|
2001
|
|
|
Norbaitek esan dezake nahikoa delaerabilera aztertzea ondoren hizkuntza era egokian erabiltzeko. Ordea, gu konbentzituta
|
gaude
hizkuntza horren kulturan murgildu ezean ikaslea ez dela inoiz jabetuko bigarren hizkuntzaz, eta atzerritar hizkuntza modura ikasiko duela. Badirudigaur egun bereizketa hau ere eztabaidatik kanpo geratu dela.
|
|
2006
|
|
|
Bilatzaile horrek Asiako merkatuaren buru izatea lortu du, bilatzaile propio batekin. Hala ere, merkatu arabiarrak ez du txinatarraren garrantzirik, 100 milioi web orri baino ez
|
baitaude
hizkuntza horretan, kopuru osoaren %0, 2 Gainera, Internet gutxi sartzen da mundu arabiarrean. Dubai Madarko aholkularitzaren arabera, 2004an 16 milioi internautek erabiltzen zuten, eta 2008an 43 milioi internautek.
|
|
2007
|
|
|
Humboldt-ek (bitartean Kant baitago), enpirista ingelesengan pasibo
|
dagoen
hizkuntza hori, subjektu aktibo bihurtuko du, ideien eta ezagutzaren eraketari, alegia; eta hitz multzo lokabe bat izatetik, jario bat eta energia bat izatera eramango du.
|
|
2008
|
|
|
Maiz esan ohi da hizkuntza batek hizkuntza teknologien garapenean duen maila lotuta
|
dagoela
hizkuntza horren ‘osasunarekin’, horren adierazle izateraino. Ez da aztia izan behar bi alderdi horien arteko lotura badagoela sumatzeko.
|
|
|
Key English Test (KET): azterketa hori gaindituz gero, Europako Esparruko A2 maila lortu da, eta adierazten du ingelesari buruzko ezagutza nahikoa
|
dagoela
hizkuntza horretako eguneroko egoerak erabiltzeko. YLEk bezala, KETak hiru ariketatan ebaluatzen ditu irakurmena, entzumena eta ahozko eta idatzizko adierazpena, gutxi gorabehera ordu eta erdiko iraupenarekin.
|
|
2009
|
|
|
Hori dela-eta, euskararen irakaskuntza/ ikaskuntza egungo testuinguruan bermatzeko ezinbestekoa da eskolaz kanpoko errefortzua; errefortzu hori, gizarteerabilerari dagokio. Euskararen minorizazioari eta ikasleek testuinguru akademikotik kanpo duten hizkuntza jokabideari erreparatuz gero, argi
|
dago
hizkuntza horren erabilera eremu akademikora mugatzen dela. Elkarrekintzari garrantzi handia eman zaion arren —ikasi beharreko hizkuntza integratuz, Hamers (1992), Genesee (1992) —, badira euskararen erabilera mugatzen duten beste faktore batzuk ere.
|
|
|
2008an hil zen Marie Smith Jones, baina berak ez ezik berarekin batera azken hatsa eman zuen eyak hizkuntzak ere, Marie baitzen azken hiztuna Alaskako hizkuntza ugarien artean oraindik bizirik
|
zegoen
hizkuntza horrena. Halakorik gerta ez zedin, 2008ko udan jakin genuenez, Mexikoko Tabasco estatuko baserritar batek, Manuel Segovia Jiménez indigenak, zoque ayapaneco hizkuntza irakasteari ekin zion, Manuelek berak eta bere lagun batek bakarrik hitz egiten dakiten hizkuntza mesoamerikar horrek bizirik iraun dezan.
|
|
|
Beste hitzetan esanda, bidezkoak (legitimoak, alegia) eta aukera berdintasunerako eraginkorrak izango diren hizkuntza politikak behar dituzte. Hizkuntza baten biziraupenarekin jokoan
|
dagoena
hizkuntza horren hiztun erkidegoaren eta hizkuntza hori bere ondaretzat eta autoidentifikazio erreferentziatzat hartu duen gizataldearen elkargune bat da, eta, beraz, horrexegatik beragatik, gizarte bizikidetza bera da jokoan dagoena, hizkuntza baten biziraupenarekin eta hizkuntzen arteko oreka edo desorekarekin batera.
|
|
2011
|
|
|
Kantariak musikaren %95 ingelesez entzuten du, gustatzen zaizkion musika estiloak (rock klasikoa, rock bluesa, bluesa...) hala sortzen baitira. Oso ohituta
|
dago
hizkuntza horretara, ingelesa ez da arrotza berarentzat. Ohitura batetik, eta belarrira nola egiten duen, bestetik.
|
|
|
Baina eskolan hizkuntza irakastea ez da nahikoa. Hizkuntza gutxitu baten erabilera esparruak ugarituko badira, ez
|
dago
hizkuntza hori etxeko edo familiako esparruetara mugatzerik, ezta irakaskuntzara mugatzerik ere.
|
|
|
azal ezazu batere irakasten den ala ez; ea soilik hizkuntza ikasgai modura irakasten den ala gainerako ikasgaiak irakasteko ere erabiltzen den. Azkenik, hizkuntza horren inguruan ematen den informazio guztia kontuan hartuta, saiatu zaitez asmatzen zer nolako irakaskuntza ereduak
|
dauden
hizkuntza horrentzat (murgilketa, mantentzea, azpiratzea?).
|
|
2014
|
|
|
Aterpetxean, hotelean, edo dena delako eraikinean dagoen guztia pertsona guztiek uler dezaketen hizkuntzetan ipini lukete. Adibidez, pentsa pertsona batek keinu hizkuntza erabiliz erreserbatu nahi duela logela bat, baina ez
|
dagoela
hizkuntza hori ulertzen duen inor. Kasu horretan ez da komunikazio zaintzen.
