|
2006
|
|
|
unibertsitate mailako soziolinguistika irakaskuntza eta ikerkuntza nolakoak ditugun jakin beharra, nahiz eta zenbaki honetan irakaskuntza landuko den. Horretarako, Euskal Herrian ditugun unibertsitateetara eta unibertsitate mailako bestelako irakaskuntzetara ere joan gara nolako egoera
|
dagoen
jasotzeko asmoarekin; zenbaki honetan lortutakoa adierazten dugu.
|
|
|
• Euskal Herriko Unibertsitatera (UPV/EHU) bagoaz, EAEko hiru campusetako egoera adierazten da. Gaur egun
|
dagoena
aipatzen bada, hau da egoera:
|
|
|
1) Arabako campusean, lizentziatura mailan: Filologia titulazioan hautazko irakasgai bat
|
dago
: Soziolinguistika izenekoa hain zuzen.
|
|
|
Soziolinguistika izenekoa hain zuzen. Eta gradu osteko (doktoraduan, kasu honetan) mailako bi ikastarotan oinarrizko irakasgai bana
|
daude
: Soziolinguistikaren Oinarri eta Hastapenak, eta Ukitutako Hizkuntzen Soziolinguistika izenekoak, denak irakasle batek emanak.
|
|
|
2) Gipuzkoako campusean, berriz, lizentziatura mailan ezer gutxi
|
dago
, eta dagoena badirudi hautazkoa dela. Soziolinguistika modu zabalean ulertuz aipa daitezkeenak dira, adibidez:
|
|
|
2) Gipuzkoako campusean, berriz, lizentziatura mailan ezer gutxi dago, eta
|
dagoena
badirudi hautazkoa dela. Soziolinguistika modu zabalean ulertuz aipa daitezkeenak dira, adibidez:
|
|
|
Hezkuntza Zientzien titulazioan Hizkuntzaren Peda� gog� a, edo Psikologia titulazioan Eleaniztasunaren Psikologia eta Gizarte Psikologia eta Hizkuntza izenekoak (azken hau Ingu ma datu basean bakarrik jasotzen da). Gradu osteko mailan ezer ez
|
dago
.
|
|
|
3) Bizkaiko campusean ere egoera antzekoa da, irakasgai bakarra (hautazkoa)
|
dagoelako
lizentziatura mailan, Gizarte eta Komunikazio Zientzien titulazioan: Hizkuntza Komunitateak eta Gatazka Linguistikoak izenekoa.
|
|
|
• Deustuko Unibertsitatera (DU) jotzen badugu, gaur egun Bizkaiko campusean derrigorrezko irakasgai bat
|
dago
: Euskal Filologia graduko titulazioan, Soziolinguistika izenekoa.
|
|
|
• Mondragon Unibertsitatean (MU), Humanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultatean, Hizkuntzen Departamentua
|
dago
eta bertan txertatzen dira soziolinguistikarekin lotzen diren irakasgaiak, berriz ere soziolinguistika bere zabaltasunean ulertuz:
|
|
|
1) Irakasle Ikasketa gradu mailako titulazioan: Eleaniztasuna eta Hezkuntza, eta Euskara eta bere Didaktika izeneko bi irakasgai
|
daude
, biak derrigorrezkoak diruditenak.
|
|
|
Euskalduntzea eta Alfabetatzea, Hizkuntzen Irakaskuntzarako Oinarri Psikopedagokoak, Eleaniztasuna: Oinarrizko Kontzeptualizazioa, Soziolinguistika Hastapenak, eta Hizkuntzaren eta Hizkuntzen Aniztasuna izeneko bost irakasgai
|
daude
, derrigorrezkoak diruditenak. b) Hizkuntzen Psikopedagogia izeneko ibilbidean ere: Diskurtso Teoriak, Diskurtso Teoriak eta Hizkuntzaren Didaktika, Hizkuntzaren Eskurapena:
|
|
|
a) Masterra, lizentziatura osteko mailan: Soziolinguistikarekiko irakasgai hautazkoa
|
dago
. b) Lizentziatura mailan, berriz, derrigorrezko irakasgai batzuk daude.
|
|
|
a) Masterra, lizentziatura osteko mailan: Soziolinguistikarekiko irakasgai hautazkoa dago. b) Lizentziatura mailan, berriz, derrigorrezko irakasgai batzuk
|
daude
.
