|
2000
|
|
|
Guztira hamar animalia deskribatzen dizkigu, bakoitza kapitulu labur batean. Batzuetan animalia horrekin izandako esperientzia edo gertakizunen
|
bat
kontatzen digu. Eta bestetan, berriz, bera sartzen da animalia horren larruan, bizipenak gordintasun handiagoz erakusten dizkigularik
|
|
|
Teatro lan baten ahozko hizkuntza bat egingo da eta lagun artean tabernan zaudenean beste bat. Aldizkari batean ere, kooperatiben gainean zabiltzanean euskalki jasoa erabiliko duzu eta txiste
|
bat
kontatzeko horrek ere aldizkarian bere lekua izan behar du eta beste maila bat.
|
|
|
Gutxi gara eta gainera gure zaletasuna guztiz zaharkitua da, aurreko mendeko zaletasun baten atzetik gabiltza, baina jendearen bizitzan lehen, sortu arte, literaturak zeukan gaur ez duen garrantzia. Orduan, pertsona batek bere bizitzaren atal
|
bat
kontatzerakoan erreferentzia bat behar bazuen, ba liburua izango zen, antzerki obra bat agian. Orain jendeak kontatu nahi duenean gertatu zaion zerbait ez du libururik aipatuko ez bada sektakoa, aipatuko dituzte filmak.
|
|
|
Alegia, zinema nola ulertzen duen eta bere lanak sortzeko ikus entzunezkoen tresnak nola erabiltzen dituen jorratuko da. Horrez gain, egitura formalen logika arakatu, eta istorio
|
bat
kontatzeko eta ikusleeengan zirrara pizteko erabiltzen duen narrazio moldeetara gerturatuko dira, oinarrizko duen bere tresnari bereziki erreparatuz, muntaia, alegia, ariketa praktikoak barne. Orobat," Vertigo" filma eredutzat hartuz, sortzaile honen unibertso sinbolikoaren inguruko hausnarketa ere egingo da, hala nola, emakumeen (ilehoriak gehienetan) zeregina bere filmetan eta heriotzaren estetika.
|
|
|
Diskoaren tituluak berak ere(" Bizitza triste eta ederra") anbiguotasuna islatzen du. " Woody Allenek txiste
|
bat
kontatzen du' Annie Hall' filmaren hasieran: bi emakume daude bainuetxe batean eta batak besteari esaten dio:
|
|
|
Eta kasu asko dira. Duela gutxi, karrera bukatuta duen
|
batek
kontatzen zidan, nola 14 urterekin behartu zuten nire" Kapitan Frakasa" irakurtzera, eta 14 urterekin ni gorrotatu egiten omen ninduen. Norbaitek gomendatuta iritsi da nobela berriro irakurtzera, eta orain irakaslea gorrotatzen omen du.
|
|
|
Elaberri labur hortan, mende hunen hastapenean gertatu istorio arrado
|
bat
kondatzen digu idazle berri horrek, Artola familia ezagutarazten ere, eta bereziki Iñaki etxeko semea. Hunen haur denbora erakusten dauku eta bide batez, laborarien bizi moldeari buruz ainitz xehetasun emaiten, hots, baserriko lanak, plazerrak eta ez beharrak.
|
|
|
Honela, hasieran bereizirik aurkezten zaizkigun hiru plano hauen bateratzearekin ezohiko harreman hauen berri ematen zaigu. Hiru plano hauetako istorioak pertsonaia ez den narratzaile estradiegetiko
|
batek
kontatzen dizkigu: hots, estradiegetiko heterodiegetikoa.
|
|
|
Bigarren lan honetan ere estilo errazaren aldeko agertuko zaigu: izan ere," guzti hau estilo arin eta hurbil
|
batetik
kontatzen digu Jabier Muguruzak, erretolika handirik gabe, baina ez horregatik sinplea." (Gara VII)
|
|
|
Liburu honetan antzematen da euskal literatura gazte hizkeran zein bizitzari hurbiltzen ari dela gero eta gehiago, eta horrek gure literaturari onurak baino ez dizkio ekarriko, izan ere, gazteengan literatura erakargarria izan dadin beharreko baldintzetako
|
bat
kontatzen diren istorioak gertukoak izatea da, fantastikotasuna martxan jarriz. (Gara II)
|
|
|
Intrigazko argumentuaren eta fokalizazioaren bidez, filme baten antzera eraikitako eleberri baten aurrean gaudela ikus dezakegu. Kasu honetan ere, narratzaile estradiegetiko
|
batek
kontatzen digu intrigazko istorioa, honela narratzaile guztiahalduna pertsonaia guztiengana hurbil baitaiteke. Egile honek ere kanpo fokalizazioa darabil gertaeren berri emateko.
