|
2000
|
|
|
Eguberrietan etxeko gozoan Eguberriak igarotako izeia edo pinuarekin zer egin galdetu zidan entzule batek aurreko batean irratian. Lorategian edo mendian landatu, zabor pilaren aldamenean utzi bateren
|
bat
berataz ardura dadin... Eguberriak dezente gozatzen lagundua izango zion eta izeiaz beste egiteak bihotzeko hari mehea teinkatzen zion nonbait eta ez zekien zer egin.
|
|
|
Sermoietan egiten zen ahozkoa eta kalekoa sekula ez dira berdinak izan, eta sermoiak oso ondo ulertzeko egiten ziren, e! Inork ez du espero egungo sermoi moderno
|
bat
bere herriko hizkuntzan,
|
|
|
Baldintzapeko askatasunean dago, ordea. Hilabetero estatuaren bulego sozial batera doa, eta gizarte laguntzaile
|
baten aurrean
bere sinadura botatzen du. Espainiako estatuaren mugetatik atera nahi izatera baimen berezia eskatu behar du bestalde.
|
|
|
Bai, baina ondorio ezberdinak, esan nahi dut agian hemendik bost urtetara beste gauza bat pentsatuko dudala. Oraingoz iruditzen zait berez eta nahitanahiez ez duela sexuak batek egiten duen lana bereizten, gehiago bereizten duela jarrera ideologikoak (alegia, zeri ematen dion garrantzia
|
batek
bere bizitzan) sexuak baino. Gainera, geroztik, gertatu zait epaimahai batean lan egin izatea, eta ez da bereizten zer norena den.
|
|
|
«ama, kontatu tornilloarena», eta tornilloarena; edo «kontatu txakurtxoarena, edo arrai txiki gorriarena». Eta ez dut
|
bat
bera ere idatzi. Niretzat esparru desberdinak dira.
|
|
|
Gutxi gara eta gainera gure zaletasuna guztiz zaharkitua da, aurreko mendeko zaletasun baten atzetik gabiltza, baina jendearen bizitzan lehen, sortu arte, literaturak zeukan gaur ez duen garrantzia. Orduan, pertsona
|
batek
bere bizitzaren atal bat kontatzerakoan erreferentzia bat behar bazuen, ba liburua izango zen, antzerki obra bat agian. Orain jendeak kontatu nahi duenean gertatu zaion zerbait ez du libururik aipatuko ez bada sektakoa, aipatuko dituzte filmak.
|
|
|
Ikasgelak Zinealden egoteak, prestakuntza teorikoa eta praktikoa emateaz gainera, ikasleen irteera profesionala bideratuko luke. Ildo horretatik," logikoa litzateke ere zinema aktoreentzako eskola
|
bat
bertan kokatzea, lanbidea bateratzeko", gaineratu du.
|
|
|
Oarsoaldeari, bestalde, onurak ekarriko lizkioke proiektuak. Eskualdeko baliabide tekniko zein naturalak sustatuko lituzke, eta ekoizpenek sortutako diruaren zati
|
bat
bertan gelditzea ahalbidetuko luke. Lanpostu teknikoez gain, kualifikazio gutxiagoko lanpostuak sortuko lituzke:
|
|
|
Kanpora zabaltze horretan, bai behintzat. Idazle
|
batek
bere lana kanpora atera nahi badu, bere aldetik mugitu behar du eta, egia esan, batzuk ari dira arrakasta lortzen. Bernardo Atxagak ireki zuen bidea helduentzako literaturan, eta esaterako, Anjel Lertxundi ere ari da zabaltzen bide hori.
|
|
|
Gainera, erakunde bereko diren baina leku desberdinetan lan egiten duten bi pertsonak lanean elkarrekin aritzeko aukera izango dute eta honela, esperientziak trukatzerik izango dute. Beraz, pertsona hauetako batek erakundea uztean edo desagertzean, beste kide
|
bat
bere esperientziaren zati batez jabetzeko posibilitate gehiago egongo da.
|
|
|
Baina, informazio sistema berri hauek beste aldaketa batzuk ere ekarriko dituzte. Egia da, erakunde
|
batek
bere informazio sistema eratzen duenean bere" know how" zaindu nahi duela, baina ordura arte garatu ezin zituen hainbat produktu garatzeko posibilitatea zabaltzen zaiola ere bai. Hau ekonomiaren edozein alorretan gertatzen ari bada ere, euskal kulturan tentsio bereziak eragin ditzake, gure erakundeek, gutxi edo gehiago, bere laneko eremua izan baitute.
|
|
|
Zaila gertatzen al zaio idazle berriari argitaletxe normal
|
batean
bere lana argitaratzea?
|
|
|
500 liburu besterik ez dituela salduko? Hemendik kanpora ez da saltzen
|
bat
bera ere. Horregatik, hainbat sektoretan gure literatura osasuntsu dagoela uste dut.
|
|
|
Metro eta erdi eskasean, hiru gorputzek elkarrekin lo egiten ikasi genuen; gure egin beharrak ia edozein lekutan egiten; euskaldunik,
|
bat
bera ere ez genuen ikusi (miraria!) eta herri zoragarri bat genekarren betirako disko gogorrean, diapo nola halako batzuk ordezkari zituela. Abuztuaren hiruan iritsi ginen Euskal Herrira, beltz beltz eginda eta nola ez, euripean
|
|
|
Horrez gain, beste hausnarketa bat ere egin behar da, ea ez ote ziren aberrigintza eta bake prozesua nahastu. Beharbada ez diogu ondo azaldu gizarteari, bake prozesu
|
batek
bere abiadura eta erritmoak izan behar zituela eta aberri eraikuntzak beste eduki batzuk zituela. Lizarra Garaziko akordioa ere, batzuek horrela ulertaraztea nahi izan zutelako, aberri eraikuntzarako tresna gisa saldu dute eta indar abertzaleek ere ez dugu jakin izan korapilo horretatik ateratzen.
