|
2000
|
|
|
Ipar Euskal Herrian emanaldiak eskaintzeaz gain, Hego Euskal Herrira ere iritsi lukete, baina urrats hori egitea ezinezkoa dirudi gaur egun. Ea eurak ere azken mohikanoez mintzatzen hasi diren une honetan bertako antzerkigintzari ateak zabaltzen zaizkion. Erakunde publikoek izan lukete zeresana arlo honetan,
|
batez
ere euskaraz idatzi eta egiten dela kontuan harturik.
|
|
2001
|
|
|
Ondoren, ikerketa batzuk aipatuko dira, lurraldetasunaren araberako irizpideari jarraituz. Euskal Herriosorako egin diren ikerketetan,
|
batez
ere Euskararen Jarraipena (Eusko Jaurlaritza, 1995) eta Euskal Herriko Soziolinguistikazko Inkesta, 1996 Euskararen Jarraipena II (Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua eta Euskal Kultur Erakundea, 1999) lanetan, bai euskararen ezagutza eta bai erabilera aztertu dira. Aipatu behar daezagutza aztertu ordez,, hizkuntz gaitasuna?
|
|
|
Errepasatu egin behar da dena, arriskuan ipiniko gaituen, salatuko gaituen ezer,
|
batez
ere euskarazko ezer ez daramagula ziur egoteko.
|
|
|
Badirudi euskal literatura horrek dituen alde txarrak alde onak baino askozaz ere nabarmenago direla. Nik ez dut uste horrelako zerbait esatea bekatu larria denik,
|
batez
ere euskaraz eta euskaldunen artean esaten baldin bada, eta hobe baitugu jakinaren gainean egon, ez gehiegizko amets eta irudipenik izan geure ondasunei buruz. Jakina, euskal literaturak aurrenik duen alde txarra hizkuntza bera da, hobeki esan, hizkuntzaren tamaina.
|
|
|
Gatozen horrenbestez gure harira, Oihenarten idazlanetara diot, eta
|
batez
ere euskarazkoetara. Hasi gaitezen, lehen argitaratuak ere dira-eta, erdarazkoekin.
|
|
2002
|
|
|
Irakaskuntzari dagokionez, gure unibertsitateetan Natur Zientziak ez daudeoso ongi. Arlo horretan EHU da euskarari garrantzia ematen dion unibertsitatebakarra, eta hala ere, ez dago lizentziatura bakar
|
bat
ere euskara hutsean egindaitekeenik, eta hainbat lizentziaturatan oraindik gutxi aurreratu da.
|
|
|
Beste aldetik, graduondoko ikasketetan 1999 urtean 34 ikastaro eskaini ziren, baina gero 23 baino ez zireneman. Nahiz eta EHU/ UPVn graduondoko ikastaroen %33 osasun arlokoak izan, ez da
|
bat
ere euskaraz ematen unibertsitate horretan.
|
|
|
67). Gogor salatu zuen estrategia aldaketa Argia aldizkariak,
|
batez
ere euskarari zegokionez, gaztelaniazko emisorekiko audientziaren lehian, kanpoko profesionalak kontratatu baitzituen euskal emisorak10 Bikoizketa horren ondorioz, oso nabaria izan da bi kateen arteko bereizketa, erabilitako hizkuntzan ez ezik, edukietan11 ere bai: Euskadi Irratia euskalduna eta gipuzkoarra da; Radio Euskadi, ordea, erdalduna eta bilbotarra.
|
|
|
Euskal literaturak inoiz ere izan ez duen maila bereganatu duela. Euskara egunero ikusten dugula irrati telebistetan, eta badugula egunkari
|
bat
ere euskaraz ageri dena egunero. Erraz atzendu ditugu gero irratiak 24 ordu, denak bata bestearen ondoren, emititu zitueneko hura.
|
|
|
Baina hemen ere gauzak aldatzen ari dira, beldur naiz,
|
batez
ere euskararen ikasketak unibertsitatean sartu direnetik. Unibertsitatearena fenomeno berria da euskal gizartean, unibertsitate publikoarena diot, jende arruntak eskura duen unibertsitatearena.
|
|
|
Beraz, ez dut uste nik euskararen koloregaltze hori nahitaez euskara batuarekin lotua dagoen, hain modu zuzenean bederen ez. Horrek zerikusi handiagoa du
|
batez
ere euskararen galerarekin eta, ondorioz, euskalkien galerarekin. Beste modu batera esateko:
|
|
2003
|
|
|
Izan ere, ikusiko dugunez, hizkuntzen irakaskuntza izango du iker eremu kutunenetariko bat. Ingelesa lanbide izango badu ere, euskara eta
|
batez
ere euskarazko literaturgintza eta ikerkuntza izango da barruak aginduko dion zaletasun nagusia, astialdirik asko horretan emango ditu eta hori berori izango da poz nahigabe nagusiak ekarriko dizkiona. Orduko garaian eta orduko Iruñeko gizarte giroan pentsaezina zen euskara lanbide bihurtzea.
|
|
2004
|
|
|
Nagusi zarela sinestea jarrera suizida da?. 607 Geure aldetik, iritzi zorrotz eta zuzen hori doitzeko, zera erants dezakegu:
|
batez
ere euskaraz bizi den, parte txiki, hori ez dela Berria egunkariak duen erosle kopurutik oso urrun ibiliko.
