|
2000
|
|
|
Bere arrazoiak, noski. Alde batetik, erakunde armatuak egindako gogoetaren eta hausnarketaren ondorioz, komenigarria da azpimarratzea, ETAk ez zion su etena eskaintzen Estatuari, baizik eta euskal gizarteari eta, batez ere, abertzaletasunari (EAJ PNVri
|
batik
bat) egiten zion eskaintza. Bestalde, eta hau da sakoneko gogoeta politikoa, erakunde armatuak, agiriaren arabera, uste du EAJ PNV, ELA eta EAren partetik jarrera politikoaren aldaketa sakon bat dagoela edo egon daitekeela, eta horrek bide ematen diola pentsatzea ETAk bere estrategian aldaketa mamitsuak egin dituela.
|
|
|
Horrelako prozesuei buruz, ezin da pentsatu administrazioak edo Euskaltzaindiak egingo dutela; ez, ez, halako prozesu batean jende askok eta maila askotan inplikatu behar du.
|
Baten
batek hartu du gidaritza eta proposamenak egiten hasi baina jendea modu askotara bildu da lanera, besteei begira egon gabe. Jende asko dago eskoletan, udaletan, herrietako txokoetan... eta guztien artean gauza asko egin daiteke.
|
|
|
|
Batik
bat gurasoekin edo irakasleekin irakurtzeko dira. Ipuin errazak dira berez.
|
|
|
Hamaika ziren. XVI. mendean uholdea gertatu zen, Erriberarantz
|
batik
bat, oraindik ez baitziren Ameriketarat joaiten.
|
|
|
Bai, baina zure lana irakurtzerakoan bistan da populazioaren bilakaera baldintzatzen zuena aztertu duzula
|
batik
bat.
|
|
|
Hutsa.
|
Batik
bat sermoi mordoa entzutea egokitu zait. Gure danbolintero eginkizunean, urtean hainbat aldiz (San Sebastian, Aste Nagusia, Koruko Ama Birjina...) Udal Korporazioari Meza Nagusira laguntzea izaten da, besteak beste.
|
|
|
Goian, ezkerraldeko argazkian ikusten den bezala, eskuhuskako partidak jokatzen ziren hasieran, baina berehala erremonteak hartu zuen txanda. 1933ko martxoaren 3an, Atano II.a eta III.a, Echave IV.a eta Urcelayren aurkako partida bukatzear zegoenean,
|
bat
batean sutea piztu zen. Gertaera honen lekukoa izan zen Miguel Pelay Orozcok «Pelota, Pelotari, Fronton» liburuan ederki kontatzen digu.
|
|
|
|
Bat
bateko jardunean ere bertsolariak gori gori aritu izan dira sarri eta horietako batzuk topa daitezke antologia honetan: Txirrita, Pello Errota, Lazkao Txiki, Iturriaga, Egaña, Peñagarikano, Sarasua, Lujanbio...
|
|
|
Nik hori guztia egin dut eta uste dut nahiko ona naizela gauza horietarako. Halako
|
batean
batek esan zidan: «
|
|
|
«Gizon zuzena loratzen da nola palmondoa» esaera jasoa du Ibon Sarasolak bere Euskal Hiztegian eta horixe etorri zitzaidan burura negu hotz honetako lehengo egun batean. Donostiarrak ikuskizunak antolatzen iaioak direna badakigu honez gero euskaldunok; dirua soberan eta... esango luke
|
baten
batek. Negu neguko egun batean ikusi ez dut bada garabi ikaragarri horietako bat palmondo ikusgarri bat ipurditik atera eta haruntzaxeago, itsasoari begira diren etxe horietako batean landatzen!
|
|
|
azaltzen digu Iñaki Pangua «Zine oro» saioko zuzendariak. Oraingo ekimenak hala ere, gazteria erakarriko du
|
batik
bat, oso zaila baita filmak erdaraz ikusteko ohitura duen jendearen
|
|
|
Bertan lastoa gordetzen duten aterpetik ezkerrerantz doan bidea hartuko dugu. Artadia labore lurrek ordezkatu dute, larre eta belardiek
|
batik
bat. Simaur pilak ere beha daitezke bidean zehar.
|
|
|
Ausardia EAJn, eta ez nolanahikoa, `erosotasunean' bizitzera ohitua dagoen alderdiari ezin baitzaio samur egin
|
bat
batean zikloiaren erdigunean egotea; bizi dugun gatazka giroak ezin diezaioke besterik eskaini euskal gizartean halako ordezkaritza eta erantzukizuna duen alderdiari, eta goxoa ez den gozokiari heldu behar diote jeltzaleek eta bereziki Ibarretxe lehendakariak.
|
|
|
Beste alderdi bat da hori. Hastapenean, nire musika produkzioan oinarritua zegoen
|
batik
bat, eta lan horiek eszenatoki batera eramateko beharrezkoa zen teknologia ez zen esistitzen. Zuzeneko abantaila momentu batean sor daitekeen magia hori da.
