|
2003
|
|
|
Eta atzerrian egindako saio teoriko zein enpirikoak aztertu eta gurera ekartzeko ahaleginetan diharduela, horra hor euskarak pairatzen duen antzeko egoeratan
|
dauden
hizkuntzen egoeraz Zalbidek dioena:
|
|
2007
|
|
|
Han
|
zegoen
hizkuntz egoerari, Psichari eta Fergusonez geroztik, diglosia deritzo zentzu hertsian. Alegia:
|
|
2009
|
|
|
Neurri batean horrelako zerbait gertatzen hasia da. Halere, urrun
|
gaude
hizkuntz egoera sano eta segurtatu bat izatetik, eta munduaren lasterrak mintzairak berak ere harrapatzen ditu, mila moldetan. Are urrunago, haizu banaiz erratera, gauzak Frantziako partetik ikusiz, non legeetan beretan molderik nabarmenean ukatuak baitira egun ere gurea bezalako hizkuntzei dagozkien oinarrizko eskubideak, eta hizkuntzaren galerak aitzina segitzen baitu.
|
|
|
Badakigu, ordea, iraganean 600.000 hiztun zeuden tokian, gerora 800.000 izatera, edo %30 ziren tokian, %37 izatera pasatzea, hobera egitea dela, argi eta garbi; aldiz, nahiz eta hiztun kopuru eta portzentaje altuagoak izan abiapuntuan, atzerantz egitea dela bi milioi hiztun zeuden tokian milioi eta erdi izatera pasatzea edo hiztunak %60 ziren tokian %45 izatera pasatzea. Zalantzarako tarterik utzi gabe esango genuke arriskutsuagoa dela bigarren kasuan
|
dagoen
hizkuntzaren egoera lehenengoan dagoenarena baino. Lehenengoa da, ez bigarrena, euskararen egoeraren argazki modukoa, hobekuntzarena baita, ez atzerakadarena, oro har gure hizkuntzak egindako bidea.
|
|
|
Nola ulertu, bestela, milaka guraso erdaldun elebakarrek partez edo osorik euskarazko irakaskuntzaren aukera egin izana beren seme alabentzako? Beraz, arazoak arazo, eta etorkizuna, hain zuzen ere, eginkizun denez gero neurri batean ikuskizun badago ere, hilzorian
|
dauden
hizkuntzen egoerarekin ez du zerikusirik euskarak, oraindik ere indarberritzen jarraitu beharrean badago ere.
|
|
2010
|
|
|
Arazoak arazo, hilzorian dauden hizkuntzen egoerarekin ez du zerikusirik euskarak, oraindik ere indarberritzen jarraitu behar handia duen arren. kontuak bestelakoak izan dira, ordea, azken ia hogeita hamar urteotan. zorionez, gaur egun, euskararen bizi indarraren adierazleak ez datoz bat hilzorian dauden hizkuntzenekin, ezta gutxiagorik ere. esate baterako, munduan ezagutzen diren lege babes gorenetakoa du euskarak euskal autonomia erkidegoan —biztanleria gehien duen euskararen lurraldean—, nahiz eta arrunt apalagoa duen nafarroan, eta hutsala gaurdaino iparraldean. halaber, euskararen ezagutzaren adierazleak arrunt hazi dira urteotan, eta erabilerarenak ere hazi dira, guztiok dakigunez. orobat, estimu handitan dute herritarrek euskara. nola ulertu, bestela, milaka guraso erdaldun elebakarrek euskarazko irakaskuntzaren aukera hautatu izana beren seme alabentzako? arazoak arazo, hilzorian
|
dauden
hizkuntzen egoerarekin ez du zerikusirik euskarak, oraindik ere indarberritzen jarraitu behar handia duen arren.
|
|
|
Arazoak arazo, hilzorian
|
dauden
hizkuntzen egoerarekin ez du zerikusirik euskarak, oraindik ere indarberritzen jarraitu behar handia duen arren. kontuak bestelakoak izan dira, ordea, azken ia hogeita hamar urteotan. zorionez, gaur egun, euskararen bizi indarraren adierazleak ez datoz bat hilzorian dauden hizkuntzenekin, ezta gutxiagorik ere. esate baterako, munduan ezagutzen diren lege babes gorenetakoa du euskarak euskal auton... arazoak arazo, hilzorian dauden hizkuntzen egoerarekin ez du zerikusirik euskarak, oraindik ere indarberritzen jarraitu behar handia duen arren.