|
|
|
Euskal gizartean bazuen izan berezko balio euskaldun ugari oraindik bizi zirelako. Beraz, Bizkaia edo Euskadiren independentzia lortu arte ez zen itxaron behar, euskararen zabalkundea eta geroa ziurtatzeko,
|
batez
ere euskara hizkuntza bizia zegoen tokietan. Hala ere, euskaltzaletasunaren aldeko grina pizteko, euskal abertzaletasuna premiazko politika zen, euskararen aldeko irrnotasuna sendotzeko.
|
|
|
Izan ere, kaputxinoek beraiek, astekariaz gain haurrentzako gehigarri
|
bat
ere euskaraz egiteko baimena baitzuten. Komiki edo tebeo tankerako bat.
|
|
|
Bai ordea aldarri egingo dut irudikatu hitzak eta bere eratorri guztiek errepresentatu hitzak eta bere sokakoek baino jatorri euskaldunagoa dutela eta, gure gaiari zuzenkiago lotuz, haiek baino egokiagoak direla latinezko repraesentare, repraesentatio adigaiak adierazteko. Gure hizkuntza beste hizkuntzen mendeko bihurtu nahi ez badugu, eta
|
batez
ere euskara herren eta zurrun bat nahi ez badugu, bada ordu bere ahaltasun eta ahalbide guztiez baliatzeko, gogoeta filosofikoetarako ere gai izan dadin eta ‘jakite hegoek igoa’, Lizardik amestu zuen bezala. Argi dago, erdal ‘representar’ (‘representer’/ ‘to represent’) aditza eta horren eratorria den ‘representacion’ (‘representation’/' representation’) izena latinezko repraesentare eta repraesentatio tik datozela hurrenez hurren.
|
|
2005
|
|
|
Erabilerari erreparatuta, gaztelania da gehien erabiltzen den hizkuntza. Halere, euskararen erabilerak gora egin du,
|
batez
ere euskaraz hitz egiten hasi diren gazte euskaldun berriei esker. Euskaldun zaharrek ere leial eusten diote euskararen erabilerari.
|
|
|
eultzitzea (edo trillado): ustezko iberiar hitza edozein hizkuntzarekin konparatzea,
|
batez
ere euskararekin, nahiz eta beste hizkuntza erromantzeak ere erabiltzen diren (gaztelara, aragoarra eta portugesa) eta ele klasikoak (Bergua, 1994: 108), iberiar hitzaren esanahia aurkitzeko.
|
|
|
Adrian Zelaia oso aditua zen Bizkaiko Foruaren kontuetan. Zeberioko semea izan arren, ez nion sekula hiztxo
|
bat
ere euskaraz entzun. Maria Angeles Larrea, berriz, Historian zen irakasle.
|
|
2006
|
|
|
Gauza jakina da Herriko Etxeetan orain dela guttira arte eskribauak edo idazkariak beti gaztelaniaz idatzi izan dutela. Ez dago Herriko Etxeko artxiboan dokumentu zahar bakar
|
bat
ere euskaraz. Horrek ez du erran nahi eskribauek –zenbait tresna edo tramankuluren izena gaztelaniara itzuli ezinik hitz bat edo bertze euskaraz idaztzi ez zituztenik.
|
|
|
Sarritan gertatzen da gogorik izan gabe ere euskaraz egin beharra, protokoloak aginduta edo hainbat arrazoi direla medio hala komeni delako. Horrelakoetan, esan bezala, euskara karga edo zama da hizlariarentzat,
|
batez
ere euskaraz ongi eta eroso moldatzen ez bada, eta baita entzun behar dionarentzat ere.
|
|
2007
|
|
|
...k, bere handitasuna gutxitu, 3 berreskuratze horren urritasuna, besteak beste, sistema elebidunaren nagusitasunari lotua dago, beti ere murgiltze sistemarekin alderatuta, 4 eraldaketa sozioekonomikoek (mugikortasun profesionalak eta etxebizitzen garestitzeak) eta demografikoek (belaunaldi berrien txikitasunak) eragin zuzena daukate, 5 euskararen ofizialtasun ezak eta hizkuntza politikaren edukiak,
|
batez
ere euskarazko irakaskuntzaren eskaintzaren garapena mugatzen dute.❚
|
|
|
Baina Ignaziori, Euskal Herria betiko agurtuagatik, ez zitzaion euskaltasuna joan. Alderantziz, azken urteotan euskal kulturarekiko, eta
|
batez
ere euskararekiko atxikimendua are gehiago suspertu zitzaion. Uruguaiko diktaduraren erortzearekin, aldaketari atea ireki zitzaion herrian, eta horrekin, esperantza ere zertxobait piztu zen.
|
|
|
Toki izen baten esanahia ilundu edo ahazten denean, izena ere desitxuratu egiten da batzuetan, eta erdaratu beste batzuetan. Hala aldatu dira itxuraz euskal jatorriko hainbat toki izen,
|
batez
ere euskara galdu eta erdara nagusitu den eremuetan. Nafarroan Irunberri zaharra Lunbier bihurtu da; Lizarra zaharra, Estella.
|
|
|
Eta berdin nire artikuluarena: gaiaren aldetik —berez garrantzitsuena izanarren— ez daukazu lanik artu bearrik, egiten baduzu obe; baiña
|
batez
ere euskera, idazkera, epaitzea nai nuke. Agur, eta agindu nai duzuna zure serbitzari txikien oni.
