|
2000
|
|
|
Izan dudan arrakastarik handienetakoa espero ez nuen giro batean izan zen, 1992an Madrilgo auzo herrikoi batean. Kontzertuetako publiko ofiziala berehala bereizten da jazkeragatik,
|
batez
ere emakumeak ez nuen ezagutzen. Jende hori kontzertu gutxitara joango zela uste dut.
|
|
|
senarra, bi amoranteen harrapatzaile, halako topaketek ekartzen ohi dituzten ondorioekin: oihuak, irainak, aieneak, negarrak, mehatxuak... baita, zergatik ez, bat bateko damutze
|
bat
ere emakumearen aldetik. Halakoak ere ikusiak gaituk.
|
|
|
Orain gutxiago entzuten zuen, gehiago usaintzen, ez zitzaion camember gazta gusta  tzen eta asko, berriz, Margarita pizza; laztu egiten zitzaion ilea ile beltz motz kixkur antzekoa, ez jada horaila foam zati bat uki  tzean, eta bistak arintzera egin ziola iruditzen zitzaion, hobeto ikusi ez baina begiak lehen baino azkarrago mugitzen zitzaizkiola, artega bezala, urduriago. Eta ikusmenak eman zion Brown jaunari lanik handiena, beste laurek baino hagitzez gehiago, konturatzerako joan egiten baitzitzaizkion begiak, lotsagabeki eta jendetasun arrastorik gabe, edozein lekutara edo egoeratara, eta
|
batez
ere emakumeen bularretara zenbat eta beteago, orduan eta lotsagabeago, eta neskatoen titietara; gizonezkoei ere kontu handiz erreparatzen zien, baina ez guztiei, soslai jakin batera atxikitzen zirenei bakarrik, eta haien beroki eta gabardina barrenetara begiratzen zien finko finko eta urduritasunez, zerbait aurkitu nahian bezala, gauza gorderen bat...
|
|
2001
|
|
|
Horrela, ondorio orokor gisa, emakumeak sistemaren prestazioak jasotzea eta bereganatzea eragozten duen arau baztertzaile orokorrik ez dagoela adierazten du azterketak. Baina, hainbat erregimen berezik ematen dioten babesaren ezaugarri batzuk mantentzeak" zeharkako bazterketa egoerak" sor ditzakeela eransten du,
|
batez
ere emakumeek presentzia nabarmena duten jardueretan.
|
|
|
Arrazoiak asko izan daitezke, baina gerra horietako biktimak gehienbat emakumeak dira, eta besteak beste, umeen egoeraz arduratu behar izaten dute. Pillay.re esanetan,
|
batez
ere emakumeak ari dira kontzientzia berri bat sortzen. Seattlen Munduko Komertzio Erakundearen aurkako protestak gertatu aurretik, askoz ere lehenago, Afrikako emakumeak protesta bizian aritu ziren munduko zenbait erakunderen aurka:
|
|
|
Pazienteak,
|
batez
ere emakumeak, eguneroko medikazioari esker bizitza normala egin dezake.
|
|
|
Asian 1997an sortu zen diru larrialdia izan da egoera honen eragile. Krisiak
|
batez
ere emakumeei eragin die. Filipinasen, Indonesian eta Tailandian emakume askok beren gorputzak saldu behar izan dituzte familia man tentzeko, haurrek eskola utzi eta prostituziora jo.
|
|
2002
|
|
|
Garai haretan ondasunen berriketak izaten zituen. Itsasoz haraindi bizi ziren osaba izebak gabeak gerta, eta haien etorreran senideok beti etortekotan ziren, ilobak,
|
batez
ere emakumeak Asunek aizpa bat zuen eta lehengusine bat besterik ez, osaba izeben ondare jabe bihurtuko omen.
|
|
|
Tabakismoaren aurkako borroken ondorioz lortutako emaitzak begi bistakoak dira, baina lorpenak ez dira nahikoa oraindik, bereziki bizitzako adinik kritikoenetan, hau da, haurtzaroan eta nerabezaroan, eta
|
batez
ere emakumeen artean.
|
|
|
Haurtzaro hitzaren adiera ezberdinak aintzat harturik, arriskupeko haurtzaroaeta haurtzaro arriskutsua, alegia?, ohiko terminologiari jarraiki, ume abandonatuezeta ume gaizkileez mintzatzen direnak izan ohi dira hasiera bateko historialarieninteresa piztu dutenak; agian, hezkuntza zientzien arloan sortu diren gizarte hezkuntza eta pedagogiaren zabalkundearen ondorioz. Haurtzaroa ardatz nagusitzathartzen duen historia horrek, gainera, badu honako alde interesgarri hau ere: mentalitateen historian eta historia sozialean kokatzen dela, eta hospizioen edotaadingabetuen epaitegiak bezalako erakundeen analisiez gain, familia, emakumeenegoera?
|
batez
ere emakume langileena?, inudeak eta generoaren eraikuntzasozio historikoaren aldagai horiekin loturiko lan harremanen atalak ere uztartzendituela. Ikuspegi ezberdinetatik egin diren arren, Nafarroako, Gipuzkoako eta Bizkaiko haur abandonatuei buruz eta haur horien jasoketaz, hazkuntzaz eta hezkuntzaz arduratzen ziren erakundeei buruzko lanak baditugula esan behar dugu, tamalezAraba eta Ipar Euskal Herria arlo horretan aztertu gabe ditugularik22 23 Era berean, eta arriskupeko haurtzaroari dagokionez espresuki, haurtzaroaren historian bertanekoitzi ez, baina gertakari honen ulerkuntzarako baliagarriak zaizkigun besteekarpen batzuk ere jarri behar ditugu mahai gainean, zehazkiago medikuntzarenhistoriaren ikuspegitik Bizkaian kokatutako haurren jasoketa helburutzat zeukatenzenbait erakunderen azterketak24.