|
|
|
LEHENIK ETA BEHIN, UAk jorratutako bideari jarraituz, euskal nazio eraikuntzaren egitasmoaren desatxikimendua garbiki planteatzen du eta horretarako euskal nortasunaren indar soziala ukatzen dute (Arabako gehiengo zabal
|
batek
bere burua euskal hiritartzat jotzen badu ere, eta irakaskuntzan, euskaldun ereduak aukeratuenak izan arren), abertzaletasunaren indarra gutxietsiz (arabar hautesleen %40k indar abertzaleen hautua egiten du) eta Arabako eskualdeen errealitate soziologikoa desitxuratuz (Arabako zortzi eskualdeetatik espainolismoa soilik Gasteizen dugu nagusi).
|
|
|
Hala eta guztiz ere, animaziorako interesa txikitatik datorkit. Ez dut Bilboko laburren jaialdi
|
bat
bera ere galdu eta animazioko filmeek zur eta lur uzten ninduten beti. Azkenaldian, asko zabaldu da zine mota hau eta dagoeneko jendeak ezagutzen du.
|
|
|
Hogeita bost urte nituenean, Arte Ederrak amaitu eta gero, aukera gutxi zeuden: bideo artegintza, bideo industriala edota publizitatea, eta hiruretatik
|
bat
bera ere ez nuen gogoko. Orain ez bezala, oso zaila iruditzen zitzaidan animazioa egitea, gainera ez nuen inor ezagutzen.
|
|
|
Ohartuko zinetenez, idazlea saiatzen zen euskara batua osatu ahal izateko ordurarte emandako arauak betetzen. Horretan ere ez zetozen denak
|
bat
berarekin, baina, aste hartan eta editorial horren inguruan ageri ziren artikuluak ikusita, kostako zitzaion inori antzematea aurkakorik izan bazela ere. Hauexek irakur zitezkeen orrialdean:
|
|
|
Pozik dabil aita
|
bat
bere alabatxoari trenak, abioiak edota itsasontziak ikustea erruz gustatzen zaiolako. Okerrena, ordea, haiek ikusi orduko haurrari sortzen zaizkion galderei erantzun beharra da berarentzat.
|
|
|
|
Bat
bera ere ez. Alderdi demokratikoek beren lokarriak hausten dituztenean (Lizarrako Akordioaren medio haustuak, kasurako), funtsean demokrata ez dena ateratzen da irabazle, baita hobekien kokatua geratu ere.
|
|
|
Donato Unanuek antzeko zerbait esan nahi zuen" Sektakeria, Digmakeria" idazlanean eta Gaztañaga jaunak ere ez zituen denak berarekin" 100 gn Kezkak. Erri
|
bat
bere barruan erdibitua" argitara ematerakoan. " Erdibiturik gabiltza euskaldunok.
|
|
|
Bertsolaritza paradoxa batean dago, kontraesanak kudeatzea tokatzen zaio, tradizio zahar baina bizi den aldetik.
|
Batetik
bere ezaugarriak ditu: zuzenekotasuna, kalekotasuna, erreprodukzioetan ez oinarritzea, sortzailearen izaera herritarra... ez da kontua horiei eustea, ezaugarri idilikoetan irautea, horiek gaur egungo kultur baliabideetan nahastea baizik.
|
|
|
Benetako idazle
|
bat
bere zoroak bizi du, bere neurosiak, eta azkenean idazleak bere neurosia kontatzen du. " Carla" ko pertsonaiak ere eromenean bukatzen du:
|
|
|
Beraz, estilo pertsonal horrek ematen dio bere obrari balore berezia. Izan ere, mundu guztiko literaturaren erreferentziek eta euskal herriko tradizio ezberdinek elkarturik aditzera ematen dute badela gure artean erdi ezkutaturik eta erdi galdurik dagoen errealitate
|
bat
bere liburuetan islatzen saiatzen dena mundu mailako beste errealitate askorekin harremanetan jarriz, era bateko eta besteko ispiluez baliatuz, errealismotik fantasiaraino, eta alderantziz ere bai.
|
|
|
Bestalde, bere alabak ezkontzeko asmoa du eta horrek urduri jarri du. Baina, espero ez zuen gertakizun
|
batek
bere benetako oinazea ekarriko dio: bere semea, Eneko, atxilotu dute, ETAko kidea delakoan.
|
|
|
Honako bi eleberri hauetan fikziozko pertsonaia
|
batek
bere bizitza kontatuko digu, ohiko autobiografiaren bideak jarraituz.
|
|
|
Liburuak merezi du, eta ez soilik istorio harrigarri eta hunkigarriak direlako, (Montoiak ipuinak behar duten bukaera perfektua emateko abilidadearekin jarraitzen du) edo azaldutako estruktura puzzle moduan erakargarria egiten delako, baita liburuak duen balore historikoagatik ere, bertan hiri
|
batean
bere historian gertatutako hamaika istorio kontatzen zaizkigulako. (Egunkaria VI)
|
|
|
Autobiografia fikzionatu baten aurrean gaudenez, pertsonaia nagusia den narratzailea lehenengo pertsonan mintzatzen zaigu. Berriro ere, beraz, narratzailea eta pertsonaia nagusia, Igantzi,
|
bat
bera dira; hots, narratzaile autodiegetikoa hautatu du. Hala ere, badira narratzailearen ikuspuntutik nolabaiteko kontraesanak, paralepsia baitarabil.
|
|
|
Egia esan, guztiok onartu genuen. Eta inori ez zitzaion iruditzen etikoa ombudsman
|
batek
bere eskualdean birizik zirauten hizkuntzak ez jakitea. Lehen lehenik, administrazioaren aurrean, hiritarren eskubideak gorde behar zituenarentzat nahitaezkoa iruditzen zitzaigun bertako hizkuntzak ezagutze hori.
|
|
|
Gurasoek hautatzen dutenaren arabera, maila guztietako ikasketak beraien hizkuntza jatorrean egiteko aukera emango zaie. Aldi berean, hizkuntzarekin
|
batean
bertako kultura jatorraren irakaskuntza ere bermatu nahi da, horretarako beharrezko diren irakasleak prestatuz.