|
|
|
Gure hezkuntzak, hasteko, oso kontuan hartu behar du euskal lurraldean ematen den sozializazio edota enkulturazio prozesua —erreferentziazko hizkuntz (ar) en arabera— anitza dela: ...gu gizartea eta kultura ez direla euren hizkuntzan agortzen, baina —Coseriu eta Deweyren hitzetan ikusi bezala— hizkuntza" barru barrutik dago bizitza sozialarekin erlazionatuta", eta berorrek" eragina du jarduera kultural guztien formetan eta edukietan" 227 Horrela, bada, gure kasuan, sozializazio edota enkulturazio prozesu ezberdinez hitz egin behar dugu, hala nola,
|
batez
ere euskararen inguruan eta gehienbat espainolaren edo frantsesaren inguruan eraikitzen diren prozesuez. Bi horien artean, beti ere, funtsezko ezberdintasun bat dago:
|
|
2008
|
|
|
Diru-laguntzak zuhurki ematen zizkieten euskararen alde ari ziren elkarteetatik batzuei, esleipen irizpiderik gabe eta emaitzak neurtu gabe. Aldi berean, Frantziako legegintza aitzakiatzat hartuta, oztopo asko jartzen zizkieten elkarte horiei; ez zuten onartzen hizkuntz politika besteak bezalako esparru publikoa zenik, eta politika eta hizkuntz politika nahasten zituzten" 11 Orain egiteko era hori aldatua dela esan dezakegu, eta ez dugu atzemanen hautetsi
|
bat
ere euskararen aurka izanen dena, publikoki bederen.
|
|
|
Orain egiteko era hori aldatua dela esan dezakegu, eta ez dugu atzemanen hautetsi
|
bat
ere euskararen aurka izanen dena, publikoki bederen.
|
|
|
batasun falta. Latinak, ordea, bazuen ordurako milaka liburu eta gramatika anitz idatziak, ezta
|
bat
ere euskarak.
|
|
|
Nolanahi ere, oraino lan gaitza dugu egiteko,
|
batez
ere euskara batua eta eus kalkiak zer diren errateko jendeari. Irakaskuntzan, herri komunikabideetan edo admi nistrazioan lanean ari direnek, oro har, ez dute garbi gai hau.
|
|
|
Euskal Esnalearen egutegi takoa izan zen urte haietan() berori
|
batez
ere euskararen aldeko tresna kultural bezala erabili nahi izan zuena. Elkarte hau jaio eta berehala heldu zitzaion Egundiya> prestatzeari (1908), eta hurrengo urtean kalean zen egutegi berri hau, batik bat Gipuzkoara begira egina.
|
|
|
Horrela, ikasle prestatuenak lanera deituz nahiz prestakuntza apalagoa zutenei aukera emanez, alfabetatze eskola praktikoa bihurtu zen Egutegiaren idazketa. Proba-leku bezala, ongien zebiltzanek bazituzten trebakuntzarako beste aldizkariak, baina
|
batez
ere euskaran zerbait atzerago zebiltzanentzat, eta guztientzat ere. Egutegiko orriak idaztea idazketa tailer bilakatu zen.
|
|
|
Izan ere, Ibaizabal Euskal Herriko eta munduko albisteei leku egiten saiatu zen zenbaki guztietan, Euskalzalek zeukan kultur aldizkari izaeratik urrunduz eta euskarazko egunkari bat izan balu bezala (baina soilik astean behin irteten zena). Albisteekin batera, lehen orriko iritzi artikuluek zuten garrantzia,
|
batez
ere euskararen aldeko aldarrikapen eta salaketek osatua, Azkue eta Bustintzaren kargura. Horrek ez zuen esan nahi Ibaizabalen literatura edo moduko gai ludikoak baztertu zirenik, baina bai iritziekin batera albisteei pisu espezifiko bat ematen saiatu zirela.
|
|
|
Bilbon sortu ziren bi eredu ortografikoak, Azkuerena eta Arana Goirirena, beren lehen jarraitzaileak lortzen hasi ziren, bai eta lehen debateak eragiten ere, Euskalduna aldizkarian ikus daitekeenez. Debate nahiko anekdotikoak ziren,
|
batez
ere euskara ikasten edo ikertzen zebiltzanek protagonizatuak, ez euskara ohikotasunez erabili nahi zutenen beharretik sortuak. Baina edonola ere, Azkue eta Arana Goiri arteko autoritate lehia maila indibidualetik esparru zabalagora hedatuz zihoala erakusten dute.
|
|
|
Erakunde haren barruan gertatuko zen zenbait urteren buruan beste aldaketa garrantzitsu bat: Julio Urkixo 1950ean hil zelarik, jada ez zen geratzen euskaltzain
|
bat
ere euskaraz mintzatzeko gai ez zenik; eta hola, Krutwigen ekimenez, eta Azkueren babespean, Akademiak arau bat onartu zuen aurrerantzean batzarrak euskaraz egiteko. Ez kasualitatez, garai berber hartan Krutwigek Bilboko Nuevo Ateneo elkartean euskara hutsezko jakintza sail bat sortu nahi izan zuen403 Euskara mundu unibertsitarioarekin uztartu nahiko zuen sentiberatasun berri bat hasten ari zen.