|
|
|
Egile honek ere kanpo fokalizazioa darabil gertaeren berri emateko. Izan ere, mota honetako eleberrietan batik
|
bat
kontatzen den istorioa da garrantzia duena, ekintzak ez pertsonaien barne egoera. Gainera, gertaerak ez dizkigu jarraipen kronologiko zehatz baten arabera kontatzen:
|
|
|
Izan ere, mota honetako eleberrietan batik bat kontatzen den istorioa da garrantzia duena, ekintzak ez pertsonaien barne egoera. Gainera, gertaerak ez dizkigu jarraipen kronologiko zehatz
|
baten arabera
kontatzen: ugariak dira atzera eta aurrera egiteak.
|
|
|
Edorta Jimenezen eleberri honetan intrigazko istorio
|
bat
kontatzen bazaigu ere, une historiko jakin bati etengabeko erreferentzia egiteagatik eleberri historikoen artean kokatzea erabaki dugu. Izan ere, XVI. mendean kokaturiko thriller historikotzat hartua izan da.
|
|
|
Bestalde, nahiz eta denbora tarte jakin
|
bat
kontatzen zaigun, diakronia puskatzen du, linealtasun eza nagusituz. Honela, herri batetik bestera salto egingo du atal batetik bestera, baina, denboraren jarraipenari begiratu gabe:
|
|
|
Hartara, maila narratibo ezberdinak ikus ditzakegu plano bakoitzean: batetik, narratzaile intradiegetiko heterodiegetiko
|
batek
kontatzen dizkigu kanposantuko gertaerak; bestetik, narratzaile autodiegetikoak beste bi planoko gertaeren berri emango digu: bata, Argentinako bizipenak; eta bestea, Donostiatik Bilborako ibilbidea.
|
|
|
Istorio ezberdin hauek guztiak narratzaile orojakile
|
batek
kontatzen dizkigu, istorioan esku hartzen ez duena: hots, maila estradiegetikoko narratzailea.
|
|
|
Aitzitik, gutxitan bada ere, zenbaitetan narratzailea lehenengo pertsonara igarotzen da. Ondorioz, hasiera batean istorioa narratzaile estradiegetiko
|
batek
kontatzen digulako ustea badugu ere, azkenean, narratzaile eta pertsonaien arteko joko ezkutu baten berri izan du irakurleak, narratzaile estradiegetikotzat zuena, egiazki narratzaile autodiegetikoa dela ikusiz. Ezusteko amaiera eskaintzen zaigu, beraz.
|
|
|
Unai Iturriagak Bilbon kokaturiko istorio
|
bat
kontatzen digu bere lehen eleberrian. Izan ere, egileak aitortu zuen moduan," istorio urbanoa kontatzen dut eta Euskal Herriko hiri bat aukeratzerakoan ez nuen zalantzarik izan." (Argia 1716) Egileak eleberria hitz hauekin deskribatu zuen:
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, istorio hau guztia narrazioan parte hartzen duen pertsonaia
|
batek
kontatzen digu. Izan ere, narratzaileari Iñakik berak bere istorioaren berri eman ziola aitortzen du.
|
|
|
Kondaira mitikoen bildumak irakurtzean, berehala konturatzen gara, berriemaile batetik bestera, istorio, bera? doi bat desberdina dela, bertsioakbadirela; berriemaile berak istorio bera modu desberdinean kontatzea ere gerta liteke.Ohar honek pellokeria ematen du, jakina eta onartua baita gertakari bakar
|
bat
kontatzeko orduan bakoitzak bere moduan egiten duela. Baina garrantzi handiko gauza damitoen aldagarritasuna, aldaketa txikietarik handietara pasatzen baita mailaka eta, istorio beraren bertsioz bertsio ibiliz eta zubirik zubi aitzina jarraikiz, posible da edozeinmitotatik abiaturik edozein mitotara heltzea, haustura sobera bortitzik egin gabe.
|
|
|
Pena bakarra daukat, gutxi gorabehera hilabetea izango baita gaitzen batek zentzumenak ukitu zizkionetik, eta geroztik ez du gaixoak ezer entenditzen, eta alferrik da berarekin berba egitea, alferrik da... Eta pena dut, azken urte honetan ez dudalako adorerik izan sekretu txiki
|
bat
kontatzeko, eta oraintxe esango nioke, baina zertarako, ezin badu ulertu... Eta kontua da zuoi ere ez dizuedala inoiz esan.
|
|
|
Eiderren usaina ere dasta zezakeela iruditzen zitzaion. Eta plazerrik handiena irakurtzea zen, Eiderren ahotsa entzuten zuelako, lagun
|
bati
kontatuz bezala ordenagailuaren pantailan idatzitako guztia.
|
|
|
Ez? Bada, bertze egun
|
batean
kontatuko diat..." Eta segidan erran zidan: " Bai, Joanes, ni etxeko ardi beltz hura bezalakoa nauk:
|
|
|
Eta, bide haietan barrena, protestantismoaren inportantziaz baino areago, zientziarenaz aritzen zitzaidan behin eta berriro. Eta ikus dezazun halaxe izan zela, hatsarre hartako anekdota
|
bat
kontatuko dizut, arestian errana ilustra diezazukeena: osaba Joanikot, Pitagorasen teorema esplikatzen ari zitzaidan, noiz eta ohartu bainintzen bezperan hitz eman zidala ezen biharamunean kontatuko zidala nola sortu zen eta zergatik sortu zuen protestantismoa Lutherok; eta, bat batean, galdetu ere halaxe galdetzen niola, osabak ihardetsi zidan:
|
|
|
Eta haren ideia batzuk jakinarazten zenizkidan... eta zein izan zen ene ustekabea, ideia haien baitan nihaur ere baitaratua eta moldatua sentitu nintzenean! Eta sinets diezadazun ezen erraiten ari natzaizuna zinez eta minez erraiten ari natzaizula, anekdota
|
bat
kontatuko dizut.