|
|
|
Jakin bedi, abertzaletasunak berez ez duela eramaten herri
|
bat
bere burujabetzaren alde borrokatzera, inperialista erako beste aberri batek horretara behartzen ez badu.
|
|
|
eta ez dirala egin beharrak, baizik huts hutsik obeditu beharrak. Badakite, ez gobernariak ezen ez eta harekin
|
batean
bere bilguma osoak ere, ezin kenduko digula fueroak ematen digun eskua, libertadea ta bidea?.
|
|
|
Nork pentsa zezakeen bertako Legebiltzarrean nafar sozialistek ere aurka jarriz ukatu behar zutenik? Erdi Aroan nafarrek Orreagan Erroldan menperatu zuten eta hogeigarren mende bukaeran beste Erroldan
|
batek
bere gerra zikinez eta lapurketaz mendekua hartu zuen nonbait, eta oraindik ere hor datozkigu ausarti bere jarraitzaileak. Alajaina!
|
|
|
On deritzat Araba elebidunari, alde
|
batetik
bertako jatorrizkoa oraindik zenbait herritan egiten den euskara delako eta, bestetik, legez Euskal Autonomia Erkidegokoa delako. Horren arabera, 1979ko abenduan onarturiko Estatutuaren barnean ibili beharra dugu, gaztelera eta euskara, bi hizkuntzok ofizialtzat hartuz, eta 10/ 1982 azaroaren 24ko euskararen normalizazio legeak onartzen duenaz baliatuz.
|
|
|
autopertzepzioa gara dadin eta ondorio sozialak izan ditzan.Nortasun guztien eraikuntzan bezalaxe (taldekoak izan zein banakoak izan), ezinbestekoa da nortasunaren subjektuak bere izatearen pertzepzioa edukitzea. . Ni neu naiz, esaten dudanean, honela neure buruari nortasuna aitortuz, neure osotasunaren(, batnaiz?) eta denboran zeharreko neure jarraikortasunaren(, atzokoa naiz, eta bihar erehalakoa izango naiz?) pertzepzioan oinarritzen naiz1 Pertzepzio hori gabe, neureosotasun fisikoak zein denboran zehar
|
bat
bera iraun izanak ez dute, berez eta eramekanikoan, nire nortasuna sortzen. Berdin gertatzen da talde nortasunekin:
|
|
|
departamentuaren gaian ere konpromisoahartu du eta proiektua sustatu, eta maila politikoan erreakzionarazi eta mugiarazi zuen galdeketa antolatuzuen. Ikerketa honek (1997ko maiatza) erakusten zuen ikerturiko pertsonen artean %64 honelakodepartamendu baten alde zegoela, hauen arteko ia %72 18 urte bitartekoak izanik.141944an, berriemaile
|
batek
bere artikuluak Bordelera bidaltzen zituen. 60ko hamarkadatik aurrera, Christian Bomboudiac ek, orduko euskal itsasertzeko Sud Ouesten berriemaile bakarrak, kazetari etairagarkilari funtzioak bete zituen, gaur egungo Baionako argitalpenaren hastapena eginez, bertakobizitzari buruzko orrialde batzuen bitartez.
|
|
|
Azken aldian, Prisa taldea lokalizaziorako joera modu indartsuan ari da hedatzen:
|
batetik
bere egunkarien edizionalizazioarekin, baina bestetik egunkari eta telebistalokaletan ere posizioak bereganatuz, Pretesa ren bitartez. Nonbaiten izatekotan, telekomunika zioetan du hutsunea, hain zuzen ere komunikazioen sektorean etorkizunerakoarlo estrategikoa bilakatzen ari den horretan.
|
|
|
Maparen balio estrategiko horretaz, aspaldian konturatu ziren bai Estatuak berak, bai estaturik gabeko herriak ere. Maparen balio erantsia aspaldian ikusi zuten bailurralde
|
bat
bere menpe zeukan botereak, bai botererik eduki ez arren bere eremupropioa eraiki gura zuten herriek ere. Eskoletan, estatu eskoletan zein estatubakoeskoletan, mapak leku apartekoa du.
|
|
|
Hortaz, naziotasuna eta nazionalitatea bereizi beharra dago. Naziotasuna, nazio nolakotasuna den heinean, nazio bateko kide edo partaide sentitzeko ahalmena eta eskubidea izanik, nazionalitatea estatu
|
batek
bere hiritartzat jotzen dituenpertsonentzat arautzen duen izaera juridikoko nortasuna da. Naziotasuna norbanakoaren aukera da; nazionalitatea, aldiz, estatuak aldez aurretik askripzioz erabakitako eta araututako nortasuna da orokorrean, zenbait kasutan norbanakoak aukeratzeko posibilitatea badu ere, naturalizazio kasuetan adibidez.
|
|
|
Ondorioz, gutxiengoek ez dituzte beren eskubide efektiboak babesturik ikusten nazioartekolegean. Berez, bere 50 urteko ibilbidean, Nazioarteko Justizia Korteak ez du gutxiengoen arazo
|
bat
bera ere ikusi, eta Giza Eskubideen Korte Europarrak, hau ere50eko urriaren 4an sortua, ez du gutxiengoei buruzko aurrikuspen araudirik.
|
|
|
Hartaz, ondokoa geratzen zaigu galdetzeko: nazio burujabe, demokratiko etaindependenteen modura Euskal Herriak egun
|
batean
bere eskubideak bete ditzan, nazionalistak direla aitortzen duten euskal herritar horietatik zenbat daude prestzertxobait arriskatzeko. Herri honen etorkizuna, nire irudiko, ez du alderdien artekodesberdintasunen auziak erabakiko, galdera horri emanen zaion erantzunak baizik.
|
|
|
Edozein subjektuk ezin dezake egin edo ez du egin behar analisibat, eta albora uzten dut analistaren erantzukizun sozialaren erregistroa. Zer eginbehar du, subjektu
|
batentzat
bere, gozamenaren plus a. Bestearen heriotzari barru barrutik lotuta dagoela aurkitzean?