|
|
|
Izatez, erabiltzen diren hitz batzuengatik pentsa liteke nolabaiteko sinpatia eta guzti agertzen zuela karlismoarekiko. Baina nire ustez, irekitasun eta prestutasun bat ukatu gabe, sinpatia
|
batez
ere euskarazko lehiaketagatik da, hots euskararen alde jarduteko aukeragatik («nuestro mejor timbre de gloria»), ez lehiaketa hori antolatu duten karlisten alde aritzeko aukeragatik. Nabarmentzekoa da ere, Azkuek, printzipio gisa, «motivo puramente político» duten ekitaldietan parte hartu nahi ez izatea, bera apaiza izanik neutraltasun politikoa agertu behar baitu.
|
|
|
Itzaltze analogikoa baino lehen, tokiko telebisten lizentzia digitala lortu nahi dute Xaloa telebistan (Elizondo, Nafarroa). «Iaz lizentziak emateko garaian, Espainiako Estatuak Nafarroa bost eremutan banatu zuen, eta Iruñetik gora,
|
batez
ere euskaraz dihardugun toki telebistei ez ziguten lizentziarik eman. Ondorioz, gu alegalak gara».
|
|
|
Euskarabideko arduradunak ez bezala, aski kritikoa da zirriborro horretan proposatu dituzten aldaketekin: «Dekretuak ez du zehazten lanpostu bakar
|
batean
ere euskara jakitea derrigorrezkoa izanen denik, eta eremu mistoko %3 eta eremu euskalduneko %6 oso ehuneko murritzak dira». Erantsi duenez, neurriak ez du euskararen aldeko aldaketa argirik ekarriko foru administrazioan:
|
|
|
Nola, erantzun nion, gure Herrian ere ez ote dugu euskaraz hitz egiterik? Horrelako leku
|
batean
ere euskaraz hitz egiteko baimenik ez badugu, non da errespetua?
|
|
|
Sailburuaren iritziz,
|
batez
ere euskarari egindako iraina da helegitea: «Gure nortasunaren ikurren aldeko ekimenak egiten ditugun bakoitzean, Espainiako Gobernuak elebitasunaren aurkako neurriak hartzen ditu».
|
|
|
Gogoeta hau
|
batez
ere euskararen inguruan zentratzeak ez du esan nahi hautagaien programetako beste atalak aparte utzi behar direnik; are gehiago, gure programaren zutabeak ezagunak dira, bai 2004an eta bai 2008an ere ateratako dokumentuetan. Baina gaur gaurkoz euskarak hartzen du gure artean zentralitatea.
|
|
|
Gogoeta hau
|
batez
ere euskararen inguruan zentratzeak ez du esan nahi hautagaien programetako beste atalak aparte utzi behar direnik; are gehiago, gure programaren zutabeak ezagunak dira, bai 2004an eta bai 2008an ere ateratako dokumentuetan. Baina gaur gaurkoz euskarak hartzen du gure artean zentralitatea.
|
|
2009
|
|
|
Eta zalantzarik gabe, egoera hori erabat lotua dago justizia administrazioko lanpostuetan euskara jakiteari ematen zaion balorazioarekin. Horrexegatik, guztiz esanguratsua egiten zitzaion P-ri Estatuko administrazioaren eskumeneko lanpostuen artean, bakar
|
batean
ere euskara derrigorrez jakitea ez eskatzea.
|
|
|
Ez dut uste helburu horien kontra inor izango denik; edo agian bai,
|
batez
ere euskararen normalkuntzaren alde ez badago. Dena den, helburu horiek ezinezko bihurtzen dira lege berberak arautzen duen zonifikazioak indarrean dirauen bitartean.
|
|
|
Korrikaren 16 edizioa Ongi Etorri lelopean euskara berreskuratzearen alde lanean ari diren guztiak omendu nahi ditu,
|
batez
ere euskara ikasten ari diren etorkinak, ETBk jakitera eman duenez. Etorkinei, hain zuzen ere, ongietorria ematen die Betagarri taldeak sortutako abestiak.
|
|
|
Gaztetatik klasikoen zalea, hiru urtez Unibertsitate internazional batean egongo da estudiatzen Erroman, latina izaki komunikazio mintzaira arrunta lagunartean, latin, greko eta hebraieraz estudiatuz ikasgaiak, Europa osoko hainbat lagunekin batera biziz egunero. Ikusi dugun eran, Arruti, momentu batean Espainiari diosalak bidaliz bere herrimina kantatu duena 126, laster bere euskalduntasuna modu berri batean ulertuz joango da 127. Erroman
|
batez
ere euskararen kontzientzia ematen du argitu zaiola, behiala Etxepareri argitu zitzaion eran egin ere: beste hainbat hizkuntzak parte duen korroan, euskara ezin da falta.
|
|
|
Alde batetik ulergarria da euskaldunak,
|
batez
ere euskarari dagokionez kili kolo dabilenak, inguru erdaldun batean euskarak ihes egingo diola dakienak, beste euskaldun batzuekin elkartzeko joera izatea. Nahastea polita baita, baina lehoia eta oreina nahasten direnean lehoiarentzat izaten da batez ere polita.
|
|
|
Erakundea gizarteratzea nahi bada, euskararen mundutik kanpo ere, horrek estrategia bat eskatzen du. Komunikazioa areagotu du Euskaltzaindiak hedabideekin, unibertsitateekin, erakunde publiko eta pribatuekin, industria kulturalekin, eta
|
batez
ere euskararen eta euskal kulturaren arlokoekin.