|
|
|
Eta mundu mugagabe hartan, osaba Joanikot eta Felisa nituen nik —jaun Marcel etorri aitzin— aterbe eta gerizpe, eta
|
batek
kontatzen zidana bertzeari jakinarazten nion. Eta, noiz eta Felisari esplikatu bainion ezen teleskopiotik ilargiaren mendiak eta haranak ikusi nituela eta nekez izan zitekeela hura Jainkoaren begia, zeren, nola Jainkoa baitzen perfektua eta akasgabea, hala, ezin eduki zituen, neholatan ere, makar izugarri haiek, orduan, ene inude eta haurtzain izan zenak muturra okertu, eta halaxe erran zidan:
|
|
|
Eta lohitzen eta lokazten zen, nola itzarririk hala lotan nengoela. Etsenplu
|
bat
kontatuko dizut eta haren ondoreak ere kontatuko dizkizut, ikus dezazun norainokoa zen ene ezinegona eta larritasuna.
|
|
|
Eta urliaren eta sandiaren erraizunak eta erran merranak zeuden, hau gertatu ote zen, hura gertatu ote zen, harik eta handik hiruzpalau egunetarat fidatzeko moduko ihardespena izan nuen arte, noiz eta jauregiko morroi
|
batek
kontatu baitzidan, osabaren morroi batek berari kontatua:
|
|
|
Eta, nola Mattinek eta biok laket baikenituen apezaren ateraldiak, hala, korapiloak eta trabak berez sortzen ez zirenean, edo berak sortzen ez, guk asmatzen genituen, ikasgai astun haiek arinago gerta zekizkigun amoreakatik. Anekdota pare
|
bat
kontatuko dizut: lehena gure eskolei lotua, bigarrena haren sermoiei.
|
|
|
Eta don Luziok bertze ipuin luze
|
bat
kontatu zidan, zeinetik aski bainuke kontatzea nola Axularrek eskatu zion sakristauari, ipuinaren azken aldean, hil zezala mezerdian, ogia eta arnoa sagaratzeko mementuan, zeren Sarako erretoreak baitzekien orduko, halatan baizik ezin beregana zezakeela bere itzala, eta nola Axularrek eskatu eta solizitatu behar izan zion behin, bi aldiz eta hiru aldiz, sakristauak, finean, amore eman zezan eta h...
|
|
|
Baina, honez gero ongi ohartuko zinen bezala, gertakirik sinpleena eta xumeena nekez agortzen da ene luman, eta ezin naiz, inkontru hartaz denaz bezainbatean, bertze xehetasun
|
bat
kontatu gabe geratu. Izan ere, nahiz eta erran dizudan ezen Mignon eta biok biluzik geundela, Mignon ez zegoen guztiz, zeren zapatak jantzirik baitzituen.
|
|
|
Zer kontatu zigun, bada, dukeak? Kontatu zigun ezen konde frantses
|
batek
kontatu ziola, Frantziako eta Espainiako errege infantak ezkondu ziren egun berean, hain zuzen ere, nola behin batean arrain saltzaile baten saskitik itzuri zen karramarro bat, eta nola senar emazte batzuen kakontzian ezkutatu zen; eta iritsi zen gaua, etorri zitzaion emaztekiari kaka egiteko gogoa, joan zen aulkirat, paratu zen aulkiaren gainean, hasi zen bere egitekoa egiten... eta bat batean, ... " Lasai, maiteño, berehala laxatuko dizut hori, zeren hatsa egoztea baita sekeretua eta kontu honen gorabehera guztia"; eta hartu zuen senarrak hatsa, hurbildu zituen ezpainak istripua izan zen lekurat, egozten hasi zen hatsa karramarroa uxatzeko eta ohiltzeko esperantzarekin, baina orduan, ai!, senarrak oihuka eta oihuka ekin zion, zeren karramarroak bertze hankarekin senarraren goiko ezpainetarik bati heldu baitzion; eta sehiak hura ikusi zuen, eta guraizeak ekarri zituen; eta ebaki zion karramarroari hanka bat, ebaki zion bertzea, eta hala erdietsi zuten senar emazteek azkenean karramarro izugarri hartaz libratzea.
|
|
|
Okerragoa izanen zen, baldin, jaun dukeak erran bezala, gutako norbaiti zeraren zereko zeretik zera... gertatu izan balitzaio —eta, irri egiten zuelarik, segitu zuen—: Gainerat, sekeretutxo
|
bat
kontatuko dizut: aspaldi nenbilen gerritik libra pare bat koipe soberan nuelako ustean, eta atzokoak ez zidan kalterik eginen...
