|
2000
|
|
|
pertsonaiak berak bere jaiotze data eta urte kopurua ezagutarazten dizkigu eleberriaren hasieran: narratzaileak 1502 urtean ekiten dio kontakizunari, 60
|
bat
urte dituela. Beraz, urte jakin batzuetan kokatzen ditu gertaerak:
|
|
|
Gure jauregian lau urte eta zertxobait gehiago egin zituen, hiru lehenak Mattin eta biok ikasle gintuela —nahiz eta Mattinek eskola haietarat ere anitzetan huts egiten zuen—, eta azkena ni bakarrik, zeren eta, hamabortz hamasei
|
bat
urte zituela, Mattinek Villagrandeko dukearen etxerat egin baitzuen, dukeak berak gonbidaturik, Madrilgo dantza eta eskrima eskolak eta gorterako joan jinak ikasbide egokiagoak izan zitezkeelakoan, Urbiainen irakasten zitzaizkionak baino.
|
|
|
Nola ez oroitu festa hura, aitak donejoane batzuetan eskaini ziguna, nik bederatzi
|
bat
urte nituela, komunionea egin berria...!
|
|
|
Eta iduri zuelarik ezen santa Barbara ere amaren erranetarat jartzen zela, abuztuko egun eguzkitsu batean hartu genuen Villagrandeko duke ohoragarria, Espainiako Handia, done Jakueren gurutzea eta ez dakit bertze zenbat kondekorazione zituen gizona, nik hamaika
|
bat
urte nituela, eta Mattinek, anaiak, hamalau.
|
|
|
Eta kontatu zidan haren jarraikian nola, berak hogeita bortz
|
bat
urte zituela eta bere anaiak hogei, upela handi baten garbitzeko manua eman zion aitak; ordea, nola Alain Coup d’Œil amorosturik baitzegoen neskatxa batez, eskatu zion bere anaiari ezen egin ziezaiola fabore hura eta garbi zezala berak upela, zeren eta orduan berean ikusi behar baitzuen.
|
|
|
Gogara eta xuxen, ustez. Baina egun batean, hamabi
|
bat
urte nituela, sententzia edo aforismo hura errotu zitzaidan buruaren erdian: Egia, bat eta bakarra da, ez dakit oraino nola.
|
|
|
—Guztiok ditiagu ilunaldiak, Joanes, eta nik ere izan nian ilunaldi izugarri bat, hamabortz
|
bat
urte nituela, noiz eta, hik bezalaxe, bekatutzat izaiten bainuen zernahi, baita neskatxei so egitea ere. Harik eta egun batean inkontru egin nuen arte munduko itsaso guztiak iragan zituen Bordeleko marinel zahar jakintsu batekin, zeinak erran baitzidan:
|
|
|
Nik banekien ondo nolako gaixotasuna zen tuberkulosia; banekien sendagairik ez zegoela; eta etsita nengoen, hilko nintzela. Hogeita
|
bat
urte nituen orduan, eta hogeita bost arte bizitzea asko izango zela iritzita nengoen.
|
|
2001
|
|
|
Hamahiru
|
bat
urte nituen nik Erdi Aroa euskaldun baten begiez ikusi nuenerako: Yon Etxaide-ren Alostorreari zor diot hori.
|
|
|
Bakarrik, aittitte eta amamaren logelara sartu eta han horman osabaren erretratuari begira geratu zen, etxean zegoenaren kopia, osabak hemeretziren
|
bat
urte zituenean ateratakoa. Erretratu hartako hura aitatzat hartzen zuen Goiok umetatik edo, hobeto esanda, osabaren irudia ematen zion bere aita ezezagunari.
|
|
|
Huts larri horretaz, ibili banenbilen eta euskara erabili banerabilen ere, ez nintzen sekula ohartu Lafonen liburua hogeita hamarren
|
bat
urte nituelarik irakurri nuen arte. Egingo nuke, gainera, euskaldunik gehienak, lehengoak eta oraingoak, ez direla behin ere kontura.
|
|
2002
|
|
|
Sistema logografiko eta logosilabikorik berriena txinerak duena da. Idazkera horretan oinarritutako testurik zaharrenek bi mila eta bostehun
|
bat
urte dituzte.
|
|
|
Ugalketa haziekin eta txertoekin ere egin daiteke, nahiz eta azken prozedura horrek zentzua duen lehendik hazitako gari barietatea aldatu nahi bada. Baina zaleentzat errazena da haztegi batean pare
|
bat
urte dituen zuhaitz bat erostea. Landatzean, estaka bati heltzea komeni da, egonkortasuna bermatzeko, eta, ondoren, aldian behin, tiradura berrikustea, enborrak itotzea saihesteko.
|
|
|
Lehenengoak Ane zuen izena. Hogei
|
bat
urte nituen, eta erromantiko samarra nintzen ni, artean. Neska ederra zen, eta itsutu egin nintzen.
|
|
|
Eta erreakzio hegazkinek uzten zituzten kezko lerro ezin zuzenagoetan, nola irudikatzen nituen aingeruak jostetan, zinbilin zanbulun! Aurrerago, hamalau
|
bat
urte nituenean, Añorgako futbol taldeak Donostian jokatu behar zuen partidu batera joan nintzen, Donostiako Anoeta Zaharrera. Ez nuen partidurik ikusi.