|
|
|
Jendearen ezjakintasunak eraginda, bideak egitean makinek hausten dituzte, zuhaitzak moztean gainera bota... Bestetik, arkeologoek indusketetarako dirua jasotzen dute
|
batik
bat, baina ia ez berriztatzeko. Historiaurreak utzitako ondarea den arren, ez dugu batere zaintzen
|
|
|
Aldi berean, bere
|
bat
bateko hedapenak errotiko arazoa dakarkigu: ekonomia ereduen bateragarritasuna gizakiaren oinarrizko xedeekiko eta aukera berdintasunarekiko.
|
|
|
Barietate hauen artean negu amaieran eta udaberri hasieran azoka guztietara zabaltzen diren marrubi erraldoiak dira ezagunenak. Andaluzian ekoizten dira,
|
batik
bat, marrubi puska hauek. Eguraldi bikainak direla-eta inon baino azkarrago hazten direnez, dirutza ederra egiten dute hango nekazariek.
|
|
|
Eleberria errealistatzat jotzen duzu, baina magikotasun puntu
|
bat
bat ere badu nire irudiko.
|
|
|
PSOEren baitan eta haren inguruko esparruetan hauteskunde emaitzei buruz egiten den hausnarketak, noski, zerikusi zuzena du
|
bat
bateko hoztasun honetan. Iada hiltzaile frogatuak diren hauei urte askoz eman zaien babes konplizea dela porrotaren zergatietako bat aho batez aitortzen du mundu guztiak, eta onartzen da etapa beldurgarri hartan inplikaturik egon zirenak betirako baztertzea dela zulotik ateratzen hasteko lehen baldintza.
|
|
|
Urtez urte kopuruak gora egin zuen, eta 1989an, punturik gorenera iritsi zenean, 2.000 bertsopapera bildu ziren. Hainbesteko ume koadrila bideratu ezinda, geroztik ikastolei geletan bahea pasatzeko eskatzen zaie, eta egun 1.600 karpeta banatzen dira urtero, bertsoak izkiria ditzaten; eta
|
bat
batean 60 gaztek hartzen dute parte.
|
|
|
Idatziz trebeagoak dira.
|
Bat
batean 14 urtera arte neska dezentek parte hartzen du, baina hortik gora bakandu egiten dira". Arantzazu Loidiren arabera," baliteke hau neskei nerabezaroa lehenago iristen zaielako izatea:
|
|
|
Herri Irratian hasi ostean Bizkaia Irratia sortu zen, eta bizkaiera lantzeko orduan ere ezinbesteko erreferente bihurtu da azken urteetan, egunero egunero egindako lan eskerga dela-eta. Baina ia ia elizaren magalera bilduta egon da, edo inguruko sektoreen babesean, horietako zenbait sarri euskara batuaren aurka, denboran atzera joan ahala
|
batik
bat. Gailendu den euskararen normalizazioaren aldekoek ere behin baino gehiagotan eman diote lepoa etxeko euskarari eta euskalkiari.
|
|
|
Euskarari" hizkuntza gutxitu" en baitan sartzea ez zaio batere mesedegarri, bere buruan gehiago sinesteko,
|
batik
bat.
|
|
|
Hemen ez dago literatura egiten edo idazten ikas daitekeneko ikuspegia. Badirudi idazlea idazle jaiotzen dela, negutegitan dituztela eta
|
bat
batean idazle labealdi bat etortzen dela. EEBBetan kontrakoa gertatzen da.
|
|
|
Enkarguzko lanek oso fama txarra dute, baina gero zure buruarekin ezustekoak ere hartzen dituzu. Enkarguz lan batzuk egin eta
|
bat
batean pentsatzen duzu: " Kontxo, ba ez dira hain txarrak eta hau ez nukeen sekulan egingo eskatu izan ez balidate".
|
|
|
" Badirudi azken sei hilabetetan merezi duen lanik ez dela atera". Eta
|
bat
batean, hurrengo bi hilabetetan, hiru liburu on argitaratzen dira. Boladak izaten dira eta, orokorrean, ez zait iruditzen kalitatearen maila jaisten ari denik.
|
|
|
Behin, Izurgi izurdearen kontzertura joan zen Marmokiñe. Kontzertuaz gozatzen ari zela,
|
bat
batean, arrantza ontzi ikaragarri bat ikusi zuen hurbiltzen. Itsasora bolanta sareak bota eta beldurra nagusitu zen itsasoko biztanleen artean.
|
|
|
Jakin genuen turistekin hizketarako uzkur xamarrak omen zirela, errezelo handia izaten zutela eta ez da harritzekoa. Korsoz hizketan somatu genuen jendea, barnealdean
|
batik
bat. Italiera kutsu handiko frantses moduko bat izan zitekeen gure belarrietara eta jakin genuen halaber, onarpenaren aldeko borrokan lanean ari zirela.