|
|
|
—Zergatik ez dit berorrek kontu zaharren
|
bat
kontatzen, aitona?
|
|
|
Ez litzateke ezinezkoa izango gauzak nola gertatu ziren zehatz mehatz adieraztea, kronologia deitzen den hori eskrupulosoki errespetatuz, saihesbideak ekidinez, oroimenak eskaintzen dizkizun hutsuneak eta babesak alde batera utziz; ez litzateke, ez, batere zaila izango, eta agian horrela jokatu litza  teke, erarik zuhurrenean ez ezik ortodoxoenean ere. Baina honako istorio hau ez da kronika poliziako bat edo biografia
|
baten
kontatze soil hotza, eta narrazio honek halako intentziorik ez duenez eta benetako intentzioaz ez dugu hemen ezer esango, irakurle zolia ez iraintzearren batik bat, barkatuko zaigu xehetasun kronologikoetan ezen ez oroimenak agintzen dizkigun pasarteetan nahiz gertakarietan, edota istorioaren garapenarekin (eta egiarekin, beraz) zerikusirik izan zezakeen txikikerietan estuegi ibili ez bagara; eta...
|
|
|
Ni, behinik behin, maniobra zakar batean esnatu naiz, furgonetako isiltasunean Dan gidaria Idoia kopilotua beste nafarra elkarrizketatzen ari zela. Imajina nezakeen bezala, luze gabe euskal afera ekarri du hizpidera eta Idoiak, abilezia handiz (ezagun du bera ere aspertua dagoela gai bakarraz min  tzatu beharraz), niri barregarria egin zaidan txantxa
|
bat
kontatuz moztu nahi izan du:
|
|
|
Kroaziarrarekin bazkaltzen ari nintzen
|
batean
kontatu zidan bere bizitza. Jugoslaviatik hanka egin beharra izan omen zuen, Alemaniako Armadako SSetakoa izan zelako.
|
|
|
Mundu propioa, mundu apartea da kartzela. Liburutxo
|
batean
kontatzeko baino historia txiki gehiago emango lituzke presondegiko edozein egonaldik, eta zer esanik ez egonaldi luze batek. Etxe modu hauetan urte batzuk daramatzagunok ere harritu egiten gara denbora gehiago daramatenen historiak entzunez.
|
|
2001
|
|
|
Esaten digute politizatzen dugula, baina zenbat euskaltzale ez abertzale daude euskararen alde egiteko prest? Esku
|
batez
konta daitezke".
|
|
|
" Garizuma". Baina... hasiera hasieran, parabola antzeko
|
bat
kontatzen zuen. Hauxe:
|
|
|
Beno, ni beti nago idatzi ezinaren eta idaztearen abenturaren inguruan idazten. Eta batzuetan gudariek beren gerra bere historia, azken
|
batean
kontatzeko dituzten zailtasunak agertzen ditut. " Marcel Martinen aitatasun ukatua" n, berriz, alderantzizkoa da, Joe Costelok bere historia erakargarria gertatzeko erabiltzen dituen teknikak agertzen baititut...
|
|
|
Baietz uste dut. Korapiloz korapilo, bukaeran, korapilo horiek askatzen joan ahala, nolabait istorio
|
bat
kontatzen da.
|
|
|
Kronika gogorrak kontatu dizkiote Roseti orain arte argitaratu dituzten liburuen protagonistek: makien garaiko istorioak, Stalingradon" Dibisio urdina" rekin egondakoenak, Frantzian erresistentziarekin jardun zuen baten gorabeherak, apaiz izandako
|
batek
kontatutako istorio «intimo» eta delikatuak..." Honetara jartzen den laurogeita hamar urteko aitona besaulkian eserita ikusi eta harritu egiten naiz, baina kontua da istorio mordoa dutela kontatzeko, eta oso polita da hori jasotzea. Nik neuk nire biografia idatzi nuenean emozioz beteriko asteak igaro nituen, guztia oroituz eta berriz biziz...
|
|
|
Wolf Rila zuzendari ingelesak Midwich herrixka aukeratu zuen zientzia fikziozko istorio beldurgarri
|
bat
kontatzeko, filmatu zuenean ez zekien zer nolako eragina izan zezakeen Bermeoko bi zinemazalerengan. Zineklub batean ikusitako pelikula hark eman zien ideia, botere extralurtarrak dituzten ile horidun umeak bezala, ideia hura egia bilakatzen saiatu... eta lortu ere egin zuten.
|
|
|
Arrandegiko txandan, itsaskarien begirada larri eta hoztuari ez erreparatzeagatik, zer suma jarri nintzenean, behin lehorreko
|
batek
kontatutako pasadizoa berritu nuen.