|
|
|
–Paziente
|
batentzat
bere gatazken jatorria jakitea bezain garrantzitsua da gorputz jarduerari esker bere buruaren pertzepzioa berrezartzea.?
|
|
|
Alde batetik, Mikel, Euskal Herriko merkataritza elkarte kontserbadore eta kapitalistenean buru belarri murgildu zen, 1960an, ETAtik alde eginondotik. Egitez, haatik, hein
|
batean
berari zor dio izena gure erakundeak: ETA, alegia.Nafarroako Obano ko Aitonen semeen goiburua hartuz(, gizakia aske, aberri askean?), Aberri ta Askatasuna (ATA alegia) proposatua izan baitzen.
|
|
|
Herri
|
batek
bere buruari historian zehar emandako arautegia da herri horrenelkartasun kodea, gene guztiak ordenatzen dituena.
|
|
|
–Liburu berria benetan gure elertian?, komentatuko du Andimak. . Orrelakorik eztugu irakurri euskeraz lenago?, aitortuko duZaitegi k14 Hemen, azkenean, pertsona
|
bat
bere (herri batena zen bere) angustiatikmintzo zen. Gizaki erreal bat, garai erreal bat mintzo zen obra honetan.
|
|
|
Egungo zientzia eremuan ematen diren ezaugarrien edo baldintzen artean,
|
bat
bere, egoera dimentsioaniztuna, da, nahiz eta espresio hau bera ere esanahi anitzekoa izan.Egungo zientziagintzan, ez bakarrik dimentsio asko kontuan hartu eta erlazionatu behardira, baizik dimentsio bakoitza ere nahiko modu anitzean edo konplexuan kontsideratubehar da.
|
|
|
Ez,??. Neure alabarenadiskidea eta hura berdinak dira, harako haien berdinak, hor gara gu, hazten ari dira, erakusten ari gara, ezberdin dena interes komunetan bil daitekeela, nahiz beharrezkoez izan guztiok
|
bat
bera izatea. Elkarkidetasunak edo auzolan adigaiak erakusten duenmodura:
|
|
|
Serrano Suñer en kontsulta gutunean ondoko puntuok dauzkagu. Euskara nahizkatalana, baldintza soziolinguistiko jakin
|
bat
bera betez gero, hiru unetan izan zitekeenonargarria, ordu eta lekuagatik gehienak euskaldunak ziren kasuetan: igande mezetakosermoietan, katekesian eta Arrosarioa errezatzeko:
|
|
|
Idazlan honen egitekoak bi izango dira: testu horiek elkarrekin batera ekimenpolitiko
|
bat
beraren kate-begi bezala aurkeztea, eta lehen frankismoaren hizkuntzpolitika nola formulatu eta ezarri zen erakustea.
|
|
|
Gobernua eta Gasteizko Diozesia. Hizkuntzen hautapenean bakoitzak zituenbere barne historia, ideologia eta praxia, baina bakoitzaren baitan posible zen definizioeta jokamolde finko
|
bat
bera eta bakarra ez izatea ere.
|
|
|
Pentsamolde zahar horren segidatasunaren lekuko da (bere kasuan, modu ongizakarrez) Martlnez Anido Jenerala, 1937an. Une
|
batez
bere baitan Espainiakohizkuntz tradizio politiko eskuindarra, eta militarra ere, Falange arenarekin lotu zuenhonek.
|
|
|
Ez gaitu galdu, hitz batez, < politika> ren gehiegiaketa < soberaniak>, ezak eta eskasiak baizik! Eta lehen herri batek mende batzutaniraun bazezakean ere, erresuma
|
bat
bere zerbitzuko izan ez arren, gaur hori ez daposible? (1966c, 455).
|
|
|
Lehenik, konkista Estatuaren ekintza publiko gisa hartu behar dela uste dugu, ezpertsona
|
batek
bere kabuz egiten duen ekimen modura. Beraz, konkistatzaileaz dugunean, ez zaigu interesatzen Zesar edo Hernan Cortes edo Napoleonnolakoak ziren deskribatzea, Erroma, Espainia eta Frantziako estatuak edo inperioaknolakoak ziren baizik, eta benetako subjektu konkistatzaileak Estatu hauek zirelaadierazi nahi dugu.
|
|
|
denekoeragiketa da. Ordainsarien emisioak errenta nazionalak sortzen ditu, zeinetan produkziokorronteak horrela monetizaturiko produktu berria gordailatzen duen; eragiketa horretan, produktua bere forma numerikoaren bidez da neurtua, nukleo
|
bat
bere estalkianbezalaxe, zeinetik bera behin betiko bere, azken, erosketaren aldiunean erretiratua den.
|
|
|
moneta. Moneta hau denbora tarte batean (laburra, ertainaedo luzea) produktu
|
batek
bere era monetarioan irauteak definitzen du. Errepikadezagun ezen, banku bateko gordailu baten edozein tituludun eduki erreala daramanmoneta kopuru baten jabea dela, eduki hori saldua, beraz, askatua?
|
|
|
Hala ere, duda batek denbora luzean iraun du: ba al du unitate monetarioak balioegonkorrik paper
|
batean
bera idatzita dagoeneko kasuan ere. Ricardo k baietza emanzuen.
|
|
|
Ia aldi berean aholkatzen zuen RikardoArregi k, saia gaitezen apalki egiaren bila joaten?; eta, egiaren bila zihoala, hauxeaurkitu zuen, besteak beste: , harri
|
bat
bere izatearen hasiera hasieratik egina dago, behin betiko bada. Landare bat, ordea, ez dago erabat egina hasiera hasieratik, berebizitza barruan hazitzen, gero eta gehiago izaten, gero eta landareago izaten, egiten, doa, osatzen.
|
|
|
Funtsean ezereza, eraztunaren zuloa, dengizakiak, izan ere, diharduen heinean, Izatea deuseztatu egiten baitu. Areago, izakiezeztatzaile honek Izatea suntsitzeaz
|
batera
bere burua ere ezerezten du. Zeren, ezbada Izaterik, ezereza baino ez baita.