|
|
|
Doña Remedios zuen izena. Emakume ezkongabea zen, berrogei
|
bat
urte zituena, eta ikasleei eskola orduetan España gora eta España behera ibiltzen zitzaiena –edo España gora eta España gorago, hobeki–, orain José Antonio Primo de Riveraren balentriak kontatzen zizkiela, orain Francorenak. Baina Sarak beste historia batzuk ere entzun izan zituen etxean, guztiz bestelakoak, batik bat bere amona Doloresek –amaren amak– kontatuak.
|
|
2003
|
|
|
Gerora, Erein argitaletxeak argitaratu zituen «Lehen kanpamendua» eta «Zelatan» liburuak, non Usoaren etorrera eta egokieraren berri ematen zitzaion irakurleari. «Karpeta morea»n, berriz, neskatila afrikar horrek jadanik hamabi
|
bat
urte ditu, eta Euskal Herrian gurasotzat dauzkanen karpeta batzuetan bere jatorrizko familiaren berri tamalgarriak aurkituko ditu. Adibidez, aita gerran hil ziotela; eta zortzi urterekin armak hartzera behartu zuten anaia espetxean sartu zutela eta han hil zela; eta bere ama, Usoarekin eta ahizpa ttikiarekin aireportura joan bai, baina geroztik desagertu egin zela...
|
|
|
Berrogei
|
bat
urte badu, nonbait han, sortu zitzaigula, Basarri, Monzon eta Etxanizen ondotik, Aresti, Azurmendi, Labéguerie, Xalbador, Laboa, Etxamendi, Lete, Iriondo, Lekuona, Artzeren belaunaldiko kantutegia. Hainbeste asmo, amets, ekintza, zalaparta, atsegin eta atsekaberen abiaburu apaingarria izan duguna!
|
|
|
Baina hik don Estebe ezagutzen duk, eta pentsa dezakek zer nolakoa izan zitekeen don Julian –eta, gelditu eta aurrez aurre so egiten zidala, honela esan zidan Patxi maisuak–: Hala ere, jakin nahi al duk zer sermoi bota zigun don Estebek, Azpila iritsi zen lehen urtean, nik hamabost
|
bat
urte nituela. Bere eragintxoa izan baitzuen nigan...
|
|
|
" Hogeita
|
bat
urte ditu, ordea", pentsatu du. Ez da tonteatzen ibiltzeko adina, ez horixe.
|
|
|
Irribarre egin duk. Hogei
|
bat
urte dituk ikusten ez duala. Gogoan duk, hala ere, haren adorea institutuko asanbladetan.
|
|
2004
|
|
|
Jaunartzea han egin nuen. Gogoan dut uda horietako
|
batean
urte nituela Gasteizen bizi zen mutiko bat etorri zela herrira eta harekin hitz egiten galdetu zidan ea ni euskalduna ala espainiarra nintzen. Nik esan nion" biak, euskalduna eta espainola".
|
|
|
Beharren arabera. Eta hirurogei
|
bat
urte zituen amona Sinforosa ere, hantxe zuten zernahitarako, batean barran, hurrengoan sukaldean, goiko gelak eta komuna garbitzen ibiltzen ez zenean. Eta Emma –etxeko neskamea–, berdintsu.
|
|
|
Lehenengoa, zaldi gorri bat, oso fina, oso dotorea, kopetan lauki txuri baten antzeko mantxa zeukana; bigarrena, gizon gazte eta hortzaundi bat, igeltseroa edo, errotaren teilatuan lanean ari zena; hirugarrena, aurrekoaren anaia bixkia zen beste hortzaundi bat, hori ere teilatuan; laugarrena, Antiaju Berde. Honek hirurogei
|
bat
urte zituen, eta —azal txurikoa, aurpegi edo lepoko zaintxo urdinak agerian uzten zizkiona— botila kristalarekin eginak ziruditen antiaju berde batzuk zeramatzan. Bai egun hartan eta bai gero, halaxe ikusiko nuen beti, antiaju berde haiekin, begiak ezkutatuta.
|
|
2005
|
|
|
Zer gatik ez da apez edo serora bakar bat ere ateratzen beren biziko parte bat Ebanjelioarentzat ematen duten gazte horietan? Hamabost
|
bat
urte badu delako gazte asteburu horiek ezagutzen ditudala Hazparne, Donapaleu eta Garazi Baigorrin gutienez eta 15 urtez ez da ez apez, ez serora bakar bat ere jalgi. Lehen baino gutiago izatea bat da.
|
|
|
Hamabost
|
bat
urte zituzkeen Gabrielen bisita izan zuelarik; garai haietan ez zuten 30 urteren bizi esperantzarik bana beste eta haur bat izateko on ziren pundutik ezkontzen ziren neskak, berriki arte Afrikan egiten zen bezala, arrazoi beraren gatik. Zer ulertu zuen Gabrielen mezuan?
|
|
|
Ebanjelioaren idazleak ez dira ari biharamunean berean: egun hortatik 30 urteren buruan Mariak kondatuak... beste 20
|
bat
urteren buruan dituzte idatzi! Bi gizaldi badira gertakari zenbait eta Ebanjelioen artean.
|
|
|
Aspaldian alde egin zuten eta herrialde hartako historiaren zati bat idatzi dute. Martin, Ipar Euskal Herrian bizi zen eta 20
|
bat
urte zituela etxetik alde egin zuen.