|
|
|
Erakunde ezkertiarretan eta eremu hauek nahiko ahaztuak daude, badirudi ezin direla Latinoamerikatik eta Mendebaldeko Saharatik haratago joan. Bestetik, gustatuko litzaidake jakitea Espainiako Atzerri Ministerioan zein espezializazio mailako adituak dituzten, eta gertakizun
|
bat
kontatuko dut esaten dudana zergatik esaten dudan uler dadin. Irango Kurdistango pertsona batek elkarrizketa bat izan zuen Ministerioko eremu hartarako arduradunarekin.
|
|
|
Baina, oraingoan ere, R. Saizarbitoriaren helbururik behinena ez da historia
|
bat
kontatzea soilik izan, bere nobelagintzan ezaguna zaigun estrategia narratiboaz baliatuz (ik. Hamaika pauso), hasieratik bertatik irakurleok jakitun baikara bertan kontatzen den istorioaren amaieraz.
|
|
|
testuak berak kontatzen digun istorio edo edukia, FABULA, eta istorio hori kontatua dagoen modu berezia, INTRIGA, Todorov ek 1965eko itzulpenean" Sjuzet" hitzaz izendatzen duena. Geroago, testua narraziozkoa izan dadin narratzaile
|
batek
kontatua egon behar duela kontuan hartuz, Frantziako kritikari estrukturalistek banaketa horretan ahanzten zuten hirugarren alderdia gehitu dute, TESTUAren alderdia, hain justu.
|
|
|
Istorio
|
bat
kontatzeko zein euskailu baliatzen den bost axola dit: edozein da aproposa baldin eta istorioak merezi badu.
|
|
|
Erdi Aroko euskal istorio hiritar
|
bat
kontatu nahiko banu, zein hiri hautatuko nukehorretarako. Hauta nezake Tutera.
|
|
|
Erdi Aroko euskal istorio
|
bat
kontatu nahiko banu, hauta nezake, kokagunemoduan, Donibane Garazi. Edo Uxue.
|
|
|
Nola lor dezaket antzina bateko istorio
|
bat
kontatzea, irakurleak kontakizuneko hizkera arbuiatu gabe. Izan ere, hizkeraren sinesgarritasunak bi mutur baztergarri baititu:
|
|
|
L. Educationsentimentale nobelan desagertu egin zen erabat abentura. Nobela horretan erabatdesagertu zen intriga; ordura arteko nobelaren bizkarrezurra zen istorioa (nobelakzerbait kontatzen bazuen, istorio
|
bat
kontatzen baitzuen), ito egin da nobelahorretan. L. Education sentimentale horretatixe garatu ziren, naturalismoareneskola?
|
|
|
Putakeria ez, enpresako lanpostuen behin behineko berregituraketa, argitu zion Anartzek berak duela bi egun kasualitatez kalean topo egin zutenean. Irribarre ironiko
|
batekin
kontatu zizkion Tasiori enpresako nagusiak kontratua ez berritzeko eman zizkion arrazoiak: merkatua oso lehiakorra zela+ marjinak estuak+ koreanoen konpetentzia itzela+ laguntza nahikorik ez sektorearentzat... eta horregatik → Produktibitate tasa oso gertutik zaindu beharra zegoela, berak langile guztiak finko egin nahiko lituzkeela, noski, BAINA legeak enpresariekin kontatu gabe eginak zeudela tamalez, horren erru guztia Gobernuarena zela eta bla eta bla eta bla bla bla.
|
|
|
Auskalo zer egin dioten. Txiste
|
bat
kontatuko zioten beharbada denbora pixka bat emateko. Ez dakit.
|
|
|
Agure zahar bat da Lucas, gorputzez makal egoteaz gain burua nahastuta daukana, eleberriak aurrera egin ahala gero eta nahastuago. Eromen prozesu
|
bat
kontatzen zaigu, bere izugarrian gozoa, edo bere gozoan izugarria. Eta kontagaiarekin batera doa kontamodua ere, tarteka atzera aurrera baitabil istorioa, denboraren markak galduta eta logikaren arauak apurtuta, nahiz oro har eta sigi sagaka kontakizunak aurrera egin.
|
|
|
Kafetxoa kea dariola ekarri eta ipuin
|
bat
kontatuko omen dit.
|
|
|
‘Ipuin kiowa
|
bat
kontatuko dizut.’
|
|
|
Eta
|
bat
kontatuko dizu:
|
|
|
John Masefieldek, bere edanean, txiste hori beltz
|
bat
kontatuko dizula esango dizu.
|
|
|
Ipuinak kontatzea umekeria dela pentsatuko duzulakoan seguru asko, oroipen okerren batek ekarritako argiari fffu egite hori ere umekeria nahiko absurdoa izan delakoan, ez da ausartuko zure gelara itzuli eta ipuin
|
bat
kontatu behar dizula esaten...
|
|
|
Batzuetan, guk kopiatzen genuen artean berak ipuin
|
bat
kontatzen zigun:
|
|
|
Hamargarren mendean? Duela mila urte, beraz, eta ez da erraz Ataunen bertan ere mila urteren buruan gauza
|
bat
kontatu den bezala zehatz eta mehatz gordetzea.