|
|
2011
|
|
|
Hori dela eta, ezin eman daiteke orokortzeko moduko arrazoi unibertsal bakar bat; kontuan hartu beharra dago hizkuntza bakoitzaren historia eta idiosinkrasia. Hizkuntzen ukipen egoeren artean desberdintasun itzelak daude; bistakoa da erabat desberdinak direla, esate baterako, ekonomia ahaltsuen presiopean baztertuta dauden komunitate indigenen hizkuntzen kasua, beste talde indigena batzuen presiopean dauden komunitate indigenen hizkuntzen egoera, eta prestigio historiko eta ekonomiko handia izan arren munduko hizkuntza nagusien eraginpean
|
dauden
hizkuntzen egoera. Hain zuzen ere, egoera bakoitzean oso arrazoi eta ondorio desberdinak ageri dira?
|
|
|
–Desagertzeko arriskuan
|
dauden
hizkuntzak egoera larrian dauden kulturetako hizkuntzak dira. Hizkuntza eta kultura bereiztezinak dira, beraz.
|
|
2013
|
|
|
10 B hiztun elebakarren multzoa desagerturik, hizkuntzen arteko ukipen egoeran
|
dauden
hizkuntzak egoera asimetrikoan geratzen dira. A eta B hizkuntzen arteko simetria berreskuratu ahal izateko, edo hiztun guztiak AB/ BA elebidun bihurtzen dira edo B hizkuntzako elebakarren multzoa berrosatzen da hizkuntza bakoitzak antzeko tamainako hiztun elebakarren multzoa izan dezan.
|
|
2015
|
|
|
Egile hauen esanetan, GIDS ereduaren estadioak estatikoak ziren, hizkuntzen balizko estatus guztiak ez zituen kontutan hartzen eta faktore jakin batera mugatzen zen Fishman (Lewis and Simmon, 2010: 106). Horretaz gain, estadio horiek garatuagoak
|
daude
hizkuntzaren egoera hobea denean, baina egileek (ibid. 107 orr.) gogoratzen dute 1) egoeren ezberdintasuna handiagoa dela beheko mailetan eta 2) biziberritzeari ez diola lekurik egiten.
|
|
|
Berehalakoan ikusi daitekeenez, eskala sinple eta guztiz subjektiboa dugu hau, eta beste eskalen kasuan bezalaxe, ez
|
dago
hizkuntzaren egoera neurtzeko jarraibide edo azalpenik. Gizabanakoei egindako galdetegi luzeak dira eskala honen informazio iturria, baina hizkuntzen ukipena, hizkuntzaren garrantzia soziala, hiztun komunitatearen eta talde osoaren sostengua, eta klasea, adina eta generoa bezalako funtsezko aldagaiak ez ditu kontuan hartzen.
|
|
2016
|
|
|
Hor ezagutzan ez dago ia aurrerapenik, eta dagoena erabileratik etorriko da. Horiek euskaraz egiten badute, normalizazio prozesuak urrats kualitatibo ikaragarria egingo du, eta hurbiltzen hasiko gara egoera normalizatuan
|
dauden
hizkuntzen egoerara. Eta hori lortzen ez badugu, hemendik hogei urtera 30 urte inguruko jende guztiak euskaraz baldin badaki baina inork ez badu erabiltzen, hurrengo belaunaldia galdutzat eman genezake.
|
|
2017
|
|
|
Arras desberdinak dira egoera gutxiagotuan
|
dauden
hizkuntzen egoera, eta horrexegatik, hizkuntzakomunitateek zeinek bere ibilbide orria zehaztu behar du, Protokoloa erabilgarria izan dadin.
|
|
|
Arras desberdinak dira egoera gutxiagotuan
|
dauden
hizkuntzen egoera, eta horrexegatik, hain zuzen ere, hizkuntza komunitateek zeinek bere ibilbide orria zehaztu behar du, Protokoloa erabilgarria izan dadin.