|
|
|
Semaforo gorria proposamen ezegokia denean, zehazkabea edo askieza denean semaforo horia eta egokia denean berdea. Esan bezala, hautes egitarau bakar
|
batek
ere euskararen normalizazioaren beharrei erantzuten ez dion arren, alderdi batzuk eta besteek egindako proposamenen artean badago ezberdintasunik. Kontseiluaren ustez, euskararen normalizazioak behar duen bizkortzea sustatzeko, besteak beste, Administrazioek hamar neurri horiek ezartzea beharrezkoa da eta, ondorioz, oso interesgarria deritzo hautesleei informazio garrantzitsu hori jakinaraztea haien botoa erabaki behar dutenean irizpide garbiak izan ditzaten.
|
|
|
Ez azkena, zoritxarrez, atzetik ere andana jasan dugu eta. Herri oso bati egindako erasoa izan zen, baina
|
batez
ere euskara eta euskal kulturgintza kriminalizatzeko ahalegina izan zen. 2003ko otsailaren 20an egin genuen lehen agerralditik esan dugu euskara eta euskal kulturaren kontrako erasoa izan zela hura, eta urteak aurrera egin ahala, datuak esku artean izan ditugunean, gero eta argiago geratu da halaxe zela.
|
|
|
Lehen eginkizunean, erabiltzeko aukerak sortzerakoan alegia, zeresan eta zeregin handia dute legeek, plangintzek eta herri erakundeek, nahiz eta ez eurek bakarrik?, euskarazko zerbitzu sortzaile eta emaile guztiek baitute erabilera aukera erakargarriak sortzeko erantzukizuna. Bigarrenean, ordea, erabilitako aukerak baliatzerakoan alegia, inork baino gehiago herritarrek dute hitza, eta bereziki eta
|
batez
ere euskara erabiltzeko gai direnek. Herritarrek ahal dutena nahi izatean dago koska.
|
|
|
Soilik" informazio orokorreko edo zientziaren dibulgazioko" aldizkaritzat izendatzen dira gaztelaniaz, ingelesez edo frantsesez argitaratzen direnak, baina euskaraz argitaratzen diren gisa berekoak askorentzat" euskarazko aldizkari" izaten jarraitzen dute, euskaraz egindako" informazio orokorreko edo zientziaren dibulgazioko" argitalpenak izan beharrean.
|
Batez
ere euskarazko hedabide horien beren interesekoa dela uste dugu, zalantzarik gabe, beste ezer baino lehen egunkari eta aldizkari izatea, herritarrek hala ikustea (euskaraz egindako egunkari eta aldizkari, jakina, baina" egunkari eta aldizkari").
|
|
|
Aurreratu dezagun, halaber, zertxobait gehiago esaten ari garenaren argitan: " Egin dena baino gehiago eta hobeto egin zitekeen" diogunean,
|
batez
ere euskara erabiltzeari dagokionez esan nahi dugu egin zitekeela egin dena baino gehiago eta hobeto; ez dugu, beraz, esan nahi, esate baterako, euskararen ezagutza eskatu dena baino gehiago eskatu behar zenik. Euskara jakin eta lanean ez erabiltzeak kezkatzen gaitu, beren burua euskalduntze prozesutik kanpora utzi duten herri langileek baino gehiago.
|
|
|
Hedabideei dagokienez, berriz, euskaraz edo
|
batez
ere euskaraz emititzen duten hedabideen uholdea ere azken hogeita bost urteetan gertatu da. Besterik da digitalizazioaren, euskarri ugaritasunaren eta liberalizazioaren eskutik erruz handitu dela hedabideen ozeanoa, eta ur handi horietan uharte txiki baten antzeko ttantta moduan ageri dela euskararen presentzia.
|
|
|
Idazki mota? Literaturaz
|
batez
ere euskaraz idazten du, historiaz gaztelaniaz. Baina gaztelaniaz ere idazten ditu poematxo batzuk bere historia lanean, eta gaztelaniazko poematxo batzuk ere badaude literaturako eskuizkribuan.
|
|
|
Beste egitasmo berri bat sortu da duela bi edo hiru urte, herri ondarea modu sistematikoz aztertzekoa. Etnografia ikerketa da, euskaraz egina,
|
batez
ere euskara egiten den herrietan. Hainbat ikerketa egin ditugu Bizkaian:
|
|
2010
|
|
|
ez dezagun ahaztu komunitatea dela hizkuntza ororen gorputza eta arima, bere etorkizunean eragiteko giltza duten biztanleria osoa barne hartuta, denek eragin baitezakete modu batean edo bestean. adibidez: euskaldunek eragiten dute
|
batez
ere euskara erabiliz, eta, horrezaz gain, euskaldunek zein erdaldunek erabilera nahikorako gizarte baldintza egokiak bermatuz.
|
|
|
[Iruñea]... etxean gurasoek ez dakite euskaraz, beraz ikastolan ikasi nuen, horregatik
|
batez
ere euskara ikasketekin erlazioa duten egoeretan erabiltzen dut, eta aisialdian gutxitan, lagun guztiek ez dakitelako euskaraz, baino etxean gurasoek, batez ere amak, txikia nintzenetik beti saiatu dira euskara sustatzen, ipuinak euskaraz oparituz, pelikulekin, kartekin... eta horiek ere euskara pixka bat ikasten, eta horregatik agian, naiz eta gustatuko litzaidakeena baina gutxiago erabili, asko...
|
|
|
Eta, berriro, zalaparta.
|
Batez
ere euskarazko blogetan. FiloBlogia n, Sustatu n edo Erabili.com en parte hartze handiko eztabaidak izan ziren ostraketan agertzen ziren hitz eta esaldien morfologia, sintaxia eta abarrak III. mendeari edo, besterik ez bada, antzinaroari zegozkionak zirela eta ez zirela.
