2000
|
|
orriaren ertzean aho malmutz
|
bat
ikusten dut barreka.
|
|
eta piztia
|
bat
sartu zen.
|
|
urrezko sustrai
|
bat
errotu didazu sabelean.
|
|
Azalaren sarean haritxo alai
|
bat
prestu.
|
|
Laztan
|
bat
eskatzen baldin badizut huntzorriaz oroitu.
|
|
Atzo izara
|
bat
erre zitzaidan.
|
|
gerrako haurtxo beltz
|
bat
|
|
Txatarrazko itsaso
|
bat
, talka eta talka,
|
|
izpilikua, potin berde
|
bat
, gereziak
|
|
herensuge
|
bat
irristatzen zait zainetara
|
|
sutarako deia eta behazun zurrutada
|
bat
.
|
|
Ilargi eri
|
bat
bezain garden dut azala
|
|
eta berba
|
bat
ahoskatzen dugunero,
|
|
afari
|
bat
jatetxe polit batean, noizean behin,
|
|
pentsamendu alairen
|
bat
egun on esatean.
|
|
gure artean iratxo ipuin kontalari
|
bat
bailegoen,
|
|
Huraxe izan zen atzen enkontruetako
|
bat
,
|
|
andre gazte xarmanta sentitzeko beste aitzakia
|
bat
.
|
|
Desirazko kordoi
|
bat
jaio zitzaigun azaletik azalera
|
|
liburu luze
|
bat
,
|
|
liburu orijinal
|
bat
|
|
Haizeak oroitzapen
|
bat
dakarkit.
|
|
Ate baten ostean, beste
|
bat
baitago, eta beste bat,
|
|
Ate baten ostean, beste bat baitago, eta beste
|
bat
,
|
|
eta gero beste
|
bat
...
|
|
Azkenean aingeru
|
bat
agertzen zait ametsetan, esanez:
|
|
ardo
|
bat
, koadrila,
|
|
bai pilo
|
bat
eta ez mordo bat ea zeinek zeini tokia ostu
|
|
bai pilo bat eta ez mordo
|
bat
ea zeinek zeini tokia ostu
|
|
Egunero sortzen zen idolo berriren
|
bat
.
|
|
Festa
|
bat
ospatzen ari ziren:
|
|
tximino
|
bat
zokondo batean, bekozko,
|
|
Karramarro ttiki
|
bat
atera zitzaidan
|
|
Baina nik uste dut maitasuna kubo
|
bat
dela,
|
|
Santanderren hartu nuen ontzia, gerra garaian Arroxelara joateko hartu nuen leku berean... baina mendebalderantz. Nire bizitzako bidegurutzeetako
|
bat
zirudien Santanderko leku hark.
|
|
Margarita ospetsua zen bere perlengatik kolonia garaian. Uharte honetan lurreratu zen Lope Agirre, eta bada han hiri
|
bat
El Tirano deritzana, haren omenez. Iritsi bezain laster fraideen priorea garbitu zuen Lope Agirrek.
|
|
Gertaera haiek konbentzitu ninduten erakundean sartzeko. 68ko gertaera horien ondoren aldaketaren
|
bat
izango zela ziur nengoen; alegia, EAJtik erauzi, eten eta bere bidetik abiatuko zela, itsasontzia portutik irtenda abiatzen den bezala. Mugimendu abertzalea eta soziala gidatuko zituen erakunde baten sorrera ikusi nuen hor, eta luzaroan itxarondako gauza zen hori niretzat.
|
|
Kontaktu horren ondoren, 1969ko udaberrian itzuli nintzen Amerikatik Donostiara. Euskal Herri berri
|
bat
aurkitu nuen. Herri baten iratzartzea izan zela esango nuke, gerraosteko lausoaren ondoren argi izpi baten begiztatzea.