|
|
|
eraikuntzako peoia, zerbitzaria, igeltseroa, klinikako laguntzailea, Lehen Hezkuntzako irakaslea, makineriako langileak, sukaldaria, haurtzaindegiko zaintzailea, administrazio teknikaria edo emakumezkoen ile apaintzailea. Emakumeak eta gizonak Sexuaren araberako banaketari dagokionez, lehen hiru lanbideak (administrazio enplegatua, dendako saltzailea, morroia edo garbiketako emakumea)
|
batez
ere emakumeek eskatu zituzten, maila hauetan:% 80,5 administrazio enplegatuan,% 90,6 salerosketan eta% 96,1 garbitzaileetan. Gizonezkoak %90 baino gehiago dira igeltseroak (%99), eraikuntzako peoiak (%97) eta karga morroiak (%90, 5).
|
|
|
Gainera, ‘familia atsedenerako unitateak’ sortuko direla iragarri dute. Andaluziako planaren asmoa familiei,
|
batez
ere emakumeei, laguntzea da, lana eta etxeko bizitza bateragarri egin ditzaten, eta hori ez da seme alabak zaintzeko laguntzak soilik. Nagusiak ere proiektu honen ardatzetako bat dira, eta Batzordeak bi asteren buruan argitaratuko ditu.
|
|
|
Isaías Pérez Saldaña Gizarte Gaietako sailburuak azaldu duenez, asmoa hauxe da: «Adinekoen mendekotasuna ez da egoitzetan sartzearen sinonimoa, eta, aldi berean, ez du eragozpenik sortzen familian,
|
batez
ere emakumean, inor ez dadin lan munduan sartu gabe geratu». Horregatik, etxebizitzetarako aurreikusitako laguntzen artean, adinekoen etxeak egokitzeko hartzen dute protagonismoa.
|
|
|
Gainera, esfinteriar berreziketako programak izateak (edo “biofeedback” terapia) aukera ematen du kasu horietako asko tratatzeko eta kirurgiaren emaitzak hobetzeko. Ohikoa da,
|
batez
ere emakume helduetan, gorotz kontinentzia txarra beste arazo batzuekin erlazionatzea, hala nola gernu galerekin edo alterazio ginekologikoekin. Horregatik, beste espezialista batzuekin batera (urologoa eta ginekologoa, esaterako) balorazioa egitea funtsezkoa izan daiteke tratamenduak arrakasta izan dezan.
|
|
|
Ordutik hona, 3.481 kasu eta 3.337 seropositibo erregistratu dira. Zehazki, lau kasutik bat 24 urtetik beherakoetan gertatzen da,
|
batez
ere emakumeen artean. Gainera, transmisio bertikaleko infekzio kopurua ere handitu egin da, hau da, amatik fetura.
|
|
2003
|
|
|
Beraz, zentzuzkoa dirudi egoera horri buelta emateko nekazaritza sektoreaketa landa garapenak zeregin erabakigarria izan behar dutela eta lehentasuna izanbehar dutela; merkataritza baino barne produkzioa sustatzean dagoela gakoa. Nekazari txikiei eta,
|
batez
ere emakumeei, baliabideak (lurra, maileguak, teknologiaaproposak) eskaintzea dela bidea. Elikadura ziurtasuna benetako lehentasun gisaoinarri duen nekazaritza politika nazionalak behar dira, barne merkatua kontuanhartzen duena.
|
|
|
Bestalde, Fatiha Benharref erizainak esan zuen lehenik eta behin “nola dagoen jendea eta zer behar duen, batez ere haurrak” ikusi behar dela, eta esan zuen gaixo larriren bat izanez gero inguruko ospitalera eramango dutela. Benharref ek azaldu zuen, halaber, nutrizioari buruzko prestakuntza programaren helburua izango dela errefuxiatuek,
|
batez
ere emakumeek, elikadura kontrolatu eta errefuxiatu esparruan azpiegiturak mantentzea. Bestalde, José Araguas logistak esan zuen beste elementu batzuen artean ordenagailuz eta satelite bidez osatutako komunikazio sistema bat dutela, eta gogorarazi zuen GKEak Irakeko larrialdietan lagundu nahi duten herritar guztien eskura jarri duela telefono zenbakia.
|
|
|
Azterlanaren arabera, 90 urtera iristen diren emakumeen ia% 32k aldaka haustura izaten du adin horretan, eta gizonen kasuan, berriz,% 17k. Izan ere, gaixotasun horrek
|
batez
ere emakumeei eragiten die (emakumezkoen populazioaren %12 eta %15 artean), bereziki menopausia ondokoei, segmentu horretan atzemandako kasuen %40 inguru baitira. Era berean, azterlanak adierazten du aldakako hausturak direla garrantzitsuenak, heriotza tasa handiagoa dakartelako (lehenengo hilabeteetan% 15etik 50era), baita osasun gastu handia ere.
|
|
2004
|
|
|
Horregatik Udaletxeari diru laguntzak eskatzen zizkioten. Udaletxeak jende askori eman zizkion,
|
batez
ere emakumeei. Udaletxearen ia biltzar guztietan erabakitzen zen familia bateri edo besteari diru laguntza ematea.
|
|
|
Gero eta gehiago zabaltzen ari den beste elikadura ohitura bat etxean prestatu eta fianbrera batean garraiatutako elikagaiak lantokian jatea da. Jesús Contrerasek azaldu duenez, “oso ohikoa da hori,
|
batez
ere emakume gazteen artean”, eta gaineratu duenez, “horri esker, berriro berreskuratu dira hainbeste prestatzen ez ziren janariak, baita dilistak ere, adibidez, erraz garraia daitezkeelako eta, gainera, lantokietan mikrouhinak zabaldu direlako”. Horretarako, funtsezkoak izan dira etxetresna elektriko berriak, hala nola izozkailuak eta mikrouhinak.
|
|
2005
|
|
|
–Ordaindu gabeko zerbitzuak eta merkatuan ez dabilen oro ez dira BPGan sartzen. Konparazioa, ordaintzen ez diren etxeko lanak, gehienak?,
|
batez
ere emakumeek eginak, ez dira BPGan sartzen, baina ezinbestekoak dira gizarteak behar bezala funtziona dezan. Ordaindu gabeko beste zenbait zerbitzu, aipatuak bezala funtsezkoak halaber eta ez soilik gizartearen funtzionamendu onerako baizik eta gizartea bera eraikitzeko, ez dira BPGan jasotzen.
