jokaera, agian, ez dago garatuegia eta oso sinpleak eman lezakete, batez ere On Benjaminekin konparatzen baditugu. Eleberria, oro har, gustatu zaidan arren, esan behar dut, baita ere, puntu
|
bat
ez dudala hain gustukoa izan: bukaera efektistegia izan da nire iritziz.
|
|
|
" Haizeak gauza gozoak esan nahi zizkidala bururatu zitzaidan. Derrota
|
bat
ez dela derrota guztiak, maitasun bat ez dela maitasun guztiak. Gure zain izoztuen barruan odolak gatzatu gabe dirauela, bizirik, bero, ero".
|
|
|
" Haizeak gauza gozoak esan nahi zizkidala bururatu zitzaidan. Derrota bat ez dela derrota guztiak, maitasun
|
bat
ez dela maitasun guztiak. Gure zain izoztuen barruan odolak gatzatu gabe dirauela, bizirik, bero, ero".
|
|
|
Bere gogoeten bidez bere zalantza eta sentsazioak ezagutarazten dizkigu. Batez ere, borroka
|
batek
ez dio lasaitasunik emango: amari zin egindakoaren alde egin (hots, apaiz sartu), edo Isabelekiko sentitzen duenaren alde egin.
|
|
|
Giro honi eusteko, bestalde, Jimenezek hasieratik pertsonaia kartzelaratua dagoela ezagutaraziz sortaraziko du. Aitzitik, narratzaile autodiegetikoak hasiera
|
batean
ez du aitortzen kartzelan dagoenik. Baina, narrazioaren tartean, zehazki bigarren atalean, kartzelaratu dutela azaltzen du.
|
|
|
–... eta ez da inor bereziko arraza, larru kolorea, sexua, hizkuntza, erlijioa, politikako edo bestelako iritzia, sorterria edo gizarteko jatorria, ekonomi maila, jaiotza edo beste inolako gorabeheragatik?. Euskaldunok giza kolektibo
|
bat
ez ote gara. Eta jatorrizko bereizkuntza hau, Europaren naturalezak emana ez ote?
|
|
|
Historia gaia errazegi nahasten da alde guztietatik begiratu ezik. Uste horretaz ahalegindu nintzen Hondarribiko elizaren historiagintzan, alde
|
batetik
ez ezik beste zenbait alderditatik lekukotasunak ikusiz eta kontuan hartuz, horrela osatu bainuen Santa María de la Asunción de Hondarribia. Historia, arquitectura y arte (1998) liburuan historiari zegokiona.
|
|
|
Euskararen ezagutza, nola ez, altuagoa da ETB1en jarraitzaileen artean, eta %15, 4soil
|
batek
ez du euskara ulertzeko gaitasunik.
|
|
|
Ekimenen eta sorkuntzen (formatua, emankizuna) aberastasuna, batez ere euskaldun edo elebidunak diren irrati soziatiboek (Lapurdiirratia, Irulegiko irratia) proposatutako ugaritasunaz, baina baita Radio France PaysBasquek ere, mugaz gaindiko saioen bidez edo Euskadi Irratiaren laguntzaz eginikoikuskizunen sorreraz(? 2.000 korista 2000 urterako?, 1999ko abenduaren 19a). Lehiakortasunaren aberastasun berria dakar, Radio Franceren aurrean, irrati soziatiboenagerpenak, nahiz eta zuzenduak zaizkien publikoa eta edukiak
|
bat
ez datozen; 1992an, ETB1ek. Iparraldearen orena, telebistako albistegia sortu zuen, France 3k Ipar EuskalHerriari buruz ematen dituen gaurkotasunezko berriak beste ikuspuntu batez eskainiz; are gehiago La Semaine du Pays Basque astekariaren agerpenarekin, tokiko prentsaSud Ouest eskualdeko egunkariaren euskal argitalpenera mugatuz.
|
|
|
Izan ere, hizkuntzak komunitatea osatzen du, hiztunen komunitatea hain zuzen. Bestalde, Euskal Herrian hizkuntza komunitatea eta komunitate politikoak
|
bat
ez datozela kontuan hartuta, noraino eraikitzen dira erreferentzia eremuak hizkuntzaren errealitatearengainean, edo honek hura baldintzaturik?