|
|
|
Izan ere, talde artistiko irekia dugu La Nave, bere lanetan dramaturgia, performancea, margoa, eskultura eta musika nahasten dituena. Ikuskizun handiak taularatu arren, gizarte gaiak lantzen dituzte, herri antzerkiaren gazi gozoen iturritik edanez, ihauterietatik,
|
batik
bat. Zuzendaria Elena Bezanilla dugu, Sevillan aspaldi bizi den bilbotarra, triki punk doinuaren aitzindaria, gaztetxez gaztetxe ibili zena.
|
|
|
Eta etorkizun hurbila ere korapilatsua izango da, guruzbide honetan, marko politiko honen agonia luzatzeak, gatazka, enfrentamendu militarra eta guztion sufrimendua dakartzalako, eta horren alternatiba gisa, burujabetzaren estrategian sakontzeak, hainbat galdera jarriko dituelako mahai gainean. tokatu zaigun egoera kritiko hau, indar espainiarren aldetik,
|
batik
bat, Araba bezalako herrialde batean ez da alferrik erabiltzen ari.
|
|
|
Bizkaiko euskararen egoera hori dela ezaguturik, edonori erazko irudituko zaio Zamudioko euskara elkarteak eta Iñaki Gaminde irakasleak elkarlanean gauzatu duten hasierako lana. Halaz guztiz,
|
baten
bat Zamudioko euskara aztertzen jarraitu guran badabil, badu oraindik zeri oratu.
|
|
|
28 urte, bergararra. Orain arte prentsa idatzia landu du
|
batik
bat: " Euskaldunon Egunkaria" n," Argia" n eta" Aretxagazeta" n ibilia da.
|
|
|
Eta lotu ditzagun komunikabide orokorrekin. Hauek,
|
bat
batean, sekulako berriemaile taldea izango lukete, berriemaile tokikoak, profesionalak eta multimedian trebatuak, edozein euskarritarako eduki hornitzaile izateko prest. Erdarazko komunikabideek ezin dute horrelakorik egin, hau euskarari diogun atxikimenduari esker bakarrik egin daiteke.
|
|
|
Omenaldiak beti berant, baina etorkizunaz baino hemengo historiaz arduratu zela mahaigaineratu beharra dago, zeren eta oraintxe plazaratu diren" Me dijo la virreina" eta,
|
batik
bat," El coqueto don Sancho Sanchez" (1937) horren adibide garbia baitira.
|
|
|
Esperientzia pertsonal batetik abiatu nintzen, eta terapia moduko bat izan zen niretzako. Egun batean nire gurasoak jatetxe batera joan eta afaltzen zeudela,
|
bat
batean aita hil egin zen. Amak deitu eta gertatutakoa kontatu zidan.
|
|
|
Nik proiektu asko ditut baina soilik diru nahikoa biltzen dudanean burutzen ditut. Madrilen eta Gasteizen proiektua interesgarritzat jotzen dela ikusten dudanean eta,
|
batik
bat, diru laguntzak jasotzeko aukera dudala ikustean, orduan hasten naiz lanean. Ez diot teknikari garrantzi handiegirik ematen.
|
|
|
Lehenik ikusi duguna da guztion ustez gure hizkuntzaren batasuna behar beharrezkoa dugula. Batasuna noski ez da Euskaltzaindiak egin dezakean gauza, eta are gutxiago
|
bat
batean egin dezakeana. Batasun hori, euskara idatziaren batasunaz mintzatu geranez gero, euskal idazle eta irakasleen eskuetan dago, Euskaltzaindia gidari eta laguntzaile dutelarik.
|
|
|
Iaz, Zarauzko estropadetan.
|
Bat
batean aurtengoa estropada horien 25 urteurrena zela ohartu nintzen... nahiz eta egiaz 23 edizioa izan.
|
|
|
Ni beti egon naiz zigortua, eta beti izango naiz arraunaren historian zigortua. Lehenago ere bi hilabetez ez jokatzeko zigorra jarri zidaten, eta bi hilabeteak Kontxako bigarren estropadan betetzen nituelako, zigorra egun bat luzatu zidaten, Kontxan parte hartzen ez uzteagatik; lapurretan egin edo
|
baten
bat hil banu baino okerrago. (Epaileak maneiatu egiten dira...).
|
|
|
Herri honen hizkuntzaren biziraupena ziurtatzeko Konstituzioa aldatzea eskatu dugunean, ez dela posible erran zaigu Paristik. Orain, aldiz,
|
bat
batean, erreferendum bat muntatzen da Konstituzioa aldatzeko; politikaren interes eta jokoaren arabera betiere. Jukutriaz beteriko joko horren aitzinean ABk uste du erreferenduma baliatu behar dela, baina ez bost urteko edo zazpi urteko agintaldia erabakitzeko, baizik eta erakusteko hemen bizi nahi duen herri bat dagoela.