|
|
|
Etxepareren kartzelaldia hizpidera dakarrenean, Espainiako gerraren ondoren berak sufritu zuen kartzelaldi luzeaz ere ari da. Film
|
batean
kontatutako gerrak aitzakia ematen dio gerraz pentsatzen duena zehazteko: " Eta, halaz guztiz ere, badu gerrak, bere zoramen itsuan, bestek ez duenik.
|
|
|
Euskal poeta gazteak egun idazten ari diren poemetan ere (Urtzi Urrutikoetxea, Jon Benito, Kemen Lertxundi) suma daiteke aurreko belaunaldietakoen espektatiben zapuzketa. Balizko mundu
|
bat
kontatu diegu eta mundu erreala ez da margoztutakoa bezalakoa. Indarkeria politikoaren erromantizismoa entzun dute etxean (gurasoek grisen aurretik korrika aritzen zireneko hura) eta kalean ikusten duten bortizkeria politikoa ez da, dagoeneko, batere erromantikoa.
|
|
|
|
Batek
kontatzen zuen bezpera gauean, hedexuriak etorri artean, norbait egon zela bere biziaren arriskuan Nafarroa karrikaren erdian etzanik. Mokofin baten irria ebaki nuen bortitz orduan.
|
|
2002
|
|
|
Rolland Petit hautatu nuen batez ere izugarri gustatzen zitzaidalako bere errepertorioa. Bere balet guztiek istorio
|
bat
kontatzen zuten. Victorrekin gauza abstraktuagoak egiten genituen eta balet laburrak ziren.
|
|
|
" Hau antzerkia da, eta hortaz, entretenitzeko eginda dago batez ere. Hunkigarria den istorio
|
bat
kontatu nahi izan dugu baina dramatikotasun handirik gabe", dio Tessa Andonegik. Amaiera zoriontsua duten istorio horietakoa da Adosen azken antzezlana, nahiz eta aukeren atea zabalik uzten den pertsonaien etorkizuna zein izan daitekeen iragarri gabe.
|
|
|
Elkarren artean bilduz ondo pasatzeko aukera paregabea eskaintzen die haurrei Antton Irusta irakasle, idazle eta ipuin kontalariak «Autu mautuan» izenburua duen liburu honetan. Adibidez, biriken indar guziz kantuan aritzeko aukera, arin arin irakurtzeko espreski eginak diren aho korapiloak ikastekoa, adineko euskaldunek bere harridura, poza edo haserrea adierazteko noiznahi esaten dituzten hitz bereziak eta norbaiti deitzeko edo haren arreta eskatzeko erabiltzen dituzten interjekzioak; ipuin
|
bat
kontatzeko orduan hasiera gisa erabiltzen diren esaerak eta borobil bukatzeko amaierak; ipuin ziklikoak eta etiologikoak nolakoak diren, euskara jatorretik jasotako esamolde eta bitxikeriak, eta beste hamaika gauzatxo.
|
|
|
«Bilbao: Lauaxeta, tiros y besos» lanak, berriz, 1936ko gerra garaian kokaturiko amodio istorio
|
bat
kontatzen du, eta lehen aldiz irakurri ahal izango da.
|
|
|
ARE GEHIAGO, beraien bizitzaren hasieratik beste aktoreen antzezpenak ikustearen plazerra edota istorio
|
bat
kontatu edo aurkezteko gaitasuna garatu dezakete.
|
|
|
Hasteko, prozesu hori egunez egun elkarrekin epaitu dugu. Bigarrenik, beharrezkoa bada egoeraren batean edo instituzio batean nazionalista ez den indar
|
batekin
kontatu behar baldin bada, egin egin da. Nola ez dugu esango hori?
|
|
|
Batetik, J. A. Arrietaren Abuztuaren 15eko bazkalondoa; A. Urretabizkaiaren Zergatik, Panpox, bestetik. Ondoren adieraziko dugunez, bi eleberriak dira aipagarriak konta teknika modernoen erabileragatik, baina horretaz gain, bietan istorio
|
bat
kontatzen zaigu, dela bazkalondo batean oroitzen diren bizitza pasarteek osatzen dutena, dela ama abandonatu baten egunerokotasun hitsa iradokitzen diguna. Orduz geroztik, euskal eleberriaren ibilbidea izugarri aberastuz joan da, tipologia askotarikoen eskaintza ugaritu delarik.
|
|
|
Eta subjektibotasunaz mintzo garenez, esan dezagun hauxe dela, hain justu, azken hamarkadetako eleberrigintzaren ezaugarri funtsezkoenetakoa inguruko literatur tradizioetan. Aurreko puntuan adierazi dugun moduan, bere ni an sakondu nahi duen narratzailearen ahotsa gailendu da eleberrietan, bere izatea, arazo moralak, ezinegonak... narratzaile pertsonaia
|
baten bidez
kontatzen dizkiguten eleberriak. Horregatik mintzo zen J. C. Mainer 1996an" literaturaren pribatizazioaz", barrurantz begiratzen dutelako gaurko eleberrigileek.