|
|
|
Zerbitzu bakoitzari ezarriko zaizkion betebeharrak aldagarriak dira, aipatutako mugen barruan, faktore ezberdinen arabera, produkzioari egindako ekarpenarenarabera bereziki. Bestalde, Europako Batasuneko Estaturen
|
batekoa
ez denhizkuntzetan egindako emisioak betebehar hauetatik kanpo gera daitezkeelaere xedatuta dago.
|
|
|
banakoaren atxikipen sentimendua eta estatuarekiko loturak beti
|
bat
ez datozelafrogatzen dute ekimen horiek. ENAko kideek adierazi duten bezala,, argi dago estatuetarako gai garrantzitsu bihurtu dela?.
|
|
|
ez da batere zabaldua: elkar ulertzeko, bederen, norvegiar
|
batek
ez du suediera, ikasi, behar.
|
|
|
Aurrez aurre ditugun estatuekin, nahiko gauza zailada hori. Dena den, gure ustez, horrelako prozesu
|
batek
ez dauka atzerapausorik.Garai batean euskal herritar askok esan zuten Euskal Herrian zeuden eskola nazionalak ez zituztela begi onez ikusten, eta beren ikastola propioak antolatu zituzten.Urteak pasatu dira, eta marko arrotz batetik datozen erakundeek subentzionatu egiten dituzte ikastolak gaur egun. Bide praktikoen bitartez ematen diren pausoak, berehorretan gelditzen dira. Bai Madril eta bai Paris guk hartutako erabakiak errespetatzera behartu behar genituzke.
|
|
|
Udalbiltzaizan da lehen urratsa, baina guretzat nahikoa sinbolikoa gertatzen da: jarduera konkretu
|
bat
ez dueno, ez du balioko autodeterminaziorantz bide erreala egiteko. Etagure helburua hauxe izan behar da:
|
|
|
eta agindu dezakeenaz publikoa ohartarazi. Analistak ez daki, hots, ez duaurre juzgurik egiten, beste batekiko ezberdin zaren neurrian zuk behar duzunaz.Psikoanalista
|
batek
ez du emakume batek haurrak izan behar dituenentz aurre-juzgurik egiten, ez du homosexual bat nahitaez heterosexuala bilakatu behar izateariburuzko aurre-juzgurik egiten, ez du aurre-juzgurik egiten semea aita bezalakoaizatea hobea ote den jakiteari buruz,, nolako enborra halako ezpala, atsotitzarenarabera, edo semeak aitari kontra egin behar ote dion,, aita biltzaile, seme banatzaile?
|
|
|
Kontrol horren bitartez, gorputzaren berezko mugikortasuna bideratu eta integratu egiten da nahi den helburua lortzeko. Kontrol osasuntsu
|
batek
ez du gorputzaren naturaltasuna murrizten; eutsi egiten dio beharrezkoa denean, eta ondoren askatu.
|
|
|
histerikoenminen jatorria beren haurtzaroan pertsona helduek benetan egindako sedukzioanzegoela. Geroago, benetako gertaera
|
bat
ez zela ikusi zuen, subjektuak imajinatuabaizik. Bere formulazioan esanda,, sedukziozko eszenetatik?
|
|
|
Honetan ere, talde egoerak aldaketa batzuk moldatu behar izan ditu. Hala, subjektu
|
baten
ez da derrigorrezkoa saioa betetzeko; eta subjektu batisilik egon daiteke saio batean eta hala ere bertan hitz egiten denaz onuratu.
|
|
|
Seinalatzekoa da,
|
BAT
ez dela izan. Soziolinguistika Aldizkaria, bakarrik eta bai. Glotopolitika Aldizkaria?
|
|
|
Gerta liteke, halaber, herriaren kokapena eta haize mota
|
bat
ez etortzea. Horigertatzen da, gure ustez, nabarniz aize haize izenarekin.
|
|
|
Bide honetatik jarrai dezaket hainbat zita ekartzen, han eta hemen irizpideakastero ateratzen dira-eta; baina uste dut aski dela gaiaren gaurkotasuna adierazteko.Euskal Herrian kultura eta balioei buruzko hausnarketa sakona, zabala eta bizkorradenok bultzatu behar dugulakoan nago, gure kultura eta nortasuna etorkizunerantzbideratzeko. Euskal genoma kulturala biziaraziz lan egiten duten zelulak badira, nahizeta egitarau zehatz
|
baten barnean
ez egon.
