|
2000
|
|
|
EUSKAL Herriko Musikagileen Elkarteak konpositoreen lana ezagutzera emateko hainbat ekimen bideratuko du datozen hilabetetan. Hala nola, Interneten
|
dagoen
euskal konpositoreen katalogoa paperean argitaratzea, musikagileen lanen CD sorta kaleratzea, eta kontzertu birak eta ikastaroak antolatzea.
|
|
|
Aldaketa estrategiko horren ondorioak nabarmenak dira. Lehenik, badirudi ETAk sinetsi egiten duela egungo autogobernua alde batera utziz soberaniara eramango gaituen gehiengo sozial eta politiko konprometitu bat
|
dagoela
Euskal Herrian (duela hogei urte batzuk egindako hanka sartzeak zuzentzeko asmoa eta konpromisoa deitzen dio ETAk) eta ondorioz, badirudi baita ere, ETAk barneratu egiten duela kontestu horretan borroka armatuaren beharra gutxitu egiten dela. Alegia, gizarteari uzten diola lekua eta borrokaren protagonismoa politikagintzari dagokiola eta ez jarduera militarrari.
|
|
|
Bilduma hau sortu zen momentuan ez
|
zegoen
Euskal Herrian horrelako ipuinik. Jarraitutako ereduei dagokienez, Espainia mailan bazeuden gaztelania eta ingelesezko liburuak.
|
|
|
Jatorri anitzetako hamaika produktu
|
dago
Euskal Herriko saltokietan. Hemen egon arren, nahiago izaten dute beste edozein hizkuntza erabili, osagaiak eta argibideak euskaraz adieraztea baino.
|
|
|
Nahiz eta ikurrari edo izenari
|
dagokionez
euskal ordezkari ofiziala izan, gainontzeko lurraldeetako biztanleak baztertuz, hiru herrialdez osatutako autonomia baten lehendakaria besterik ez denak ezin du euskaldun guztion erreferenterik izan.
|
|
|
HORREN inguruan, ezin dugu ahaztu ETA erakundeak publikoki adierazi duela bere praktika armatua alde batera uzteko prest
|
dagoela
Euskal Herriko eskubide politikoak gauzatzeko prozesu demokratikoarekiko konpromiso tinkoa baldin bada. Beraz, borroka armatua elkarlanerako arazo gaindiezina bilakatzen zaien sektore horientzat, badago eskaintza zehatzik, askotan aipatutako su eten berri bat baino eraginkorragoa, hots; ETAren borroka armatua baztertzea Euskal Herri osorako prozesu demokratikoaren truke.
|
|
|
Bilboko Portuaren handitzeak (bigarren fase bat izango du), ekonomiaren egoera onak jarraituz gero izango den untzi trafikoaren areagotzeak (egun 4.000 untzi sartzen da urtero) eta oraingo eta etorkizuneko premiei erantzuteko behar adinako itsasuntzi konponketa zentrorik ez
|
egoteak
Euskal Itsas Foroaren egitasmoa eragin du: Bilboko portuan untzien konponketarako koordinazio zerbitzu baten eratzea.
|
|
|
Euskal etxea, taberna eta frontoia" Basque block" delakoan kokatzen dira. Boiseko erdigunean
|
dagoen
euskal gune horretan, euskal museo eta zentro kulturala daude. Bertan, euskara eta sukaldaritza eskolak ematen dira.
|
|
|
Haatik, Chevenementek bere kargua utzi duen arren, gobernu frantsesak ez du bere ikuspuntua aldatuko, ezta Errepublikako presidenteak ere. Beraz, utz dezagun afera hori alde batean gauza asko
|
baitago
Euskal Herriko garapenaren alde egiteko.
|
|
|
ABtik zaila ikusi dute plataforma hauetako hainbat partaideekin erreferendumaren aurkako ekimen bateratua eramatea. PSko, UDFko nahiz RPRko kargu esangura tsuak
|
daude
Euskal Departamenduaren alde; PSko Frantxua Maitia eta RPRko Mixel Intxauspe, konparazione. Hauek presidentearen agintaldia bost urtera murriztearen alde daude, ordea
|
|
|
Gaur egun pittinka pittinka beraien kontzientzia ari dira hartzen, hor dabiltza departamendua behar dutela: ofizialki ez
|
dago
Euskal Herririk Frantziako errepublikan, ez dute izaerarik, ez dira ezer. Egoera penagarria da, tragikoa.