|
|
2006
|
|
|
bai prestigioaren aldetik, bai harremanen aldetik, bai seme alabengandik jasotako laguntza eta zerbitzuengatik. Baina gaiari helduz, ezin da ukatu, seme alabak edukitzeak kostu nabariak dakartzala,
|
batez
ere emakumeentzat: denboraren aldetik, ekonomiaren aldetik, bizitza profesionalaren aldetik eta harremanen aldetik.
|
|
|
Akademia eta gimnasioetan sarritan ikastaro bereziak ematen dira: nerabeentzat, emakumeentzat, etab. Ikastaroen prezioa aldatu egiten da ikastetxe batetik bestera, baina erakundeek antolatutako doako ikastaroak ere ematen dira,
|
batez
ere emakumeei zuzenduak.
|
|
|
“Espainiarrek badakite barazki eta arrain gutxi eta haragi asko jaten dutela; onartzen dute, beraz, akatsak dituztela elikaduran eta ez dutela ariketa fisikorik egiten”. Hiru otorduak Gosaltzeko, espainiarrek kafea hartzen dute
|
batez
ere emakumeak, edo esnea, azukrearekin edo sakarinarekin, eta ogi txigortuak, galletak edo opilak hartzen dituzte. Janarian, haragia txahalkia, oilaskoa eta txerriki, entsaladak, lekaleak, barazkiak eta arraina batez ere urdina dira elikagai ohikoenak.
|
|
2007
|
|
|
Ba, askotan sentitzen naiz odaliska bat bezala Berebar tabernan.
|
Batez
ere emakume bakarra naizen gehienetan. Zeozer aitorrezina ea egin dudan galdetzen didazu?
|
|
|
Ez dago tratamendurik eta baliozko prebentzio bakarra, neurri higienikoak muturreraino eramatea edo ur araztua edatea bezala, ez dago bi kontinente horietako biztanle askoren eskura. Haurrengan ez da nabaritzen gaixotasuna, baina oso larria edo hilgarria izan daiteke helduengan,
|
batez
ere emakume haurdunengan. Birusaren presentzia hain ohikoa da Nepalen, Asiako herrialde horretan, non esperimentua garatu baitzen, ikerlanak iraun zuen urte eta erdian plazeboa hartu zuten boluntarioen %7k gaixotu zuten botikaren ordez.
|
|
|
Eguneroko jarduerari dagokionez, 14 urtetik gorakoen %19k onartzen du bizimodu sedentarioa duela. Kasu gehienetan, kontsumitzaileak dio ez dagoela estresatuta, nahiz eta ateratako datuek adierazten duten% 21ek estres handia edo nahikoa jasaten duela,
|
batez
ere emakumeek(% 26) gizonek baino gehiago eta estatus altukoan(% 24). 2005eko edizioari dagokionez, estresatuta bizi direla dioten pertsonen %26tik %21era jaitsi da, eta alderdi fisikoarekiko kezka pixka bat handitu da (%47tik %51ra).
|
|
|
Indiara bidaiatzea" urrezko ametsa" izan zen beti, eta gaur egun, 81 urterekin, badaki han egon nahi duela. Baztertutako pertsonak beti izan dira, eta hala dira oraindik ere haien helburu nagusia,
|
batez
ere emakumeak. Horrela bakarrik azaltzen da 10 urtez Mumbaiko aldirietako txaboletan beste bat bezala bizitzea eta 1984an Creative Handicrafts (CH) bidezko merkataritzako kooperatiba sortzea.
|
|
|
Gainera, sexu harreman mingarriak izaten dituzte, eta ez diete sexu harremanik edo seme alabarik izaten uzten. Horrek bikote harremanari kalte egiten dio,
|
batez
ere emakume gazteei.
|
|
|
Elikadura arazo horietako bat duten pertsonek sortu dituzte, eta pertsona horiei zuzenduta daude. Ez da ahaztu behar talde horiek gaixotasun psikologiko horien iraupena eta hedapena sustatzen dutela,
|
batez
ere emakumeei eragiten dietenak.
|
|
|
Gizarteak eta botere publikoek behar diren tresnak eman behar dizkiete familiei, adinekoak beren ingurunean mantendu ahal izateko, horixe baitute nahiago, inkesta guztiek diotenez. Baina hori egin beharra dago familiako kideren bat(
|
batez
ere emakumeak) bere lanpostua uztera behartuta egon gabe edo lan merkatuan sartu ezinik, eta horrek arazo larria ekarriko lioke etorkizunari. " Adinekoak beren inguruan mantentzeko tresnak eman behar dira, senideren batek lana utzi gabe".
|
|
2008
|
|
|
Landare jatorriko substantzia natural horiek dietako elikagaietan edo berariazko produktu gisa prestaturik kontsumitzea geroz eta garrantzi handiagoa hartzen ari da,
|
batez
ere emakumearen osasunean eragiten dituen onurengatik
|
|
|
Zeharkakotasuna. Hau da, horrek esan nahi egitasmoak
|
batez
ere emakumeei eta gazteei lagunduko diela.
|
|
|
Rolen gainkarga izan da emakumeen osasuna argitzeko proposatu den adierazpen erabiliena (Caro, 2001; Chandola et al., 2004; Martikainen, 1995; Lahelma, Arber, Kivela eta Roos, 2002). Immigrazioarekin, horrek,
|
batez
ere emakumeengan eragiten du, beraiek baitira etxearen ardura hartzen dutenak eta hainbat gauzari aurre egiten dietenak: familiaren zailtasunei eta deserrotze sozial eta afektiboari (Mogollón eta Vázquez, 2006).
|
|
|
Estonia eta Zipreko kasuak nabarmendu behar dira, doktore tituluen %60 baino gehiago emakume bati eman baitzitzaion, edo Portugal, Italia, Letonia edo Lituaniako tituluak, %50 baino gehiago. Eurostaten arabera, azken hamarkadetan gero eta gehiago dira bigarren hezkuntzatik unibertsitatera pasatzen diren ikasleak, eta
|
batez
ere emakumeak. Espainian, 30 eta 34 urte bitarteko emakumeen ehunekoa goi mailako hezkuntza mailarekin (%43 eta %34, hurrenez hurren) eta 50 eta 54 urte bitarteko tituludunen ehunekoarekin (emakumeen %16 eta gizonen %23) alderatuta ikusten da hori.