|
|
|
Gaurkotasunaren arabera, albiste
|
batek
bere luzera eta zabalera alda ditzake.
|
|
|
Harrigarriagoa da, hala ere, Fessenden ez konturatzea bere asmakariaren baliagarritasunaz eta posibilitate itzelez. Hamar urte gehiago iragan behar izan ziren (1916an) harik eta Ipar Amerikako Marconi elkarteko telegrafista gazte
|
batek
bere enpresari proposamena egin zion arte: –Badakit nola egin, esan zien bere ugazabei?
|
|
|
Erantzuna berehala agertu zen: konbentzi dezagun kapela saltzaile
|
bat
bere kapelak onenak direla esan dezan irratitik, eta kapelak agortu egingo zaizkio; teatroaren alorreko enpresa bat bere komedia edo drama bikaina dela eta ikusleek hiru hilabete lehenago eskatu dituzte sarrerak. Iragartzeko eskubideagatik kobratuko diegu eta horrexek kosteatuko ditu emanaldiak??
|
|
|
Erantzuna berehala agertu zen: konbentzi dezagun kapela saltzaile bat bere kapelak onenak direla esan dezan irratitik, eta kapelak agortu egingo zaizkio; teatroaren alorreko enpresa
|
bat
bere komedia edo drama bikaina dela eta ikusleek hiru hilabete lehenago eskatu dituzte sarrerak. Iragartzeko eskubideagatik kobratuko diegu eta horrexek kosteatuko ditu emanaldiak??
|
|
|
Hots eta doinuen alorretik jalgitzen da musika. Gaur egungo gizartean negozio handia bilakatu den elementu hau irratian dago present eta neurri
|
batez
berari esker ere bada gaur egun berez dena.
|
|
|
Egunotan Raneroko. Kanteretxe? harrobia itxita egon arren, garai
|
batean
bertatik ateratako dolomita Ambasaguasko lantegira (Dolomitas del Norte S.A.) eramaten zen, behin lantegian landuta Bizkaiko Labe Garaietara bidaltzeko. Harrobiaren eta lantegiaren artean garraio sistema berezia eraiki zen:
|
|
|
Bitakora deitzen zion, pija halakoak. Eta bazuen lana, eta bizitza osorako promesa egin zion mutil lagun engainatu bat, eta pisu
|
bat
bere zain. Ez, Eiderrek ez zuen arazo ziztrinik ere.
|
|
|
Gau bat baino gehiago igaro zuen Txemak zoritxarreko Irlanda hartan lorik egin gabe, gogoratu ezinik ze kristo pasa zitzaion burutik disket hura aurkitu zuenean Eiderren gelako kutxa zahar batean. Ziurrenik ilusioa, nerabe garunbako
|
batek
bere gelako nesken koadernoak atzeko orrialdetik zabaltzen dituen bezalaxe, ea nonbaiten bere izena dagoen idatzirik. Edo esploradoreak hildako zibilizazio baten aztarnak aurkitzen dituen legetxe.
|
|
|
Barraren bestaldera begiratu zuen, bere aurrera. Ispilu handi
|
batek
bere aurpegia erakusten zion gupidarik gabe. Zerbeza beltza eskuan, eta bakarrik.
|
|
|
Minutuak eta orenak erlojuari begiratu orduko joan ziren, eta baita gaua ere, tabernaz taberna, eta guztietan agur txiki
|
bat
bere bihotzeko taupaden errudunari, agur iheskorrak, herabeak. Batzuetan ikusteko esperantzarik ez zuen taberna batean azaltzen zitzaion, eta beste agur bat.
|
|
|
Edonork esango luke, eta gehiago bere izena ezagututa eta aurpegi beltzarana ikusita, Rocío andaluziarra dela. Eta hara hor, bere jatorriaz pentsatzeko aukera labur bat eman didanean, eta Sevilla edo Córdobakoa izango zela ia sinetsita nengoenean (ahoskerarena pedantekeria hutsa izan zitekeen, ezta?), hara hor beste irribarre deabrutxo
|
bat
bere aurpegian; eta ez, esaten dit, ez da pentsatzen ari zarena: Kaliforniakoa naiz, kar, kar, kar...
|
|
|
Oraingo Rocíok (bestela adarretatik joango naiz) ez du inoiz hamar minutu baino gehiago itxaron autoren
|
bat
bere ondoan gelditu arte. Hori, berak esana.
|
|
|
Eta, halatan, bada, iritsi ziren Tolosatik erregeren tropak justiziaren izenean injustiziaren ezartzerat, eta horrela hil ziren bortz bat mila pertsona Mathalasen jarraitzaileen artean. Eta buruzagiaren patua ere ez zen anitzez hobea izan, zeren, lau partetan partitu baitzuten haren goputza, eta haren burua, berriz, Mauleko murrailetako itsu leihotik eseki, non hilabeteetan egon baitzen, harik eta gau
|
batean
bertatik desagertu zen arte —eta, barren barreneraino hats hartzen zenuela, begiak dir dir, ordu arte gorde gorderik izan zenuen sekeretuaren berri eman zenidan—: Ni izan nintzen Urte Zahar egunean burua handik kendu, eta herriko kanposantuan isil gordean ehortzi zuena, lur sakratuaren magalean.
|
|
|
Baina, salbuespenak salbuespen, zalantzarik ez dago ezen landareen mundua guztiz bertzelakoa dela. Eta ez landareen artean gerlarik eta borrokarik ez dagoelako, zeren eta haiek ere berdintsu eta orobatsu baitabiltza, nor gehiago, hatsarrean batik bat, errotzeko behar duten lur puskaren bereganatzeko; ordea, borroka haiek ez dira hain nabarmenak eta odola ez da nehoiz ere isurtzen, eta, gainerat, noiz eta landare edo zuhaitzen
|
bat
bere lur puskan errotzen den eta fintkatzen, bakean uzten ditu aldamenekoak. Horregatik ote nago, jaun André, mundu begetalaren kanon estetikoetarik gero eta hurbilago, halako suertez, non, bertze erlijione batekoa banintz eta arimen transmigrazionean sinetsiko banu, zuhaitz baten baitan piztu nahi bainuke bertze munduan, eta ez tigre baten baitan?