|
|
|
Duen antolaketa malguarengatik, urtero (edo ia urtero) irakaskuntza mota ezberdinak eskain ditzakete, edo ikastaroen aztergaiak aldatu; zenbait ikastaro beste erakunde batzuekin batera elkarlanean eskaintzen dituzte, gizartean sumatzen diren premiazko beharrei erantzun nahian. Horrela, gaur egun (2006an), 26 sailen artean, Soziolinguistika eta Glotodidaktika izenekoak ere
|
badaude
. Soziolinguistika sailean:
|
|
|
2) Badira bestelako ikastaroak ere: profesionalen etengabeko prestakuntza bideratzeko, Soziolinguistika Irakasteko Teknika eta Estrategia izeneko ikastaroa
|
dago
(20 ordukoa). Edo jardunaldiak eta bilkurak:
|
|
|
Ikusten denez, mota ezberdineko eskaintza
|
dago
soziolinguistika arloaren unibertsitate mailako irakaskuntzan Euskal Herrian (gogoratu ez dugula jaso Nafarroa Garaiko Universidad Pública de Navarra (UPN) eta Universidad de Navarra (UN) pribatuaren informaziorik):
|
|
|
• Unibertsitate mailakoa den Masterra ere
|
badago
, Soziolinguistika arloa lantzeko, Hizkuntza Plangintza Ikastaroa (HIZNET) izenekoa: UPV/EHUko Soziologia 2 saila, Eusko Ikaskuntzako Asmoz erakundea, Soziolinguistika Klusterra, UEU eta Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza erakundeen artean antolatzen da, 26 irakasgairen eskaintza emanez (290 ordu, horien artean 200 ordu bete beharreko) 33 irakaslerekin:
|
|
|
3) Pribatu bereziak, UEU eta HIZNET. Hauen artean ere ezberdintasun handiak
|
daude
: a) UPV/EHUn, unibertsitate nagusiena (handiena, titulazio gehien duena, zabalduena hiru campusetan, eta abar) eta publikoa izanik, bertan aurkitzea espero zitekeen soziolinguistika arloa� ren presentzia nagusiena, baina hain justu alderantziz gertatzen da; b) pribatu arrunten artean ere:
|
|
|
a) UPV/EHUn, unibertsitate nagusiena (handiena, titulazio gehien duena, zabalduena hiru campusetan, eta abar) eta publikoa izanik, bertan aurkitzea espero zitekeen soziolinguistika arloa� ren presentzia nagusiena, baina hain justu alderantziz gertatzen da; b) pribatu arrunten artean ere: zaharrena den unibertsitatean (DU)
|
dago
eskaintzarik txikiena, eta berria den unibertsitatean berriz (MU) eskaintza nahiko aberatsa aurkitzen da; c) pribatu bereziak dira (UEU, HIZNET) aberatsenak, nahiz eta bereziak izan eta ez arruntak, euskalgintzako erakunde sozialen artean araututakoak, nahiko paradoxikoa dirudiena gure euskal testuingurutik kanpo.
|
|
|
• Bilakaera aldetik: 1)
|
badaude
bilakaera positiboa adierazten duten erakundeak eta egitasmoak, soziolinguistikari dagokionez, arlo honi ematen dioten garrantzia handitzen eta aberasten doalako (MU, UEU, HIZNET); 2) eta alderantziz, badaude garrantzia txikiagotzen eta pobretzen doazenak (UPV/EHU), edo indar gutxirekin mantentzen dutenak (DU, Baionako Fakultatea), eta abar.
|
|
|
• Bilakaera aldetik: 1) badaude bilakaera positiboa adierazten duten erakundeak eta egitasmoak, soziolinguistikari
|
dagokionez
, arlo honi ematen dioten garrantzia handitzen eta aberasten doalako (MU, UEU, HIZNET); 2) eta alderantziz, badaude garrantzia txikiagotzen eta pobretzen doazenak (UPV/EHU), edo indar gutxirekin mantentzen dutenak (DU, Baionako Fakultatea), eta abar.
|
|
|
• Bilakaera aldetik: 1) badaude bilakaera positiboa adierazten duten erakundeak eta egitasmoak, soziolinguistikari dagokionez, arlo honi ematen dioten garrantzia handitzen eta aberasten doalako (MU, UEU, HIZNET); 2) eta alderantziz,
|
badaude
garrantzia txikiagotzen eta pobretzen doazenak (UPV/EHU), edo indar gutxirekin mantentzen dutenak (DU, Baionako Fakultatea), eta abar.
|
|
|
1) UPV/EHU ageri da paradoxa handienak dituen unibertsitate arrunt modura: baldintza onenak izanik (publikoa delako, gizartean adostua
|
dagoelako
, handiena eta zabalduena delako, eta abar), modu eta neurri kaskarrenean erantzuten dio bere testuinguru sozialean (euskal testuinguruan) ematen den aztergai berezi handieneko bati: bi hizkuntzen arteko ukipenaren aztergaia, hain zuzen, soziolinguistika eta antzeko arloak (psikolinguistika, hizkuntzaren gizarte psikologia, hizkuntzaren psikopedagogia, „.) landuz.
|
|
|
Egoera honek erakusten du, besteak beste: a) euskararen normalizazio bidean (baita eleaniztun bihurtze prozesuan ere), ezinbestekoa zaigula, oraingoz behintzat, instituzio ofizialak eta erakunde sozialak biak normalizazio bidean eragiteko, baita unibertsitate munduan ere; b) egungo egoera hau egoera nahiko extraordinarioa dela, egoera nahiko anormal batean
|
gaudela
, egoera normalean nahikoa izan lukeelako bide bakarrak. Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin.
|
|
|
2) Araututako irakaskuntza, unibertsitateko titulazio arruntetan sartzen dena (1 edo 2 zikloetan), bai soziolinguistika orokorra (modu zabalean ulertuz) eta baita katalanaren soziolinguistika ere, bai derrigorrezkoak direnean eta baita hautazkoak direnean ere; interesgarria da unibertsitate bakoitzean
|
dagoenaren
internet helbidea adieraztea, kasu bakoitzeko informazio osoa jasotzeko bidea errazten digulako.