|
|
|
Urte asko pasatu behar izan ziren Lizarrara ailegatzeko. Txibertatik Lizarrarako bidea luzea, luzeegia, izan da abertzaleontzako eta,
|
batik
bat, garesti ordaindutako ibilbidea. Hala ere, EAJ k oso ibilbide desberdina hartu arren, urte askotan gure etsaiekin elkarlanean egon arren, eta horren ondorioak Ezker Abertzaleak ordaindu arren, orain dela bi urte berriro aukera bat mahai gainean jarri zen abertzaleon arteko elkarlana eta konpromisoak bideratzeko.
|
|
|
Hala ere, aurten deia Ipar Euskal Herrira ozenago iritsi zedin saiatu dira antolakuntzako kideak. " Deialdi nazionala izanik haiek ere kontuan hartu behar ditugu, eta
|
batik
bat jakinda herri dantzetan aberastasun handia dutela beraiek eta erakusteko gauza asko dituztela esparru horretan", dio Juantxo Maya Ereintzako lehendakariak. Horregatik, aurtengo egitarauaren berrikuntzarik nagusiena Lapurditik dator.
|
|
|
Maulerako bidean Behazkane, jada Zuberoan Domintxine (frontoi, Herriko Etxe eta
|
batik
bat elizak sortutako osotasun ederra), Etxarri (XIX.eko Berpizkundeko Jauregia) eta Arue (XVIII.eko Joantho ren Jauregia) herrixketatik pasako gara.
|
|
|
Euskal zinea ikertzeko zaletasuna izateaz gainera, Euskal Herriko errealitatea zinearen bitartez aztertzeko zaletasuna dutenei eskainia dago,
|
batik
bat," Ikusgaiak", Eusko Ikaskuntzako zine sailak aldiro kaleratzen duen aldizkari hau. Donostiako Zinemaldian aurkeztu zuten bere laugarren zenbakia, non, besteak beste, honoko gai hauek aztertuak dauden:
|
|
|
" Ruido" estudioan hainbat rock eta pop talde ekoiztu eta grabatu ditu. Antzerki eta dantzarekin ere harremandu da inoiz eta hainbat lan burutu du telebista eta irratirako,
|
batik
bat publizitate kanpainen alorrean.
|
|
|
Nik ere, luzemetraiarena lasaiago hartzen dut.
|
Batik
bat azken urte honetan aukera hurbilak izan ditut. Baina garbi ikusten ez dituzun proiektu handietan ez dakit aterako ziren hala ez, zuk ez duzu zure aldetik dena ematen aurrera atera dadin.
|
|
|
Aitzitik, ekoizle gisa aritzea, kanpo belarriarena egitea ere gustatzen zait. Dena den, orain ekipoak handitzen ari naiz
|
batik
bat soinu bandei begira.
|
|
|
Etxeko gazteenei zuzentzen zaie
|
batik
bat Aingeru Epaltza bere azken idazlan honetan, baina helduaroan sartuta gaudenontzat ere oso aproposa gerta dakiguke. Izan ere, futbolzale ez dena, futbola izango ez balitz hilko liratekeela ematen duen pertsonaz inguraturik bizi da...
|
|
|
Zein erabaki? Bada,"
|
bat
batean, Indian orain arte pribilejioz beteta bizi izandu diran 279 marajak, beste edozein erriko seme bezala begiratuak izango dirala Gobernuarengandik". Eta hori eginez, Z. ARGIArentzat," Indira Gandhik bere Erria justiziaruntz eramateko asmoa agertzen du, eta Indiako aro berezi bati bukaera ematen dio".
|
|
|
Eta sorreran, fundazioak 15 milioi pezetako (600.000 libera) kapitala izango du. Dena den, elkarte anonimotik fundaziorako bide hori ez da
|
bat
batekoa izango, eta pixkanaka egingo da 2001 urtera arte. Orain eratu berri den fundazioak patronatua sortu du, eta hauxe izango da museoaren aginte organoa.
|
|
|
Ni 77an hasi eta 80ko txapelketarako herriz herri ibili nintzen musika eta guzti bertso jarriak kantatzen. Eta idazten egiten den lana gero beti eramaten da zerbait
|
bat
batera. Horrek lanketa bat eskatzen du.
|
|
|
haiek batbateko jardunaren tartean Lorcaren poesiak kantatzen zituzten mahaian zutituta, eta haiek jardineroak ziren. Konturatuko dira
|
bat
batekoa eta poesia beste maila batekoak direla, baina eskailera berekoak direla ikusten dute. Txirritaren edo Xenpelarren buruan Lizardiren poemak kantatzea ez zen pasatzen.