|
|
|
Makina bat txotxongilo talde eta jaialdi
|
dago
Euskal Herrian. Zein da orokorki beste herri batzuekin alderatuz gure egoera?
|
|
|
Bere aurrean berriz ere ibairantz jotzen badugu, XVII. mendeko Aranburu jauregi ondotik igaro ostean (zelai eder baten alboan
|
dagoen
euskal barrokoko eraikinean sarrera nagusia, balkoia eta armarria nabarmentzen dira) Santa Maria elizara iritsiko gara. Gotiko garaikoa da() eta dorre barrokoa berriz, 1761ekoa da.
|
|
|
Batek baino gehiagok pentsatuko du zonalde horretako euskaldunen kopuru handiak ikusita (%75 ingurukoa da batez bestekoa) egiteko handirik ez dagoela eskoletako hizkuntz erabileran. Urola bailaran
|
dago
Euskal Herriko herririk euskaldunena (Azpeitia, %88, 3) eta kostako herri batzuetan (Zumaia edo Deban kasu) kopuruek zertxobait behera egiten badute ere, eskualdea hizkuntzaren birika dela esan genezake. Bada duela lau urte Jaurlaritzaren Hizkuntz Normalkuntza Proiektua abian jarri eta egun 20 ikastetxetan lantzen da gaia.
|
|
|
FRANTZIAKO espetxeetan
|
dauden
euskal presoen senitartekoek beren senideen bizibaldintzak salatu dituzte. Arrazoi hau dela eta, azaroaren 13an Frantziako euskal presoek protestari ekin zioten modu desberdinez, gose grebak, ziegetatik ez ateratzea, kartzelako janaria ukatzea...
|
|
|
Behi eroen alarma piztuta
|
dago
Euskal Herrian. Frantziako krisi berriak eraginda, Iparraldean neurri bereziak hartu dira azken hilabeteotan.
|
|
|
" Non
|
daude
euskal zinegileak. De la Iglesiaren' La Comunidad' euskalduna da zuzendaria Bilbokoa delako?".
|
|
|
" Gure kulturak sekulako indarra du, eta ez dut ulertzen zergatik ez
|
dagoen
euskal dantzen balet nazionalik"
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan bi hizkuntzak ofizial izanik, euskalduna euskaraz epaitzeko eragozpenak badira, zer ez da gertatuko Europako Kontseiluak prestaturiko Eurogutuna onartzerik nahi ez zuen Frantziapean
|
dagoen
Euskal Herrian. Orain Frantziak Eurogutunari sinadura eman nahi omen dio, baina bere Konstituzioaren 2 artikulua aldatu gabe.
|
|
|
Nola eragiten dute prozesu hauek Euskal Herrikokomunikazioaren egituran? Zeinen eskuetan
|
daude
Euskal Herrian irakurtzen denprentsa, entzuten den irratia edo ikusten den telebista. Zer nolako itxura erakustendute bertako komunikabideek enpresa ikuspegitik aztertuta?
|
|
|
Planteamendu politak egin ditzakegu, guztiontzat eta abar; baina paretaren kontra jo behar badugu, zertarako balioko lukete? Beraz, azter dezagun nola
|
dagoen
Euskal Herria eta, horrenarabera, egin dezagun planteamendua. Badirudi Erkidego Autonomoan eskubidehori lor daitekeela eta aplika dezakegula.
|
|
|
Izan ere, laguntza publikoak profesionalen mailara murrizten dira, eta ez afizionatuenera. Honen ondorioz, gure talde nahiz kirolari profesionalizatuenek Erkidegoko eta Herrialdetako diru-laguntzak jasotzen dituzte; bitartean, hainprofesionalizaturik ez
|
dauden
euskal kirolariek, beren kirola utzi edota espainiarnahiz frantziar kirol sarean sartzea beste aukerarik ez dute. Modu honetan, uko egiten diote beren euskal nortasunari.