|
|
|
Euskal eta kataluniar testuinguruetan ematen direnen artean,
|
badaude
: a) antzekotasun batzuk, adibidez, inplikatuta daudelako soziolinguistika arloarekin:
|
|
|
Euskal eta kataluniar testuinguruetan ematen direnen artean, badaude: a) antzekotasun batzuk, adibidez, inplikatuta
|
daudelako
soziolinguistika arloarekin: unibertsitate publikoak eta pribatuak, 1 eta 2 mailako titulazioak, bai derrigorrezko eta baita hautazko irakasgaien bitartez, eta abar. b) Baita ezberdintasun batzuk ere:
|
|
|
unibertsitate publikoak eta pribatuak, 1 eta 2 mailako titulazioak, bai derrigorrezko eta baita hautazko irakasgaien bitartez, eta abar. b) Baita ezberdintasun batzuk ere: unibertsitateko irakaskuntza arruntaz gain, euskal testuinguruan irakaskuntza berezia ere
|
badagoelako
(agian, euskal testuinguruan egoera extraordinarioagoan edo anormalagoan gaudelako, soziolinguistikoki, kataluniar testuinguruan daudena baino). Kataluniar testuinguruan soziolinguistika gehienbat Filologia titulazioarekin lotzen da, baina euskal testuinguruan baita, eta agian gehiago, Soziologia titulazioarekin ere. c) Erdi antzekoa eta erdi ezberdina da derrigorrezko bigarren hezkuntzan soziolinguistikaren irakasgaia sartzea:
|
|
|
unibertsitate publikoak eta pribatuak, 1 eta 2 mailako titulazioak, bai derrigorrezko eta baita hautazko irakasgaien bitartez, eta abar. b) Baita ezberdintasun batzuk ere: unibertsitateko irakaskuntza arruntaz gain, euskal testuinguruan irakaskuntza berezia ere badagoelako (agian, euskal testuinguruan egoera extraordinarioagoan edo anormalagoan
|
gaudelako
, soziolinguistikoki, kataluniar testuinguruan daudena baino). Kataluniar testuinguruan soziolinguistika gehienbat Filologia titulazioarekin lotzen da, baina euskal testuinguruan baita, eta agian gehiago, Soziologia titulazioarekin ere. c) Erdi antzekoa eta erdi ezberdina da derrigorrezko bigarren hezkuntzan soziolinguistikaren irakasgaia sartzea:
|
|
|
unibertsitate publikoak eta pribatuak, 1 eta 2 mailako titulazioak, bai derrigorrezko eta baita hautazko irakasgaien bitartez, eta abar. b) Baita ezberdintasun batzuk ere: unibertsitateko irakaskuntza arruntaz gain, euskal testuinguruan irakaskuntza berezia ere badagoelako (agian, euskal testuinguruan egoera extraordinarioagoan edo anormalagoan gaudelako, soziolinguistikoki, kataluniar testuinguruan
|
daudena
baino). Kataluniar testuinguruan soziolinguistika gehienbat Filologia titulazioarekin lotzen da, baina euskal testuinguruan baita, eta agian gehiago, Soziologia titulazioarekin ere. c) Erdi antzekoa eta erdi ezberdina da derrigorrezko bigarren hezkuntzan soziolinguistikaren irakasgaia sartzea:
|
|
|
Kataluniar testuinguruan soziolinguistika gehienbat Filologia titulazioarekin lotzen da, baina euskal testuinguruan baita, eta agian gehiago, Soziologia titulazioarekin ere. c) Erdi antzekoa eta erdi ezberdina da derrigorrezko bigarren hezkuntzan soziolinguistikaren irakasgaia sartzea: kataluniar te jadanik hasita
|
daude
, eta euskal te eztabaida behintzat jadanik irekia dago, dikatzen ari den euskal kurrikulumaren barruan sartuz. Gure testuinguruan beti zaigu interesgarria kataluniar testuinguruan gauzak nola ematen eta bilakatzen diren ikustea; baita zenbakiaren aztergai honekiko ere.
|
|
|
Kataluniar testuinguruan soziolinguistika gehienbat Filologia titulazioarekin lotzen da, baina euskal testuinguruan baita, eta agian gehiago, Soziologia titulazioarekin ere. c) Erdi antzekoa eta erdi ezberdina da derrigorrezko bigarren hezkuntzan soziolinguistikaren irakasgaia sartzea: kataluniar te jadanik hasita daude, eta euskal te eztabaida behintzat jadanik irekia
|
dago
, dikatzen ari den euskal kurrikulumaren barruan sartuz. Gure testuinguruan beti zaigu interesgarria kataluniar testuinguruan gauzak nola ematen eta bilakatzen diren ikustea; baita zenbakiaren aztergai honekiko ere.