|
|
|
CONSUMER EROSKI Munduko Osasun Erakundeak (OME) 1992an onartu zuen fibromialgia atzematea zaila denez, infradiagnostiko maila handia da.
|
Batez
ere emakumeei eragiten die, eta, neurri handiagoan, 20 eta 50 urte bitarteko pertsonei. Patologia horren jatorria ez da oraindik ezagutzen, baina sarritan ikusten da zenbait egoerak lagundu egiten dietela gaixotasun kronikoak, traumatismoak, karga fisiko edo emozional larriak eta infekzio prozesu biriko jakin batzuk izateko joera duten pertsonei, Fibromialgiarako eta Neke Kronikoaren Sindromearen Fundazioak jakinarazi duenez.
|
|
|
Hamar pertsonatik batek barizeak ditu. Erasandakoek,
|
batez
ere emakumeek, hanken astuntasuna, karranpak, azkura eta min handiak izaten dituzte. Zangoetako zainetako balbulek behar bezala funtzionatzen ez dutenean garatzen dira, eta, egoera normalean, odola bihotzera itzultzen laguntzen dute.
|
|
|
Hala ere, hamar urte geroago, zenbait erreklamazio ez daude gustura. Alde batetik, ezgaitasuna duten pertsonen hainbat erakundek programak jarri dituzte abian,
|
batez
ere emakumeen inguruko zaurgarritasuna agerian uzteko. Era berean, Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioak berak, Ezgaitasuna duten Pertsonentzako II. Ekintza Planean(), “lehen aldiz” aipatzen zuen, Ezgaitasuna duten Pertsonen Ordezkarien Espainiako Batzordeak (CERMI) gogorarazi duenez, generoaren ikuspegia planaren printzipio zuzentzaileetan.
|
|
|
|
Batez
ere emakumeek aterako diote zuku filmari. Alde femeninoa garatze bidean duten gizonezkoek ere asko ikasiko dute.
|
|
|
Nikaraguan Rositaren antzeko kasuak egunero izaten dira, baita mundu osoan ere. Halako indarkeria sexista krudelen kontra gogor aritzen gara, gizalegeak hala agindutzen digulako eta
|
batez
ere emakumeak garelako.
|
|
|
Sexua presente dago, ez bakarrik gure imajinazio morbidoan, baizik eta esplizitu edo ezkutuan hainbat lanetan. Botilen instalazioaren aurrean agertzen diren bi natura hiletan,
|
batez
ere emakume baten biluzia hildako animalien buruekin erakusten duen horretan, sexua eta heriotza Dali gogorarazten duen modu nahiko zuzenean aurkezten dira. Eta are argiago erakusketa aretoaren azken aldarean agertzen diren sex shopetatik hartutako lau plaka karteletan:
|
|
|
Hazkundea, labur esateko, zerbitzu pribatuetan edo sektore publikotik pribatizatu diren enpresetatik dator, eta
|
batez
ere emakumeak dira. Sektore baztertuenak, soldata eta baldintza kaskarrenak dituztenak, afiliatzen ari dira.
|
|
|
Ez nion sufritzen ari zen pertsonari inolako kasurik egin, nire probetxurako baliatu nuen istorioa. Ez nuen inolako ahaleginik egin pertsonaien,
|
batez
ere emakumearen larruan sartzeko, hura ulertzeko, adierazi du. Emakume hura ulertzeko ahaleginean hasi zen liburu honen ideia lantzen.
|
|
|
Horiez gain, beste ondorio batzuk ere aipatu dituzte sindikatuek, esate baterako, lana eta familia bateratzeko zailtasunak. Hori dela eta, askok lana utzi behar izan dutela uste dute,
|
batez
ere emakumeak. Europako Batasunean gizonezkoen %29k izaten dituzte lan egun luzeak, emakumeen bikoitzak, alegia.
|
|
2009
|
|
|
Egoera horrek asebetetze falta handia eragiten du, bai pazienteen artean, bai mina arintzeko ardura duten osasun profesionalen artean. Fibromialgiak pertsona gutxi batzuei eragiten die,
|
batez
ere emakumeei. Nahaste horretan, min orokorra, aldarte gorabeherak eta nekea sintoma garrantzitsuak dira.
|
|
|
Bi milioi espainiar inguruk,
|
batez
ere emakumeek, pairatzen dute gaitz hori, neke kronikoa eragiten duena
|
|
|
Artritis erreumatoidea gaixotasun sendaezina da, eta sistema immunitarioan izandako akats batek eragiten du, batez ere esku eta oinetako artikulazio txikietan. Munduko bost milioi pertsonak baino gehiagok pairatzen dute,
|
batez
ere emakumeek. Gaixotasun periodontalaren kasuan, hantura bakterioengatiko toxinek eragiten dute.
|
|
|
Nori ematen zaion arreta Bakartasuna termino femeninoa da.
|
Batez
ere emakume alargun edo ezkongabeei eragiten die, ez baitute ez seme alabarik ez hurbileko ahaiderik. Beste batzuetan, liskarrak eta etsaiak dira egoera horren arrazoia, eta, beraz, konpainiaren bidez bizi kalitatea hobetu nahi da.
|
|
|
Gosaldu baino lehen, hartu zopa koilara bat oliba olio edo baso bat ur epel… Horiek dira idorreria zuzentzeko herri altxorraren osagai diren etxeko erremedio batzuk. Idorreria hori Espainiako biztanleen %20 ingururi eragiten die,
|
batez
ere emakumeei eta adinekoei.
|
|
|
Nahiz eta patologia horretan hilkortasun indize baxua erregistratu den, adinean aurrera egin ahala handitu egiten da, eta lanerako ezintasunaren arrazoia da. Haien nagusitasuna handia da,
|
batez
ere emakumeen artean. Hala ere, nahiz eta zenbait faktore erabakigarriren aurka ezer gutxi egin daitekeen, azterketa askok diote gehiegizko pisuaren eta artrosiaren arteko lotura garrantzitsua dela.