|
|
Halakoxea zen pagotxa! Zortzi eraikin egin nituenak eta azkenean errefusatu nituen bi dorreak, konplexu oso
|
bat
zen guztia, dena bat. Azpi azpian zituen hiru pisuko garajeen bitartez, eta komertzio eta ofizinekin goian zituen beste hiru pisuren bitartez, elkar komunikaturik zegoen konplexu osoa:
|
|
Halakoxea zen pagotxa! Zortzi eraikin egin nituenak eta azkenean errefusatu nituen bi dorreak, konplexu oso bat zen guztia, dena
|
bat
. Azpi azpian zituen hiru pisuko garajeen bitartez, eta komertzio eta ofizinekin goian zituen beste hiru pisuren bitartez, elkar komunikaturik zegoen konplexu osoa:
|
|
Inori kontatu ez nion bidaia
|
bat
ere egin nuen, hango osaba izebei ere kontatu ez niena. Apaiz euskaldun baten bitartez egin nuen ibilaldi zoragarri hura egiteko modua; Orinocotik gora Rio Negroraino, Caño Casiquiaretik igarota.
|
|
Jeremias deituko nion aurrerantzean. Curiara
|
bat
zeukan Jeremiasek, ontzi luzea, hamabi metro edo gehiago dituena; enbor bat da berez, barrua husten diotena, ibaietan ibiltzeko. Curiara horiei motorra ipintzen diete batzuek, eta gureak ere bazuen popan Yamaha eder bat.
|
|
Jeremias deituko nion aurrerantzean. Curiara bat zeukan Jeremiasek, ontzi luzea, hamabi metro edo gehiago dituena; enbor
|
bat
da berez, barrua husten diotena, ibaietan ibiltzeko. Curiara horiei motorra ipintzen diete batzuek, eta gureak ere bazuen popan Yamaha eder bat.
|
|
Curiara bat zeukan Jeremiasek, ontzi luzea, hamabi metro edo gehiago dituena; enbor bat da berez, barrua husten diotena, ibaietan ibiltzeko. Curiara horiei motorra ipintzen diete batzuek, eta gureak ere bazuen popan Yamaha eder
|
bat
. Abiadura handi samarrean zihoanean, ontziari muturra altxa egiten zitzaion ur azaletik gora.
|
|
Kutixia da, bikaina benetan, haragi zuri zurikoa. Txangurro
|
bat
ematen zuen, Donostiako tabernarik onenetan pintxoen artean lotsarik gabe ipintzekoa. Tarantulak inportatzen edo nonbaiten hazten hastea gomendatuko nieke Arzak, Argiñano eta horiei.
|
|
Beste ingurune batean ibili ohi ginen gure taldetxokoak; Bilboko Arnaizen inprimategian elkartzen ginen lanaren ondoren, zahar eta gazte. Tabernetara joan, garagardoren
|
bat
hartu, berriketan egin...
|
|
Santandertik Arroxelara joateko ontzia nola hartu genuen aipatu nuen nik. Taldean bazen adineko gizon
|
bat
nire kontakizunari adi, baina isilik, txintik atera gabe. Nire haurtzaroko ibilera modu haiek kontatu ondoren, ordea, hara non esaten didan gizonak:
|
|
Gogoratzen naiz, kontzentratuta geundela, poliziek lurrera, gure oinetara botatzen zituztela fogeoko tiroak. Zalaparta batean Iberia agentziako kristalak zartatu genituen, Espainiako kontsulatuaren aurrean protesta eta salaketak egin ziren, enbaxadorearen etxe harresitura ere joan ginen talde
|
bat
.
|
|
Hala eta guztiz, bistakoa zen diktadoreak ez zuela luzaroan iraungo, azkenetan zela tiranoa. Txiki eta Otaegiren eta FRAPekoen fusilaketen testuinguruan sortutako giroa itzela zen, eta Francoren azkenarekin batera aldaketaren
|
bat
etorriko zela pentsatzen genuen.
|
|
1976ko ekainean bueltatu nintzen Euskal Herrira. Neure konturako bidaia
|
bat
egin nahi nuen lehen lehenik: Olotera.
|
|
Esa aldera, bide ertzeko etxe batean arkumea ikusi nuen zintzilik, larrututa, salgai; erosi egin nuen eta urtegiko kanpinean bapo jan, gautu baino lehen. Hurrengo goizean, Jacara heldu nintzen; han konpondu nion bizikletari izorratutako kable
|
bat
. Sabiñanigora jarraian, gero Mont Repos portua oinez igo, bizikleta arrastaka.