|
|
|
–Hasieratik sumatu nuen problema ikaragarria izan zitekeela, eskandalu ikaragarria? dio Gorrotxategik,, nire baitan sinetsita nengoelako gehienak, edo nik ikusitakoak behintzat, eta
|
batez
ere euskarazkoak, faltsuak zirela. Baina gauza bat da konbentzimendua edukitzea, eta beste gauza bat publikoki esatea.
|
|
|
[?] Kardaberaz eta Mendiburu predikari eta euskal idazle eginak euren zahartzaro betean. Juan Antonio Mogel abade gazteak haien liburuetan hartu zuen eskola, euskaraz predikuak egin eta
|
batez
ere euskaraz idazteko (Arejita 1999: 9).
|
|
|
34 Etxean
|
batez
ere euskaraz ala erdaraz egiten zuten galdetu zitzaien etxekoandreei, 1970 inguruan, eta erantzun hauek jaso ziren gure artean (2 taula):
|
|
|
Haurren garapen kognitibo akademikoa gogor baldintzatzen da oraingo sistemanagusiaz, irakasleen(
|
batez
ere euskaraz ez dakiten maisu maistren) lan eskubideakhankapean hartzen dira, bakezko bizikidetza eta egia zientifikoa edo objektibotasunhistorikoa itzulipurdikatu egiten dira ikasmaterialen bidez eta, ororen buru,, garbiketa etnolinguistikoa, egin nahia nagusitzen ari da.
|
|
|
Euskaldunek euskaldunekin euskaraz (euskara hutsean edo
|
batez
ere euskaraz) jarduteko esparruak, harreman sareak eta situazio komunikatiboak ez dira azken mende laurdenean nabarmenki indartu. Izatekotan, ahuldu egin dira.
|
|
|
Euskal kultura eta
|
batez
ere euskarazko hedabideak sustatu eta laguntzeko asmoz, BERRIA hedabideen fundazioa sortu du EKT Euskarazko Komunikazio Taldeak. 2003tik, sortu zenetik, EKT euskarazko hedabideak sortzeko eta bultzatzeko lanean aritu da.
|
|
|
Beste arazo
|
batek
ere euskararekin du zerikusia eta hau bai dela denok kontuan hartzekoa. Eguneroko bizitzari buruzko gaiak euskaraz erabiltzea ez da horren zaila euskaldun zaharrontzat batez ere.
|
|
|
Nik oraindela [sic] urte batzuk ez nekien hitz bakar
|
bat
ere euskaraz eta orain ikasten ari naiz, buru belarri gainera, baina saila da hizkuntza bat menperatzea.
|
|
|
" Espainian nago[.] Baina Espainian al nago hemen? [.] Doi doia izaten da espainola Donostian; euskalduna izaten da[.] Gazteleraz zerbait da, baina
|
batez
ere euskaraz mintzatzen da[.] Gaineratu egiten dut hemen deusek hautsi ez duen lokarri sekretu eta sakonak batu egiten dituela euskal familia misteriotsuaren atal guztiak, itunak izan arren, muga diplomatiko hauek, edo Pirineoak izan arren, muga natural hauek. Nabarra hitz zaharra ez da hitz bat.
|
|
|
"... eta euskalduna izatea ezinbestean eta
|
batez
ere euskaraz egitea denez, zilegi bekio hizkuntzalariari, sutsuki desiratzea, herri osoarentzat, bizi dadin euskara orai eta beti!"
|
|
|
Poesia mailua dela dioen poema ere makina bat bider erabiltzen zuen Fanonek,
|
batez
ere euskarazko kultura eta langileen borrokak bat egin behar zutela aldarrikatzen zuenean. Poesia eta mailua.
|
|
2011
|
|
|
Praktikak erakutsi du tradizio kritikoak emaitza onak ematen dituela,
|
batez
ere euskararen erabilera bultzatzerakoan. Beraz, interesgarria izan daiteke metodo hau gehiago jorratzea, bereziki euskararen erabileraren ikuspuntutik.
|
|
|
Hala ere, ikerketa gehienak tradizio hermeneutikoaren eta, bereziki, tradizio positibistaren baitan kokatu dira. Praktikak erakutsi du tradizio kritikoak emaitza onak ematen dituela,
|
batez
ere euskararen erabilera bultzatzerakoan. Beraz, interesgarria izan daiteke metodo hau gehiago jorratzea, bereziki euskararen erabileraren ikuspuntutik.
|
|
|
Arazo nagusia, dudarik gabe, komunikabideekin eta IkTekin dago arnasguneetan: ...n gustu eta jakingura osoa aseko lukeen euskal telebista, euskal prentsa eta IkT multzorik eman. posible da, ordea, herritarren interes hurbila erakartzen duten gaiak euskaraz landu eta zirkulazioan jartzea. hurbileko esparru hori irabazi beharra dago, euskarazko familiabizitza gesalduko ez bada. gauza batzuk euskaraz eta besteak erdaraz izango direla arnasguneetako familia giroan ere onartu dugu,
|
batez
ere euskarazko jarduna lehenetsiz bizimodu arruntaren gorabeherak eta solaskide ezagunen arteko pasadizoak direnean mintzagai, eta ahozko jarduna denean mintzabide. Jarduera espektro hori indarrean mantenduko duen diglosia behar da orain ere, lehenik eta behin, etxe giroan.