|
|
|
Hauetako azpimarratze asko jaso dira aldizkari honetan, neurri batean bada ere, bere historian zehar. Aldizkariaren bilakaeran parte hartu dutenen artean
|
daude
unibertsitate munduarekin lotzen diren ezagutzak eta adituak, bai irakaskuntzarekin eta bai ikerkuntzarekin gauzatzen direnak, baita gauzatu nahi direnak ere; horregatik, unibertsitatearen eta unibertsitarien inplikazioa lortzea beharrezkoa ikusten dugu modu egokienean aurrera egin ahal izateko. Horrela sortu da zenbaki honen aztergai monografikoaren beharra:
|
|
|
Hona dakargun txostenaren helburua Soziolinguistika ikasketak gaur egun, alegia ikasturtean,
|
dauden
egoeraren berri ematea da UPV/EHUko Filologia Fakultatean (Arabako Campusa, Gasteiz). Eremu honetako irakaskuntza, indarrean dauden Ikasketa Planen arabera, ondoko ikasketetan zehar banatzen da:
|
|
|
Hona dakargun txostenaren helburua Soziolinguistika ikasketak gaur egun, alegia ikasturtean, dauden egoeraren berri ematea da UPV/EHUko Filologia Fakultatean (Arabako Campusa, Gasteiz). Eremu honetako irakaskuntza, indarrean
|
dauden
Ikasketa Planen arabera, ondoko ikasketetan zehar banatzen da: behean zehazten diren Titulazio batzuetako Bigarren Zikloan (Lizentziaturako 3° edo 4° ikasturtean), Hirugarren Zikloan (Doktorego Programetan alegia) eta Graduosteko Ikastaroetan (Hizkuntzalaritza eta Euskal Ikasketen Masterra, rako aurreikusita).
|
|
|
% 10 Lan bat egitea (Landa laneko Metodologia, material bilketa, materialen tratamendua eta analisia): % 30 Azken azterketa (Derrigorrezkoa da, indarrean
|
dagoen
legediaren arabera): % 50
|
|
|
Gazteenen adin taldeak duen pisua bosten bat baino handiagoa izaki baztertu dugu adinarekiko banaketa hobeto antzeman dadin. Ordenatuetan adin tarte bakoitzari
|
dagokion
ehunekoa jarri dugu, orotara% 4 eta% 12 artekoak, eta abzisetan adin tarteak.
|
|
|
Honetan, aztertzekoa da 1981eko 40, 60 bitarteko multzoaren bilakaerak. Oso argi antzeman daiteke aurreneko urte horretan euskaldungoan multzo horrek zuen pisua, tontor itxura hartzen duen lerromakur hori; era berean oso argi beha daiteke ere nola multzo horrek bereari eutsiz, batetik, eragin erlatiboa galdu duen gazteenen mesederako eta, bestetik, desagertze zorian
|
dagoen
zaharrenen multzoa irentsia izateko. Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen du, baina, tamalez, adinaren poderioz ez du gizartean behar adinako eraginik.
|
|
|
Agian euskaltzaleok aurkitu genuke bide bat hiztun horiek hizkuntz berreskurapen prozesuan eraginkorragoak izan daitezen. Egoera normalizatu batean banaketa honek hartuko lukeen itxura biztanleriaren adin banaketari
|
dagokiona
izango litzateke.
|
|
|
" Egoera normalizatu batean banaketa honek hartuko lukeen itxura biztanleriaren adin banaketari
|
dagokiona
izango litzateke"
|
|
|
Demagun 1981eko 16 urte bitarteko 33.293 euskaldunak (V. Taula) handik bost urtetara, 1986an, V. Taulako beheko lerroan 20 urte zituztelarik 42.950 zirela eta, beste bost urte geroxeago, V. Taulako hurrengo errenkadan, 25 urte bitartekoan 42.699 euskaldun
|
zeudela
. Horrek adieraziko luke mordo horretan 1981 delako epean euskaldunen kopurua 8657 hiztunetan handitzen dela, baina 1986 epealdian 251 galdu.
|
|
|
Taulan 1981, 1986 eta 1991ko euskaldunak, hurrenez hurren,
|
dagokien
urteko euskaldungo osoaren% 65,06,% 68,81 eta% 58,71 dira. Nolanahi ere euskaldunen gehiengoa kasu guztietan.
|
|
|
Ondorengo bost urteetan (86) helduei
|
dagokienez
, aldaketa kualitatibo sakona soma daiteke. Aurrenik aitor dezagun bost urte hauetan euskaldungoa ere hazi dela, 28.583 hiztun gehiago hain zuzen, baina hazkunde horren banaketa bestelakoa dela da.
|
|
|
Nola ote 1986ko 20 eta 64 urte bitarteko 288.860 euskaldunetatik% 5’08a 1991 urterako galtzea? Behin eta birritan aztertu ditugu gure datuak prozeduran oker
|
geundelakoan
baina ezdugu akatsikaurkitu, badirudi horrela dela. Ikergai interesgarria.
|
|
|
Urte desberdinetako euskaldungoaren adin taldeak Xi, Yi eta Zi 1981, 1986 eta 1991 urteetako multzoei izendatu diegu. i
|
dagokion
adin taldea izendatzen du eta, k dagoen adin talde kopurua. Guk darabiltzagun datuetan (EUSTATek emandakoak) 13 tarte baino ez daukagu, beraz k= 13 izanik i k 1 eta 13ren arteko balioak har ditzake.
|
|
|
Urte desberdinetako euskaldungoaren adin taldeak Xi, Yi eta Zi 1981, 1986 eta 1991 urteetako multzoei izendatu diegu. i dagokion adin taldea izendatzen du eta, k
|
dagoen
adin talde kopurua. Guk darabiltzagun datuetan (EUSTATek emandakoak) 13 tarte baino ez daukagu, beraz k= 13 izanik i k 1 eta 13ren arteko balioak har ditzake.
|
|
|
Helduen arteko hazkuntza, (1,2) ekuazioetan behekoak, i= 2 eta k= 11 tarteen arteko kenduren batukaria da. Kenketak burutzerakoan kontutan har multzo bereko (belaunaldi jakin bateko) taldeen artean egin beharra
|
dagoela
. Hortaz i tartea adierazten badu bigarren aldiko tartea i+ 1 da eta, horien artean, kalkulatu behar ditugu diferentziak.