|
|
|
– Diru-laguntzak erakunde autonomikoetatik jasotzen ditugu, baina agente sozialgehiago murgildu behar dira; adibidez, kirolaren munduan sarturik
|
dauden
euskal enpresak. Orain dela bi urte baimendutako legea landu litzateke, euskal federazio guztiak elkarrekin lan egin lukete, Euskal KirolKontseilua sortu litzateke... eta hau guztia, estatu handi baten aurreandiharduen herri txiki bat garela kontuan harturik.
|
|
|
Lizentziak euskaldunak izan behar dira. Sustapen ofizialaeskasa da; ez
|
dago
Euskal KomiteOlinpikorik; ez dago Euskal Federazioen batasunik; nafarrak aparte daude, eta Iparraldekoek Federaziorik ere
|
|
|
Lizentziak euskaldunak izan behar dira. Sustapen ofizialaeskasa da; ez dago Euskal KomiteOlinpikorik; ez
|
dago
Euskal Federazioen batasunik; nafarrak aparte daude, eta Iparraldekoek Federaziorik ere
|
|
|
Nik uste dut, militante huts ez diren Euskal Herriko biztanleengan, sentiberatasuna sortzeko indarra badutela gai hauek, aberastasunaren izenean tratatuak izatenbadira. Egia da, gero eta sutsuago
|
daudela
Euskal Herriaren aurka agertzen ari diren, vasco tasunaren, jabe omen direnak, eta Espainia edo Frantziako naziokideen etakomunikabideen laguntza dutela.
|
|
|
Ezker abertzalearen sektore batean, pisusoziologiko dezentekoa, euskarak hartu du legitimazio sinbolo nagusiaren lekua: euskara politizatu eta sublimatuak alegia. Euskararik gabe ez
|
dago
Euskal Herririk, ezdago askapen politikarik. Arana Goirik Jainkoarekin eta Foruekin egin zuen bezalaxe, errebindikatzen den euskara ez da arbasoen euskara garbija, euskalkietan sakabanatutakoa, izango:
|
|
|
1 BA AL
|
DAGO
EUSKAL MUSIKARIK?
|
|
|
Musikaz galdetzen dute, baina beste edozein gauzazitaun dezakete: Ba al
|
dago
euskal senik. Ba al dago euskal kontzientziarik?
|
|
|
Ba al dago euskal senik? Ba al
|
dago
euskal kontzientziarik. Ba al dagoeuskal subjektu historiko politikorik?
|
|
|
1936 urtean jada irrati estazioak
|
zeuden
euskal hiriburuetan. Donostiakoa Unión Radio rena zen eta gainerakoak zenbait enpresariren jabego ziren (De Pablo, 1998, 35).
|
|
|
Hego Euskal Herriari dagokionez, gai honek izugarrizko garrantzia izango zuen (kontuan harturik gainera, orain dela urte gutxi arte ez dela aldaketarik izan), alde batetik euskal unibertsitate barrutirik ez zegoelako ez
|
baitzegoen
euskal unibertsitaterik eta, bestetik, bi unibertsitateekiko menpekotasunak euskal herrialdeen arteko banaketa edota zatiketa indartzen zuelako (Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa Valladolid-eko barrutian, eta Nafarroa, berriz, Zaragoza-koan). Unibertsitate barruti bakoitzeko zuzendaritza erregeak izendaturiko errektorearen190 esku geratu zen; eta errektorea unibertsitateko buru izateaz gain, barrutian zegoen irakaskuntza publikoko zentro guztien goreneko buru ere izango zen191 Bestalde, barruti bakoitzak gobernuak izendatutako idazkari orokorra zuen.
|
|
|
Inoiz baino unibertsitate gehiago
|
dago
Euskal Herrian, hiru publiko eta hiru pribatu, eta bertan egiten den literatur kritikak ez du asmatu gune akademikotik kanporako produktu bat egiten, irakurleari baliagarria izango litzaiokeen produktu duina alegia.