|
|
|
Baina hala dira kontuak, bai hemen eta bai munduko lau hegaletan, gurea bezalako kontestuetan. Euskaldunek euskaldunekin euskaraz (euskara hutsean edo
|
batez
ere euskaraz) jarduteko esparruak, harreman sareak eta situazio komunikatiboak ez dira azken mende laurdenean nabarmenki indartu. Izatekotan, ahuldu egin dira.
|
|
|
Bere garaian ere hala izan behar zuela dirudi: pozezko zirrara eragingo zuela herriarengan eta
|
batez
ere euskararen langile eta artista ziren jende hautatuengan. Aita Linorengan ere piztu zen jakin min hori; horretaz ari da aipaturiko hitzaldi horretan.
|
|
|
Zerutxu Ikastolari eta Bertsolari EGUNAri. Baita kontuan izan behar dugu, barrurantz begira, profesadun gazteen irakaslea ere izan zela urte askoan,
|
batez
ere Euskarako eta Literaturako irakaslea. Gauza hauetaz, Nire Sasoiko Markina Xemein liburuan (2009an Markina Xemeingo Udalak argitaratua, 487 or.) hartaz egindako zenbait aipamen aldatuko ditut hona:
|
|
2012
|
|
|
Gelako ikasleek beren jardun gune nagusietan,
|
batez
ere euskaraz, batez ere erdaraz edo bietara egiten duten azaltzen du gela argazkiak. Ikasleen mintza jardunaren azterketa egiten du, aldakuntza iturri nagusien eta kasuan kasuko rol harreman esanguratsuenen arabera.
|
|
|
Hasierako hitzaurrea eta
|
batez
ere euskarazko poema erreferentzia literario eta historikoz josita daude. Arestik elkarrekin nahasten ditu benetako gertaerak eta fikziozkoak, berak asmatuak.
|
|
|
Nor da euskal nazioko kide garaiko ETArentzat? Galdera horri nahiko argierantzuten dio V. batzarraren bigarren zatian onartutako programa ideologikoan.Lehenik eta behin euskal etnia definitzeari ekiten dio, hau, kultura konpartitubatean eta
|
batez
ere euskaran oinarritzen dela esanez. Nazioa, berriz, etniak, faktoreobjektibo horien kontzientzia hartzean sortuko litzateke.
|
|
|
Nor da euskal nazioko kide garaiko ETArentzat? Galdera horri nahiko argierantzuten dio V. batzarraren bigarren zatian onartutako programa ideologikoan.Lehenik eta behin euskal etnia definitzeari ekiten dio, hau, kultura konpartitubatean eta
|
batez
ere euskaran oinarritzen dela esanez. Nazioa, berriz, etniak, faktoreobjektibo horien kontzientzia hartzean sortuko litzateke.
|
|
2013
|
|
|
Bada, garai
|
batean
ere euskarak bazuen garrantziarik postu publikoak lortzerako. Felix Cabezas medikuak argitaratu berri duen La medicina y los médicos en la obra de Pío Baroja liburuko dokumentuek berresten dute tesi hori.
|
|
|
Tolosako ikastetxe guztiak (eskola publiko bat eta bi kontzertatu) eredukoak (irakaskuntza euskaraz) diren arren, bakoitzaren errealitate soziolinguistikoa oso da ezberdina: 1 ikastetxea deitu diogu H1 eta erabilera orokorra gaztelania duten ikasleak nagusitzen direnari; 2 ikastetxea, berriz, etxetik euskara eta gaztelania ekarri eta erabilera bitarikoa nagusi duenari; aldiz, 3 ikastetxea deitu diogu
|
batez
ere euskara erabili eta H1 euskara duten ikasleen ikastetxeari. Ondorengo taulan argitzen da zein den ikastetxe bakoitzaren errealitate soziolinguistikoa:
|
|
2014
|
|
|
3
|
Batez
ere euskara planak dituzten enpresei buruz ari gara
|
|
|
Baina isilpeko ahotsa izan ohi da maiz gazteena, gazteez hitz egiten baita gazteekin baino gehiago. Honako ikerketan Soraluzeko gaztetxoek (15 urte bitarte) hizkuntzekin eta
|
batez
ere euskararekin daukaten harremana aztertzea izan da helburua. Hizkuntza hegemonikoa zein den eta nola eraikitzen den ulertzea.
|
|
|
Horretarako baliabideak Gizarte Antropologiako ikasgai ezberdinetan eskuratu ditut eta euskara elkarteko jardunak aukera errealak eskaini dizkit, erronkari ekiteko1 Hori horrela; nerabezaroa norbere identitatea eraikuntza prozesuan etapa garrantzitsua izaki; Soraluzeko gaztetxoek (15 urte bitarte) hizkuntzekin eta
|
batez
ere euskararekin daukaten harremana aztertzea izan da nire helburua. Hizkuntza hegemonikoa zein den eta nola eraikitzen den ulertzea.
|
|
|
Soraluzeko gaztetxoek (1516 urte bitarte) hizkuntzekin eta
|
batez
ere euskararekin daukaten harremana aztertzea izan da nire helburua.
|
|
|
Gazteek
|
batez
ere euskaraz hitz egiten dute; 2011ko kale erabileraren neurketan gazteen elkarrizketen %70 inguru euskaraz izaten zirela jaso zuten. 2014an Izan zeresan gogoeta egin zuten gazte asanbladakoek, gazteen kezka nagusiak adosteko eta ez zen euskara horien artean agertu.