|
|
Urdaiazpiko eder
|
bat
erosi nuen arrebarentzat; bizikletaren eskulekuan lotu nuen eta itzulerari ekin nion, Tarragonatik eta Jacatik pasa gabe, Zaragozatik barrena, presarik gabe, joanekoan egin nuen era bertsuan. Hilabete t’erdi inguru igaro zen etxeratzerako.
|
|
Kemena eta indarra sumatzen zen nonahi. Hori banekien Venezuelan nengoen bitartean ere, baina gauza
|
bat
zen han egonik jakitea, eta bestea, arras ezberdina, Euskal Herrian bertan bizi izanik dastatzea. Franco hilik, hauteskunde eta gisakoen leihoa irekitzen ari zen.
|
|
Niretzat, 45 urterekin, beste momentu
|
bat
zen hura, beste erronka bati ekiteko unea. Amnistia aurretik enfrentamendu giroa bizi zen; gizartea oldarrean zebilen:
|
|
Halaxe da. Kartzela honetan ez da ikusten jendea azken gabeko eske negartian, zigarro ziztrin
|
bat
bi hiruren artean erretzen... Dirudienez, ez dago eskasiarik.
|
|
Valentziar gazteak ez du bere burua espainiarren artekotzat. Iruditzen zait, nola dabiltzan ikusita, preso espainiar horiek badutela hemengo kartzeleroekin korporatibismo moduren
|
bat
, sentimendu komunen bat. Nazionalismoa izango da beharbada, euren nazionalismo zentzu propioa, Babel honetan.
|
|
Valentziar gazteak ez du bere burua espainiarren artekotzat. Iruditzen zait, nola dabiltzan ikusita, preso espainiar horiek badutela hemengo kartzeleroekin korporatibismo moduren bat, sentimendu komunen
|
bat
. Nazionalismoa izango da beharbada, euren nazionalismo zentzu propioa, Babel honetan.
|
|
Gogoan dut, bi zutaberen artean ipinita zegoela barra. Bazen txakur
|
bat
, nonbait horretan espezialista izan behar zuena, edo maniatikoa, eta zintzilik nindukaten bakoitzean barrabiletatik heldu eta bihurritu egiten zizkidana. Prakak dena bustita neuzkanez, praken tintak bere eskuak tindatzeraino bihurritzen eta estutzen zidan.
|
|
Ezin nuen atseden hartu; ez eseri ez etzan ez ezer. Nire aurrean eserita egoten zen txakur
|
bat
, eta begiak ixten edo lokartzen ikusten ninduen bakoitzean ostikadaz esnatzen ninduen. Egunak joan ahala, nekea eta suntsipena gailendu ahala, aluzinazioak izaten ere hasi nintzen.
|
|
Barran zintzilik edukitzen ninduten tarte haietan, barrabiletatik heltzen zidan hartaz gainera, bazen beste txakur
|
bat
joka aritzen zitzaidana, gerri barrenean karate kolpeak ematen zizkidana, giltzurrunen inguruan eta, beti minez eduki ohi nuen lekuan hain zuzen. Hernia lunbarraren kariaz, oso gaztetatik ibili izan bainaiz gaizki gerritik.
|
|
Gobernu Zibilean, kalabozoen gaineko salan, bazen zutabe koltxoitu eta eskaiz forratu
|
bat
. Sala hartan nengoela ikusi nuen Ballesteros komisarioa, zutabearen kontra jartzen eta, oniritzia emanez bezala, beste txakurrei keinuak egiten.
|
|
Urte hartan ez dakit atzeratu egin ote zuten Francoren heriotzaren urtemuga edo zer gertatu zen, baina DGSn nengoen egun haietako batean ari ziren txakurrak haren oroitzapenetan, eta gogoan dut denak mozkor arraio eginda zeudela. Txakur haien artean buru egiten zuenetako
|
bat
ikusi nuen, ni ninderamanari esaten geroxeago ostera eraman nintzala hara, bere aurrera. Keinu adierazgarria egin zion buru egiten zuen hark, eta keinu hura geratu zitzaidan buruan.
