|
2002
|
|
|
Noraino da praktikan bideragarria elebitasun orekatua ren kontua? Infernuak zein purgatorioak ekar ditzakeen kalteak aipatu zituen aspaldi gure maisu filologoak; baina
|
nago
diglosia amaigabeko purgatorioa dela, eta hori eta infernua gauza bera dira.
|
|
2004
|
|
|
Gure izatearen eta izaeraren funtsa den uzta hau, berriz, hizkuntzaren euskarriz ekoiztua izan da, eta hizkuntza euskarriaren esku hartze hau ez da izan kanpotik ezarri zaion tresna mekaniko soila, barru barrutik dimentsio kognitiboaren eta afektiboaren osaeran eratze jardunean parte hartu duen ezaugarria bazik. Euskararen ezaugarri izaera hortxe dagoela aitortuko nuke nik, nahiz eta oinarrizko planteamendu hau xehe xehe aztertu beharra
|
egon
diglosiaren minbiziak jotako hizkuntzen artean. Hori dela eta, oraindik geure zentzumenak kemen guztiak ahituak ez baditu behintzat, ez dezagun ahantzi minbizi horrek erasandako mintzaira dela gurea.
|
|
|
–Gure kasuan anitz murriztu dira (esaerak, esapideak), euskal hiztunen kopurua murriztuz joan den heinean. Hor
|
dago
diglosiaren egoera, azken hamarkada honetan gero eta gehiago espainolera eta frantsesera jotzen baitugu esaerak adierazteko. Erraten da beste hizkuntzetan ere pobretze bat dagoela, baina gurean joera hori azkarragoa da.
|
|
|
Michael E. Morris dut ahotan, jaso bezate, bide batez, gure kanpotik etorri diren euskaltzale miresgarriok?, euskararen independentzia aldarri datorrena. Independentzia kulturalaren bandera dakar eskuetan, eta
|
gauden
diglosiaren zulo beltzak erabat irentsiko ez bagaitu, jendeari euskara oso bat irakastearen aldekoa da. Aurrekari horiekin, euskararen burujabetza nola ulertzen duen jakinarazi nahi digu:
|
|
|
664 Martin Orbe: . Infernuak zein purgatorioak ekar ditzakeen kalteak aipatu zituen aspaldi gure maisu filologoak; baina
|
nago
diglosia amaigabeko purgatorioa dela, eta hori eta infernua gauza bera dira?. Euskal Ubibertsitatea?, Jakin/ 131, 2002, 196.
|
|
2011
|
|
|
" diglosian bizi gara, eta diglosia hori galgarria dugu". horrela al dira kontuak? Seguru al
|
gaude
diglosia gorrian bizi garela eta diglosia hori galgarri dugula, zertan oinarritzen gara, hori baieztatzeko?
|
|
|
Abantaila handia, izugarrizko bentaja du halakoetan adiera popular horrek: euskaltzaleoi ez
|
dago
diglosia zer den definitu beharrik;" mundu guztiak daki" zer den diglosia. ez da hori, inondik inora, gotzon garateren kritikarik txikiena. oso bestela: gure arteko funtzionamendu nagusi baten azalpen argia izan nahi du, elgoibartar handiaren artikulu erakargarria eskumutil harturik, azalpentxo honek.
|
|
|
Labur bilduz: Ferguson-en diglosia genetikoan L ateratzen da normalean garaile, eta" bigarren mailako" (hots, gu bezala non genetically related hizkuntzen kasuetan) h. ez omen da lege legea, baina bai estatistikoki argi dagoen kontua eta, beraz, arau nagusitzat (general tendency tzat, gutxienez) har litekeena. kontuak horrela badira, gurea bezain ahuldutako hizkuntza diferenteen kasuan ez
|
dago
diglosia eskuratzen saiatu beharrik: arau horri eskerrak badakigu, izan ere, A+ B iraunkor samar bat eskuratzeko egiten duguna egiten dugula kondenaturik gaudela. katalana salba zitekeen, gaztelaniaren aurrez aurre, diglosiari eutsi balio (edota salba liteke, berriro ere diglosia eskuratzen badu). euskara ez. zein motiborengatik?