|
|
|
Eta urliaren eta sandiaren erraizunak eta erran merranak zeuden, hau gertatu ote zen, hura gertatu ote zen, harik eta handik hiruzpalau egunetarat fidatzeko moduko ihardespena izan nuen arte, noiz eta jauregiko morroi batek kontatu baitzidan, osabaren morroi
|
batek
berari kontatua:
|
|
|
Ohartu ote zen, bada, osaba Joanikot, zalantzaz josia nengoela eta ez nekiela norat jo, nahiz eta iduri egin nezakeen ezen osabaren kide ezin leialago nintzela? ..., osabaren hitzen bidetik, gero eta klarkiago ikusten nuen ezen ezin ekidin izanen nuela gerla hura ene hautua egin nezanean eta alde baterat edo bertzerat jo... zeren eta, Italiarantz abiatu aitzineko denboraldi laburrean, behin baino gehiagotan ikusi izan bainituen aita Bartolome etorri berria eta osaba Joanikot kontrakarrean, buruz buru, etsai ozpinduak balira bezala, nor bere muturrean, urrats
|
bat
bera ere gibelatu gabe, batek antsiarik ez zuenaz antsiatzen eta enkoniatzen zelarik ber tzea.
|
|
|
Baita kezkaturik ere, zeren baitzirudien ezen urtebete zeramala Pedroren amak semearen berririk jaso gabe. " Urtero bi gutun jaso izan ditugu, baina azken boladan
|
bat
bera ere ez", erran zigun hark, gaineratzen zuela: " Gutun guztietan eta urtez urte erraiten zigun ezen aitzina zihoala, eta esperantza zuela ezen, urte batean ez bazen bertze an, etxerat itzuli ahal izanen zela, bertze Rafael bat bihurturik eta aitari emanikako hitza beterik.
|
|
|
Zeren, oraino erran ez badizut ere, aitona Nikolasek lagun zuen don Frantzisko, eta gero eta haren lagunago egin zen, batik
|
bat
bere azken urteetan. Eta egun batean aitonak apezari joko hartan irakatsi eta, handik harat, noiznahi den aritzen ziren biak xake taularen aitzinean.
|
|
|
Eta lehen gozamen eta bozkario iturri zitzaidana —pintatzea eta, alegia— sufrimendu eta gogogabetasun bihurtu zitzaidaan. Zeren Michelangelok bete baitzuen neurria, eta sobera ere bete gainerat, edertasunaren ontzia gainezka utzirik, eta nik ez nioan, halatan, artearen munduari zer emanik ez zer eratxikirik, xorta
|
bat
bera ere ez. Eta, muga haren aitzinean, paralizaturik bezala geratu ninduan, urrats bat eman ezinik... zeren, erranak dioen bezala, Non progredi est regredi...
|
|
|
Zuhur jokatu behar dugu; izan ere, isilpean segitzen badugu, hats har dezakegu; agerian, berriz, hatsa ukatuko digute... eta, andere Grazianak berorren dorretxerat joaitea debekatu badit, goganbehar delako da..." Eta osabak erran zion: " Ai, Maddalen, zergatik ez ditugu kontu horiek ahanzten... eta zergatik ez didazu kopla eder bat kantatzen?" Eta Maddalenek osabari buruko adatsa ferekatzen ziola, nola ama
|
batek
bere semeari, kantatu zuen: " Neguaren erdian/ nago ni lilitan/ jaun Joanesek nauka/ bihotza eztitan".
|
|
|
Datorren hilean, dakizun bezala, berriro atera beharra dut, bertze bizpahiru hilabeterako, eta, handik aitzina, gabonetan edo, mintzatuko gara —eta, isilune baten ondotik, aitak, bere boza eztitzen zuela, erran zuen—: Baina Joanikot Maddalenez orduko gogaiturik egonen da, benturaz, nola haur
|
bat
bere jostailuaz... Dena den, kanpotik itzultzean, etxerat gonbida dezaket anaia, bazkaltzerat edo, gure arteko auzia behin betiko konpontzeko aitzakiarekin...
|
|
|
nahigabe edo desplazer handi baten ondoren, halako ezinegona sartzen zitzaidan gorputzean, eta, hain izaiten nuen utziezina eta bazterrezina, bertzalde, nahigabeari zerraion kezka eta arrangura, non akabatzen bainuen, finean —batzuetan lehenago, bertzeetan geroago—, ahul, herbal eta eri, ahiturik eta sukarrak harturik, eta orduan ere halatsu gertatu zitzaidan; eta, nola ondorea kausaren neurrikoa izan ohi den eta beronen araberakoa, eta nola osaba Joanikotekin izan nuen nahigabea neurrigabekoa izan zen, hala ibili nintzen lauzpabortz egunetan sukar izugarri batekin, zeinak, goizetan zerbait beheiti egiten bazuen ere, arratsetan goiti. Deabru tipi
|
batek
bere sutegia eraiki ote zuen, bada, ene buruan. Zeren eta halakoa baitzen ene buruko berotasuna, baita beroak eragin zidan min itsusi hura ere!
|
|
|
Eta, gero, Frantzia eta Ingalaterrako historia haien kontrastean, Rafael Hitlodeok erakusten zion Tomas Morori akoriarrena, zeinak bizi baitziren utopikoen uhartearen aitzinean, Euronotos ibaiaren hegian, zeren, konkistatu zutelarik haiek ere bertze erresuma
|
bat
bere erregerentzat, ohartu baitziren, halako batean, ezen ez ziela trabailu tipiagorik emaiten haren kontserbatzeak eta sostengatzeak, nola eman baitzien haren konkistatzeak, halako moldez, non deliberatu baitziren, finean, haren uzterat eta zutenarekin kontentatzerat eta akort izaiterat.