|
|
|
Baina nobela honek bere protagonista istorio
|
bat
kontatzen nola saiatzen den adierazten duela esatea nobelak diskurtsoari dagokionez agertzen duen konplexutasun narratiboa ahaztea litzateke. Hari egitura horren guztiaren gainetik, narratzaile estradiegetiko bat aurkezten digu nobelak, nobelaren garapena kontrolatzeaz gain iritzia eman eta are gertakariak aurreratu ere egiten dituena irakurleari etengabe keinuak eginez.
|
|
|
Mikel Antzak Miranderen Haur besoetakoa eleberriaren egokitze sozial eta ez hain aristokratikotzat jo zuen Bai... baina ez (1986). Bertan, gizarte arauen mugak gainditzen dituen amodiozko istorio
|
bat
kontatzen zaigu. Eleberria Franz protagonistari dagokion planoarekin hasten da, eta, hirugarren pertsona" voyeur" batean, pertsonaia honen bizitza eta izakera hitsa deskribatzen zaizkigu orainaldian.
|
|
|
Hiri ingurune batean kokatutako istorioa dugu, beraz, bakardadeaz, amodioaz, sexua bizitzeko moduez... mintzo zaiguna. Barrokismo oro saihesten duen estilo
|
batean
kontatua da eta pertsonaia sekundarioen solasaldiak modu modernoan (modernistan) transkribatzen dira, ahozko solasak inongo akotaziorik gabe adieraziz. Baina ororen gainetik, narratzailearen begiak iragazten du eleberriko unibertso guztia.
|
|
|
Agur, Euzkadi (Susa, 2000) dugu Juan Luis Zabalaren azken eleberria. Hasieratik harritzen gaituen istorio
|
bat
kontatzen da bertan: demagun 1997ko ekainean gaudela eta bat batean Estepan Urkiaga," Lauaxeta", fusilatu zutenetik 60 urte paseak direnean, berpiztu egiten dela bizion mundura itzuliz.
|
|
|
Bertan, eleberrigintza klasikoaren helburu funtsezkoenetakoa egiten du bere egileak: istorio
|
bat
kontatzearena. Eta istorio hori hurrenkera kronologikoa errespetatuz edo irakurleari etengabeko ohar eta iruzkin metanarratiboak eskainiz kontatzen da.
|
|
|
Horretarako, asperdura hori iradokitzeko, genero beltza eta absurdoa uztartu zituen liburu honetako ipuinetan. Pinta, Niña eta Santamaria itsasontzietan gertaturiko hilketa makabro
|
bat
kontatuz, Robinson Crusoeren" egia" narratuz... liburuko ipuinek harritu eta aztoratu egiten gaituzte. Futbolari baten azken agindu asaldagarriak betetzen dituen iloba, Capoteren liburu famatuaren ildotik telefonoak ehizatzen dituen pertsonaia zoroa, errusiar erruletan diharduten lagun nolotilzaleak, su itzalgailu bildumaria... horiek dira Telefono kaiolatua liburuko izaki bitxiak.
|
|
|
Lan honetan birritan aipatu ditugu merkatuak agintzen duen garaiotan generozko eleberrigintzak izan duen igoera eta garrantzia. Polizi, umore, amodio edo zientzia fikziozko eleberrietan, irakurlea entretenitu egin nahi da, istorio
|
bat
kontatuz, haren ardura eta atentzioa bereganatu. Uste dut beharrezkoa litzakeela gurean eleberrigintza mota horiek azken hamarkadetan izan duten igoera aztertzea eta irakurleen artean izan duten harrera onaren berri ere ematea.
|
|
|
Talde honetan sartuko genituzke, besteren artean, Joxemari Iturralderen Nafarroako artizarra, Edorta Jimenezen Azken fusila (1993) eta Baleen berbaroa (1997), Andolin Eguzkitzaren Herioaren itzalpeetan (Elkar, 1999), Andoni Egañaren Pausoa noiz luzatu (Alberdania, 1999), Xabier Montoiaren Hezur gabeko hilak (Susa, 1999) edo Inazio Mujika Iraolaren Gerezi denbora (Alberdania, 1999). Azken honetan, esaterako, Gerezi denbora eleberri laburrean, Alberto Onandiaren oroitzapenliburua abiapuntutzat hartuta, gertakari harrigarri
|
bat
kontatu du, maisutasunez, I. Mujika Iraolak: anarkista talde batek artzapezpiku bat askatzeko egiten duen bidaiarena.
|
|
|
Eta hirugarren fasean, telefonoan bezala, aurretik ez dakiten lan bat, galderanagusiarekin harremana izaten du, batzuetan gaia da oinarria eta besteetan testu era; adibidez, eguneko efemerideak emanda, gertaera historiko
|
bat
kontatu, EuskalHerrian dauden desberdintasun klimatologikoak, jokoak edo denbora pasak...Estrategiak aktibatu behar ditu, aurrekoan prestatu duen lan hori honetaraekartzeko, ikasi dituen mekanismoak bat batean aktibatzeko. Ekintzek eginkizunbat edukitzea garrantzitsua iruditzen zaigu, ikasleek helburu bat izan behar dutezati honetarako.