|
|
|
Hemen ia ukituko ez ditugun arau batzuk ere badaude, aipatu behintzat eginbeharko direnak; hauek ere elizetarakoak. 1938ko martxotik aurrera Gobernuarenirizpideak eta Gotzainenak
|
bat
ez zetozela ikusi zenean, esku sartze mugatuago batzuk entseatu ziren, hamar minutuko euskarazko tarte bat onartuz (Torrealdai 1998: 128, 135). Hemen ez ditugu iruzkinduko arau xeheago hauek, baina beude aipatuta.
|
|
|
Laburbilduz, azentuerari dagokionez, sistemak era bitako mugak dauzkala esandezakegu; batetik azterketa morfosintaktikoa egiteko sistema
|
bat
ez edukitzea eta, bestetik, arautegi finkorik ez egotea. Lehen muga gainditzeko bidean gaude, IXAtaldearekin batera (Informatika Fakultatea, UPV/EHU) garatzen ari garen ikerketaproiektu baten bidez. Bigarrenari dagokionez, hamalau urtegarrenean Txillardegirenberbak dakartzagu gogora:
|
|
|
Gaur egungo gerra gehienak Estatuen barneko borrokak eta naziogintzari buruzkoak gertatzen ari dira; hau da, Estatuak sortu nahi lituzketen Herriek egindakoakbatetik, eta Herriek berek beren buruaz hartu nahi dituzten hautuak
|
bat
ez etortzetiksortutakoak bestetik. Zentzu horretan, ondo esan dezakegu gaurko gerra gehienak, nazionalak?
|
|
|
Bere itxura egin zitzaidan deigarriena ikusi nuenean. Alde
|
batera
ez zen harrigarria ere, baina fraideak gaurkotuta ikusten ohitu gara aspaldi honetan. Aita Morlansek, ordea, kaputxinoen abitu luze marroia zeraman, lokarri eta guzti, sandaliak ere bai, etabizar zuri eta luxea, eskas eta saretua baina, bere irudiari indar berezia eta beste garaibateko ukitua ematen zizkiona, irudietako Damaso Intzaren antzera edo.
|
|
|
Bolada
|
batean
ez zen azaldu gure aita, ezkonberritako lanetan endredatuta.Horregatik harrapatu zuen ustekabean, bisitarako asmoz agertu eta gaixo zegoela esanziotenean.
|
|
|
1977ko urrian Espainiako irrati estazio desberdinei aukera ematen zitzaien, nahi izanez gero, informazioa uhinetaratzeko orduan RNEren albistegiekin
|
bat
ez egiteko. Bakoitzak bere informazio zerbitzuak presta zitzakeen jada, informazio estatala emateko.
|
|
|
Frantziako hezkuntza sistema nazionalaren sorreraz hitz egiteko, nahitaez iraultza frantsesari luzatu behar diogu begirada. Hezkuntza arloan sistema horrek izan dituen eraginak, nahiz bat
|
batekoak
ez izan, Frantzian ez ezik Europa osoan ere nabarmenak izan dira60 Helburuak gauzatzeko urte asko pasa behar izan arren, Iraultza frantsesak hezkuntza sistema nazionalaren zutabeak ezarri zituela esan daiteke, eta errealitate hau guztiz oinarrizkoa da Estatu Nazio frantsesa eraikitzeko gertatu zen prozesuan61 Horrela, 1789ko abenduan aldarrikatutako dekretu baten bidez, Nazio Biltzar Konstituziog...
|
|
|
gisa edo, ez ziren garbiketa lanak falta izan, eta errepresioari ekin zioten: erregimenarekin
|
bat
ez zetozen irakasleak baztertuak izan ziren (hildakorik ere egon zen), testuliburuak kontrolatuak, edukiak garbituak,. Trienio, an emandako tituluak politikoki zentsuratuak, etab. Horrez gain, hezkuntza sistema tradizionala berrantolatzeko lehenengo ahaleginetan, besteak beste, deigarri suertatzen zaigun egoera nabarmendu litzateke: Estatuko irakaskuntza sistema sortzeko nahiari egin zitzaion kritika.
|
|
|
–Ez zen berarentzat aukerarik errazena izango, zer uste duzu ba? Urte pilo bat elkarrekin, eta zer uste duzu, guztia balkoitik behera botatzeko arrazoiren
|
bat
ez zuela izango ala?