|
|
|
Ahalegina egitea berez azaleko diren gauzatan (eszenografian...) polita izan liteke, baina barruko mugen esplorazioa da benetako esperimentazioa: hartu dezagun bertsolari bat edo bi eta inbestigatu
|
bat
bateko bertsolaritzaren mugak non dauden. Egun, bat bateko bertsoa eta idazten den literatura ez daude hain urruti kalitate literario esaten zaion horretatik.
|
|
|
hartu dezagun bertsolari bat edo bi eta inbestigatu bat bateko bertsolaritzaren mugak non dauden. Egun,
|
bat
bateko bertsoa eta idazten den literatura ez daude hain urruti kalitate literario esaten zaion horretatik. Niri ez dit ezer esaten ETBko programaren ahalegin nagusia enfokea, errealizazio ona... bada.
|
|
|
Momentu honetan dugun gabezia handienetako bat zera da: mundu zabalean
|
bat
bateko bertsolaritza zer den adierazten asmatu behar dugu. Gaur hemen dagoen bat bateko bertsolaritzak ez du inolako antzik ahozkotasunaren adituek deskribatzen duten ahozko poesiarekin.
|
|
|
mundu zabalean bat bateko bertsolaritza zer den adierazten asmatu behar dugu. Gaur hemen dagoen
|
bat
bateko bertsolaritzak ez du inolako antzik ahozkotasunaren adituek deskribatzen duten ahozko poesiarekin. Autoreak ez duela existitzen esaten dute, onomatopeia mordo bat daukala, joste lan asko baina originaltasun gutxi; sozialki liturgikoa dela baina ez errelebantea, komunikabide izateko batere onarpenik ez duena...
|
|
|
Autoreak ez duela existitzen esaten dute, onomatopeia mordo bat daukala, joste lan asko baina originaltasun gutxi; sozialki liturgikoa dela baina ez errelebantea, komunikabide izateko batere onarpenik ez duena... Bat batekotasunaren adituak dabiltzan mundu horretan
|
bat
bateko bertsogintza gizarte honetan zer den eta nolako barne prozesuak dituen adierazten asmatzen badugu, ondorengo 20 urteetan ahozko literaturaren gairik preziatuena mundu mailan bertsolaritza izango litzatekeela. Zeren gaur egun, 40ko urteetan Balkanetan egindako grabazioetatik ateratzen dituzte ondorioak, edo Afrikako ez dakit zer triburekin berdin.
|
|
|
Zeren gaur egun, 40ko urteetan Balkanetan egindako grabazioetatik ateratzen dituzte ondorioak, edo Afrikako ez dakit zer triburekin berdin. Eraiki den ahozkotasunaren teoria guztia, gehiago dagokio Koldo Ameztoi ipuin kontalariari
|
bat
bateko bertsolaritzari baino. Inork ez daki hau hemen dagoenik, maila horretan.
|
|
|
Dena dago egiteko. Ez bakarrik jaialdiak, aro bakoitzaren ikerketa egin behar da, beste formatoetako bertsoak,
|
bat
bateko bertsoak eta bertso jarriak; gure egungo entzuleen ikerketa sozio sikologikoa; barne prozesua, nola egituratu errimak...
|
|
|
Ikerketak salatzen duen arazo bat bi euskarrien arteko bateraezintasuna da, hau da, bai Canal Satelitek zein Via Digitalek satelite ezberdin banarekin funtzionatzen dutela, eta, ondorioz,
|
baten
batek biak kontratatu nahi baditu bi antena paraboliko eta bi dekodagailu desberdin izan dituela. Kontutan izanik antena baten instalakuntzak 20.000 pezeta (800 libera) inguru kostatzen duela eta honi izen emate bakoitzeko beste 15.000 bat pezeta (600 libera) gehitu behar zaizkiola, erabakia argi dago, bata ala bestea aukeratu behar da, biak batera sekula ere ez.
|
|
|
Berean, bozkatzeko gai ez direnak zergatik ez ditugun penalki helduak bezala tratatu behar adierazten zen. Orain,
|
bat
batean, terrorismoari lotutako delituak (nahiz adin txikikoen delituak izan) beste era batean tratatu nahi dituzte. Horrek porrot egingo du.
|
|
|
" Lehen errakuntza" ren ondoriozko kaosak munduari zentzurik hartzea galarazten digu; egia deitzen dugun hori, berriz, hipotesirik egokiena besterik ez da. Horregatik, kaosa nagusi den errealitatearen aurrean, poesiak
|
bat
bateko ezagutza intuitiboa besterik ez lezake jaso; halere," poesiak psikiatriak baino errealitatearen ezagumen handiagoa ematen du, nahiz eta informazio gutxiago, esperientzia zientzia baino egiatiagoa delako, imajinazioa zientzia baino ahaltsuagoa delako." (141 or.)