|
|
|
Gazteek
|
batez
ere euskaraz hitz egiten dute; 2011ko kale erabileraren neurketan gazteen elkarrizketen %70 inguru euskaraz izaten zirela jaso zuten. 2014an Izan zeresan gogoeta egin zuten gazte asanbladakoek, gazteen kezka nagusiak adosteko eta ez zen euskara horien artean agertu.
|
|
|
Azpimarratzekoa da ekintza gehien gehienak euskaraz edo
|
batez
ere euskaraz egiten direla. Esaterako, Musika Bandak arte irakasle batekin kontzertu berezi bat antolatu zuen, eta azalpenak euskaraz izan ziren.
|
|
|
Haren poesian esandako eta salaturiko gauza gehienak, behar bada, gaur jada ohikoak eta normalak irudituta, guztiok onartzen ditugu, baina berak adierazi zituenean, oraindik berri berriak zi ren, gure artean ezohikoak,
|
batez
ere euskaraz esanda. Eta ideia haiek gaur normaltzat hartzeak, hain zuzen, esan nahi du Arestik etorkizunari igarri ziola, profeta izan genuela. nor bere garaian eta bere herrian profeta izaten ez bada ere, azkenean urteek be rari arrazoia eman eta merezi zuen lekuan jarri dute, bera bizi zenean batzuek hori aitortu nahi ez arren.
|
|
|
Euskara ikasgai arrunt bat da, eta astean 4 bat ordu eskaini ohi zaizkio. Ikasleek euskara maila nahikoa lortuz gero, beste ikasgairen
|
bat
ere euskaraz (euskararen bidez) eman daiteke, ahal izanez gero.
|
|
|
Erakunde ofizial gehienei dagokienez, herri mugimenduen aldetik egiten zitzaizkien salaketa eta eskaerei gorrarena eginda,
|
batez
ere euskara hutsean aritzeko hautua egin dutenei, leize sakona bilakatzen da, maiz, haien eta herri dinamikatik sortutako ekimenen artean gertatutako urruntzea. Ez dira jabetzen hizkuntza baten sakontasun eta garrantziaz eta, beraz, ez dira gai euskarari izaera instrumentala baino gehigo aitortzeko.
|
|
|
Iritzi kontrajarriak izan dira Euskal Telebistak identitate borroka horren inguruan izan duen jarrerari buruz. Batetik, laudorio ugari egin zaizkio Euskal Autonomia Erkidegoko botere publikoak sortutako telebistari,
|
batez
ere euskararen normalizazioaren arloan. Bestetik, ez dira gutxi zeregin horretan ahalegin emankorragoak espero zituztenak.
|
|
|
«Denetatik egon da: umorezko piezak, gizarte kritika egiten dutenak, dramak, parodiak, antzerki dokumentalista, surrealista… Kalitatea orokorrean oso ona izan da,
|
batez
ere euskarazko lanen atalean. Baina gogoratu beharra dago lanak baloratzerako orduan, kalitateaz gain, kontuan hartzen dela deialdian eskatzen dena, hau da, ekoizteko eta muntatzeko lan errazak izatea, ordu erdi inguruko iraupena izan dezatela».
|
|
|
Oso garrantzitsua da gure haurrei euskarazko materiala eskaintzea: kantak, pelikulak, ipuinak, etab, haien belarrietan hizkuntzari nolabaiteko sostengua eta ohitura eman ahal izateko,
|
batez
ere euskaraz entzuteko horrenbeste aukera ez dagoen tokietan.
|
|
|
Krutwigen hizkuntz eredua bazter utzi badu ere, ez horrela maisuaren ideia ardatzak euskara hizkuntza moderno egiteko borrokan. Ildo beretik jo ohi du garbizalekeria eta mordoilokeriaren gaian, eta
|
batez
ere euskara kultur lanabes bihurtzeko aldarrikapenean. Hizkuntzaren prestigioaren gaia ere
|
|
|
Nabarmenenak soilik aipatuko ditugu: Gurebook.com atariaren itxiera larria izan da,
|
batez
ere euskaraz irakurri nahi dugunontzat. Kultura aldetik galera handia suposatu du, euskal kultura oinarri izan duen proiektua itzaltzeak umezurtz utzi gaitu.
|
|
2015
|
|
|
Juan San Martin hasi zen euskarazko produkzioa zerrendetan sailkatzen eta ondoren Joan Mari Torrealdaik ekin zion lan berari (eta oraindik ere horretan darrai). Zabaletak, bada, sailkapen horien irakurketa kritikoa egiten zuen, eta irizpide kualitatiboen beharra azpimarratu,
|
batez
ere euskararen normalizazioari begira.
|
|
|
Frantziskotarrekin loturik zegoen baita ere garaiko euskal prentsako publikazio garrantzitsuenetako bat, Anaitasuna aldizkaria. Haren zuzendari izan zen, adibidez, Joseba Intxausti, Arantzazun ikasitakoa hura ere,
|
batez
ere euskararen inguruko saiakera mordoa argitaratuko zuena. Oh!
|
|
|
" Teatro honen azterketa interesanteagoa da segur aski haren poesia sozial guztiarena baino, eta beronen irakurketa berdin". Lehenago idatzia zuen Hernandez Abaituak Cátedrako liburu haren kritika Argian, 1980ko martxoan, eta han ere Atienzaren hitzaurrea kritikatzen zuen,
|
batez
ere euskarari egiten zion gutxiespenagatik.
|