|
|
|
Azken
|
batean
ez da zaila, bururatu zitzaion Txemari, artxibo bakoitza babesten duen kontrazeinua aurkitzea. Eta egia esateko itsasoa zeharkatu gabe ere irekiko zituen arazo handirik gabe, denak ez baziren ere bai behintzat artxiborik gehienak.
|
|
|
Igual horrela ikusten naute errepidetik pasatzen diren autoetako gidariek, eta pentsatuko dute neska bakarti bat naizela, edo ausartegia bakarrik nabilenez. Ez
|
bata
ez bestea: egia aitortu behar badut, zurrunbiloa igartzen dut barruan autoren bat nire ondoan gelditzen den bakoitzean.
|
|
|
Gero, badaezpadan, ospitaleko larrialdietara joan naiz. Horrelako kasuak ez dituztela onartzen, eta hasiera
|
batean
ez didate sartzen utzi. Eskerrak herriko erizain bat nitaz jabetu den, berari esker lortu baitut froga berri batzuk egin ahal izatea.
|
|
|
Zenbait sofa, telebista bat etengabean Killarneyko irudiak eskaintzen, hamar bat boy scout, eta bera, sofan jarrita, nora begiratu ez zekiela. Batzuetan zaila egiten zitzaion bere gogoei eustea, esaterako sofatik altxatu eta ume haiei belarrondoko pare
|
bat
ez ematea. Egingo zuen, bai jauna.
|
|
|
Baina ez, ez zegoen batere gaizki, kontuan izanda ez zela hiriko auzorik liluragarriena ere. Eta askoz ere pisu politagoa izango zen Eider berarekin bizitzera joan izan balitz, baina ez zuen urrats hori ez
|
bat
ez bi eman nahi, eta Txemak ere ez zuen txarto hartu erabaki probisional hura. Zeren probisionala zela ulertzen zuen, argi baitzegoen denboratxo bat igaro ondoren Eiderrek maletak egingo zituela euren maitasun habiara joateko.
|
|
|
Gertatzen dena da ez dela guztia hain polita, eta denboraldi
|
batez
ez dut ordutegirik nahi, ez dut sinpatika izan nahi, ez dut ondo geratu nahi, ez dut eroso bizi nahi. Aukera asko daude kate horiek apurtzeko, eta bat ihes egitea da.
|
|
|
Eta azkenik, zeru lurrak bat egin nahian, itsasoari atea zabaltzen dion hondartza. Karratua, harresiz inguratua, olatu ausarten
|
batek
ez dezan ardirik lapurtu. Itsaso urdina, grisa, urdina, berdea, grisa, zeruaren antzera minututik minutura berunaren kolorea aldatuz.
|
|
|
Hitzik gabe geratu nintzen. " Guztia ez
|
bat
ez bi izan zuan! —erran zidan osaba Joanikotek, bihotza artean bero— Testamentaz ari gintuan, honetaz eta hartaz, noiz eta bat batean erran baitzidan:
|
|
|
Zeren, udazkenak aitzina egiten zuela eta neguan sartzen ginela, piztiek eta bertzelako animalia harrapariek urtero akabatzen baitzituzten abereak, etxe
|
batekoak
ez baziren bertzekoak, halako moldez, non noiznahi den entzun baitzitekeen ezen mendian galdurik zebilen behiren bat hil zuela hartzak, edo otso talderen batek ardi batzuk, edo azeriak oiloak; urte hartan, aldiz, tigrea izan zen, zeinari herritarrek" jauregiko tigrea" irizten baitzioten, gaitz ororen iturri; eta harat eta honat zabaldu zen ezen tigre hura oihanetik gauero iltkitzen zela...
|
|
|
—Gauza
|
bat
ez dut ulertzen, aita Bartolome: zergatik egin duzun mezako sermoian bi hitz euskaraz, eta bertze guztia gaztelaniaz, urbiaindar gehienek gaztelaniaz hitzik ere ez dakitenean...