|
|
|
Hori dela eta, azukre eta energia horiek hartzen dituztenek ez dute kontsumo hori konpentsatuko gero eta gutxiago hartuz. Txokolatea, gozoa baino gehiago Elikagai jakin batzuk, bereziki txokolatea, jateko etengabeko eta neurriz gaineko desioa konpultsio kronikoa da, eta jende askori eragiten dio,
|
batez
ere emakumeei. Britainia Handiko txosten baten arabera, Erresuma Batuko herritarren% 75ek onartzen dute arazo larria dutela gozoki horren kontsumoa kontrolatzeko.
|
|
|
Andreak eskaera egin nahi die Nafarroako Gobernuari eta udalei orekatu dezaten obretarako funtsaren maskulinizazioa, eta bereziki babestu ditzaten menpeko pertsonak zaintzeko zerbitzu publikoak; izan ere, zerbitzu horietan
|
batez
ere emakumeek lan egiten dute, eta, aldi berean, zerbitzu horiek zama kentzen diete familiako emakume zaintzaileei, osasuna, enplegu ordaindua eta bizitza pertsonala izatea eragozten duen zama hori.
|
|
|
Emakumeak soldatapeko lanean hasi eta, kasu askotan, genero desberdintasun sakonak etorri dira horrekin batera. Horrela,
|
batez
ere emakumeok lan egiten dugun sektoreak, 3 adineko egoitzak, eguneko zentroak, etxeko laguntza, garbiketa... gutxiago kontsideratzen eta okerrago ordaintzen diren sektoreak dira.
|
|
|
Mota horretako baieztapenak entzuten ditudan bakoitzean,
|
batez
ere emakumeen ahotan bada, urduritu eta, zergatik ez esan, haserretu egiten naiz. Zalantza izpirik gabe, emakumeon arteko harremanak desitxuratzen dituzten gezurrezko topikoak dira, eta patriarkatutik hala sinestarazi nahi diguten arren, maltzurkeriaren genea ez dator emakumeon DNAn; elkar larrutzen duten gizon asko ezagutzen ditut nik.
|
|
|
Hiria kolektiboko Oihane Ruiz arkitektoak Kaleak berdintzen proiektuaren nondiko norakoak azaldu ditu: Hainbat tailer egin genituen helduen hezkuntzan,
|
batez
ere emakumeekin, Hiri Debekatuaren kontzeptuari buruz, eta hori zabaldu nahi izan dugu, herritarrei egunerokotasunean Tolosa nola bizi duten adierazteko tresna bat sortzea pentsatu genuen.
|
|
2010
|
|
|
Editoreak hala esan zion: " Ez zaitut mindu nahi, Laura, baina onar dezagun
|
batez
ere emakumeak dituzula irakurle". Eskuliburu bikaina, edonori burua astintzeko.
|
|
|
Fulani etniako Artzain musulmanek nekazari kristauen hiru herri eraso dituzte gauean. Fusilekin, metrailetekin, errebolberrekin eta aihotzekin armaturik, Dogo Na Hauwako, Ratsateko eta Jejiko etxebizitzetan sartu dira gaueko 02:00ak eta 5:00ak artean eta bertan zeuden herritarrak,
|
batez
ere emakumeak eta umeak, hil egin dituzte.
|
|
|
Horrela, emakumezkoen kasuan, pobrezia errenta terminoetan neurtzeaz gain, esanguratsua da berau denbora terminoetan aztertzea. Pobreziaren dinamika ezagutzeko, beharrezkoa da denboraren kontzeptua aztertzea,
|
batez
ere emakumeen lanaren zatihandi bat, etxeko lanak, ez dagoelako diruz zenbatetsia, baina denbora terminoetanneurtu daitekeelako.
|
|
|
Era berean, antsietateari edo antsietateari datxekion erreakzio bati erantzuten dio, eta irenste konpultsiboaren arrazoi ohikoenetakotzat jotzen da, hainbat arrazoi direla medio sortzen dena, hala nola bizi poztasunik eza, norberaren erakargarritasun fisikoarekiko segurtasunik eza edo autoestimurik eza. Sortzen den kontsumo irrazionalak, garaiz gelditzen ez bada, obesitatea ekarriko du,
|
batez
ere emakumeen artean, “tripakada” gehiago eragiten baitituzte. Argaltzeko dietak egiteko duen pisuagatik eta obsesioagatik kezkatuta egoteak gehiago jatera bultzatzen du, lasaitzeko.
|
|
|
Hasieran sintomarik agertzen ez den arren, gure herrialdeko gaixotasunik ohikoenetakotzat hartzen da. Hezurrei eragiten die,
|
batez
ere emakumeei, eta bizi itxaropena handitu denez, osasun publikoko arazo bihurtu da azken urteotan. Hala ere, bizimoduan aldaketa txikiak eginez eta nahaste metaboliko hori jasateko arriskua duten pertsonen kontrol medikoa eginez gero, tratamenduen emaitzak prebenitzen eta hobetzen lagunduko lukete.
|
|
|
Testean abiadura seinaleei buruzko atal bat eman zen, eta inkestatutakoen% 73,5ek erantzun zuen istripuak saihesteko helburua dutela. Hamar gidaritik zazpi abiadura seinaleek adierazitako mugez fidatzen dira,
|
batez
ere emakumeez. Hala ere, espainiarren %40k uste du abiadura mugatzeko seinaleek ere helburu bera dutela, eta beste erkidego askotan, hala nola Euskal Autonomia Erkidegoan, Murtzian, Gaztela eta Leonen, Errioxan, Nafarroan, Galizian, Katalunian, Gaztela Mantxan, Extremaduran edo Asturiasen, gidarien %50ek edo gehiagok uste dute abiadura seinaleak ez datozela bat benetako arriskuarekin.
|
|
|
Malko bidearen ukipenak izaten dira malko bidean eragozpen larriak, malkorik eza edo bidea oztopatzea eragin dezakeen malko jario etengabea, ospitaleko oftalmologoarengana,
|
batez
ere emakumeengana, joateko arrazoi nagusia. Horiek ebazteko ohiko metodoa ebakuntza kirurgiko klasikoa izan da, ia mende batean aldatu ez dena.