|
|
|
1956ko primaderan zen Carolina sortu. Wendy-k, bere amak hogeita
|
bat
urte zituen eta ezkondu berri zen banka gizon batekin. Erran ez dudana da bere ama, Wendy Dzar, oso famatua zela aktoresa zela:
|
|
|
Gizonezkoak eta emakumezkoak banandu gaituzte lehenik, eta, ondoren lanerako balio dutenak eta ez dutenak. Ni, gurekin zetorren hirurogeita hamarren
|
bat
urte zituen agure batekin naramate, nire familiatik urrun. Honela, azken muxua trukatu dugu gozokiro, zilarrezko malkoez bustirik dugularik bihotza.
|
|
|
Arrebarekin egindako" garkulu" en arabera, 58
|
bat
urte ditu gaur.
|
|
|
Trenez etorri ohi zen San Telmo hondartzan bainatzera bere lagun batekin. Batak eta besteak, nik bezalatsu, hamasei
|
bat
urte zituzten orduan.
|
|
|
Afari xumea egin dugu geure etxean. Ama oroi, ama gogoan, ama aurrean; ama jangelako pareta nagusiko argazki bikainean, bera buru, eta 50
|
bat
urte zuelarik.
|
|
2006
|
|
|
Bai, telebista hamar
|
bat
urte nituela sartuko zen etxean, eta han ikusten nituen botatzen zituzten lasterketak. Baina beste munduko ametsik gabe, botatzen zutena ikusi, ikusteko asko ere ez zen egoten, eta kito.
|
|
|
Hogeita
|
bat
urte zenituen moto istripua izan zenuenean. Hanka bat galdu zenuen.
|
|
|
Eta gero, Alderdi Komunistako jendea ibiltzen zen gure etxean, intelektualak, aita alderdikoa baitzen. Baina nik sei
|
bat
urte nituela aita Carabanchelgo kartzelan sartu zuten, eta orduan inor etxera etorri beharrean, gu joaten ginen aita bisitatzera.
|
|
|
Mila bederatziehun eta hirurogeita bosgarren urtean, adinez hogeita
|
bat
urte nituela, hasia nintzen, zenbait hilabete lehenagotik, Zeruko Argia aldizkarirako artikuluak idazten. Oiartzungo. Lartaun?
|
|
|
TheBeatles Madrileko zezen plazara jotzera joan zirenean, NO DOan, hau da, zinemaaretoetan pelikula baino lehen nahitaez bota behar zen albistegi ofizialean, haiekikustera oso jende gutxi joan zela esan zuten, eta hura frogatzeko, kontzertua hasibaino ordubete lehenago harmailetan filmatutako irudiak ematen dituzte, eta noski, ordu horretan ez dago jende askorik. Hori dena urte batzuk geroago jakingo dut, Madrilen kantatu zutenean 6
|
bat
urte bainituen. Film horrek kolorea jartzen du nirebizitza grisean, txuribeltzean egon arren.
|
|
|
– Victor Kongsley Kingsleytarren semeetako bat zen, hogeita bost
|
bat
urte ukan behar zituen, eta segur aski ikusi duzuen bisaia ilun eta ederra zuen. Nahi bazuen edozein neska eskuratzen ahal zuen, baina berak bat nahi zuen.
|
|
|
Ezta axola ere. Behin, aitak erran zion aitonak aspaldi alde egin zuela etxetik, Anek hiru
|
bat
urte zituelarik. Aneri deigarria gertatu zitzaion aitak" alde egin" hitzak erabiltzea, baina ez zen argibiderik eskatzera ausartu.
|
|
|
Grigoriren begi suhartuek, hitz goriek eta bizitzeko zuen indar izugarriak liluratu egin zuten Alexander Nevski monasterioko pope zaharra –hirurogeita hamabost
|
bat
urte bazituen ordurako–, eta bere borondate onenarekin San Petersburgoko aristokraziako dama dotore eta aberatsei aurkeztu zien. Grigori Yefimovitxek –zikina, ezjakina, zabarra, lizuna, aker usainduna– erabat liluratu zuen gortearen inguru minguruan ibili ohi zen jende txolin eta kaskarina; mendietatik jaitsitako hartz bat herriko plazan aurkezten den moduan aurkeztu zieten tsarraren familiakoei, eta ustekabean jauregiko egongela eta saloietara sartu zen, aspaldiko bere bizileku naturalera sartu izan balitz bezala.
|
|
|
Migel aitatxi zena gaztetan bezala, nire ostatu emaile Jehane Lapeyrère ere zapatagina zen. 40
|
bat
urte zituen nik ezagutu nuelarik. Erreformazale suharra izanik ere, maiz aritzen zen kalapitan hiriko ministroekin.
|
|
|
" Xirula Mirulan bagenuen haur bat hainbat zailtasun zituena. Zazpi, zortzi
|
bat
urte zituen. Logopedaren beharra zuen, igeri ere egiten zuen —behar zuelako, alegia—, eta musika eskolara ere etortzen zen, psikomotrizitatea lantzen genuelako eta horren premia ere bazuelako ume hark.
|
|
|
Hamasei
|
bat
urte nituenean askotan entzuten zen kontu hura: " Misioak!".
|
|
|
Oso ume goiztiarra nintzen, nonbait. Adibidez, hamar
|
bat
urte nituela edo, ordurako bandan nengoela, txistua ikastera joaten nintzen egunero, eguerdian, eskolatik irtendakoan. Bestalde, bandakoa nintzen eta bertako lagunekin joaten nintzen batzuetan.