|
|
|
Kontatu dizut bertze nonbait zer pena hartu zuten aitak eta Mattinek, tigreak oihanerat egin zuenean, eta kontatu dizut, halaber, nola sortu zen leienda. Zeren, udazkenak aitzina egiten zuela eta neguan sartzen ginela, piztiek eta bertzelako animalia harrapariek urtero akabatzen baitzituzten abereak, etxe
|
batekoak
ez baziren bertzekoak, eta, hala, noiznahi den entzun zitekeen ezen mendian galdurik zebilen behiren bat hil zuela hartzak, edo otso talderen batek ardi batzuk, edo azeriak oiloak; urte hartan, baina, tigrea izan zen, zeinari herritarrek jauregiko tigrea deitzen baitzioten, gaitz ororen iturri; eta harat eta honat zabaldu zen ezen tigre hura deabrua zela, Pagabasoko leizean bizi zela eta oihaneti...
|
|
|
aitzitik, handitu eta areagotu egiten zitzaion, harik eta mihian eta odolean lehertzen zitzaion arte, or errabiatu bat iduri, adausia eta ausikia baterat zituena. Etsenplu bat ipintzearren, derradan ezen aitaren jauregian hiru skribatzaile ezagutu izan ditudala, aitaren kontuen eramaiteko, eta bi lehenak nehongo urrikalmendurik gabe egotzi eta iraitzi izan zituela, hanka sartu zutelako, egitekoren
|
batean
ez bazen bertzean. Haietarik bat, hiruretan lehena, bere lehengusu tipi bat zen, Xalbador Etxegoien.
|
|
|
Eta burtzi baten eta hurrengoaren artean, peoiek paper gorriz apaindurikako hagatxoak sartzen zizkioten... eta burtzikada haietarik batean, zezena zerraldo erori, eta halakoa izan zuen heriotza eta azken fina. Eta zezen hilari so egin nion, eta zalantzan egon nintzen sagarroi jigant
|
bat
ez ote zen, hain ziren ugariak gainean zituen burtziak eta hagatxoak. Arestian sainduak eta martiriak aipatu dizkizut, eta orain galdetzen dizut, jaun André, ez ote ziren bai zezen hura eta bai bertze guztiak ere jondone Sebastianen abeldegikoak, haiek guztiek pretoriar guardiako kapitain sainduak baino sastatuago eta zulatuago akabatu zutenez gero...
|
|
|
" Urtero bi gutun jaso izan ditugu, baina azken boladan bat bera ere ez", erran zigun hark, gaineratzen zuela: " Gutun guztietan eta urtez urte erraiten zigun ezen aitzina zihoala, eta esperantza zuela ezen, urte
|
batean
ez bazen bertze an, etxerat itzuli ahal izanen zela, bertze Rafael bat bihurturik eta aitari emanikako hitza beterik. Zeren eta horretan ados baitzeuden aita semeak, noiz eta Pedrok aitaganik Italiarat joaiteko baimena eskuratu baitzuen.
|
|
|
—Ez. Behin zalditik erori nintzen, eta, erran zaharrak dioen bezala, nahiago dut asto jasan nazan
|
bat
ezen ez zaldi egotz nazan bat... —eta, argumentu hura, Sancho Panzarena berarena izan zitekeena, bertze argumentu teologiko batekin indartzen zuela, don Frantziskok segitu zuen—:
|
|
|
—Bai, Graziana, hori ere egia da.
|
Batek
ez du bizkorra izan behar ohartzeko ezen don Frantzisko ez dela Zizeron eta Kintilianoren eskolakoa, eta haren predikuak ez direla, ondorez, bertze munduko gauza, eta gehiegi korapilatzen dituela batzuetan... Baina ez al da egia, halaber, ezen beti duela hitzen bat korapilo bakoitzeko, eta hala edireiten duela haien laxatzeko modua eta manera?
|
|
|
—Et et et! Bat eta
|
bat
ez dira beti bi. Zeren katu batek eta sagu batek katu bakarra egiten baitute.
|
|
|
Orduan bai, istantean altxatu zizkidan berriro begiak, baina begi haiek, ezusteko
|
batez
ez ezik, kezka batez ere mintzatu zitzaizkidan, erran nahi balidate bezala: " Argi ibil, Joanes, burutik egiten hasia haiz, eta burua begiratu huke".