|
|
|
Gerardo Markuletaren ustez, liburua poeta baten egunkaritik harturiko harribitxien antologia modura antolaturik dago: irakurketen harira, gogoeta zabalago baten barnean edota egunerokotasunaren lokatzen artean sortutako txinparta
|
bat
batekoak jaso, arnas poetikoaren iragazitik pasa eta bere hizketa poetikoaren fineziaz adierazi.
|
|
|
honen bidez, balore horiek etengabe desjosi eta josteko beharra ere aipatzen du. Hortaz,
|
batik
bat bizitzaren zirkulartasuna eta gizartearen baloreak ditu hizpide.
|
|
|
Gainera, mende honetan kokatzen diren gertakizunetan kronotopoak garrantzia berezia du. Garai honetako gertakizunetan
|
batik
bat bi espazio bereiz daitezke (Argentina eta Euskal Herria), eta hauetako bakoitzean gertatzen direnak garai batekin hertsiki uztarturik daude. Honela, Ameriketako pasarteak gutxi gorabehera 1925 urtean koka ditzakegu (urte honen aipua egiten baitu), eta Euskal Herrikoak, berriz, Francoren garaitik gaur egun arteko epean.
|
|
|
Haatik, pertsonaia hauen hausnarketa, zalantza... batzuk deskribatzen bazaizkigu ere, ez dugu bi pertsonaia hauen barne munduan sakontzeko ahalegin berezirik antzematen. Hau da,
|
batik
bat istorioaren gorabeherak hobeki ulertzeko beharrezkoa dugun informazioa azaltzen zaigu. Oro har, kontalariak hirugarren pertsonan hitz egiten duela esan dugun arren, oroitzapenen berri ematean narratzaile intradiegetikora igarotzen da.
|
|
|
Eleberri honen egituraketaz jardutean, Edorta Jimenezek ere hiru hari bereizi zituen: " ehun eta hirurogeitik gora foliotako oihal zuria, zeinetan hiru hari ezberdin eta orratz bakarra idazluma baliatuz, ikutu sentimentalez hornituriko brodatu errealista burutu duen." (Egunkaria I) Itziar Belaunderen aburuz, bestalde, une
|
batean
bat egiten duten bi hari besterik ez daude: batetik, Mariok bere sexualitatearekin duen arazoa planteatzen zaigu, hemen bertan sartuko luke Afrikarekin duen harremana, honek lagunduko baitio bere arazoa gainditzen; beste aldetik, poliziarengandik ihesi dabilen Keparen istorioa genuke.
|
|
|
Eleberri honen istorioa kontatzeko berriro ere hirugarren pertsonako narratzaile estradiegetikoa darabilen arren, amaren ikuspuntutik kontaturiko narrazio baten aurrean gaude: pertsonaia hau izango da fokoa, pertsonaia honen ezaugarrien berri emateko
|
batik
bat barne fokalizazioa erabiliz. Honela, bi seme alaba dituen andre baten bizipenak aipatuko ditu:
|
|
|
Datorren atalean mota honetako zenbait ipuin bildumari egingo diogu erreferentzia:
|
batik
bat ipuinak marko narratibo batean txertatu dituzten bildumei.
|
|
|
Bestalde, denboraren iragaiteak dakartzan aldaketak ere azpimarratzen ditu. Hauei buruzko erreferentziak
|
batik
bat azken ipuinean aurki ditzakegu. Izan ere, Gasteizen bizi diren biztanleak aldaketaz hain garbi ohartzen ez badira ere, denbora dezente kanpoan igaro duenarentzat aldaketak izugarriak dira.
|
|
|
Baina,
|
batik
bat Telefono kaiolatua bildumari eskainiko diogu gure arreta. Ikutu ezkorra duten ipuinen bilduma bat osatu zuen.
|
|
|
Batetik, reflex deituriko saila dugu zortzi narrazioz osatua; bestetik, polaroid deiturikoa hemezortzi narrazioz osatua. Lehenengo saileko ipuinak luzeagoak dira; bigarrenekoak, aldiz,
|
bat
bateko irudiak dira. Beraz, sail bakoitzean argazki kamara mota bakoitzari dagozkion irudiak dira eskaintzen zaizkigunak.
|
|
|
Hiztegia lantzeko garaian izan ditu zailtasunak batez ere. Izan ere, itsaso giroko hiztegia ez da asko landu eta horregatik,
|
batik
bat, itsaso zabaleko kontuei buruzko hiztegia aukeratzean izan ditu zailtasunak. Gainera, metaforak sortzeko garaian itsasoko elementuak erabili ohi ditu.
|
|
|
Izan ere, aldatze hori ez baita
|
bat
batean egiten; transizio garaia dago, non oraindik ikasle garaiko ohiturak mantendu nahi diren. Parrandak; pisu antolamendu kaotikoa, ajeak, sexu teorizazioak, baina era berean ikasle garaia amaitu den kontzientziarekin.