|
|
2007
|
|
|
Narrazio honen oinarrian txikitako oroitzapen bat dago. Gure anaia zaharrena, nik hamar
|
bat
urte nituenerako bizikletan ibiltzen zen. Garai hartan hamarkadan ez zen oso ohikoa bizikletan zaletasun hutsez ibiltzea; lanera joateko, bai, baina ez kirol zaletasun hutsagatik.
|
|
|
(Baserritik at, esan nahi dugu). Soldatapeko lana egiteko aukera ia ate joka heldu zitzaion etxera 1931n, hogeita
|
bat
urte zituela. Orduko hartan Espainian sare telefonikoa ezartzen ari ziren, eta baita Frantziarekin nazioarteko konexioak egiten ere.
|
|
|
Egoera mentalak eta jokabideak inferitzeko gaitasunaren garapenean, berriz, egundoko eragina du gogamenaren teoriak. Gogamenaren teoria garatzen dahaurrak 4
|
bat
urte dituela, eta, gaitasun horri esker, haurrek beste pertsonen egoeramentalak ulertu ahal izaten dituzte. Halaber, badakite egoera mental horiek direlapertsonen jokabidea zehazten dutenak.
|
|
|
Lehenengoan, haurrek oraindik ez dituzte ezagutzen taldenazionalen zein etnikoen ezaugarriak. Hiru
|
bat
urte dituztenean, berriz, haurrakbigarren aroan sartzen dira eta hasten dira ezaugarri horiek ezagutzen. Hala, taldeezberdinetako kideak bereizten hasten dira (prozesu horrek 10 urte dituzten arteiraun dezake).
|
|
|
8 edo 9
|
bat
urte dituztenean, berriz, haurrak genero estereotipoekin malguagoak dira, eta, orduan, ez dituzte hartzen nahitaez bete beharreko arautzat, bete ezdaitezkeen gida malgutzat baizik (Carter eta Patterson, 1982; Stoddart eta Turiel, 1985, denak in Vasta, Haith eta Miller, 1996; Damon, 1977; Levy, Taylor etaGelman, 1995; Serbin et al., 1993, denak in Shaffer, 2002). Hala ere, mutilekzurrunagoak izaten jarraitzen dute (Katz eta Ksansnak, 1994; Serbin et al., denakin Vasta, Haith eta Miller, 1996; Levy et al., 1995 in Shaffer, 2002).
|
|
|
Jakin beharrak. Hogeita
|
bat
urte zituen Igorrek hil zenean, badakizu. Hogeita bat!
|
|
|
" Askatasun haizea naiz". Horrela esan zion semeak hamabost
|
bat
urte zituela, auskalo nori entzunda edo non irakurrita. Uliako Arrantzales harkaitzean zeuden, itsas zabalari begira.
|
|
|
Gizona battelikura jaisten ari zen, sokaz inguratu bi balisa higatu zeramatzala. Haren emaztea eta hamar
|
bat
urte zituzkeen alaba ere jaitsi ziren, eta anaia edo koinatua zitekeen bertze mutil bat.
|
|
2008
|
|
|
Egia esanda, kantu hauek lau
|
bat
urte dituzte. Hirugarren diskotik kanpo gelditu ziren, eta bereiztutako single batean kaleratzeko ideia geneukan, ez direlako taldearen betiko patroikoak.
|
|
|
adierazi zuenez: . Komunioa egin berria,/ zazpi
|
bat
urte nituen;/ erbia jan zu, n tonto azkarrak/ guztiz aldatu ninduen(?)?. Baina ikuspegia aldatu ziola gehiegi esatea da, beharbada, Beñardo Orbe zen bezalakoa baitzen, eta, alde horretatik, egokiago litzateke esatea bere zinezko izaeraren kontzientzia bereganatu zuela memento horretan, edo, bestela esanda, kontzientziaren mugimendu hura izan zuela aldaketa, bere bizi ereduaren aldaketara ere eraman zuena ezinbestean:
|
|
|
hamar urterekin egin zuen, berak aurrerago bertso sorta batean aitortu zuenez: . Hamar
|
bat
urte nituenean/ zizt egin zidan eltxoak,/ baita nik hari eskaini ere/ neure estreinako bertsoak(?)?. Bertso sorta berean kontatzen zuenez, behiak zaintzen ari zela gertatu zitzaion ziztadarena, zeinak gorriune gero eta zabalago bat sortarazi baitzion azalean, behizain zegoelakoa ahaztarazi ziona, halako eran, non behi batek ihes egin eta Beñardo ez baitzen ohartu ere egin.
|
|
|
Bulegari egin zutenean, lanbidezko nolabaiteko maila igoera hura sari bat ere izan zen, greba batean langileekin lerratu ez zelako, administrazioko buruetako batek aitortu zionez?, administratzaile nagusiaren esanetara jarri eta, lanpostu berritik, fabrikan eragina zuèn jendearekin mintzatzeko aukera izan zuen: administrazio kontseiluko hainbat gizonekin, Mateo Sukunza ingeniariarekin batez ere, zeinak, garaitsu hartan, hogeita bost
|
bat
urte baitzituen. Nazariok galderak eta galderak egiten zizkion Mateori, fabrikaren organizazioari buruzkoak edo teknologia berriei buruzkoak, eta Mateok mutil berezi ezin baliotsuago baten aurrean zegoela egiaztatzen zuen.