|
|
|
Euskal Herrian
|
gaudela
esatean batzuekEuskalAutonomi Elkarteaz ari garela pentsa dezakete, bainaE uskararen Herrian gaudela esatean edonork ulertzen du zertaz ari garen. Hizkuntzek mugak jartzen dituzte, zentzu hertsian esanahia (esangura) mugatu egiten baitute, edo beste ikuspegitik, zehaztu ere.
|
|
|
Euskal Herrian gaudela esatean batzuekEuskalAutonomi Elkarteaz ari garela pentsa dezakete, bainaE uskararen Herrian
|
gaudela
esatean edonork ulertzen du zertaz ari garen. Hizkuntzek mugak jartzen dituzte, zentzu hertsian esanahia (esangura) mugatu egiten baitute, edo beste ikuspegitik, zehaztu ere.
|
|
|
Dena den label guztiak ez dira guztion gustokoak, esaterako euskarak eta euskal kulturak ez dute labelik, horren dira sakratuak eta handiak non adjektiborik ez duten merezi ere. Beste hizkuntza eta kulturekin nahasian bizitzeko lehia gorrian jarrita
|
dago
euskara. Horregatik gure alor honetan kultur ekarpenak ez du axola nork sortua edo nongoa den, are harrigarriagoa kultura zenbat eta urrunagoko eta zenbat eta hedatuagoa izan orduan eta hobea dela hartu ohi da.
|
|
|
Sailkapen hau erabili ohi da aurreneko hiztunen bilakaera aztertzeko. Hots euskaldun alfabetatuen artean zenbat jatorrizko euskaldun
|
dagoen
zehazturik, gero euskararen aurrerapenak edo galerak izaten diren jakiteko. Mota honetako azterketak lehen aipatutako Soziolinguistikazko Mapan egiten dira.
|
|
|
Aurrerapenak ez du etenik eta 91ko Zentsua hiztun tipologi berri bat ekartzear
|
dago
:
|
|
|
Oker ez
|
bagaude
gutxienezko hiztun mota kopurua 39koa da eta gehienez 52koa, aldakortasun hori ia euskaldunen multzoei zor diegularik. Horrexegatik jarri diegu hain zuzen galde ikurra.
|
|
|
Beraz zenbakietara jo baino lehenago aurreneko galbahe hori kontutan hartu beharra
|
dago
.
|
|
|
Sailkapen bakoitzak ñabardura bat azpimarratzen du, aldagai bat alegia. Eta aldagaiaz hitz egiterakoan sailkapen guztiak osatzeko aldagai sozio ekonomikokulturalak txerta diezazkiokegu
|
dagokion
sailkapenari eta orduan sekula baino argiago ikusiko dugu sinpletasuna (partsimonia) beharrezkoa dela.
|
|
|
EUSTATek emandako datuak baino ez baditugu aztertzen ere, EAEko euskaldungoa Euskal Herri osoan duen pisu demografikoa jakinda bertan antzemandako joerak, oro har, baliagarriak direlakoan
|
gaude
. Gure datu iturriak, beraz, zuzenak izan dira, 1981, 1986 eta 1991ko Zentsu/ Udal Erroldetatik atereak hain zuzen ere.
|
|
|
Edozein azterketa demolinguistiko egin aurretik gizarteak izandako aldaketak ezagutu behar dira, azterketa demografikoa egin beharra
|
dago
alegia. XX. mendean gure gizarteak aldaketa sakonak ezagutu ditu, hau da, I. Larrañagak aztertu duen moduan aldaketak, bortitzak eta leunak, ez dira gertaera berriak gure artean.
|
|
|
Baina, jakina, bata gaztetzeak bestea zahartzea dakar ukipen egoera zio. Dena den gertaera hori, III. Taulan beha daitekeena, puztuta
|
dago
ia euskaldunak, beti gazteak, erdaldungotik atereak izanik, azken hiztun talde horri batezbesteko adina nabarmenki igo arazten diotelako. Aipatutako hau aztertzen dugun prozesuaren beste ezaugarri bat baino ez bada ere, gure ustez oso kontutan hartu beharrekoa da.
|
|
|
" Ezarritako hizkuntz askatasuna deituriko honetan euskaltzaleok beti erne ibiltzen kondenatuta
|
gaude
, Darabilgun informazioa, gogoan izan, 1991ko zentsuko datuetatik zuzenean aterata dagoela. Hurrengo diagramakoa euskaldunek Errolda Orrian aitortutako etxeko euskararen erabilerari dagokio.
|
|
|
" Ezarritako hizkuntz askatasuna deituriko honetan euskaltzaleok beti erne ibiltzen kondenatuta gaude, Darabilgun informazioa, gogoan izan, 1991ko zentsuko datuetatik zuzenean aterata
|
dagoela
. Hurrengo diagramakoa euskaldunek Errolda Orrian aitortutako etxeko euskararen erabilerari dagokio.
|
|
|
" Ezarritako hizkuntz askatasuna deituriko honetan euskaltzaleok beti erne ibiltzen kondenatuta gaude, Darabilgun informazioa, gogoan izan, 1991ko zentsuko datuetatik zuzenean aterata dagoela. Hurrengo diagramakoa euskaldunek Errolda Orrian aitortutako etxeko euskararen erabilerari
|
dagokio
. Kasu honetan, ordenatuetako zenbakiak ehunekotan eman ditugu.