|
|
|
Egoera linguistikoak arazo bihurtzeak zera ekarri du berekin: hizkuntzak borroka politikoaren erdian kokatzea, eta lehendik
|
zeuden
hizkuntza egoerak eraldatzea? 171.
|
|
2018
|
|
|
Hizkuntza nazionalismoaren diskurtsoak diosku elebakartasuna dela hizkuntza izaera ohikoena, baina azken hamarkadetan aldarrikatzen dena eleaniztasunaren paradigma da, hori omen delako norbanakoei zein Estatuari gehienbat
|
dagokien
hizkuntza egoera:
|
|
2019
|
|
|
Iritzi hauek eskaintzen duten ikuspegia ondo ezkontzen da arriskuan ez
|
dauden
hizkuntzen egoerarekin, hizkuntzen bilakaera prozesu arruntak deskribatzen dituztelako. Baina bere burua arriskuan ikusten duten hizkuntzei dagokienez, arrangura eta kexu horiek hizkuntzen aldaketa prozesu, ohiko, etatik harat dauden arriskuak dituzte gogoan:
|
|
|
Eta hor planteatzen zaigu bidegurutzea: edo lortzen dugu ia ezagutzaren unibertsalizaziora iritsi den belaunaldi gazte honek erabileran urrats kuantitatibo eta kualitatibo nabarmenak ematea, eta orduan, normalizatuta
|
dauden
hizkuntzen egoerara hurbiltzeko bidea hartuko dugu; edo, ia ezagutzaren unibertsalizaziora iritsi den belaunaldi honen gehiengoak erabilerari bizkar ematen badio eta erdaraz egiten jarraitzen baldin badu, hurrengo belaunaldiak, hemendik 20 bat urtera jaioko diren beraien seme alabek, jasoko duen mezua izango da guraso guztiek euskaraz jakin arren ez dutela erabiltzen, hau da, euskarak ez duela inolako garrantzirik.
|
|
2021
|
|
|
"(...) edo lortzen dugu ia ezagutzaren unibertsalizaziora iritsi den belaunaldi gazte honek erabileran urrats kuantitatibo eta kualitatibo nabarmenak ematea, eta orduan, normalizatuta
|
dauden
hizkuntzen egoerara hurbiltzeko bidea hartuko dugu; edo, ia ezagutzaren unibertsalizaziora iritsi den belaunaldi honen gehiengoak erabilerari bizkar ematen badio eta erdaraz egiten jarraitzen baldin badu, hurrengo belaunaldiak(...) jasoko duen mezua izango da guraso
|
|
|
Eurogutuneko idazkaritzako ordezkariak gonbidatu ohi ditu ELENek Batzar Nagusietara erakundearen eta bertan ordezkatuta
|
dauden
hizkuntzen egoerari buruzko berri zuzena jasotzeko. Harreman horren ondorioz, Europako Kontseiluak ateak ireki izan dizkie ELENek sustatuko proiektuei.
|
|
|
Ildo beretik, ikuspegi gramatikal batetik ere lantzea lehenesten dela irizten dio IE6 k, eta euskararen zein euskal literaturaren kasuan, gehienetan hizkuntza lantzera bideratzen dela literaturaren didaktika. Bere iritzirako, horrek estatus desberdinetan
|
dauden
hizkuntzen egoera, gaztelania eta euskara bera esate baterako, literaturara zabaltzea dakarrela azaltzen du, bai eta bere irakaskuntzara ere:
|
|
2023
|
|
|
Latina itzulpenaren itzulpenez atera zen ezjakintasunetik, ezjakintasun dei badakioke naturatik eta nekazari  tzatik gertuago
|
dagoen
hizkuntzaren egoerari, hori ere ikusi egin behar. Erdi Aroan, itzulpenaren itzulpenez aurreratu zen jakintza, hasi Bagdadeko itzultzaileen langin  tza eta liburutegi erraldoitik, mundu guztiko jakintza eskuratu beharrez, eta jarraitu Alfontso X.ak, besteak beste, abiatutako itzulpen lan amaigabean barrena, zeinak asko edan baitzuen arabiarren eskolatik.
|