|
|
|
Frai Millanek, izan ere, bere Erromako egonaldia gogora zezakeen, teologia ikasketak egin zituenean. Egun batean, hogei
|
bat
urte zituela, edozein kaletako eliza batean sartu eta santa Agataren koadro batekin topatu zen. Koadroa bigarren mailako pintore batena zen, baina koadroak erakusten zuèn irudia buru buruan grabatuta geratu zitzaion Millan gazteari:
|
|
|
edo, besterik gabe, banku batean esertzeko. Nazario, lehenik? 1870eko apirileko egun eguzkitsu batean jaio eta hogeita hamabost
|
bat
urte zituen?, etxeko lorategian zehar ibili zen, orain arrosa berantiarrak usaintzen gelditzen zela, orain zuhaitz tantaiei begira eta orain jauregiari: paseoa bukatu ahala aurrez aurre zuen, hain zuzen, jauregia, atalburuaren gainean orbetarren armarria, bi otso erakusten zituena, zuhaitz bati eusten?, eta bertan zuen, hiruzpalau metrora baizik ez, banku bat, jauregira jotzen zuena, non, estanpaz gehiago gozatzeko edo, eseri egin baitzen.
|
|
|
dantza mota guztiak debekatu zituenean, baita dantza askatua ere, herriko jaietako eta inguruko erromeria guztietako dantza, alegia?, bekatu mortala zelakoan. Erretoreak igande bateko meza nagusiko sermoi batean egin zuen predikua, Regina, hamahiru
|
bat
urte zituen orduan, sutan jarri zuena, hain zen dantzazale sutsua, herriko jaiak noiz iritsiko zain egoten zena, herriko plazan arin arinari eta fandangoari ekiteko.
|
|
|
Bertako seminarioan ibili zen hiru urtez eta kalifikazio nabarmenak izan zituen. Seminarista garai honetan, hogei
|
bat
urte zituela, hasi zen Azkue bere lehen musika konposizioak idazten. Udako oporretan Lekeition herri ipuinen bat edo beste ere bildu zuen.
|
|
|
Bulegari egin zutenean –lanbidezko nolabaiteko maila igoera hura sari bat ere izan zen, greba batean langileekin lerratu ez zelako, administrazioko buruetako batek aitortu zionez–, administratzaile nagusiaren esanetara jarri eta, lanpostu berritik, fabrikan eragina zuèn jendearekin mintzatzeko aukera izan zuen: administrazio kontseiluko hainbat gizonekin, Mateo Sukunza ingeniariarekin batez ere, zeinak, garaitsu hartan, hogeita bost
|
bat
urte baitzituen. Nazariok galderak eta galderak egiten zizkion Mateori, fabrikaren organizazioari buruzkoak edo teknologia berriei buruzkoak, eta Mateok mutil berezi ezin baliotsuago baten aurrean zegoela egiaztatzen zuen.
|
|
|
Frai Millanek, izan ere, bere Erromako egonaldia gogora zezakeen, teologia ikasketak egin zituenean. Egun batean, hogei
|
bat
urte zituela, edozein kaletako eliza batean sartu eta santa Agataren koadro batekin topatu zen. Koadroa bigarren mailako pintore batena zen, baina koadroak erakusten zuèn irudia buru buruan grabatuta geratu zitzaion Millan gazteari:
|
|
|
Hain harrapatuta gelditu zen Beñardo Orbe izebaren kontakizun harekin, agidanean, non guztiz aldatu baitzion mutilari bizitzari buruzko ikuspegia, berak beste bertso batean –bat batekotasunaren iraupen laburreko eremu txiki ia ikusezinetik geroaren mugarik gabeko eremu zabal ikusgarrira egingo zuèn bertsoan– adierazi zuenez: " Komunioa egin berria,/ zazpi
|
bat
urte nituen;/ erbia jan zu’n tonto azkarrak/ guztiz aldatu ninduen(...)". Baina ikuspegia aldatu ziola gehiegi esatea da, beharbada, Beñardo Orbe zen bezalakoa baitzen, eta, alde horretatik, egokiago litzateke esatea bere zinezko izaeraren kontzientzia bereganatu zuela memento horretan, edo, bestela esanda, kontzientziaren mugimendu hura izan zuela aldaketa, bere bizi ereduaren aldaketara ere eraman zuena ezinbestean:
|
|
|
hamar urterekin egin zuen, berak aurrerago bertso sorta batean aitortu zuenez: " Hamar
|
bat
urte nituenean/ zizt egin zidan eltxoak,/ baita nik hari eskaini ere/ neure estreinako bertsoak(...)". Bertso sorta berean kontatzen zuenez, behiak zaintzen ari zela gertatu zitzaion ziztadarena, zeinak gorriune gero eta zabalago bat sortarazi baitzion azalean, behizain zegoelakoa ahaztarazi ziona, halako eran, non behi batek ihes egin eta Beñardo ez baitzen ohartu ere egin.
|
|
|
Reginak, izan ere, nekez ahatz zezakeen herritarrek –gazteek nagusiki– herriko erretore etorri berriarekin izan zutèn auzia, honek –frai Bartolome Santa Teresaren eskolakoa nonbait– dantza mota guztiak debekatu zituenean, baita dantza askatua ere –herriko jaietako eta inguruko erromeria guztietako dantza, alegia–, bekatu mortala zelakoan. Erretoreak igande bateko meza nagusiko sermoi batean egin zuen predikua, Regina –hamahiru
|
bat
urte zituen orduan– sutan jarri zuena, hain zen dantzazale sutsua, herriko jaiak noiz iritsiko zain egoten zena, herriko plazan arin arinari eta fandangoari ekiteko. Eta etxeratutakoan –mezatik irtenda gero lagunarteko bizpahiru neska lagunekin asaskatu ondoren–, gaia atera zen, jakina.
