|
2001
|
|
|
Teoriak aukeratzeko, bi irizpide hartu dira kontuan: 1) Irizpide kuantitatiboa, tradizio psikosozialean gehien erabili diren teoriak, eta 2) Irizpide kualitatiboa, ukipen egoeran
|
dauden
hizkuntzen erabilera azaltzeko zeintzuk izan diren teoriagarrantzitsuenak, bai tradizio psikosozialean, eta baita euskal testuinguruan ere. Biirizpide horien konbinazioak ondorengo esparru teorikoak hautatzera eraman gaitu: a) bizitasun etnolinguistikoarena; b) sare soziala; c) ukipen egoeran dauden hizkuntz eta hiztun taldeekiko jarrerak eta motibazioak; d) identitate etnolinguistikoa, eta e) sare sozialak.
|
|
|
1) Taldearteko harremanak, bereziki etnien arteko harremanak; baita harreman horietan bereizgarriak diren prozesu psikosozialak ere, gehienbat identitate soziala. Testuinguru horretan, ukipen egoeran
|
dauden
hizkuntzen erabilera taldearteko komunikazioaren ikuspegiteorikotik ikertzen da. 2) Ukipen egoeran dauden hizkuntzen jabekuntzaren etaetniarteko prozesuen eta portaeren ondorioz eman daitezkeen elebitasun edotaeleaniztasun motak.
|
|
|
2 Arauak jarraitzen dituzten hizkuntz erabilerak ongi ebaluatuak izaten dira; alderantziz, arauetatik at
|
dauden
hizkuntz erabilerak negatiboki baloratzendira. Hala ere, salbuespenak ere izaten dira; adibidez, Aboud, Clement etaTaylor ek (1974), Matched guise teknika erabiliz, Quebec-eko unibertsitariofrankofonoek sei hiztun nola ebaluatzen dituzten ikertu zuten.
|
|
2004
|
|
|
Gizarte arauen mekanismoetan determinaturik omen
|
dago
hizkuntzen erabilera. Legitimitate sozialaren indarrak ematen dio nonbait hiztunari erabili behar duen hizkuntzaren berri:
|
|
2005
|
|
|
adierazletzat har litezkeen zenbait ezaugarri egotea. Aztertzen ari garenarekin lotuta dagoen sintomarik aipagarriena da ukipenean
|
dauden
hizkuntzen erabilera esparruka banatzea: hizkuntza menderatua famili harremanak, erlijoa eta nekazarien mundua bezalako betiko esparruetarako uzten da eta hizkuntza menderatzailea era biltzen da modernitatearekin' zerikusia duten teknologia eta zientzia bezalako esparruetarako, hiztunak hizkuntza txikia esparru horietarako erabiltezina dela sinistera heltzen diren arte.
|
|
2007
|
|
|
Euskadin oso modu nabarmenean bultzatu ziren funtzioen artean
|
zeuden
hizkuntzaren erabilera normalizatzea eta bere prestigio soziala areagotzeko esparruak garatzea. Baita Herrialde Katalanetan ere, baina hauetan prozesua erabat eten zen arrazoi politikoak zirela medio; Pais Valenciako sezesionismo linguistikoa agertzean.
|
|
2008
|
|
|
Eskualdetako gobernuek edota gobernu nazionalek hartzen dituzten hizkuntza plangintzek ere eragin diezaiekete hizkuntza komunitateen babes instituzionalari. Gobernuek" hizkuntzen estatusaren plangintza" deiturikoa erabil dezakete lehian
|
dauden
hizkuntzen erabilerari buruzko legeak egiteko, esaterako, nola erabili behar diren hezkuntzan, administrazio publikoan, osasun zerbitzuetan, komunikabideetan eta lanean (Kaplan eta Baldauf, 1997). 1977 urtean Parti Québécois alderdi separatistak Frantses Hizkuntzaren Gutuna (101 legea) hartu zuen.
|
|
2010
|
|
|
Hizkuntza sistema soziala bezalakoaren eta hizketa erabilera indibiduala bezalakoaren artean —honela Sanchez Carrion— existitzen dira tartekako mailak, eta, zehazki,
|
badago
hizkuntzaren erabilera sozial edo ‘parole social’ bat112.