|
|
|
Ordea, borroka hark ez zuen historia luzerik izan, zeren, hasi bezain sarri, lehenengo entseiuan zauritu eta akabatu baitzuen Joxe Aberasturik, eta hala gelditu zen eskarnio egin ustea eskarniatua eta odol isurle ustezkoa odolustua, lurrean etzanik, bere kapelu hegal zabala —baita ile-ordea ere— burutik kanpoan eta bere iduri irrigarri harekin, zeren halakoa baitzen haren begitarterat bildurikako keinua, eta zeren buruan orraztatu gabeko bi ile baitzituen, biak ere nahasirik eta izurturik. Eta joan ziren zaldunaren lagunak lurrean zetzan kidearen laguntzan, eta ikusi zuenean haietarik
|
batek
ezen hura hilik zetzala, ezpata maginatik deblauki atera eta bizkaitarraren aitzinean paraturik, erran zion ezen koldar bat zela, jaun Lorenzo Cortési kasik denborarik eman ez ziolako bere lekuan jartzeko eta konbaterako behar bezala prestatzeko; baina bizkaitarra ez zen isiltzekoa, eta ihardetsi zion ezen hura gezurra zela eta bere ohorearen kontrako falta, gezurti deitzen ari zitzaiolako eta k... Eta, orduan, gaztelau hark keinu bat egin zien bere lagunei eta guztiek, supituki eta deblauki, jauzi batean ezpata biluztu eta bizkaitarra inguratu zuten.
|
|
|
Izan ere, pentsa dezagun ezen koadroko mutil hura zinez zela zuk amesten zenuen lehengusuarena, eta ez zure aitonarena; haatik, nola gauza bat den ametsa eta bertze bat errealitatea, hala, baldin begiak hertsaraziko balizkizute eta erranen balizute ezen haragi hezurrezko mutilaren aitzinean zaudela, ez al duzu uste ezen berehala zabalduko zenituzkeela begiak... baina baita handik gutirat hertsiko ere beharbada, damuturik, koadroak erakusten ez zizun akatsen bat igarriko zeniolako: orinen
|
bat
ez dakit non... edo atsegin ez zenukeen bertze zerbait, gorputzaren neurria, konparazione. Zeren, aulki batean jarria agertzen zen mutilak bertze itxura bat izan baitzezakeen zutik jartzerakoan, hagitzez ere eskasagoa, eta zeren konkorra ere izan baitzitekeen.
|
|
|
Eta nola sentitu nuen harenganat hurbiltzeko gogoa eta ene besoekin babestekoa eta musu emaitekoa...! Eta nola sentitu nuen istant
|
batez
ezen hura zela ene ama, eta ez nuela haren ausentzia ene amaorde Felisaren presentziaz bete ahal izanen handik aitzina, nola bete ahal izan bainuen ordu arte, zeren eta ama jainkosa bat izan baitzitekeen, baina jainkosa hauskor bat, eta jainkosaren ahuleziak eta haren hauskortasunak erakartzen ninduten erremediorik gabe! Eta zeren haren urruntasun hura urtu nahi bainuen jada neure bihotzaren arragoan, nola urtu ahal izan bainuen istant labur hartan, eta zeren neure mundurat ekarri nahi bainuen mundurat ekarri ninduena...
|
|
|
Eta erran zigun, halaber, ezen dikzionarioa baso bat ere bazela, non pagorik lerdenenaren iduriko hitzak aurki genitzakeen edo belarrik xumeenaren idurikoak; eta zerurat beha zeuden hitzak zeudela, eta lurrari beha zeudenak eta lurrean sartzen zirenak, bertze hitzen ongarri bihurtzeko; eta hitz gozoa, komunzki eta eskuarki, ederra zela, eta hitz garratza eta pozointsua, itsusia; baina bazirela hitz gozoak, gozoaren gozoaz gibela eragin ziezaguketenak, okaztagarri egin arteraino, nola izan ohi baitziren usu gorteko poeten hitzak, kapare eta handikien zerbitzuetarat zeudenenak eta haien faboreen eskertzeko skribatzen eta deklamatzen zutenenak, eta bazirela hitz garratzak eta pozointsuak ere, garratzaren garratzaz eta pozoinaren pozoinaz eder bihur zitezkeenak, nola gertatzen baitzen osaba Joanikotek hain atsegin zituen Rabelaisen edo Quevedoren luma satirikoetan... Eta hitz
|
bat
ez zela berdin non paratzen zen, hitz baten edo bertze baten aitzinean, zeren, batekin dir dir egin zezakeen arren, bertzearekin, aldiz, net itzal baitzitekeen... Eta erraiten zigun ezen hitzen lotzetik eta hitzen elkartzetik erran bat osa genezakeela; eta erran bat arku bat zela, eta arkuak fletxa bat zuela, zeina baitzen erranak adierazten zuen pentsua, ideia, edo sentimendua, adimenduan edo bihotzaren erdian zaurt gaitzakeena, arkutik atera orduko:
|
|
|
Eta, harrigarria bada ere, ikus dezazun zein barneraino eta zein muinetaraino sartzen zaizkigun behin hartu ohiturak eta usantzak, elizan paratzen ginen bezala paratu ginen han ere: emaztekiak toki batean, gizonezkoak bertzean, eta kalonje jaun don Claudio, berriz, ez
|
batean
ez bertzean, baina landa hartan zegoen gain tipi bakarrean, pulpitua iduri... Eta auto sakramental iduriko hartan bazirudien, han geunden moduan, ezen gurutzatuen artillero konpainia bat osatzen genuela, eta konpainia hark sultanaren jauregia hartu nahi zuela, atakea erretaguardiatik jorik eta handik oldarturik.