|
|
|
hINBe edo rLS lortzeko ez omen dago batere argi, diglosiak (benetakoak, behintzat) balio erantsi argirik duenik. Ikuskizun omen
|
dago
diglosiaren mesede hori ere. honela dio A. hudson ek hasierako txostenean: " it is tempting but nevertheless wrong to conclude that the attainment and maintenance of sharp functional compartmentalization of codes may be the key to minority language maintenance and rLS". hautsak harrotu zituen horrek, espero izatekoa zenez.
|
|
|
3.3.3 Ez
|
dago
diglosiarik, konpartimentazio soziofuntzionalik gabe horretan bereizten da diglosia, gainerako ezaugarritan baino areago, bestelako elebitasun kasu indibidualetatik eta societal multilingualism delakotik166 konpartimentazio hori gabe ez dago diglosiarik. hizkuntza
|
|
|
3.3.3 Ez dago diglosiarik, konpartimentazio soziofuntzionalik gabe horretan bereizten da diglosia, gainerako ezaugarritan baino areago, bestelako elebitasun kasu indibidualetatik eta societal multilingualism delakotik166 konpartimentazio hori gabe ez
|
dago
diglosiarik. hizkuntza
|
|
|
Noraino da praktikan bideragarria elebitasun orekatuaren kontua? Infernuak zein purgatorioak ekar ditzakeen kalteak aipatu zituen aspaldi gure maisu filologoak; baina
|
nago
diglosia amaigabeko purgatorioa dela, eta hori eta infernua gauza bera dira".
|
|
|
has gaitezen errazenetik. hots, orain arte ikusitakoaren eta bibliografia teknikoaren arabera dudarik txikiena eskaintzen duenetik. datu seguru horien ildotik, bistan da garai batean gure gurea izandako diglosia tradizionala (egurenen 1867ko azalpenekoa, kasu) gogor pitzatu dela nonahi, eta ia desagertu egin dela euskal herriko eskualde gehienetan. urola kostaz, Tolosaren gerri bueltaz eta goierriko albo eremuaz, Markina ondarru Lekeitio triangeluaz eta Larraun goizueta Bortziri Baztan koadrangeluaz aparte eAeko eta Nafarroako herri herrixka jakinak ditugu, gero eta nabarmenago, joera nagusi horri erabat men egin ez dioten azken gordelekuak, azken baluarteak: arnasgune horiek ditugu behinolako (partez, nola hala, eraldatzen hasitako) diglosiaren azken egoitza. horiek ere ez
|
daude
diglosiak hain noraezekoa duen konpartimentazio soziofuntzionalaren (edota territorialaren) aldetik gero eta indartsuago, gero eta erdarak interbenituago baizik. hots, diglosia tradizionala bere azken hondarretara iritsi da gurean. hori bakarrik ez da geratu, bistan
|
|
|
aurretik emanak daude Ferguson-en eta Fishman-en definizioak, laburturik baina zuzen oro har, eta haiek ontzat ematen direlako ustea aditzera ematen da. Baina gero, gauzak aplikatzerakoan, erro errotik itzulipurdikaturik
|
dago
diglosiaren oinarrizko adiera muina. Aplikatzen den diglosia beste zerbait da. diglosiaren formulazio antitetikoa ageri da nagusi, askotan, hizkuntza gatazkaren formulazio horretan.
|
|
|
Trantsizio aldi horretan ez dago konpartimentazio egonkorrik, ez aurrez aurreko k eta B hizkuntzen erabilera arau onarpen zabalekorik. hots, hor ez
|
dago
diglosiarik. gurasoen edo aitona amonen mintzajardun arruntaren arau haustea, belaunaldi batetik hurrengorako shift desplazamendua sarri, da hor nagusi. horrexegatik da shift (mintzaldaketa alegia), eta ez diglosia (mintzabideari bere hartan eustea). zer dela-eta hasi behar dugu orain diglosiarik ezari diglosia deitzen, zer da" diglossie instable" delakoa?