|
|
|
...a, arestian aipatu dizudan goiz hartan bortzak ere gogoan nituela, oharkabean, pintore greko hartaz oroitu nintzen, zeinari Zeuxis baitzeritzan, eta zeinak pintatu nahi izan baitzuen, Junoren izenean Crotonan eraikia zegoen tenpluan, Troiako Helenaren erretratua, erabili zituelarik, hartarakotz, hiriko bortz neskatilarik ederrenak, bakoitza bere edertasun partikularrarekin, zeren ez baitzuen bakar
|
batean
berak amesten zuen perfetasuna ediren.
|
|
|
galderak eta galderak ditut buruan, galderak bere batez. Zeren gero eta konbentzituago bainago ezen galderak bertze galdera batzuekin baizik ezin ihardets daitezkeela, eta iragan zitzaidala —neuri bai bederen, eta aspaldi gainerat— ihardespen klar eta garbien aldia eta sasoina... eta zeren neure burua, anitzetan, tenpesta baten erdian bezala baitakusat, eta galdera
|
batek
bere haize kolpea jo orduko bertze bat baitatorkit, bertze haize kolpe batekin...
|
|
|
Jainkoaren hitza zen hura, profezia baten iduria zuena... errebelazione bat!, edo hala sentitu nuen nik bederen. Eta, handik harat, hitz haietan jarri nuen neure fede osoa, halako suertez, non, Felisaren eskuetan uzten zintudala eta nihaurk lehen marratik eta lehen lerrotik bigarrenerat egiten nuela, urrunetik behatzen hasi bainintzaizun, igurikirik ezen Jainkoak egunen
|
batean
bere hitza bete eta dei eginen zizula, eta hala libratuko gintuela biok nik egin bekatutik... Eta, bitartean, ene barrengo hutsa mila arauz eta bertze hainbat ordenantzaz bete nuen, jauregiko kide guztiak eta gauza guztiak zein bere tokian paratzen nituela, gure mundu tipi hura osoki eta konplituki ibil zedin amoreakatik, akatsik gabeko makina bat bezala.
|
|
|
Eta ezkondu ginen egunean, ortzadarra atera zen, eta Iriyumok erran zigun ezen zorte onekoak ginela eta zoriontsuak izanen ginela, zeren hargatik jantzi baitzituen suge haietarik
|
batek
bere beztimendarik koloretsuenak, hodeietako ura edateko asmotan.
|
|
|
...u bainintzen, bertze bide batzuk —spiritualagoak, nolabait erraitearren— urratu nahi nituelako, eta Jainkoari promes hura egin niolako, zeina Antonio Ibarbiarekin batean berritu bainuen, biok zin egiten geniola elkarri ezen guztiz entseiatuko ginela, han geundeneino, mundu ustez lohigabe haren ez kutsatzerat, ez likisterat, eta ez hidoiztatzerat; halatan, bada, ez nuen emazteki haietarik
|
bat
bera ere ukitu, haiekin iragan nituen hiru urte luze haietan.
|
|
|
Zeren ezagutu izan ditudan ez baitut
|
bat
bera ere ezagutu menekoak eta manukoak ongi tratatzen zituenik, don Venancio Robles izan ezik.
|
|
|
Eta batzuetan besarkatzen ninduen, nola ama
|
batek
bere semea.
|
|
|
Eta buruzagia oilarrei buruz ari zen, baina nik gogoan nituen bertze hitz haiek, buruzagiak berak lehenago erranak eta adierazten zidatenak ezen esklabo batek bezala egin nuela lan, zeren esklabo gisa salduko baininduten, segurtki eta gertuki, berant baino lehen. ...u zèn kapitain espainiar batek, zeina ekaitzaren ondorez hil baitzen, itsas kolpe batek eramanik, ezen izugarriak zirela bukaneroak, filibusteroak eta suerte hartako jendeak, gehienek ere La Tortugako uhartea gordelekutzat zutenak; halako moldez non erraiten baitzuen ezen bazegoela filibustero bat, Jean David Nau zeritzana, Frantziako Olonnen jaioa eta hargatik L’Olonnais deitua, zeinak egun
|
batean
bere egin baitzuen La Habanako gobernariak haren kontra igorri zuen untzia, baita untzian zihoazen laurogeita hamar gizonak ere; eta, kontu kontari, kontatu zigun ezen, mendeku gisa, guztiei trenkatu ziela burua, lekat haietarik bati, zeina baitzen untziko borreroa eta zeina igorri baitzuen La Habanako gobernariarenganat txalupa batean, non baitzeuden untzikideen buruak; eta kontatu zigun, halabe...
|
|
|
...gabe jakin bainuen ezen Alain Coup d’Œil zeritzala, edo Alain Coup d’Œil le Normand, Normandiakoa zelako, jarri zuen ene gainean bere begi bakar beldurgarri hura... eta uste nuenean ezen neure bizitzako hutsik handiena egin nuela, zeren eten bainuen haren hitzaldia punturik gorenean, eta zeren behako krudel hartarik ez bainezakeen deus onik iguriki; aitzitik, bigundu zuen apur
|
bat
bere behakoa, egin zuen irri, eta erran zidan ondotik:
|
|
|
Badakizu, jaun André, ezen guti direla gizonezkoen artean irakurtzen eta skribatzen dakitenak, baina are gutiago direla eskolatuak izan diren emaztekiak; aldiz, gure amak, zeina baitzen argia eta zorrotza, ongi irakurtzen eta skribatzen zuen eta hainbat liburu irakurriz janzten eta apaintzen zuen bere jakintasuna. Eta, liburu haietarik gehienak bere aita spiritualak uzten bazizkion ere, bazuen
|
bat
bere berea, eta liburu hura Gaspar de Asteteren Doctrina cristiana ren euskarazko tradukzione bat zen, 1608koa eta Iruñan publikatua, amak erabiltzen zuena bai bere buruaren janzteko, eta bai irakurtzeko eta irakasteko ere zerbitzuko neskei eta emaztekiei, zeinetarik inportantena Hipolita zeritzana baitzen, bere ohorezko dama eta laguntzaile leiala eta artatsua, amaren beztimendez arduratzen zen... Konfesore eta aita spiritual hura, bertzalde, ezkondu baino lehenagokoa zuen amak, eta frantziskotar bat zen, Uraitzeko klaratarren komentuko kaperau izendatu zutena eta harat igorria izan zena; eta, nola gure ama ez baitzegoen haren kontseiluen uzteko, zeren apez hura laket baitzuen —don Frantzisko baino laketago bai bederen—, harat joaiten zen, urtean bizpahiru aldiz, aitorraren eta komunionearen egiteko, haietarik batean Pazkoarekin konplitzen zuela.