|
|
Eta, jakina, ostera noiz deituko eta piztia mozkor haiengana noiz eramango ote ninduten zain eman nuen gau osoa, erabat urduri eta egonezinean. Zain egote horixe da, agian, egun haietatik dudan oroimen latzenetako
|
bat
.
|
|
Txakur mordoa eta forentse horren aurrean biluzarazi ninduten gela batean... Komedia
|
bat
! Beste inspektore bat edo halakotzat hartu nuen nik forentse modu hura.
|
|
Komedia bat! Beste inspektore
|
bat
edo halakotzat hartu nuen nik forentse modu hura. Azken aldi batez dutxarazi zidaten epailearen aurretik igaro baino lehen.
|
|
Bi hilabeteren buruan eramango ninduten neu ere Herrerara, azken epaiketa amaitu ondoren. Negu betea zen, beraz, eta Herrerara sartzean soinean neraman guztia kendu zidaten, baita txapela ere, eta buzo
|
bat
eman zidaten janzteko.
|
|
Pezera kristalezkoan sartu, tribunala ez zenuela ezagutzen eta horrelako zera batzuk bota (aukerarik ematen bazizuten), eta ostera behera, kalabozoetara. Hamahiru epaiketetatik bat bakarra egin nuen osoa, beste mutil
|
bat
libratzeagatik. Gauza ziurra zen, gaur bezalaxe, sala hartan ez zela epaiketa bat egingo, antzerki eta itxurakeria bat baizik.
|
|
Hamahiru epaiketetatik bat bakarra egin nuen osoa, beste mutil bat libratzeagatik. Gauza ziurra zen, gaur bezalaxe, sala hartan ez zela epaiketa
|
bat
egingo, antzerki eta itxurakeria bat baizik.
|
|
Hamahiru epaiketetatik bat bakarra egin nuen osoa, beste mutil bat libratzeagatik. Gauza ziurra zen, gaur bezalaxe, sala hartan ez zela epaiketa bat egingo, antzerki eta itxurakeria
|
bat
baizik.
|
|
Giro arraroa iruditu zitzaidan. Patio erdian mutiko
|
bat
bakar bakarrik paseoan ari zen. Bazen zerbait ondo ez zebilena, normala ez zena.
|
|
Duela gutxi jakin dut arreba hil zaiola. Garai hartan, Carabanchelen ginenean, hamazazpiren
|
bat
urte izango zituen Soteroren arreba horrek. Gaztetxo izanik ere, azkar ikasi zuen zer zen presoak bisitatzen ibiltzea eta laguntza ematea.
|
|
Enfermerian, gose greba uzteko eta uzteko esanez aritzen zitzaidan sendagilea. Whisky botila
|
bat
eskaini ere egin zidan sendagile hark, sendagileen zuzendariordea zenak, gose greba uztearen alde. Ez nuen utzi!
|
|
Sukaldaritza liburu
|
bat
irakurriz egin nuen gose greba hura, pentsa! Liburua irakurriz hartzen ninduen loak, eta hantxe zabalik geratzen zen liburua.
|
|
Integral aldizkari
|
bat
heldu zen nire eskuetara bigarren greba hartan, 81eko abenduko edo 82ko hasierako Integral alea. Egiptologo batzuek hilobi batean antzinako telar bat aurkitu zutela zioen.
|
|
Integral aldizkari bat heldu zen nire eskuetara bigarren greba hartan, 81eko abenduko edo 82ko hasierako Integral alea. Egiptologo batzuek hilobi batean antzinako telar
|
bat
aurkitu zutela zioen. Marfilezko plaketa batzuk aurkitu zituzten, launa zulorekin, eta haiekin egindako zapi zatiak; hortik atera zuten nola egindakoak ziren, zer marrazkirekin eta abar.
|
|
– 1982an Egin egunkariko kazetari
|
bat
sartu zen Carabanchelera –gogoratzen du Antxonek– Elkarrizketa edo galdera batzuk egin zizkidan. Nik esan nion:
|
|
Teilatu ondoko galeria bi dira; baten azpian enfermeria dago oker ez banaiz, eta bestearen azpian dutxak. Patio txiki
|
bat
ere badago bertan, goi hartan.