|
|
|
1930eko gertaeren berri narratzaile estradiegetiko batek emango digu; 1960koez, ostera, narratzaile autodiegetiko batek. Gainera, fokalizazio aldakorra eta ahots aniztasuna
|
batik
bat bigarren plano honetan aurki ditzakegu.
|
|
|
Uneko giro hori islatzeko asmoa dela-eta, ez zaigu pertsonaiei buruzko informazio askorik eskaintzen. Narratzaileak
|
batik
bat kanpo fokalizazioa hautatu du hauen berri emateko: eta noski, pertsonaia hauen hizketa zuzena, aipaturiko zeharkako estilo librearen bidez. Hortaz, bi maila narratibo bereiz ditzakegu; batetik, narratzaile estradiegetikoak hirugarren pertsonaren bidez giroari buruzko xehetasunak eskaintzen dizkigu; bestetik, pertsonaiek hitza hartzen dute elkarrizketetan:
|
|
|
Arestian aipatu bezala, elkarrizketa hauetan pertsonaiei buruzko informazio gutxi azaltzen da. Gainera, giroa aurkeztea denez helburua,
|
batik
bat jarraipen kronologikoa gailentzen da: hortaz, ez dugu analepsi zein prolepsirik topatuko.
|
|
|
Urrezko triangelua (1995) eta Oroituz (1998). Hortaz, bi eleberri hauetan kronotopo zehaztua darabil,
|
batik
bat lekuaren zehaztasunari garrantzia ematen badio ere.
|
|
|
Ibon Iribarrenen iritziz," hala ere, estilo apal eta erraz honek ez dio nobelari ikutu literarioago bat kentzen,
|
batik
bat bukaeran." (Egunkaria)
|
|
|
Egile honek ere kanpo fokalizazioa darabil gertaeren berri emateko. Izan ere, mota honetako eleberrietan
|
batik
bat kontatzen den istorioa da garrantzia duena, ekintzak ez pertsonaien barne egoera. Gainera, gertaerak ez dizkigu jarraipen kronologiko zehatz baten arabera kontatzen:
|
|
|
amodiozko gai bat jorratzetik genero beltza jorratzera igaro baita. Eleberri honetako pertsonaiak
|
bat
batean hilketa bat ikertu beharrean ikusiko du bere burua. Xabierrek aspaldian ikusten ez zuen anaiaren heriotzaren berri izan zuen.
|
|
|
izenburuaren garrantzia ulermenerako; ironiaren erabilera; amaieraren garrantzia: ezustea, zentzugabekeria,...; laburrak direnez, pertsonaiak aurkezteko denbora eta espazio gutxi egoteak hauen aurkezpenak baldintzatzen ditu; deskribapenak alde batera utzi ohi dira; elkarrizketek garrantzia gutxi dute; egoera sinboliko edo metaforikoa irudikatzeko joera dute; hitz gutxitan gauza asko esan nahi direnez,
|
batik
bat konnotazioa gailentzen da.
|
|
|
Izan ere, atal gehienen hasieran Bilboko auzo ezberdinen ezaugarri zenbaiten deskribapen edo aipamenak egiten dira. Bestalde, Mikel Somera kaleko pisu batean bizi dela aipatu behar da, inguru hori baita
|
batik
bat islatzen dena. Nahiz eta trama gehiena Bilbon gertatu, beste zenbait leku ere aipatzen dira eleberrian zehar:
|
|
|
Egunkari ezberdinetan estiloari buruzko hainbat iritzirekin topo egin dugu. Juaristiren aburuz," ez da gaizki idatzitako nobela, areago esango nuke, erraz irakurtzen da, hasi eta buka esaten den bezala; baina ez du gaur egun euskal nobelagintzak
|
batik
bat lortu duen maila erdietsi." (Pergola 87) Garikoitz Berasaluze, ordea, honela mintzatzen da:
|
|
|
Gainera, bi plano hauetariko bakoitzean mundu manikeoak aurkezten dizkigu, nahiz eta bi munduen arteko zubia egiten duten pertsonaia eta gertaera ugari ere badiren. Mundu ezberdin hauetara gerturatzeko fokalizazioa darabil,
|
batik
bat kanpo fokalizazioa. Are gehiago, ondoren zehaztuko dugun bezala, mundu bakoitzari bere kokaleku jakina ezarriko dio:
|
|
|
Dena den, fokoa Julen Azkue pertsonaia nagusia da, eta honen gertaerak eta gorabeherak fokalizazio iraunkorraren bidez kontatzen dizkigu. Are gehiago, kontakizunaren gidariak
|
batik
bat gogoetak direnez, sarritan barne fokalizaziora joko du. Bestalde, batzuetan zaila da bereizten narrazioan txertatzen diren gogoetak pertsonaiaren edo narratzailearen beraren hausnarketak diren.