|
|
|
Ez dut uste inor haserretzeko arrisku gehiegirik dagoenik Susa argitaletxea poesiarekin konprometituen
|
dagoen
euskal argitaletxea dela diodanean. XX. Mendeko Poesia Kaierak izeneko bilduma da haien azken apustua:
|
|
|
2) Pentsamendu politiko mailan: nazioarteko esparruan txertatzeko nahia sendo errotuta
|
dago
euskal nazionalismoaren ideologian. Europa eta nazioarteko testuingurua euskal esparruaren erreferentziatzat hartu zuten nazionalismoaren doktrinak, printzipioek, xedeek eta programek.
|
|
|
Jatxou aldizkariarena, hain zuzen. Grafikagintza Lanbide Eskolaren bidez, Lapurdin
|
zegoen
euskal ume atzerriratuen koloniak bultzatu zuen proiektu apal hau, hiru zenbaki bakarrik argitaratuz. Ekimen honen bultzatzaile nagusia Manuel Maria de Inchausti izan zen, geroago Euskal Gobernuaren ordezkaritza lan garrantzitsuak egingo zituen pertsona bera.
|
|
|
SARASOLA, Kepa; ALEGRIA, Iñaki; ARTOLA, Xabier Hizkuntzaren tratamendu automatikoa. 102 zk. (1997), 61 Ba ote
|
dago
euskal industria audiobisualik? 99 zk. (1997), 49
|
|
|
23 zk. (1982), 69 Irratiaren historiako 20 urte Euskal Herrian. 89 zk. (1995), 95 (Itz.: Esteban Agirre). Ba ote
|
dago
euskal industria audiobisualik? 99 zk. (1997), 49
|
|
|
– Nik be irakurria dot Azken fusila –sartu zen solasaldian Lauaxeta– Eta niri be asko gustatu jatan. Horrelako nobela gehiago behar
|
dauz
euskal literaturak!
|
|
|
– Ni ez nago hain ziur, Estepan –esan nion burlaizez– Gauzak nahasiak
|
daude
euskal gazterian, oso nahasiak, eta ez dago jakiterik...
|
|
2001
|
|
|
Kaleratu berri den" Orquideas de Bizkaia" liburuarekin osatuago
|
dago
Euskal Herriko landarediaren mosaikoa. Bizkaian, adibidez, 37 orkidea espezie daudela jakin dugu.
|
|
|
Nola
|
dago
Euskal Herriko panorama musikala?
|
|
|
Planetarioak ere
|
badaude
Euskal Herrian eta Iruñekoa da garrantzitsuena. 1996an ireki zituen bere ateak eta ordutik, bere kupula erraldoiak eskaintzen dituen programez gain, hainbat erakusketa eta ekintza antolatu dute bertan.
|
|
|
Herrigintzaren kontzeptua beste zerbaitekin lotuta dago. Hau da, instituzioen hauteskunde erronkari loturiko politikagintza alde batera utzita, badaude
|
egon
Euskal Herriaren zutoin estrategikoekin lotuta dauden bestelako problemak. Gure herriaren osagai materialak, sinbolikoak edo bestelakoak.
|
|
|
Egilearen iritziz," entzun edo irakurtzean, itz bat nola edo zer eratan artzen dan, asko esan nai du eta' etxekoandrea' baiño itz txukunagorik, oitura bezela ez da noski Euskal Errian emakume eldu batentzat, zeren orren urrena ibilli oi dana, neskazarra edo atsua izan oi da". Halere, bere ustetan," aurreko orren idazlanari Luis Haranburu Altunaz ari zen bere esnaia edo muiña ateratzeko ez
|
dago
Euskal Erritik atera bearrik", zeren emakumea" etxekoa, etxeari lotua, beti katibu dago gizonezkoaz konparatuta. Orrengatik, ongi daritzat emen jartzea, emakumearen bizitza nolakoa izan dan; eta guzia dijoa nik nere senitarte, erriko eta inguruetan ikusi ta entzun eta ezagutu dituanaz, gutxi gora beera".
|
|
|
Euskal Herria desitxuratua dago, ez da berdina Zuberoa, Araba edo Gipuzkoan
|
dagoen
euskal kontzientzia nazionala. Abertzaleen ikuspegiak ezberdinak dira.
|
|
|
Areago gainera, non
|
daude
euskal instituzioak eta enpresariak. Iruñeako Gobernutik ezin espero Madrilekin bat egite besterik, baina, zer dela eta Gasteizekoaren isiltasuna?