|
|
|
Hiru hilabetetik gorako ukipena patologikoa da, baina, oro har, ez da hiru astetik gorakoa izaten. Helduen kasuan, infekzioa
|
batez
ere emakumeetan gertatzen da; kasu horietan, oftalmologoarenbisiten %77 egiten da, eta faktore hormonal edo genetikoekin lotzen da. Laser berriak Begi lehorraren tratamendurako, malko artifizialekin bustitzea gomendatzen da, egunean behar adina aldiz.
|
|
|
Baina nerabezaroan, anorexiaren arriskuez zuzenean ohartarazten duen informazioa ez da hain erabilgarria, eta, are gehiago, formaren arabera, kaltegarria izan daiteke. Lehen sintomak 13 eta 16 urte bitartean agertzen dira,
|
batez
ere emakumeen artean, eta mutil bakoitzak 9 neska ditu. Jatorrian faktore genetikoak, psikologikoak, familiakoak eta soziokulturalak bilatu behar dira.
|
|
|
Imagen: Sharon Mollerus Generoagatiko desberdintasunak nabariak dira,
|
batez
ere emakume helduengan. Adin jakin batean, haren ondorioak ezin dira ezkutatu, bizitza osoan desabantailak pilatzen baitira.
|
|
|
Onura ekonomikoa handia izango da, tumore gaizto asko “botiken kapsula batekin” tratatu ahal izango baitira, dio Gascónek. Biriketako minbizi jakin baterako pilula tratamendua onartu da,
|
batez
ere emakume ez erretzaileek jasaten dutena. Sendagai horiek lortzeko, zientzialariek bereizi egin behar dituzte, 100.000 generen artean, gaixotasunean zerikusi handia dutenak.
|
|
|
Txantxarra prebenitzen duten txikleak sortzea izan zen emaitza. Gozoki eta Txikle Fabrikatzaileen Espainiako Elkartearen datuen arabera, gozokien merkatua ez dago soilik haurren artean, baizik eta gero eta lurralde handiagoa hartzen du helduek (16 eta 65 urte bitarteko Espainiako biztanle helduen %50, 6k gozokiak edo txikleak kontsumitzen ditu,
|
batez
ere emakumeak). Azukrezko gozokiak dira gehien eskatzen direnak, baina azukrerik gabeko aukeraren aldeko joera etenik gabe doa:
|
|
|
Zazpi ahizpetan zaharrena zen eta ez zuen heziketarik jaso, horrenbestez, Burgosen familia aberats batentzat neskame lanetan hasi zen. Ama Kandida bere barne beharrak aztertzen ari zen garai hartan, eta Miguel Herranz jeusitaren laguntzarekin bere etorkizuna erlijiora eta heziketara bideratzea erabaki zuen,
|
batez
ere emakumeei zuzenduta. Salamancara joateko erabakia hartu zuen Ama Kandidak, garai hartako hezkuntza gune nagusia bertan zegoelako.
|
|
|
Ikerketa horretan jasotakoaren arabera, enpresa gehienek lanpostuak" desegin" egin dira edo, hoberenean," daudenak mantendu". Bestetik, langabe gehienek" prestakuntza gutxi dute,
|
batez
ere emakumeek". 75 enpresetan inkestaSEEk ikerketa egiteko ibarreko 75 enpresatan inkesta egin zuen, enpresen %26, 32 eta langileen %59, 94 hartzen dutenak.
|
|
2011
|
|
|
Lotsagarria iruditzen zait. Kirol gutxi egiten dela iruditzen zaizu. Bai, zalantzarik gabe, egoerak okerrera egin du azken urteetan eta
|
batez
ere emakumeen kasuan. Lehen Sasoetan, baita Michelinen ere, nesken saskibaloi taldeak zeuden, atletismokoak,... baina orain?
|
|
|
Gorputzak hiru edo lau gramo burdina dauka, eta heren bat odolean dago. Burdin faltak anemia ferropenikoa sortzen du, eta
|
batez
ere emakumeetan ager daiteke, kirolarien kasuan ere burdinaren falta ohikoa izaten da. Haragia, arraina eta arrautzak dira kalitate oneko burdina ematen dituzten elikagaiak.
|
|
|
Hamerren jantziak arboreenen antzekoak dira, baina sofistikatuagoak,
|
batez
ere emakumeek daramatzaten koloretako gerrikoak eta lepokoak. Lepoko horiek, formaren arabera, emakumeak lehen ala bigarren mailakoak diren adierazten dute.
|
|
|
–Ezagun du berea dela. Bere eskua ikusten da tramaren hari etenak josteko tankeran, denboraren planoak atzera eta aurrera mugitzeko eran, eta mundua, gizakia eta
|
batez
ere emakumeak begiratzeko moduan. Finkatu gabeko estiloa izan dezake oraindik baina, harrigarria bada ere, Gantenbein en erabili zituen teknika gehienak bertan probatzen ditu?, zioen pasarte batean, eta idazle askok beren lehen lanak arbuiatu edo zapuzteko erakutsi duten joeraz hitz egiten zuen ondoren.
|
|
|
Badakizu, adin batetik aurrera, hondartzak eta zoriona elkarren sinonimo direla uste du jendeak.
|
Batez
ere emakumeek. Bereziki irailean.
|
|
|
Udaren hasieran alarmak piztu ziren osasun arloan. Hegaluzean eta ezpata arrainean neurtutako merkurio maila kezkatzeko modukoa zen,
|
batez
ere emakume haurdunentzat eta hiru urtetik beherako umeentzat. Abisu hori dela eta, zer den egia eta zer gezurra argitu nahi izan dugu.
|
|
|
Horren ondorioz, emakumea mendeko izaten zen nolabait, sozialki eta ekonomikoki bere senarraren mende baitzegoen. Beste eragin bat zen horrek sortzen zuen estigma soziala, gizarteak ez baitzuen ondo ikusten bananduta edo dibortziatuta egotea,
|
batez
ere emakumeen kasuan.