|
|
|
Bistan
|
dago
diglosia ez dela nonahi eta noiznahi, per se, opresio eta zapalkuntza moduan bizi: alemanhizkerako
|
|
|
Bistan
|
dago
diglosia ez dela nonahi eta noiznahi, per se, opresio eta zapalkuntza moduan bizi: aleman hizkerako Suitzan, urrutirago gabe, oso argi dago hori.
|
|
|
Adostasun handirik gabe agertu ziren, hasieratik, Ferguson-ek espresuki edo gaingiroki markaturiko zenbait muga irizpide. horietarikoak dira, besteak beste, honako hauek: a) Non
|
dago
diglosiaren eta" dialekto plus hizkuntza formal estandar" aren arteko bana lerroa, posible al da mintzajardunaren gizarte moldaera bat (hizkuntza kode biz, ez bakarraz, diharduen moldaera bat) distantzia interlinguistikoaren (hobe, Fergusonen hitzetan, aldaera arteko distantziaren) irizpide linguistiko hutsez definitzea?
|
|
|
Leku eta une bateko aitona amonak A hizkuntzaz (edo aldaeraz) mintzo badira gauza batzuetarako eta besteetarako Bz, baina banaketa hori diferentea baldin badute leku une horretako gurasoek eta, bereziki, seme alabek eta bilobek, eboluzio bilakaera begien bistan dago. Bilakaera hori aldi hartako transformazio demografiko, ekonotekniko, soziokultural eta politiko operatiboekin uztartzen den neurrian, bistan
|
dago
diglosiazko azalpen horren argitasun indarra. hori horrela izanik ere egia da, dena den, urrun dagoela diglosiaren formulazio klasikoa, Ferguson-ena bereziki, munduko diglosia egoeren geroaz juzku zorrotzik egin ahal izateko egoeratik. Moztade horiek eta beste zenbait63 zirela medio, Ferguson-en diglosia kontzeptuak birmoldaketa kontzeptualik izan zuen sortu eta handik gutxira.
|
|
|
Leku eta une bateko aitona amonak A hizkuntzaz (edo aldaeraz) mintzo badira gauza batzuetarako eta besteetarako Bz, baina banaketa hori diferentea baldin badute leku une horretako gurasoek eta, bereziki, seme alabek eta bilobek, eboluzio bilakaera begien bistan dago. Bilakaera hori aldi hartako transformazio demografiko, ekonotekniko, soziokultural eta politiko operatiboekin uztartzen den neurrian, bistan dago diglosiazko azalpen horren argitasun indarra. hori horrela izanik ere egia da, dena den, urrun
|
dagoela
diglosiaren formulazio klasikoa, Ferguson-ena bereziki, munduko diglosia egoeren geroaz juzku zorrotzik egin ahal izateko egoeratik. Moztade horiek eta beste zenbait63 zirela medio, Ferguson-en diglosia kontzeptuak birmoldaketa kontzeptualik izan zuen sortu eta handik gutxira.
|
|
|
Horren ondorioz" a fighting term" bihurtu dute diglosia hitza eta bere kontzeptua, diskurtso soziolinguistikotik diskurtso politikora pasatzean. Baita, zenbaitetan, diskurtso soziolinguistikoa albo karga ideologiko nabariaz zamatzean ere. eskutik doaz formulazio biak. hori dela-eta, ez dut uste egokia denik esatea zenbat buru hainbat aburu
|
dagoenik
diglosiari buruzko formulazio klasiko nagusietan. ez, behintzat, diskurtso soziolinguistiko sendoaren, mundu zabalean maizenik korritzen duenaren artean. Badira aldeak Ferguson-en hasierako formulazio klasikotik, Fishman-en formulazio zabaldura, adituek extended edo broad diglossia dioten horretara. horiek bezain nabarmenak dira ordea adostasunak. horien analisia egingo dugu aurreraxeago. hartan oinarrituko gara, nagusiki, etxeko eztabaida terminologiko eta kontzeptuala argitzen saiatzeko.