|
|
|
Afalostean herrikotabernetara joateko asmoa zeukaten. Azkenean denak geratu ziren entzuten.Bukatzean, ipuinak kontatu zituen laugarren urratseko ikasleari beste
|
bat
kontatzeko eskatu zioten entzuleek. Gero, entzuleek euren borondatez parte hartzea erabakizuten:
|
|
|
Les liaisons dangereuses(. Harreman arriskutsuak?) izeneko nobelan, Choderlos de Laclos autoreak iritzi publikoaren kontzeptua aipatzen du modu argian. Emakume eta andereño baten arteko harreman epistolar
|
bat
kontatzen du autore frantsesak. Emakumeak maitalea baztertzeko aholkatzen dio andereñoari, gizona oso izen txarrekoa baita.
|
|
|
Gezurra, beraz, ezagutzaren eta diskurtsoaren arteko urruntzea edo desadostasuna da; ez egitate/ gertaeren eta diskurtsoaren artekoa. Egitate
|
bati buruz
kontatzen duena, baldin eta kontatzen ari den modu berean ulertzen badu, diskurtsoan igorleak bere egia dio, kasurik onenean errealaren transmisio zuzena, eta txarrenean, pertzeptzio okerra.
|
|
|
Egitate baten lekuko izatea, haren lehen eskuko irudikapenaren jabe izatea da, ez besterik. Egitate
|
bat
kontatzea, eraikia izan den errealitateari buruz berba egitea da. Egitatea berben, soinuen eta irudien bidez kontatzea da informatzea; kontakizuna da informazioa, inola ere ez egitatea.
|
|
|
Lagun
|
batek
kontatu zidan. Uda batez, Bilboko egunkari batean lanean ziharduela (orduka zebilen, erdi kontratatu edo erdi bekadun, horixe baita profesioan hasteko erritu iniziatiko mingarria?), mutil gazte bat kontratatu zuten kultura kronikak idazteko, beste kazetariren baten ordez aritzeko, nonbait.
|
|
|
Urrezko astoa edo Metamorfosiak izenekin ezagutzen dugun liburuan, Luzio gaztea asto bihurtzen da magia zaletasunak bultzatuta edabe bat edanez eta asto horren ibilaldiak kontatzen dira, lehen pertsonan. Pasarte ezagunena Eros eta Psikerena da, atso batek bahitua izan den neskatxa
|
bati
kontatzen dion ipuina. Azkenean arrosak jaten ditu astoak Isis jainkosaren erromesaldi batean eta, berriro gizon bihurturik, jainkosaren apaiz bihurtzen da.
|
|
|
Arratsaldeko une bakar batean, haurrek “ipuin kontalariak” entzuteko denbora izaten dute. Azaltzen dutenez, “historia
|
bat
kontatzeko ez da ezagutza berezirik behar, baizik eta interesa, konpromisoa eta haurrak une batez non dauden ahaztarazi nahi izatea”, azaltzen dute. Alde horretatik, honako hau diote:
|
|
|
Idoia bere emaztea, aldiz, nahiko idorra eta isila zen. Ez zuen senarraren umorea gustuko eta, istorio irringarri
|
bat
kondatzen hasi orduko, begirada gaizto bat zuzentzen zion isilarazi arte.
|
|
|
–oihukatu zien– Iepa. Gauza
|
bat
kontatu behar dizuet. Bueno, bi gauza –eskuak buru atzean jarri eta gorputza luzatu zuen– Bat:
|
|
|
–Loiolako santutegiko apaiz zahar
|
batek
kontatu zidaan.
|
|
|
Euskal Herritik Parisera, azken bitxikeria
|
bat
kontatzera: Parisen egunero 20.000 kilo zakur kaka biltzen omen da.
|
|
|
–Nahi baduzu, txiste
|
bat
kontatuko dizut...
|
|
|
–Sekretu
|
bat
kontatuko dizut. Baina zin egin behar didazu ez diozula inori esango.
|
|
|
Bazkalondoren, egongelako sofan eseri ginen. Gure arteko giroa aldatzeko edo, txiste
|
bat
kontatu nion. Adaptazio eta guzti, jakina, kutsu erreala izan zezan:
|
|
|
Medikukideek ezagutzen ninduten, eta bazekiten txiste kontalari trebea izan nintekeela, hainbatetan. Haiek eskatuta,
|
bat
kontatu nien. Gero, haien emazteak berotu zitzaizkidan, baita Bayerko ordezkarienak ere, beste bat, beste bat...
|
|
|
Hantxe igartzen nuen nik, adibidez, bihotzaren hondorik hondoenean, Leireganako erruki iturria... baita erruki uholdeak ere handik sortzen, odol kolpeka, lotarakoan, batez ere: ipuin labur
|
bat
kontatu eta disko bat ipinita gero, begiak ixten zituenean, Yehudi Menuhinen biolinak interpretatutako Brahmsen sehaska kantaren konpasean.
|