|
|
|
Kasu honetan, ordenatuetako zenbakiak ehunekotan eman ditugu. Horrela adin talde bakoitzari
|
dagokion
are gehiago, egoera okertzen denean gure errua dela esaten digute eta" etxeko ohizko hizkuntzaren (euskara) erabilera tasa beha daiteke. Honek ez du adierazten hiztun jakin batek zenbatetan egiten duen euskaraz, baizik eta adin taldekoen artean ehuneko zenbatek aitortzen duen euskaraz egiten duela.
|
|
|
OHOk 14 urte bitarte derrigorrezkoa denak laster 16 urte bitartekoaberebiziko garrantzia duela dudarik ez
|
dago
"
|
|
|
Aurreko bi ekuazioen arteko urratsan Xi ren batukariak desagertzen direlarik gainontzeko batukinak adin tarteen arabera berrantolatu ditugu. Egindako deskonposaketa eginda ere are xeheago egin daitekelakoan
|
gaude
. Batetik bereiz dezagun edozein biztanleriari, euskaldungoari ere, dagokion berezko hazkuntza.
|
|
|
Egindako deskonposaketa eginda ere are xeheago egin daitekelakoan gaude. Batetik bereiz dezagun edozein biztanleriari, euskaldungoari ere,
|
dagokion
berezko hazkuntza. Bestetik X1, gure kasuan 1981eko 2 urte bitarteko euskaldunak, bi multzotan bana genitzake, 1986 urtean 7 urte bitartekoak ziratekeenak eta gainontzekoak, 1986an 16 urte bitartekoak ziratekeenak alegia.
|
|
|
Ekuazioan agertzen diren moduan, aurrena, adin talde gazteenetan emandako hazkuntza; honetan deskonposaketa berri bat egin dugu: euskaldungoaren berezko hazkuntza eta hezkuntza elebidunari
|
dagozkion
bi faktoreak hurrenez hurren. Hurrena adin talde zaharrenetan ematen den hazkuntza; izan ere urte jakin batean 65 urte bitartekoak (X12) direnak handik bost urtetara 70 urte baino gehiagokoak (Y13) izan behar baitute.
|
|
|
2 Derrigorrezko hezkuntzako hiztunen arteko hazkuntza, erabiltzen ditugun adin tarteak 2 eta 15 urte bitarteanb erezkoa ez den hazkuntzari
|
dagokio
. Gure ustez egungo Hezkuntz Sistemari egotz dakioke.
|
|
|
4 Helduen euskalduntzeak ekarritakoa, 19 urte eta 59 urte bitartean euskaldundutakoei
|
dagokie
.
|
|
|
Honela, bada, egindako azterketa honetan berreskurapen prozesuaren bizitasuna azaleratu nahi izan dugu. Ez da zehatza esatea lehen baino hainbeste hiztun gehiago
|
dagoenik
. Hiztunak, euskaldunak zehazki, jatorrizkoak (berezko hazkuntza), eskolak ekarrita, bere kasa edo euskaltegietan euskaldunduak,... izan daitezke baina euskaldunak, gainontzeko edozein hiztun bezala, hil daitezke (berezko galera), Euskal Herritik aldegin edo, eta gure egoeran eta hori bakarrik euskaldunei gerta dakieke, euskara ahaztu eta euskaldun izateari utzi.
|
|
|
Azkeneko taulan (VII. Taula) 81/ 86, 86/ 91 aldea ez da kendura hutsa, horrekin sail bakoitzean zenbat baino zer egiten den adierazi nahi izan dugu. Hau da, zeinuen arabera berezi ditugu irabazi(+) eta galerak(); bestetik, berezko hazkuntzari
|
dagokiona
hutsik utzi dugu, laukitxo horretan hazkuntza beti positiboa baita. Hala ere 86 urteetan biztanleria hazi baino urritu egin denez ez dugu erabili kasu honetan aurreko 81 epealdirako ezarritako irizpidea.
|
|
|
Euskal Herri osorako plangintza orokor batek nekez hel liezaioke hizkuntz egoeraren aniztasunari euskarak pairatzen duen hizkuntzen arteko asimetriari aurre egin gabe; batez ere, oinarrizko diseinua irekia denean. Euskal Herrietako lege eta arauek,
|
daudenean
, faktore askoren menpe uzten dute prozesuaren norabidea; askoren ahotan dabilen norbanakoaren askatasuna egoeraren aldakortasunaren islada baino ez da.
|
|
|
Zuzenean eta zeharka euskararen etorkizuna, hiztunen eskuetan
|
dagoela
esan ohi da, euskaldunengan batik bat. Egia esan, orain arte horrela izan da, urteroko matrikulazio kanpainak, helduen euskalduntze alfabetatzea, euskararen aldeko mugimenduak, udalerri askotako elkarte berriak, euskal aldizkariak, egunkaria, laburbilduz euskaltzaleen militantziak prozesuaren jarraikortasuna euskararen alde jarri du.
|
|
|
Horiek gabe prozesuaren norabidea bestelakoa izan zitezkeen. Ezarritako hizkuntz askatasuna deituriko honetan euskaltzaleok beti erne ibiltzera kondenatuta
|
gaude
, are gehiago, egoera okertzen denean gure errua dela esaten digute eta.