|
|
|
Bultzatzen ditu estatuak gobernuz kanpoko erakundeekin elkarlanean, kanpainak egin ditzaten, aukerak, mugak eta migrazio kasuetan eskubideak azaltzera zuzenduak, nori eta, pertsona guztiei laguntza emateko,
|
batez
ere emakumeei, emakume horiek, jakinaren gainean egonda, erabakiak har ditzaten eta eragotzi dezaten migratzaileen trafikoaren biktima izatea;
|
|
|
Eskatzen die estatuei, hezkuntzarako sarrera berma dezatela eta teknologia berrietara heltzea susta dezatela, honela, afrikarrek eta afrikar ondorengoek,
|
batez
ere emakume eta haurrek, baliabide nahikoak izan ditzaten hezkuntza, garapen teknologiko eta tokiko erkidegoetan urrutiko ikaskuntzarako, eta modu berean eskatzen die, ikasketa programetan historiaren eta afrikarren eta afrikar ondorengoen ekarpenaren irakaskuntza zentzuzkoa eta zehatza gehitzeko;
|
|
|
Aitortzen dugu ikuspuntu koherente eta sistematikoagoa ondu beharra, emakumeen aurkako arraza bereizkeria ebaluatu eta jagoteko,
|
batez
ere emakumeek jasan behar izaten dituzten desabantaila, oztopo eta zailtasunak, euren eskubide zibil, politiko eta ekonomikoak eta gizarte eta kultura eskubideak osotasunean egikaritu eta gozatu ahal izateko, arrazismoaren, arraza bereizkeriaren, xenofobiaren eta horrekin lotuta dauden intolerantzia moduen ondorio gisa;
|
|
|
Gomendioa egiten du ikerlan berriak egin daitezela arrazismoak, arraza bereizkeriak, xenofobiak eta horiekin lotura duten intolerantzia moduak zein eratara isla daitezkeen legeetan, politiketan, erakundeetan eta egineretan, eta zein neurritan eragin duten migratzaileen biktimizazio eta bazterketan,
|
batez
ere emakume eta haurren kasuan;
|
|
|
Ekintzarako Laguntzak noizbehinkako dohaintzak onartzen ditu, erakundearen helburuak edo programak eremu jakin batzuetan oro har betetzen laguntzeko. Vicente Ferrer Fundazioak, berriz, Indiako Andhra Pradesh estatuan inbertitzen du aurrezkiak, non
|
batez
ere emakume eta haurrekin lan egiten baitu. Ingurumenaren alde egiten dutenentzat, WWFk itsasoak, basoak, ibaiak eta, oro har, espezieak defendatzeko eta babesteko kanpainetan inbertitzen ditu dohaintzak.
|
|
|
Hala ere, emaitzek zalantza guztiak argitzen ez dituztenez eta antibiotikoen erabilerari buruz iritzi desberdinak daudenez, medikuek erabilera mugatua gomendatzen dute. Mina, beherakoa eta idorreria Heste narritagarriaren sindromea, kolon narritagarriaren sindromea izenez ezagunagoa, populazioaren %15i eragiten dion gaitz kronikoa da,
|
batez
ere emakume gazteei. Sintomatologiarik ohikoena sabeleko min arina eta irradiatu gabea da.
|
|
|
Gizarteratzea Egoera pertsonalaren ondorioz, zaila da ohiko lan batzuk egitea, hala nola eguneroko zainketa pertsonalak, etxe barruko joan etorriak edo etxeko lanak. Horregatik, funtsezkoak dira iraupen luzeko zainketak,
|
batez
ere emakumeen kasuan, ezgaitasunen prebalentzia handiagoa baitute, eta, askotan, alargun geratu ondoren, bakardade handiagoan bizi dira. “Beraz, laguntza gero eta gehiago da denborarekin”, ohartarazi du txostenak.
|
|
|
Haren iritziz, “langabeziaren drama askoz ere beldurgarriagoa da familia ugarietan, non pertsona gehiago baitaude ardurapean”. Adierazi zuen seme alabak,
|
batez
ere emakumeen kasuan, funtsezko oztopo direla lana lortzeko, eta nabarmendu zuen familia ugariaren amak direla lana lortzeko zailtasun gehien dituztenak; izan ere, “seme alabak zama gisa ikusten dituzte enpresaburu batzuek, norbaitek lana eman eta lanean eraginkorra izateko handicapa gisa”, gehitu zuen Holgadok. FEFNk eta InfoJobs ek duela hilabete batzuk sinatutako lankidetza akordioa berritu dute, langabezian dauden kideak dituzten familia ugariei laguntzeko ekintzak garatzeko.
|
|
|
Baina inoiz ahazten bada ere, Intered GKEak analfabetismoaren ondorioak nabarmentzen ditu, bai eta horri aurre egiteko programak ere, Aietirekin eta Nazioarteko Lankidetzarako Espainiako Agentziarekin (AECID) batera. Oinarrizko hezkuntzako hitzarmen bati esker, erakunde horiek hainbat gazte eta heldu trebatu dituzte,
|
batez
ere emakumeak, Guatemalan —emakume indigenen %60 analfabetoak dira— eta Dominikar Errepublikan. Hala ere, UNESCOk Guztiontzako Hezkuntzari buruz 2010ean argitaratu duen jarraipen txostenaren arabera, analfabetoen erdiak baino gehiago lau herrialdetan bizi dira:
|
|
|
Kaltzio kantitate neurritsuak, egunean 700 miligramo inguru, ezinbestekoak dira hezurrak osasuntsu edukitzeko, baina ez da beharrezkoa gehiago hartzea helduaroan hausturak edo osteoporosia izateko arriskua murrizteko, Uppsalako Unibertsitateko (Suedia) ikertzaileek egindako lan batek erakusten duenez. Zahartzean, hezurrek kaltzioa galtzen dute eta hausturak eta osteoporosia izateko arriskua areagotzen dute,
|
batez
ere emakumeen kasuan. Norberaren sufrimendua eragiteaz gain, hausturak arazo larria dira mundu osoko osasun zerbitzuentzat.