|
|
|
Update saio batean jakin genuen, Garaia Berrikuntza Gunean, Arrasaten, Playstation edo bestelako bideo jokoak erabili dituzten gazteak hasi direla iristen enpresara. 22
|
bat
urte dituzte, 5.000 ordu inguru ibili dira bideo jokoetan, 250.000 e posta, sms eta bat bateko mezu elkar trukatu dituzte, 10.000 ordu baino gehiago igaro dituzte sakelako telefonoz hitz egiten eta 3.500 ordu sarean. Neska mutil horiek jaio ziren lehen ordenagailu pertsonala sortu eta handik 10 urtera, eta unibertsitatean ari zirela ezagutu zituzten Wikipedia, Skype, YouTube eta podcastak.
|
|
2009
|
|
|
Bai, batez ere gazteek osatzen duten txaranga dela. Gehienok 27
|
bat
urte ditugu eta gazteenek 15 urte. Horrek jai desberdinetara joateko mugatzen gaitu, baina moldatzen gara.
|
|
|
Anilina purpura zen, kininarekin zerikusirik ez duen molekula bat. Molekula hura tindagai gisa salduta, hogeita
|
bat
urte zituela, Perkin aberastu egin zen.
|
|
|
Umea hazten joan zenean, diskoak aukeratzen uzten zion. Norak hamar
|
bat
urte zituenean. Lau teilatu, izeneko bat zen bere gogokoena eta entzun, amuma esanez jarri zion, euskarazko kantu ederra. Orduan, bizitzan lehen aldiz, Rosa. Rosa garaiezin eta orojakituna?
|
|
|
guztiok bularreko haurrak bagina bezala hartzen gaitu Elizak, eta horrekin ez nago ados: zure ahizpak hogeita
|
bat
urte ditu, oker ez banago?
|
|
|
nik ez dakit nondik datorkidan desberdin izateko joera nabarmen hau, jantzietan eta orrazkeran islatzen saiatzen naizena, baina atzera begira jartzen naiz eta umetako gertaera bat gailentzen zait, argibidean jar nazakeena, ilunbidean ez bada, auskalo. Nik bederatzi
|
bat
urte nituen, eta Josebak, nire nebak, hiru: ez dakit zer gertatu zen, baina Josebak barrabaskeria bat egina behar zuen, aitari sekulako grazia egin ziona nonbait, aitak hari besapeetatik heldu, goratu eta ozen bai ozen esan ez zuen, bada:
|
|
|
Aita zoragarria izan dut, baina inoiz gorrotatu banuen, orduantxe egin nuen! Izan ere, Josebarenaren aurretik, nik ere eginak nituen barrabaskeria batzuk, gurasoek sekula barkatzen ez zizkidatenak; egun batean, bost sei
|
bat
urte nituela, gurasoen lagun batzuen semearekin hasi nintzen borrokan, eta aitak berehala ohartarazi zidan: –Kontuz, Txaro, neska bat zara, eta neskek ez dute borrokarik egiten?; mutilari, aldiz, inork ez zion hitz erdirik ere esan!
|
|
|
(?) Hamar
|
bat
urte zituela, Teofilo Mariak hotzeri zitala harrapatu zuen: hain zitala, non Diputazioaren babespean tuberkulosiaren aurkako dodekalogoa idatzi zuèn mediku espezialistarengana eramatea erabaki baitzuen amak, don Emeterio Izagirre doktorearengana?
|
|
|
bata hondartza puska bat zen, kartzelarekin muga egiten zuena, eta bestea hiri inguruan kokatua?, buruan zuèn lehenengo aireplano hura bereziki: kontua da 1911ko ekainean. Domingok hiru
|
bat
urte zituela, beraz, airetiko raid bat antolatu zutela, Paristik Madrilerainokoa, hainbat etapatan, eta etapa haietako batek, Angoulemetik irteten zenak, hiria zuela helmuga; ikuskizunak hiritar zein turisten baitan eragin zuèn ikusmina izugarria izan zen, hondartza ingurura bildu zèn jendetza haren erakusgarri.
|
|
|
Ametsetan agertzen zitzaizkiòn globo haietatik, Gabinok, bere zorionarekin lotzen zituelako edo, urdinak izaten zituen atseginen, agertu zitzaiòn lehen globoa ere, udako oporretan aitaren herrira joaten zirèn egun haietako batean izan zen, artean bost
|
bat
urte zituela, halakoa izan zuelako, ausaz, urdin urdina.
|
|
|
horia edo gorria izan zitekeen, urdina edo berdea, zuria edo beltza. Bost sei
|
bat
urte zituela, globo beltz bat ikusi, eta halaxe esan zien anai arrebei:
|
|
|
Izebaren beste oroitzapen bat ere behar zuen Domingok buruan: ikustekoa zen, izan ere, nola egoten zen izeba elizan, belauniko nahiz eserita, ezpainak mugitu ere gabe, begiak aldareari josita, eskaintzazko eta konfiantza osozko jarreran, harik eta egun batean. Domingok hamar
|
bat
urte zituen, eta izeba Ernestinarekin zapata batzuk erostera joan zen hirigunera, baita, erosita gero, etxerako bidean zegoèn eliza batean sartu ere, non halaxe egon baitziren izeba ilobak hamar bat minututan, isilik?, mutilak bere iruzkina egin zuen arte:
|
|
|
Geldi hor, Domingo! Orain batxilergoa bukatu, gero komertzioa ikasi, zerbait izan dezazun, eta gero ikusiko dugu, hogei hogeita
|
bat
urte dituzunean. Izan ere, ba al dakizu bospasei urtetan zenbat gauza gerta daitekeen?