|
|
Ekonomatotik ezin zenuen ezer erosi, ezta tabakorik ere. Egunez ezin zinen ohean etzan edo eseri; aulki
|
bat
bazen mahaian esertzeko, baina ez zeneukan eserita egoterik. Kartzeleroa isilka ibili ohi zen galerian, ateetatik begiratzen, eserita edo etzanda harrapatzen zuenaren ateari ostikadak eta zartadak emateko.
|
|
Usategian bazen preso sozial
|
bat
zazpi hilabete zeramatzana eta ekonomatoan erosketak egiten uzten ziotena. Hari ematen genion nahi genituen gauzen zerrenda eta dirua, eta tabakoa edo zena zelakoa erosten zigun.
|
|
Izan zitezkeen bederatzi edo lau, baina kontua da setioa ezartzen zigutela, unez uneko jazarpena, edozer huskeriarengatik zigorrak ezarriz. Ziegako harraskan ile
|
bat
aurkitu zidatelako sartu zidaten behin partea! Eta niri bezala besteei.
|
|
Zerbait egin beharra zegoen eguna igarotzeko: ariketaren
|
bat
, eskulanak, irakurri. Nik gerrikoak egiten jarraitu nuen, Carabanchelen bezala.
|
|
Zauden lekuan zaudela, egoerarik izorranteenean ere, lagunartean baldin bazaude beti aurkitzen duzu espazio kutunen
|
bat
, etsaiak zapartatu ezin dizun gunetxo bat. Horietako bat, txikitandiko nire musika zaletasunaren asegarri, kantu gregorianoa izaten zen.
|
|
Zauden lekuan zaudela, egoerarik izorranteenean ere, lagunartean baldin bazaude beti aurkitzen duzu espazio kutunen bat, etsaiak zapartatu ezin dizun gunetxo
|
bat
. Horietako bat, txikitandiko nire musika zaletasunaren asegarri, kantu gregorianoa izaten zen.
|
|
Zauden lekuan zaudela, egoerarik izorranteenean ere, lagunartean baldin bazaude beti aurkitzen duzu espazio kutunen bat, etsaiak zapartatu ezin dizun gunetxo bat. Horietako
|
bat
, txikitandiko nire musika zaletasunaren asegarri, kantu gregorianoa izaten zen. Gogoan dut, adiskide batzuen gregoriano saioak entzuten egoten nintzela, Anjelek eta Fernandok abestuak batik bat.
|
|
Futbolean jokatzen hasi dira preso batzuk; berehala egin dituzte taldeak, inon aurki daitezkeen internazionalenak. Talde bietan daude marokoarrak, ginearrak, nigeriarren
|
bat
, italiarrak, espainiarren bat edo beste, nafarra omen dena ere bai... Bazterreko eserlekuetan multzotuta begiratzen diegu guk zortziok, berriketan.
|
|
– Aralar toki aproposa izango da, inoren tentelkeriak jasan beharrik gabe denboralditxo
|
bat
igarotzeko. Borda batean hamabost egun, lasai ederrean.
|
|
" Zeukan izenik gogora ekarri ere nahi ez dudan Manchako basa herri batean, orain denbora asko ez dela, aiton seme
|
bat
bizi zen, arma tokian lantza gordetzeko, eta ezkutu zaharra, zaldi argala eta galgo zakur korrikalaria zeukaten horietatik bat". Horrelaxe hasten da On Kixote liburua.
|
|
" Zeukan izenik gogora ekarri ere nahi ez dudan Manchako basa herri batean, orain denbora asko ez dela, aiton seme bat bizi zen, arma tokian lantza gordetzeko, eta ezkutu zaharra, zaldi argala eta galgo zakur korrikalaria zeukaten horietatik
|
bat
". Horrelaxe hasten da On Kixote liburua.
|
|
Gu suntsitzeko eta deuseztatzeko ahalegina prestatu zuten han. Infernua zen espetxe hura, basa etxe
|
bat
... Kixotearen lantzak eta ezkutuak eta zakurrak!