|
|
|
Kataluniako ereduarekiko funtsezko desberdintasuna; han, indarrean
|
dagoen
diseinua dela eta katalanaren berreskurapena prozesu jarraikorra da ezinbestean"
|
|
|
Lege eta arauek, berez, ez dute ezer gauzatzen, joko arauak baino ez baitituzte definitzen. Aitor dezagun bada legea eskuetan hartuta oraindik gauza asko lortzeke
|
dagoela
. Baina ez dago indarrik legeak ezartzen duena betearazteko, hori legea dagoenean jakina; horrexegatik herri mugimendua ezinbestekoa da.
|
|
|
Aitor dezagun bada legea eskuetan hartuta oraindik gauza asko lortzeke dagoela. Baina ez
|
dago
indarrik legeak ezartzen duena betearazteko, hori legea dagoenean jakina; horrexegatik herri mugimendua ezinbestekoa da.
|
|
|
Aitor dezagun bada legea eskuetan hartuta oraindik gauza asko lortzeke dagoela. Baina ez dago indarrik legeak ezartzen duena betearazteko, hori legea
|
dagoenean
jakina; horrexegatik herri mugimendua ezinbestekoa da.
|
|
|
Asimetri demolinguistikoa euskararen kontrakoa izanik Oinarrizko Hezkuntza Orokorrak 14 urte bitarte derrigorrezkoa izateak laster 16 urte bitartekoaberebiziko garrantzia duela dudarik ez
|
dago
. Indarrean dauden hizkuntz ereduak (A, B eta D) ebaluatuak izan dira eta, A k ez du balio euskalduntzeko eta, ereduen nahas mahasian ez dago esaterik zehaztasun osoz emaitzak zeintzuk diren.
|
|
|
Asimetri demolinguistikoa euskararen kontrakoa izanik Oinarrizko Hezkuntza Orokorrak 14 urte bitarte derrigorrezkoa izateak laster 16 urte bitartekoaberebiziko garrantzia duela dudarik ez dago. Indarrean
|
dauden
hizkuntz ereduak (A, B eta D) ebaluatuak izan dira eta, A k ez du balio euskalduntzeko eta, ereduen nahas mahasian ez dago esaterik zehaztasun osoz emaitzak zeintzuk diren. Badirudi zonalde euskaldunetan eta euskararen aldekoa denean balio dezakeela, aitzitik, gainontzeko kasuetan ez.
|
|
|
Asimetri demolinguistikoa euskararen kontrakoa izanik Oinarrizko Hezkuntza Orokorrak 14 urte bitarte derrigorrezkoa izateak laster 16 urte bitartekoaberebiziko garrantzia duela dudarik ez dago. Indarrean dauden hizkuntz ereduak (A, B eta D) ebaluatuak izan dira eta, A k ez du balio euskalduntzeko eta, ereduen nahas mahasian ez
|
dago
esaterik zehaztasun osoz emaitzak zeintzuk diren. Badirudi zonalde euskaldunetan eta euskararen aldekoa denean balio dezakeela, aitzitik, gainontzeko kasuetan ez.
|
|
|
Hori da, gure aburuz, Kataluniako ereduarekiko funtsezko ezberdintasuna; han, indarrean
|
dagoen
diseinua dela eta katalaneraren berreskurapena prozesu jarraikorra da ezinbestean; biziagoa edo motelagoa izan daiteke baina antolatutako hezkuntza diseinuak ez du atzera jotzeko aukerarik uzten, katalanizazioa ezinbestekoa da.
|
|
|
Gure aztergaiari berriro helduz, hizkuntza gutxiagotuaren berreskurapenerako, lehenik eta behin berritze demo grafikoaren berezko indarrak euskararen alde jarri behar dira. Neurri batean hori bideratuta
|
dago
, gazteengan baitago euskaldun kopururik zabalena eta, aldi berean, proportziorik handiena. Hala ere ez dugu uste nahikoa denik.
|
|
|
Gure aztergaiari berriro helduz, hizkuntza gutxiagotuaren berreskurapenerako, lehenik eta behin berritze demo grafikoaren berezko indarrak euskararen alde jarri behar dira. Neurri batean hori bideratuta dago, gazteengan
|
baitago
euskaldun kopururik zabalena eta, aldi berean, proportziorik handiena. Hala ere ez dugu uste nahikoa denik.
|
|
|
Aniztasuna administrazio, lege eremu eta zonalde linguistikoei begira. Corpusaren behin betiko batasunaren oinarria, euskara batua, ezarria
|
badago
ere euskararen hizkuntza estatusa udalerriz udalerri, ia zonaldez zonalde, ezberdina baita. Euskal Herri osorako plangintza orokor batek nekez hel liezaioke hizkuntz egoeraren aniztasunari euskarak pairatzen duen hizkuntzen arteko asimetriari aurre egin gabe; batez ere, oinarrizko diseinua irekia denean.