|
|
|
Bestalde, prolepsiak ez ditu sarritan erabili:
|
batik
bat, hasieran bere buruaz beste egitera dihoala iragartzen duenean ikus ditzakegu. Hortaz, barne prolepsiak dira gehienak, lehen mailako narrazioaren denboraren barruan kokatzen dira-eta.
|
|
|
esaldi labur eta trinkoak erabili ohi ditu, paradoxa nahiz kontraesan etengabeak sortuz. Idazleak sorturiko irudi iradokitzaileetan, paisaiak leku berezia du, eta
|
batik
bat euriak. Azken honen aipamena etengabea da, idazlearen egoera animikoarekin bat eginez.
|
|
|
Esan behar duena esaten du doi, gehiegizko hornidudarik gabe, eta horrek, askotan, ilundu egiten du esan nahi dena." (El Diario Vasco IV) Gainera, esaldi trinkoen erabilerak hizkuntza zaildu egingo du. ...dagabeegi irudituko zaio beharbada zenbaiti eleberri honetako prosa, baina aukera bat besterik ez da, beste edozein aukera bezain zilegi izateaz gain, Aranbarrik kontaketaren gaiari eta giroari hamarkadako erresistentzia kulturala ezin hobeto egokitu diona." (Egunkaria XII) Are gehiago, bere aburuz," plano, garai eta kontzientzia" aniztasun hori baita liburu honen lorpenik behinena,
|
batik
bat narrazioari ematen dion" indar adierazkor bereziagatik".
|
|
|
Pertsonaia nagusia, noski, Joan narratzailea bera da. Nahiz eta pertsonaia nagusiak bere bizitzaren berri eman, ez du bere barnean sakontzeko ahaleginik egiten, izan ere,
|
batik
bat ekintzak axola zaizkio. Hots, bere bizitzan jazorikoari ematen dio lehentasuna, eta kanpo fokalizazioaren bidez aurkezten dizkigu gertakizunak.
|
|
|
Denboraren jarraikortasunari begiratuz gero, jarraikortasunaren iraulketa nabaria da,
|
batik
bat atzera jauziak soma daitezkeelarik. Bestalde, erritmoa bizkortuz doa eleberriaren bukaera aldera, tentsioa areagotuz.
|
|
|
Egunkaria). Eragina,
|
batik
bat eroetxearen giroan aurki daiteke. Era berean, Javier Rojok Kerouac en estiloa gogora dakarkiola aipatu zuen:
|
|
|
Gainera, hiriarekin batera ikus entzunezko komunikabideen eragina nabaria da narrazioak eratzeko garaian:
|
batik
bat, zinemaren eta musikaren eragina. Hortaz, literatur lanen inguruko erreferentziez gain, zinema eta musikaren inguruko aipuak ugalduz doaz.
|
|
|
18 Eranskin hau osatzeko garaian,
|
batik
bat bi liburu hauek izan ditugu esku artean: Sulla, Enric (arg.) 1996 Teoría de la novela.
|
|
|
Hartara, eleberriak eta ipuin bildumak izango ditugu komentagai. Era berean, autore askoren artean atonduriko liburuak ez ditugu kontuan izan, gure helburua
|
batik
bat idazle berrien lanak ezagutzera ematea izan baita, eta ahal den neurrian hauen ibilbidea zedarritzea. Beraz, idazle askoren artean eginiko lanak gure asmoetatik haratago daude.
|
|
|
esaterako, kritika estrukturalista. Bestalde, kritika akademikoa
|
batik
bat Egan eta Hegats aldizkarietan argitaratzen da. Beste egunkari eta aldizkarietako kritikak batez ere informatiboak eta dibulgaziozkoak izan ohi dira.
|
|
|
Haatik, ezin dugu ahaztu euskal literaturaren inguruko kritika publikoa
|
batik
bat hamarkada honetan zabaldu eta garatu dela. Izan ere, 1990 urtean Euskaldunon Egunkaria kaleratzen hasi zenetik (VII), egunkarietan euskal literatur lan gehienen berri ematen hasi dira, ordura arte lan batzuen kaleratzea ez baitzen aipatu ere egiten.
|
|
|
bertatikobaten:
|
bat
batean, lasterbatean;. Moroloitaodoltsuzestalduzan gueureerreinuguztia bertaticobaten? (Icas II, 50).
|
|
|
abiadura azkarreko munduinterkomunikatuan bizi gara; edo hobeto esanda: euskalduna
|
bat
batean ohartu da, abiadura azkarreko mundu interkomunikatuan bizi dela. Hala ere, arazoa ez da euskaldunak modernia ostean bizi behar izatea; hori datu bat baino ez da.
|
|
|
Eta
|
batik
bat, premiazkoak dira informazio teknologiaren politikari buruzkohausnarketa sakona eta eztabaida zabala. Era berean, politika teknozientifiko orokorraren barruan kokatutako estrategia diseinatu behar da, topikoetatik eta propagandatik urrunduta.
|