|
|
|
han ikasitakoari emana bizi zen Regina enean, orain orratzak hartu eta jertse bat edo beste egiten zuela, orain egongela apaintzen paper batzuekin edo beste zernahirekin. Hamazortzi
|
bat
urte zituenean, baina? 1929an, beraz?, hiriko erakusleiho batean kolore askotako jertse liluragarri bat ikusi, barrura sartu, probatu, probatu besterik ez zuen egin, eta handik irten ez beste. Adak ongi oroit zitzakeen dendaren atzeko aldean zegoèn ehungailuaren hotsak, beste denbora baten adierazgarri zitezkeenak, artisautza sortzaile bati lotuak?
|
|
|
Eta Ildefonsok aitari zin egin, liburuak erakusten zituèn saiotxoei behin eta berriro ekin, eta halaxe lortu zuen bere zaletasun hura lantzea eta garatzea, halako moldez, non, hamasei
|
bat
urte zituela, herriko jaien programan sartu baitzuten, herritarrei bere emanaldia eskaini ahal izateko; arrakasta erabatekoa izan zen, baina hargatixe, beharbada, oroitarazi zion aitak:
|
|
|
Umeak amaren eskua estutu du, zerbait esan nahi dio. Zazpi
|
bat
urte ditu. Emakumeak esan du:
|
|
|
Bertzeek manatuta ari zitzaidan galdezka. Bederatzi
|
bat
urte zituen. Tikia zen, mehakila.
|
|
|
Etxetik urrun samar egokitu zitzaion, eta ezin izan zuen ezer egin barrukoei laguntzeko. Hamabi
|
bat
urte zituen orduan.
|
|
|
Behin batean bazen atzeratu harroxko bat, hogeita hamar
|
bat
urte zituenean larrua lehenbizikoz jotzen hasi zena.
|
|
|
Petrak hogeita
|
bat
urte zituen hogeita hamabost urteko Mendebaldeko arrotz batekin elkartzeko New Yorkerako itsasontzira igo zenean. New Yorkera iristean soinean zer janzki izango zituen argitzeko idatzi zion Estebani, baina Esteban, esandakoaz bestera, ez zen agertu.
|
|
|
Uztaritzeko eta Baionako Seminarioetan egin zituen apaiz ikasketak. Hogeita
|
bat
urte zituela, Belokeko beneditarren komentura joan zen. Lau urte geroago, 1945ean, bertan apeztu zen.
|
|
|
Niri betidanik erakartzen zidaten ardiek. Hamarren
|
bat
urte nituela Pardakiko Bixentek lehendabiziko bi ardiak eman zizkidan, eta han ibiltzen nintzen haiek zaintzen. Gero, etxean beste batzuk erosi, eta dozena erdi bat jarri nituen.
|
|
|
M.O.: Berrogeiren
|
bat
urte nituela Errekalde baserria bota eta berria egin genuen. Gastu handiak egin ere bai, eta orduan hasi nintzen berriro ardiak jartzen, mordoa jarri genuen gainera.
|
|
|
Jon Lopategiren (Muxika, Bizkaia, 1934) hitzok argi adierazten dute Uztapideri dion miresmena. 13
|
bat
urte zituela izan zuen aurrenekoz Uztapideren berri, Tolosako sakramentinoetan ikasten ari zela: –Euskaltzale talde bat bageunden, eta ordurako asko aipatzen ziren Basarri eta Uztapide?.
|
|
|
Mahai eta eskaileretako egurra yate baten tekazko bizkarra bezain garbi zegoen; bertako mahaiak, baina, hura ohorea, ardoz zikindurik zeuden. Ardoa hogeita
|
bat
urte genituenean bezain goxoa zen; jana, beti bezain zoragarria. Betiko kantak kantatzen ziren, baita berri batzuk ere, kanta onak, bat batean sortutakoak; ondoren, danbor eta gaitek errepikatzen zituzten?.
|
|
|
horia edo gorria izan zitekeen, urdina edo berdea, zuria edo beltza. Bost sei
|
bat
urte zituela, globo beltz bat ikusi, eta halaxe esan zien anai arrebei:
|
|
|
han ikasitakoari emana bizi zen Regina enean, orain orratzak hartu eta jertse bat edo beste egiten zuela, orain egongela apaintzen paper batzuekin edo beste zernahirekin. Hamazortzi
|
bat
urte zituenean, baina –1929an, beraz–, hiriko erakusleiho batean kolore askotako jertse liluragarri bat ikusi, barrura sartu, probatu –probatu besterik ez zuen egin– eta handik irten ez beste –Adak ongi oroit zitzakeen dendaren atzeko aldean zegoèn ehungailuaren hotsak, beste denbora baten adierazgarri zitezkeenak, artisautza sortzaile bati lotuak– erabaki zuen bere... Regina enean bere lantegi txikia nahi zuela, alegia; bere erabaki hark bazuen bihozkadatik zerbait, baina bihozkada bat baino gehiago ere bazen; eta nola gogoz lan egiten baitzuen eta gustu handiarekin, bezero batzuk ere egin zituen berandu baino lehen:
|
|
|
Eta Ildefonsok aitari zin egin, liburuak erakusten zituèn saiotxoei behin eta berriro ekin, eta halaxe lortu zuen bere zaletasun hura lantzea eta garatzea, halako moldez, non, hamasei
|
bat
urte zituela, herriko jaien programan sartu baitzuten, herritarrei bere emanaldia eskaini ahal izateko; arrakasta erabatekoa izan zen, baina hargatixe, beharbada, oroitarazi zion aitak:
|
|
|
guztiok bularreko haurrak bagina bezala hartzen gaitu Elizak, eta horrekin ez nago ados: zure ahizpak hogeita
|
bat
urte ditu, oker ez banago...