|
|
|
Zeren, jauregirantz abiatu eta harat heltzeko nintzela, oihuak eta oihuak entzun bainituen, eta morroiak eta neskameak ikusi nituen, harat eta honat zihoazela, jauregi aitzinean. Eta nahaste borraste hartan aditu nion morroi
|
bati
ezen kanpoko iturria hondatua zegoela eta ura ihesi zihoala bazter guztietarik...
|
|
|
Bai, bazekiat, halarik ere, ezen pentsu beltz
|
batek
ez hauela bakean ez soseguan uzten, zeren, hasteko, nekez lot daiteke suizidioa atsegintasunarekin, eta zeren, ondorez, izugarria idurituko zaik, lehenengo istantean bai bederen... baina hago trankil, Joanes. Izan ere, nola ene egia eta ene ohorea guztiz lohituak izan diren Ofizio Sainduaren sententzia horrekin, hala, burua jaso beharra diat, ohorezko gizon izaiten segitu nahi badut bederen.
|
|
|
—Ohoratu nahi zintuzket, baina sierpe gaixto
|
batentzat
ez dut desohore eta laido baizen! Eta bertze zerbait ere erran nahi dizut:
|
|
|
Eta kalakaria eta eleontzia zen. Eta halako
|
batean
ez nion barkatu. Zeren eta honela mintzatu baitzitzaidan:
|
|
|
Zeren eta haragian ere ez baita gozorik, haragiaz ase denean. Eta hala ohartu nintzen egun
|
batean
ezen ene ihesaldi haiek bakardade batetik bertze bakardade handiago baterat ninderamatela, eta hala iragan nintzen arestian aipatu dizkizudan Senekaren hitzetarik haren bertze hitz haietarat: Voluptati indulgere initium omnium malorum est, 24 zeren plazer hura desplazer iturri gertatzen ari baitzitzaidan, haragizko atseginaren janari haiek guztiak denborarekin urdinduz joan izan balitzaizkit bezala, edariak zurminduz, eta zeren libertatea ez baitago diruz erosterik, finean.
|
|
|
Baina, hats har nezakeen arren, larri nengoen artean, deusetaz segur ez nengoela; eta ene larritasunean espainiarrei behatzen nien nik, zeren, nola bainekien ezen ezin oilarragoak eta ezin urguilutsuagoak zirela guztian, ohoreari loturik zeuden gaietan partikularzki, hala iguriki nuen istant
|
batez
ezen oldartu eginen zitzaizkiela guardiei, baina haiek ere han geratu ziren oilar lumatuen antzo, hitzik gabe eta mutu, ez kikiriki, ez kukurruku.
|
|
|
Egia aitortu behar badut, ez nintzen batere fido galduko ez ote zuen, ezta Kristinaren beraren belarriak berotuko ez ote zituen. Baina ez
|
bata
ez bertzea egin. Mutiko aparta, Unai, fidagarria arras.
|
|
|
—Zuen buruak lehengoan eskatu bezala, dena garbi garbi utzi dut —zoru garbigailua inarrosi zuen, frogatako— Izan ere, bazen beharra. Zerritegi
|
batean
ez zen hainbertze zikinkeria izanen! Ez naiz zuregatik ari, begietan baita gizon aratza zarela, baina zure lankide batzuek eman zezaketen, bederen, kasu handiagoa beren lana egiterakoan!
|