|
|
|
Zer alde
|
dago
Euskal Herriko eta Amerikako artzaintzaren artean?
|
|
|
Horixe da kondairak dioena behintzat. Argi
|
dagoena
Euskal Herriko tenplurik bitxienetakoa dela da.
|
|
|
Alabaina, 100 metroren berritasunaz mintzo garenean, ezin dugu ahaztu nobelaren ekarpen nagusiena ez
|
dagoela
euskal nobelan ezezagunak ziren kontamoldeen erabileran. Forma eta edukia ilargi beraren bi aurpegiak direla onartuz, egileak nobelan darabiltzan baliabide teknikoek lotura hertsia dute bertan kontatzen zaigunarekin.
|
|
|
Errealismoa iristea ez
|
legoke
euskal idazlearen esku euskararen baliotasunsoziala segurtaturik ez dagoen bitartean, alegia, euskara bera erreala ez deno.Lasagabasterren tesi bakhtiniarrari jarraikitzen bagatzaizkio, eleberriaren ezaugarrinagusia, bere berezitasuna egiten duena, errealitatearen aniztasun sozial, linguistiko nahiz ideologikoa islatzeko gaitasun polifonikoan datza. Horrexegatik esandaiteke ohiturazko eleberria, zeinen arketipoa Txomin Agirreri zor baitiogu, errealitatean aurkitzen diren osagaiez harilkatuta egonagatik ez dela errealista.Kresalaren egileak hauxe diosku hitzaurrean:
|
|
|
Berezitasuna ez datorkio balizko esentzia euskaldun batetik, noski. Literatura unibertsalaz blai
|
dagoen
euskal literaturako lerro bakoitzakinterpretazio berezia merezi du, esparru literario unibertsala ez baita herrixka globalbat. Literatur esparru mundiala botere literarioa eskuratzeko borroka latz batenjokogune zatikatu eta mailakatua da, zeinen baitan eskualde literario bakoitzakbere historia propiotik jasotako kapital sinbolikoaz diharduen.
|
|
|
Hutsuneak daude eta hutsune horiek betetzeko beharrak zirkuitu osoa sortzendu. Emakumeon literatura oso urria da, apenas
|
dagoen
euskal emakume idazlerik.Euskal Idazleen Elkarteko bazkide zerrendari erreparatuz, 215 kideen artean 23emakume aurkitu ditut bakarrik. Zer gertatzen da?
|
|
|
Lehenengo biak nahiko ezagunak dira etagure testuinguruan gehien erabili direnak, bai euskararekiko eta/ edo euskaraz dugun literaturan; adibidez, Valencia (1992) autorearen liburuan Gardnereta Clement (1990) autoreek ematen duten azterketa jasotzen duelako, baitapsikologia soziala sailean bertan zenbait doktorego tesitan (Espi, M. J., 1989; Cenoz, J., 1991) jarraitu direlako, edo baita kongresuren batean ereaurkeztu eta eztabaidatu direlako (Azurmendi, M J., 1988). Horiez gain,
|
badago
Euskal Herrian sortutako eta euskarari batez ere egokitutako proposamena ere, Sanchez Carrion. Txepetx? (1987) autorearena.
|
|
|
Obra mardul baino mardulago hau ez da, guztiok dakigunez, sail honetan Altunak eskaini digun lehenbizikoa; ez da ere izango, Jauna lagun, azkena. Etsi etsia
|
dago
euskal filologia, beste edozein bezala, testuen gainean bakarrik landatu eta eraiki daitekeela, eta horrelako zerbait da mundu zabalean barrena nonahi hedatua dabilen ustea. Testuak irakurri eta aztertu egin behar ditugu, bestetara jo baino lehen, eta ezagutu egin behar aztertuko baditugu.
|
|
|
Bero bero ibili zen luzaroan gerra hotza; hotzildu zen poliki poliki, epeldu gero eta are azkenik, hoztu ez ezik, baita izoztu ere. Gertakari horrek, nik uste, nabari behar luke izan, baita baztertuxe
|
dagoen
Euskal Herrian ere. Eta oroit bitez, mesedez, gure artean agertu zaizkigun sorgin ehiztari bipilak McCarthy zenaren gorputza (B. b.) aspaldi usteldu zela.