|
|
2012
|
|
|
Mintzaira aldetik familia den gizarte gune askotariko horretan batzuetan hizkuntza elkarbizitza formulak adostu behar izan dira, hizkuntza heterogeneotasuna nolabait kudeatu beharrez. Adibidez, egun bi haurren ama den Lola familia zabaleko kideen artean
|
dagoen
hizkuntza erabileraz (haurrek beren artean euskaraz, helduek haurrei euskaraz baina helduek beren artean erdaraz egiteaz) honela mintzo da: " Ikusten baduzu kanpotik erraten duzu, ‘jo!
|
|
2016
|
|
|
Erabilitako euskarriari
|
dagokion
hizkuntzaren erabilera (idazkera, lokuzioa, muntaia… egokia izatea).
|
|
2018
|
|
|
Gizarteak erabakitzen du egoera diglosiko batean zein diren hizkuntza erabilera legitimoak, gizartea eratzen duten hegemonien eta harreman hierarkikoen arabera. Halatan, lotura zuzena
|
dago
hizkuntza erabileraren eta gizartea egituratzen duten botereen artean. Badakigu, jakin, hizkuntza erkidego desberdinetako hiztunen arteko harreman diglosikoak menderatze harremanak direla, eta beste menderakuntza batzuen bidelagun, eta, hala ere, boterearen gaia normalizaziotik kanpo uzten dugu beti.
|
|
|
Bere kasutik abiatuta, administrazioak euskararekin daukan jarrerari buruzko gogoeta orokorragoa ere egin du: “Euskaraldia eta antzeko ekimenak oso ondo
|
daude
hizkuntzaren erabilera sustatzeko, baina administrazioaren egitekoa beste bat da, hizkuntza eskubideak bermatzea dagokio. Administrazioa ezin da Belarriprest izan, Ahobizi izan behar du”.
|
|
2019
|
|
|
Hizkuntza gutxituekiko jarrerak lantzeko, honako ikaste emaitza hauek jaso ditugu sekuentzia didaktikoan: Nafarroako ereduaren egoera gogoetara ekartzea; ikastetxean
|
dauden
hizkuntzaren erabilera ohiturak eta horiek hizkuntzan duten eragina ezagutzea; Nafarroako eta Baztango euskararen ezagutza eta erabilera datuak gogoetetan biltzea; euskara eta etorkinen inguruan dauden soziolinguistika adituen iritziak hausnarketetan baliatzea; euskara ikasi duten etorkinen arrazoiak jarrera kritikoz erabiltzea.
|
|
2022
|
|
|
Hizkuntza erabilera ez da egonkorra, ezta indibiduala ere; une bakoitzeko egoerak, solaskideek eta testuinguruak baldintzatua da. Horregatik, datuok interpretatzeko, ukipenean
|
dauden
hizkuntzen erabilera arau sozialak eta adierazle soziologikoak, demografikoak eta soziolinguistikoak hartu behar dira kontuan.
|
|
|
Bizkitartean, badirudi EAE eta Nafarroako Foru Erkidegoko agintarientzat, oro har, abertzale askotxo barne direla, hizkuntza politika ondo doala. Ez dute pertzepzio bera Katalunian katalanari dagokionez, eta denok dakigu gu baino hobeki
|
daudela
hizkuntzaren erabilerari doakionez, nahiz azken hamabost urteotan nabarmen behera ari den han ere, eta estatuaren aldetiko erasoak ere badiren.
|
|
|
Izan ere, Soziolinguistika Klusterrak nabarmendu du hizkuntzen erabilera ez dela «egonkorra», ezta «indibiduala» ere: «Datuok interpretatzeko, ukipenean
|
dauden
hizkuntzen erabilera arau sozialak eta adierazle demografikoak, soziologikoak eta soziolinguistikoak hartu behar dira kontuan». Horien artean daude honako hauek, beste zenbaiten artean, Klusterraren arabera:
|