|
|
|
Natorren, bada, artikuluaren mamiari
|
dagokion
diglosia kontzeptuaz aritzera. hasteko, Mikelen artikuluan oso garbi ikusten da diglosia kontzeptuak" ziaboga aldi" asko izan dituela azken mendean. Fergusonek berak itxuraldatu egin zuen grezian adiera popularrean diglosiari ematen zitzaion esanahia. hor lehenengo ziaboga aldia.
|
|
|
Cambridge: Cambridge university press. onar dezagun, hasiera hasieratik, Mikel zalbidek proposatzen digun diglosia kontzeptuaren adiera2 ez arrazoia eman eta isilarazteagatik, ez, zintzoki bat baizik. horrela, adiera hertsian, euskararen hiztun elkartea ez da, gaur egun, egoera diglosikoan bizi; euskal herrian ez
|
dago
diglosiarik. Ados. gaur egun, ez dago hizkuntzen arteko banaketa funtzionalik (functional compartmentalization), ez dago gune edo zonalde euskaldunik (euskaraz nagusiki erabiltzen duenik), hizkuntzen geroratzean, transmisioan, ez dago aurrerapenik, eta, azkenik, hizkuntzen (erabilera eremu, modu eta abarren) arteko berezitasunak ezabatzen ari dira. diglosia terminoak, beraz, ez digu balio euskal herrian bizi dugun berariazko hizkuntza egoera izendatzeko. hori da, hain zuzen ere, Diglosiaren purgatorioaz txostenari datxekion konklusiorik behinena. diglosia barik zalbide jaunak euskal herriko hizkuntza egoera honela definitzen du:
|
|
|
Hori da, funtsean, ahuldu horrekin azaldu nahi dena: ..., egungo joera nagusiari buelta ematen ez bazaio, galtzeko arrisku bizian dagoela.3 galtzeko arriskuan (endangered) edo bizi iraupena mehatxupean (threatened) izatea, alde batetik, edo ahuldutakoa hizkuntza izatea, bestetik, ez datoz bat nire ustez. gauza bat da hilzorian edo bizirauteko mehatxuAdiera hertsian, euskararen hiztun elkartea ez da, gaur egun, egoera diglosikoan bizi; Euskal Herrian ez
|
dago
diglosiarik. Gaur egun, ez dago hizkuntzen arteko banaketa funtzionalik ez dago gune edo zonalde euskaldunik (euskaraz nagusiki erabiltzen duenik), hizkuntzen geroratzean, transmisioan, ez dago aurrerapenik, eta, azkenik, hizkuntzen (erabilera eremu, modu eta abarren) arteko berezitasunak ezabatzen ari dira.
|
|
|
gure egoera soziolinguistikoaz hitz egin ahal izateko diglosiaren jatorrizko esanahi teorikotik kanpo aritu bagenu, beste termino berri bat asmatu genuke euskararen kasurako? c) Are gehiago, hizkuntzen hizkuntza guztien, lexiko zati baten gaurko esanahia kasu askotan nabarmen aldendu da jatorrizko esanahitik, kontzeptu horiek herritarrak, jasoak edo zientifikoa izan. zergatik errefusatu, beraz, hain hedatuta
|
dagoen
diglosiaren oraingo adiera berri hori. Noren eta zeren izenean saiatu genuke orden berri bat ezartzen semantikaren legeetan?
|
|
|
inork ez du, dakidala, ezaugarri hori auzitan jarri; b) iraunkorra da diglosia: hainbatean, egonkorra. orain arteko diglosiaz ari garelarik bat etorri dira ohargileak iraunkortasun (beti erlatibo eta ezinbestean mugatu, baina ukaezin) horrekin. egungo edo geroko diglosiaz jarduterakoan, aldiz, agertu dira zenbaitengan eta, gero ikusiko denez, kontrako iritzi argirik agertu da inoiz; c) Ez
|
dago
diglosiarik, konpartimentazio soziofuntzionalik gabe: erabateko adostasuna suMikel Zalbide – Hamar ondorio, gazi eta gozo matu dut puntu zentral horretan. garrantzitsua da, nire ustez, adostasun hori; d) diglosia giroan bizi den hiztun elkartean, H eta L ez dira berdin eskuratzen; transmititu ere ez. honetan ere ez da kontrako ohar iruzkin handirik jaso; eta e) Diglosia ez da gatazka iturri nabarmen. honetan ere konforme agertu da antza (kontrako iritzirik ez du behintzat eman) hainbat ohargile.