|
|
|
Bien bitartean, Entreculturasek panorama negatiboagoa marrazten du lekuz aldatutakoei dagokienez: “Indarkeriazko irtenaldiez gain, osasun baldintza negargarriak, oinarrizko zerbitzuak eskuratzeko aukera oro har ez izatea eta indarkeria izateko gero eta arrisku handiagoak,
|
batez
ere emakumeen eta nesken aurkakoak, lekuz aldatutakoak arriskuan daude ekainaren lehenean hasiko den denboraldi ziklonikoaren ondorioz”. Bere esanetan, “haize bolada batzuk dituen euria nahikoa litzateke kanpamentuetako dendak suntsitzeko, eta “etxebizitza iraunkor eta duinen irtenbideak” eskatzen ditu 680.000 desplazaturentzat.
|
|
|
Bestela, izoztu egin behar dira. Arraina eta merkurioa Arraina kontsumitzeari eta merkurioa irensteari dagokienez, gomendioak
|
batez
ere emakume haurdunei, edoskitzaroan daudenei eta haur txikiei zuzenduta daude. Talde horiei beste arrain mota bat hartzea eta merkurio gehien duten espezieak saihestea gomendatzen zaie.
|
|
|
Artikulazioen hiperlaxotasuna desordena ez patologikoa da, lokomozio aparatuari eragiten diona (hezurrak, lotailuak, muskuluak eta artikulazioak), eta gorputzaren ehun konektiboaren malgutasuna areagotzen duena, kolageno zuntzak aldatzearen ondorioz. Herritarren %12ri eragiten dio arazo horrek,
|
batez
ere emakumeei, eta herentziazko izaera handia du. Hiperlaxotasuna eta antsietatea erlazionatuta daude, nerbio sistema autonomoan arazoak dituztelako.
|
|
|
Mario Carvajal Bizi itxaropena handitu egiten da. Herritarrak gero eta urte gehiago bizi dira, eta adineko pertsonak biztanleriaren ehuneko handi bat dira,
|
batez
ere emakumeak. Testuinguru horretan, zer ezaugarri partekatzen eta bereizten dituzten jakin beharra planteatzen da, haien bizi kalitatea bermatzeko.
|
|
|
4 Eguneroko bizitza: etxeko eta familiako laguntza Adineko askok dute bakardadea,
|
batez
ere emakumeek, bikotekidea galdu ondoren. %63k baino gehiagok betebehar gutxi edo ezer ez du egunean zehar.
|
|
|
Badakigu horrelako eraldaketek denbora daramatela. Giza eskubideak errespetatzea eguneroko borroka da,
|
batez
ere emakumeen eskubideak errespetatzea. Izan ere, erresistentzia zibileko prozesu horietan parte hartzeak agerian utzi zuen autonomia handiagoa nahi zuela.
|
|
|
" Dirudienez, punturen batean, patuak guretzat ehuntzen duen sarean hari muturren bat geratu zen solte edo gaizki josita", iradokitzen du Magiaren narratzaileak; eta, segur aski, irainak jasan zituen neskatoaren erresumina ere sumatzen da hor, betiere halako atsegin maltzur bat sentitzen baitu bere pertsonaiei segadak jartzean,
|
batez
ere emakume zahar burgoiak direnean. Parabola bilakatua, existentzialismoaren aurretiazko gezurtatzea!?, Magiari duin iritzi zioten L. Intransigeant egunkarian agertzeko, beste kontakizun labur askori ez bezala, kontserbatuak, desagertuak edo sinpleki proiektu izatetik pasatu ez zirenak, hau da, eleberriak burutzeko laborategi gisa baizik erabili ez zirenak.
|
|
|
Bazen oraindik beste gauza bat beheko jendeak,
|
batez
ere emakumeek Trois Rivièreskoei barkatzen ez zietena: Marieren edertasuna.
|
|
2012
|
|
|
–Emakumeen aldeko lege asko emakumeen parte hartzerik gabe egin dira. Herritarren,
|
batez
ere emakumeen, eskubideen alde lan egiten dela esaten da, baina ez dira kontuan hartzen. Emakumeek eurek hartu behar dute parte euren aldeko prozesu politikoan?.
|
|
|
Lehenik eta behin, azterketa zientifiko bakar batek ere ez du frogatu eraginkorrak direnik, hau da, biotinari egozten zaizkion erorketen kontrako propietateak dituztenik. Bigarrena, xanpu horiek zaldientzat direla, eta, beraz, osaera berezia dutela animalia horren ilea hegaluzea geratzeko, eta hori ere giza ilearen kasuan lortzen dela dirudi,
|
batez
ere emakumearen kasuan. Baina ez da ahaztu behar zaldien azalaren PHrako diseinatuta daudela, eta ez giza azalaren PHrako; beraz, epe luzera, kaltegarriak izan daitezke.
|
|
|
Emakumearen oinetakoen estetika eta moda markatzen dituzten joerek doitze zehatzagoa egitera behartzen dute, produktu horren erosotasuna eta funtzionaltasuna bermatzeko. Hala ere, giza oinaren morfometrian dauden desberdintasunak direla eta, oso zaila da erabiltzaile bakoitzari bere aldetik egoki egokitzea, eta IBVk azaldu zuen oinetako horiek,
|
batez
ere emakumeen kasuan, deserosoak eta osasungaitzak direla maiz. Hallux valgus (juanikote esaten zaio) oinaren deformaziorik ohikoena da, eta bost emakumetik bati eragiten dio helduaroan.
|
|
|
Fibromialgia,
|
batez
ere emakumeena, min iraunkor eta orokorra da muskulu eremu zabaletan.
|
|
|
MEF2D, TGFBR2, PHACTR1 eta ASTN2 Halaber, azterketak berretsi du migraina izateko joera genetikoa dela, nahiz eta ingurumen faktoreek eragiten dituzten krisiak eta maiztasuna zehazten duten, vhir ek azaldu du. Migraina buruko mina da, biztanleen %12ri eragiten diona,
|
batez
ere emakumeei. Migrainaren “erasoak” noizbehinkakoak eta errepikariak dira, eta gertatzen direnean, guztiz ezgaitzaileak dira.
|
|
|
Analfabetismoak 793 milioi pertsonari eragiten die mundu osoan,
|
batez
ere emakumeak eta neskak, pobreziaren eta gatazken aurkako tresna izan arren.
|