|
|
|
Irakaskuntzari
|
dagokionez
, soziolinguistikari buruzko irakasgai bakarra eskaintzen da gaur egun, 5ECTS dun irakasgai derrigorra, Euskal Filologiako curriculumean. Aurreko Euskal Filologia lizentziako planetan ez da beti derrigorrezko irakasgaia izan:
|
|
|
Soziolinguistika irakasgaiaren bitartez, azken soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 43 gaitasuna lantzen da. Horretarako, euskara normaltzeko prozesuetan iritzi profesionalak emateko gai izan dadin, euskararen egoera ondo ezagutu du, soziolinguistikaren printzipio eta metodologiez jantzita
|
egon
du eta aniztasunari begira errespetuz eta tolerantziaz jokatu du. Datozen gaitasunak dira, beraz, Soziolinguistika irakasgaian lantzen direnak:
|
|
|
Ikerkuntzari
|
dagokionez
, lehen eta behin ikasleek egindako lanak aipatu gura nituzke: bai Soziologia Sailean bai Euskal Filologian ikasketaamaierako tesina lanak egiteko aukera dago eta ikasle batzuek soziolinguistikaren inguruko gaiak hartu dituzte horretarako.
|
|
|
Ikerkuntzari dagokionez, lehen eta behin ikasleek egindako lanak aipatu gura nituzke: bai Soziologia Sailean bai Euskal Filologian ikasketaamaierako tesina lanak egiteko aukera
|
dago
eta ikasle batzuek soziolinguistikaren inguruko gaiak hartu dituzte horretarako. Ixiar Basterretxea (Etxebarria 2000, adibidez), Rosa Miren Pagola, eta Itziar Turrez (Gonzalez 1999, Molina 2001) irakasleen zuzendaritzapean soziolinguistika lanak burutu dira urteetan zehar.
|
|
|
Gaur egun tesina lanak egitea posible bada ere, tamalez ikasleek ez dute ikerketa askorik egiten soziolinguistikaren arloan. Bestetik, unibertsitateak onartutako ikerketa lerro bakarra
|
dago
eta ez dago ikerketa talderik horretan, irakasle bakarra (ni neu) baino.
|
|
|
Gaur egun tesina lanak egitea posible bada ere, tamalez ikasleek ez dute ikerketa askorik egiten soziolinguistikaren arloan. Bestetik, unibertsitateak onartutako ikerketa lerro bakarra dago eta ez
|
dago
ikerketa talderik horretan, irakasle bakarra (ni neu) baino.
|
|
|
Indargune bezala Soziolinguistika Euskal Filologiaren curriculumean derrigorrezko gai bezala berriro sartu izana azpimarratu gura dut. ArestiIrakaskuntzari
|
dagokionez
, soziolinguistikari buruzko irakasgai bakarra eskaintzen da gaur egun, 5ECTS dun irakasgai derrigorra, Euskal Filologiako curriculumean. Aurreko Euskal Filologia lizentziako planetan ez da beti derrigorrezko irakasgaia izan:
|
|
|
Ikerkuntzari
|
dagokionez
, lehen eta behin ikasleek egindako lanak aipatu gura nituzke: bai
|
|
|
Euskal Filologian ikasketa amaierako tesina lanak egiteko aukera
|
dago
eta ikasle batzuek soziolinguistikaren inguruko gaiak hartu dituzte horretarako. Ixiar
|
|
|
Turrez (Gonzalez 1999, Molina 2001) irakasleen zuzendaritzapean soziolinguistika lanak burutu dira urteetan zehar. an esan bezala, 2003tik indarrean
|
dagoen
ikasketa planean jorratzen den euskal filologoaren profilean soziolinguistika arloan ikasleak behar duen prestakuntza eta lanean modu praktikoan, arduratsuan, eta profesionalean aritu ahal izateko jorratu behar dituen gaitasunak beren beregi aipatzen dira.
|
|
|
Gaur egun soziolinguistikaren arloan
|
dagoen
gabeziarik handiena falta da, eta batez ere ikerkuntzaren arloan. Ikerlari gutxi ari gara arlo honetan, eta gaudenak edo bakarka edo kanpoko taldeekin ari gara lanean.
|
|
|
Gaur egun soziolinguistikaren arloan dagoen gabeziarik handiena falta da, eta batez ere ikerkuntzaren arloan. Ikerlari gutxi ari gara arlo honetan, eta
|
gaudenak
edo bakarka edo kanpoko taldeekin ari gara lanean. Deustuko Unibertsitatean soziolinguistika arloa indartzeko gabezi garrantzitsu hau gainditzen saiatu genuke.
|
|
|
Soziolinguista gehiago ez kontratatzea eta ikerketa lerroa ez indartzea dira mehatxu nagusiak soziolinguistika arlorako Deustuko Unibertsitatean. Soziolinguistikan interes berezia duten irakasleak
|
egon
ezik gaitza da talde lana sortzea eta ikerketa ildoa indartzea.l
|
|
|
Gaur egun soziolinguistikaren arloan
|
dagoen
gabeziarik handiena talde lan falta da, eta batez ere ikerkuntzaren arloan. Ikerlari gutxi ari gara arlo honetan, eta gaudenak edo bakarka edo kanpoko taldeekin ari gara lanean.
|
|
|
Gaur egun soziolinguistikaren arloan dagoen gabeziarik handiena talde lan falta da, eta batez ere ikerkuntzaren arloan. Ikerlari gutxi ari gara arlo honetan, eta
|
gaudenak
edo bakarka edo kanpoko taldeekin ari gara lanean. Deustuko Unibertsitatean soziolinguistika arloa indartzeko gabezi garrantzitsu hau gainditzen saiatu genuke.
|