|
|
|
Harkaitz Canok poliki asko zioen legez," guk badakigu euskara desagertu egin daitekeela eta hori ez dela hipotesi futurista, zientzia fikziozko bat. Baizik eta hori posible dela eta horrek beharbada ematen digu ezaugarri edo bizipen diferente bat frantses hiztun batek edo gazteleradun batek ez daukana; eta da, zure oinen pean
|
dagoen
hizkuntza hori, zure tresna hori ez dela betiko; eta hori frantses batek edo espainol batek ez du pentsatzen". Kontuak honela, zer dagokigu guri egitea?
|
|
2019
|
|
|
Itzulpen automatikoari dagokionez, badakigu zerbitzu hori gero eta garrantzitsuagoa dela hizkuntzen arteko komunikaziorako. ...aurrean duguna, ez da bakarrik munduko hizkuntzen heriotza masibo bat, iraultza neolitikoaren azken ekitaldia baizik. leraren salbuespenarekin (frantsesera itzultzeko) (Spice B., 2012). halako teknologiarako google k neurri handiko corpus elebakarrak eta elebidunak izatea baldintza modura jartzen du. eta jakina, egoerako biziko hizkuntzentzat, akaso, betebehar hori ez da arazo izango, baina mugan
|
dauden
hizkuntzentzat hori benetako oztopoa da. egoera digitala askoz okerragoa da kontsentsuko zenbakiek (2.500 hizkuntza galzorian) adierazten dutena baino. Ikerketa pesimistenek ere hizkuntzen %10, 600 bat, arriskutik kanpotzat jotzen dute (krauss m., 1992), baina adituak gero eta gehiago mintzatzen dira ideia horren aurka (poser w., 2012). errealitatean, gaur egun 250 hizkuntza baino gutxiago daude digitalki goiko aldean, eta mugan dauden erdiak baino gehiagok marokoko arabieraren (ary) antza dute. alegia, hizkuntza nagusi baten dialekto mintzatuak dira, ospe txikia dutenak, baina akroletoaren7 ospearekin batera bizindarra erakusten ari direnak. horretan oinarrituta iradoki daiteke heren bat baino gutxiago izango direla etorkizunean biziak.
|
|
2021
|
|
|
107 mila hiztun inguru ditu Adigean, ofiziala da errepublikan eta ikastetxeetan erabiltzen da bai irakaskuntza tresna, bai ikasgai moduan. Hala ere, gutxi erabiltzen da familia eremutik kanpo, eta UNESCOren arabera,
|
badago
hizkuntza hori galtzeko arriskua.
|
|
|
Coyosek proiektuaren garrantzia azpimarratu du gaur, Donostian: “Hizkuntza baten garapena, eta beraz, hizkuntza horretatik elikatzen den kultura, erabat loturik
|
dago
hizkuntza horrek ingurune moderno eta aldakorretan, hala nola mundu digitalean funtzionatzeko duen gaitasunarekin. Hala, hizkuntza eta kultura aniztasuna estu lotuta dago mundu digitalean hizkuntza batek dituen gaitasun eta baliabideekin, hau da, gure kasuan, mugaz gaindiko hizkuntza azpiegitura sortzearekin”.
|
|
2022
|
|
|
Hizkuntza gutxituetako hiztun berriak hizkuntza gutxituen indarberritze prozesuaren erakusgarri dira; izan ere, jaiotzazko beste hizkuntza bat izan arren, euren bizitzako uneren batean, zapalduta
|
dagoen
hizkuntza hori ikasten dute.
|
|
|
Hizkuntza gutxituetako hiztun berriak hizkuntza gutxituen indarberritze prozesuaren erakusgarri dira; izan ere, jaiotzazko beste hizkuntza bat izan arren, euren bizitzako uneren batean, zapalduta
|
dagoen
hizkuntza hori ikasten dute, gainerako hiztunek berari hizkuntza gutxituan hitz egitea ahalbidetuz. Gainera, posible da, beste aldaketa pertsonal edo sozial batzuekin lotuta, bigarren hizkuntza horren erabilerara muda egitea erabakitzea.
|
|
|
Hala ere, hizkuntzak funtzionala izan behar du. Hori transmititu ezean, euskara arriskuan
|
dagoen
hizkuntza hori da. Eta, arriskuan badago, zergatik ikasi hori eta ez arriskuan ez dagoen eta denek erabiltzen duten hura?
|
|
|
Ardi galduak zeukan helburuarengatik, istorioa kokatzen du gaztelania iritsi ez den tokian. Latsibin, gertalekuz aldatzean, justifikatuta
|
zegoen
hizkuntza hori nabarmen gehiago erabiltzea. Elebakarrak eta elebidunak daudela adierazten du, baina euskara ez dakitenak barneratzen dituenez, hauen mintzairari eusten bazion, ezinezko izango zuen euskaraz gauzatzea kontakizuna.
|
|
2023
|
|
|
Horiez gain, garrantzizkoa da honako hauek ere kontuan izatea: 1) etorkinen jatorrizko hizkuntza ospe handikoa edo txikikoa den; 2) etorkinek harrera lurraldean hizkuntza bat baino gehiago dagoen kasuetan hizkuntza hegemonikoa ezagutzen duten; 3) xede gizartean hizkuntza gutxitua baldin
|
badago
hizkuntza hori ezagutzearen ondorio sozialak zein diren; eta 4) etorkinen lehen hizkuntza xede lurraldean erabiltzen den. (Moreno Fernández 2009, 139).
|