|
|
|
Zer kontatu zigun, bada, dukeak? ...enar emazte batzuen kakontzian ezkutatu zen; eta iritsi zen gaua, etorri zitzaion emaztekiari kaka egiteko gogoa, joan zen aulkirat, paratu zen aulkiaren gainean, hasi zen bere egitekoa egiten... eta bat batean, ai!, oihuka eta oihuka hasi zen emaztea, zeren karramarroak hankaz handik heldu baitzion, beheko ezpainetariko batetik; eta, oi huak entzunik, itzarri zen etxeko jauna, eskatu zion kandela
|
bat
bere sehiari, hurbildu zen kandelarekin bere emazteaganat, ikusi zuen ikustekoa, eta erran zion emazteari: " Lasai, maiteño, berehala laxatuko dizut hori, zeren hatsa egoztea baita sekeretua eta kontu honen gorabehera guztia"; eta hartu zuen senarrak hatsa, hurbildu zituen ezpainak istripua izan zen lekurat, egozten hasi zen hatsa karramarroa uxatzeko eta ohiltzeko esperantzarekin, baina orduan, ai!, senarrak oihuka eta oihuka ekin zion, zeren karramarroak bertze hankarekin senarraren goiko ezpainetarik bati heldu baitzion; eta sehiak hura ikusi zuen, eta guraizeak ekarri zituen; eta ebaki zion karramarroari hanka bat, ebaki zion bertzea, eta hala erdietsi zuten senar emazteek azkenean karramarro izugarri hartaz libratzea.
|
|
|
Eta hala egon zen handik aitzina, hitz
|
bat
bera ere erran gabe setenbre osoan, bere hutsean amildua, hostoaren eta lorearen ondoren fruiturik jasan ez duen zuhaitz idorra eta probetxu eskasekoa balitz bezala, galdegite guztiei gor eta sor, begiak urrun, medikuengan zuen fede apurra galdurik, erreumak hezurretan eragiten zion minarekin kexu eta arranguratsu, ai eta oi, oi eta ai, orga kargatuaren arroda iduri...
|
|
|
—Oker nengoan, Pedro, hirekin, eta hoa, bai, hemendik. ...arteaz eta libertateaz mintzatu beharrean, eta ahalkea emaiten didak. Eta ez zagok, bertzalde, mahatsa eskatzerik elorriari —begiak zabalik zituen osabak, betzuloetarik ateratzerat balihoazkio bezala, ukabilak bularraren kontra hertsirik; eta uste izan nuenean ezen bere ukabil haiekin edozer egiteko gai izan zitekeela, aitzitik, lasaitu eta hedatu zituen eskuetako hatzak eta bigundu zuen apur
|
bat
bere behakoa, erraiten ziola—: Halarik ere, bazekiat ezen Italiatik enegatik etorri hintzela, eta, halatan, enea dela kulpa eta hobena, eta ez dudala desenkusarik...
|
|
|
Egia erranen dizut, jaun André. Neure ordu arteko bizitzan kasik ez nintzen neskez arduratu izan, baina egun hartan bai, barrenean zerbait nabaritu nuen, zerbait berria, zeren eta hura ez baitzen, konparazione, anaia
|
batek
bere arreba eriarenganako senti zezakeen urrikalmenduzko maitasuna, nola izan baitzitekeen nik Pisan sentitu nuena, noiz eta Laura zeritzan neskatxa zangobakar harekin inkontratu bainintzen; aitzitik, sentimendu berri hark barrendik inarrosten ninduen eta asaldatzen, eta, nolabait erraitearren, hegazti ezezagun bat bihotzean bere habiaren egiterat balihoakit bezalakoa zen... Eta, nehongoa ere izaitekotan, paradisukoa edo zerukoa izan behar zuen hegazti hark, hain baitzen enegan sortzen zuen sentimendua gozoa eta deliziosa, baina baita, aldi berean, haizetsua eta bortitza ere.
|
|
|
Edo haien hitzetan: arestian aipatu dizkizut elkarri erran zizkioten barkamenduzko hitzak, eta, orain, berriz, Maddalenen bertze hitz batzuk oroitaraziko nizkizuke, noiz eta egun
|
batean
bera ere osabari desterruaz aritu baitzitzaion, nihaur ere entzule nindukala:
|
|
|
Ordubete erran dut...? Ezta mementu
|
bat
bera ere!, zeren neure etxea izan baitut atzerri, neure etxea otserri, eta zeren zaldia atarian baitut, eta orain berean eginen dut alde! Baina, joan baino lehenago, gutun bat eman nahi nizuke, osabak zuri skribatua, bere burua hiltzeko erabakia hartu baino lehen...
|
|
|
"... hoa, bai, Piarres Oihartzabal kapitainarenganat, zeren eta ez baitut munduan hura bezain gizon librerik ezagutzen. Eta begiak zabal zabalik ditik, harat eta honat beha, eta haren kontseiluek ere ez diate kalterik eginen..." Eta nola ohartu nintzen ezen hartan ere arrazoin zuela osabak, eta nola ulertu nuen, halatan, ezen maisutzat eta kontseilaritzat hartu behar nuela kapitaina, zeren eta nik ere begiak zabaldu nahi bainituen harat eta honat eta zeren ezin jaio baitzitekeen bizi berri
|
baterat
bere behakoa zabaltzen zuena baizen...!
|