|
|
|
Euskadiko Autonomia Erkidegoan, esate baterako, prentsa irakurle gehienek irakurtzen dute El Correo edo El Diario Vasco, eta entzule gehienak biltzen dituzte, oro har, Madrildik ari diren irratiek 4 Kasu bietan, hedabide horietako bezero egonkorrak ditugu alderdi nazionalisten boto emaile asko eta asko. Hedabide horien jokabide editoriala eta berri-emailea oso urrun
|
dago
euskal nazionalismotik, honen buruz buruko etsaia ez denean. Halarik ere, hedabide hauek ez dute, itxuraz, euskal nazionalismoaren sinesgarritasunean inolako galerarik eragin, ez dute haren gizarte eta hauteskunde eragina murrizterik lortu.
|
|
|
Izan ere, Hego Euskal Herriko gazteen artean, adibidez, euskaldunak gero eta ugariagoak badira ere, horietako gehienek ez dute hiztun komunitate sendo eta trinkorik osatzen, Etorkizuna Aurreikusten 99: Euskal He rriko gaztetxoak eta euskara ikerlanak argi uzten duen bezala; gaztetxo euskaldun gehienak erdal hiztunen komunitatean sakabanatzen dira; ez dute euskaldunen arteko euskarazko harreman sarerik osatzen, eta horren ezean ez
|
dago
euskal komunitate osasuntsurik.
|
|
|
Baizik eta euskarak jatorrizko bekatua duela: intrintsekoki lotua
|
dagoela
euskal nazionalismoari. Beste hitz batzuetan esanda, ez dela guztion ondarea.
|
|
|
Baina ikasi dutena ere bada kontzientzia nahiko
|
badagoela
Euskal Herrian. Eta hori dela agortu behar den motorra.
|
|
2002
|
|
|
" Basque", Eusko Jaurlaritzak argitaratua izan da, eta Juan Jose Ibarretxe lehendakariak idatzitako lana darama hitzaurre gisa. Dena den, Euskal Herriaren zazpi lurraldeetaz dihardu, hau da, eurosiberiar kontinentearen gune epelean, Ozeano Atlantikoaren magalean, Bizkaiko golkoan, Pirineoen mendebaleko bazterraren bi aldeetan kokaturik
|
dagoen
euskal zonalde osoaren errealitatea agertzen du.
|
|
|
Euskal altzairutegiek izan zuten parte hartzea ere Baionako Marcial Ucin taldeko lantegia kontuan harturik, ekoizpenaren osotasunean, %45koa izan zen, eta azken ekoizpena 7,100 tonakoa izan zen. Gogoratu beharra
|
dago
euskal altzairugile nagusiak, eta ekoizpenaren arabera ordenaturik, hauek direla: ACB (Aceralia), Aristrain (Aceralia), Marcial Ucin taldea, Nervacero (CELSA), Sidenor, GSB (lehengo Afora eta beste batzuk), Aiosa (Roda), Tubos Reunidos eta Tubacex.
|
|
|
Egia da euskaraz eta gaztelaniaz gain beste hizkuntza gehiago hitz egiten dela, arabieratik hasita. Etorkin horiek hemen geratzen badira, nafar izango dira, noski baietz, Euskal Herriko jendea izango da, baina haien ohiturak eta hizkuntzak ez
|
daude
Euskal Herrian finkatuta. Urteek erakutsiko dute hori nola geratzen den eta hemen denborarekin gure ohituren artean finkatzen den.
|
|
|
Abertzaletasunarekiko izua, zentzu hertsian, ez dago. Hala ere,
|
badaude
Euskal Herrira bizitzera etorritako pertsonak, gutxiengo bat, abertzaleak potentzialki arriskutsuak kontsideratzen dituztenak eta euskal identitatea azkarregi garatuko ote den beldur direnak.