|
|
|
exodiglosiaz ari izan gara gaurkoan, eta muga esparru horretan ulertu behar da galdera parea: euskara gaztelanien (iparraldean euskara frantsesen) artean dagoen edo ez
|
dagoen
diglosiaz ari gara. ez dugu hitzik esan, aitzitik, endodiglosiaz: ez zaharraz26 eta ez berriagoaz (euskara baExodiglosiaz ari izan gara gaurkoan, eta muga esparru horretan ulertu behar da galderaparea:
|
|
|
ez zaharraz26 eta ez berriagoaz (euskara baExodiglosiaz ari izan gara gaurkoan, eta muga esparru horretan ulertu behar da galderaparea: euskaragaztelanien (iparraldean euskarafrantsesen) artean dagoen edo ez
|
dagoen
diglosiaz ari gara. Ez dugu hitzik esan, aitzitik, endodiglosiaz:
|
|
|
Beraz, ezin dugu esan hiztun aldetik hizkuntza indartsua denik. Euskara Euskal Herriko jatorrizko hizkuntza da, eta gaur egun bi hizkuntza nagusirekin (frantsesa eta gaztelania)
|
dago
diglosia egoeran. Ondorengo koadroan ikus daiteke, hiru hizkuntza hauek dituzten hiztun kopuruen arteko konparaketa.
|
|
2015
|
|
|
Noraino da praktikan bideragarria elebitasun orekatuaren kontua? Infernuak zein purgatorioak ekar ditzakeen kalteak aipatu zituen aspaldi gure maisu filologoak; baina
|
nago
diglosia amaigabeko purgatorioa dela, eta hori eta infernua gauza bera dira.. Erakargarritasunaren gaira bueltatuta, bestalde, faktore horrek immigrazio fluxu eta globalizazio garaiotan duen garrantziaz, hara zer dioen Richard Y.
|
|
|
Bistan
|
dago
diglosia ez dela nonahi eta noiznahi, per se, opresio eta zapalkuntza moduan bizi: aleman hizkerako Suitzan, urrutirago gabe, oso argi dago hori.
|
|
2017
|
|
|
Eta ez da, inondik inola ere, horrelakorik Ipar Euskal Herrian. Beraz, ez dezagun erran hemen elebitasunik badela; hemen
|
dagoena
diglosia da. Gauzak horrela, eta aurren aipatu ditudan baldintzak batuta eta beteta egongo ez diren bitartean, Ipar Euskal Herria etorkizunean ere egoera diglosikoan geratuko da... euskararen kaltetan, jakina.
|
|
|
Afrikako Magreb eskualdean Arabiera klasikoa eta Magrebieraren artean
|
dagoen
diglosia mota, adibidez, horietako bat dugu. Magre bierak familia funtziotik behera guztiak betetzen ditu, MAROKO
|
|
2018
|
|
|
Osotasun erdaratasunbaten menpeko zati dela euskal kultura, ez buruaskia ez kate osoan bederen, kontsumoan nabarmen. Argi
|
dago
diglosia linguistikoak kulturala dakarrela, hain zuzen, edota eskutik doazela. Eta, beraz, pentsatzekoa da aurrera ere eskutik hartuta egin dutela.
|
|
2019
|
|
|
Ondarroako nerabeetara itzulita: hizkuntza baten eta bestearen artean ba al
|
dago
diglosia egoera baten berri emango ligukeen konpartimentazio soziofuntzionalik? " Konpartimentazio" hitzari hainbat testuinguru klasikotan lotu izan zaion banaketa zurrunik (eremu batzuetan euskaraz bakarrik, beste batzuetan erdaraz bakarrik) ez dugu aurkitu.
|