|
|
Biluzik nengoela, irribarre egin zidan kartzelero batek; hurreratu zitzaidan, kendu zizkidan betaurrekoak sudurretik eta puskatu egin zituen lurrean. Buzo urdin
|
bat
eta udako zapatilak eman zizkiguten, ez barruko arroparik ez galtzerdirik. Egin kontu negu gorria zela, sekulako hotza egiten duela Manchako basa herri hartan, berehala izozten direla patioko putzu zulotxoak.
|
|
Alferrik. Hurrengo egunean instantzia
|
bat
bidali nion zuzendariari, txapela ematen ez zidaten bitartean ez nintzela patiora jaitsiko. Ziegan geratu nintzen.
|
|
Kartzeleroak txaloa jotzen zuenean jaitsi behar zenuen galeriatik patiora, txaloa jotzen zuenean egin behar zenuen hau edo hura. Beti bazen kartzeleroaren txaloren
|
bat
edozein aitzakiarekin. Jasanezina.
|
|
Herrerara iritsi nintzenerako, lagunak batzarrak egiten ari ziren egoera hari aurre egiteko moduren
|
bat
prestatu nahian. Ez zen gauza erraza, erabat setiatuta geundelako, kartzeleroak harro eta garaile ageri zirelako, itomena gainditu ezinik genbiltzalako, gose grebez izan ezik beste borroka eratan esperientziarik ez geneukalako, eta beste hainbat arrazoirengatik.
|
|
Hiru hilabetera desagertu zen Herreratik. Geroago jakin genuen, beste kartzeleroren batek esanda, urdaileko ultzera
|
bat
sortu zitzaiola eta alde egin beharra izan zuela lan hura utzita.
|
|
Lagunen artean trukatzen genituen liburuak, leiho batetik bestera karroaz pasata. Leiho batetik bestera luzatzen den lokarria zen karroa, muturrean poltsa lotu
|
bat
mugitzen zuena. Besoa atera eta ondoko leihora botatzen duzu, eta albokoak harrapatzen duenean tira diezaiola, eta hark hurrengoari, eta horrela galeriaren punta batetik besteraino.
|
|
gose grebak, txapeoak, planteak. Horien artean gogoratzen dut gose greba
|
bat
, nik gaizki pasa nuena lehen egunetan, botaka eta urik edan ezinik. Gogoratzen ditut bi txapeo luze samar, lauzpabost hilabetekoak; hauetako bat 87ko hasieran, Herreratik beste kartzela batzuetara lagunak sakabanatzen hasi zirenean.
|
|
Horien artean gogoratzen dut gose greba bat, nik gaizki pasa nuena lehen egunetan, botaka eta urik edan ezinik. Gogoratzen ditut bi txapeo luze samar, lauzpabost hilabetekoak; hauetako
|
bat
87ko hasieran, Herreratik beste kartzela batzuetara lagunak sakabanatzen hasi zirenean. Protestan, atea jotzeko zerbait behar eta, txaboloko zokaloa, baldosa zatia harrotu nuen, eta harexekin jotzen.
|
|
Irudi landuagoa nahi nuen: baserri
|
bat
eta mendia, hemen meta bat, hor zuhaitza, teilatuaren hegala, detaile guztiak. Ziega haietatik igaro direnek ikusiko zituzten nire marrazkiak; gainetik pintatu arren, erliebean geratuak.
|
|
Irudi landuagoa nahi nuen: baserri bat eta mendia, hemen meta
|
bat
, hor zuhaitza, teilatuaren hegala, detaile guztiak. Ziega haietatik igaro direnek ikusiko zituzten nire marrazkiak; gainetik pintatu arren, erliebean geratuak.
|
|
Hor daude Puerto edo Alcalako kasuak, Ermuko mamuarekin batera indartzen saiatu zirenak, eta abar. Era askotako jendea izaten da kartzeletan, eta, orokorrean preso sozialak gure aurka jartzerik lortu ez duten arren, inoiz ezin liteke jakin eroren
|
bat
zertara bultza dezaketen.
|