|
|
|
nik ez dakit nondik datorkidan desberdin izateko joera nabarmen hau, jantzietan eta orrazkeran islatzen saiatzen naizena, baina atzera begira jartzen naiz eta umetako gertaera bat gailentzen zait, argibidean jar nazakeena, ilunbidean ez bada, auskalo. Nik bederatzi
|
bat
urte nituen, eta Josebak, nire nebak, hiru: ez dakit zer gertatu zen, baina Josebak barrabaskeria bat egina behar zuen, aitari sekulako grazia egin ziona nonbait, aitak hari besapeetatik heldu, goratu eta ozen bai ozen esan ez zuen, bada:
|
|
|
‘Hemen etxeko mutila! ’ Aita zoragarria izan dut, baina inoiz gorrotatu banuen, orduantxe egin nuen! Izan ere, Josebarenaren aurretik, nik ere eginak nituen barrabaskeria batzuk, gurasoek sekula barkatzen ez zizkidatenak; egun batean, bost sei
|
bat
urte nituela, gurasoen lagun batzuen semearekin hasi nintzen borrokan, eta aitak berehala ohartarazi zidan: ‘Kontuz, Txaro, neska bat zara, eta neskek ez dute borrokarik egiten’; mutilari, aldiz, inork ez zion hitz erdirik ere esan!
|
|
|
Izebaren beste oroitzapen bat ere behar zuen Domingok buruan: ikustekoa zen, izan ere, nola egoten zen izeba elizan, belauniko nahiz eserita, ezpainak mugitu ere gabe, begiak aldareari josita, eskaintzazko eta konfiantza osozko jarreran, harik eta egun batean –Domingok hamar
|
bat
urte zituen, eta izeba Ernestinarekin zapata batzuk erostera joan zen hirigunera, baita, erosita gero, etxerako bidean zegoèn eliza batean sartu ere, non halaxe egon baitziren izeba ilobak hamar bat minututan, isilik–, mutilak bere iruzkina egin zuen arte:
|
|
|
(•) Hamar
|
bat
urte zituela, Teofilo Mariak hotzeri zitala harrapatu zuen: hain zitala, non Diputazioaren babespean tuberkulosiaren aurkako dodekalogoa idatzi zuèn mediku espezialistarengana eramatea erabaki baitzuen amak, don Emeterio Izagirre doktorearengana... ez, halere, amak berak aurretik bere ahalegintxoa egin gabe; Reginak bazuen, izan ere, jarrera berezko bat, etxera sartzen zirèn egunkari zein aldizkarietako iragarkiak irakurtzera bultzatzen zuena, baita bertan azaltzen zèn hainbat produktu –etxeko beharrez gain, Reginak bazuen beti beste behar bat buruan, berak asmatua– erostera ere:
|
|
|
bata hondartza puska bat zen, kartzelarekin muga egiten zuena, eta bestea hiri inguruan kokatua–, buruan zuèn lehenengo aireplano hura bereziki: kontua da 1911ko ekainean –Domingok hiru
|
bat
urte zituela, beraz– airetiko raid bat antolatu zutela, Paristik Madrilerainokoa, hainbat etapatan, eta etapa haietako batek, Angoulemetik irteten zenak, hiria zuela helmuga; ikuskizunak hiritar zein turisten baitan eragin zuèn ikusmina izugarria izan zen, hondartza ingurura bildu zèn jendetza haren erakusgarri. Orbetarrak, berriz, Regina eneko goiko terrazan zeuden... hantxe Regina ere, Adaz erditu berria, lepotik prismatiko batzuk zintzilik zeramatzàn senarraren ondoan, etxeko jaunak, lanean gutxitan huts egiten zuenak, baimentxo hura eman baitzion bere buruari egun hartan, pilotu trebeen hegaldi lurreraldien ikuskizuna ikusteko; Nazario Orbek, izan ere, ezin ahaztuzko oroitzapentzat behar zuen hamalau hamabost hilabete lehenago ikusia, 1910eko martxoaren 27an doi, noiz eta Hubert le Blon pilotuak exhibizioa egin baitzuen bere aireplano Bleriot XIrekin, hiriko hondartza inguruko ikusle ezin zurtuagoen begiradapean; pilotuak –heroiak– hiru egunetan jardun zuen, 27an bertan –igandea–, 28an eta 29an; hain liluratuta geratu zen Nazario igandeko erakustaldiarekin, non haren iruzkinak –lehen hegazkin haiek zurezkoak ziren funtsean– ongi baino hobeto laburbil baitezake une haietan bizi izandako esperientzia hunkigarria:
|