|
|
|
Gauzak horrela, Bruselan legeztatua
|
dagoen
Euskal Herriko Informatzaile Grafikoen Elkartea sortu dute, prentsa argazkilaria aintzat hartua izan dadin, bere eskubide profesionalak errespetatuak izan daitezen, argitaratzen diren argazki guztiak egilearen izenarekin ager daitezen... Eta Juantxo Egaña fundatzaile, sustatzaile eta zuzendaritza batzordeko partaide duen elkarte horrek Euskal Herria osoko prentsa argazkilariak biltzen ditu
|
|
|
Ez dago literaturarenganako pasiorik. Euskal literatura ez
|
dago
euskal gizartean errotuta. Zenbat jende entzuten duzu eleberri edo poema bati buruz hitz egiten autobus batean?
|
|
|
Euskal literaturaren plaza txikia da, denek ezagutzen dute elkar. Prest al
|
dago
euskal idazlea kritika jasotzeko, haserretu gabe?
|
|
|
Ñabardura bat. Iruñerriarekin konparatuta, ez dakit esaterik
|
dagoen
euskal komunitaterik ez dagoela. Neurketaren datuak hor daude, eta komunitate ahul eta sakabanatua izango da, baina komunitate hori egon badago.
|
|
|
Oraingoan «mago» horietako birekin izan gara euren lana eta sekretuak ezagutzeko eta beren hauts magikoak aurkitzeko asmoz. Efektu berezien arloan profesionalki jarduten duten bi tailer besterik ez
|
daude
Euskal Herri osoan. Gorka Agirreren Phobia tailerra (Algortan) eta Iñigo Oliden eta Ana Martinezen Sorginkoba (Andoainen).
|
|
|
Azken taldea antipatikoek osatuko lukete, eta hauen inguruko deskribapenak beharrezkoak ez direlakoan nago. Bernardo Atxagaren iritziz, patetikoen talde horretan
|
leudeke
euskal irakurle gehienak eta, bere aburuz, 200.000 hiztunek osatuko lukete, gehienez, talde hori.
|
|
|
Torrealdairen datuetara itzulita, argi
|
dago
euskal emakume idazleen kopurua inguruko literaturetakoa baino txikiagoa dela, gaztelaniazko literaturan idazleen% 14 baitzen emakumezko 1988an, eta frantsesezkoan% 18 baita egun. Horretaz gain, euskal emakume idazleen soslaiari begiratuz gero, honako ezaugarriok nabarmendu lirateke:
|
|
|
Nafarroa ezin zela euskal barrutian sartu, eta barrutibakarrak Araba eta Gipuzkoa Bilboko Unibertsitatearen menpe jarriko zituela. Bimultzo horiek, neurri handian, bizi bizi
|
zeuden
euskal autonomiaren eskakizunenaurkako taldean kokatu behar dira. Azken helburua Euskal Unibertsitatearenaukera ezeztatzea zen.
|
|
|
* Ikasturte hauetan plan zaharra indarrean zegoen, ez
|
dago
euskal ikasleei buruzko datufidagarririk.
|
|
|
Duela zenbat urte ez zen harritzekoa lizentziatu berri bat irakaslesartzea euskal adarrean, baina gauzak asko aldatu dira. Datu zehatzik ez duguhorretaz, baina gure susmoa da unibertsitatera sartzen diren irakasle berrien kasuanbatere alderik ez
|
dagoela
euskal eta erdal lerroen artean. Izan ere, zenbait jakintza arlotan ohiko bihurtu da erdarazko lanpostuetarako deialdietan ere euskaldunakizatea garaile.
|
|
|
zegozkion funtzio batzuk bete ditu, baina beste batzukoraindik landu gabe dauzka. Aurten indar berria, baliabide berriak, eginkizunberriak emango zaizkio institutuari, euskarari
|
dagokionez
Euskal HerrikoUnibertsitatean kalitate bilatzearen eta bermatzearen ardatz bihur dadin.
|
|
|
Bihar etzi jaiotzera deiturik
|
dagoen
Euskal Unibertsitateak berak ere, independenteki bizitzera deitua denez, amarengadik apartatzen jakin behar dugaraiz; behin une batetik aurrera, amak ezin dio ezer gehiagorik eman. Fakultatebatean baino gehiagotan horixe da pairatzen ari garena:
|
|
|
Posta unibertsitatea beharrezkoa dela argudiatzea ez dut ustebeharrezkoa denik. Baina argi
|
dago
Euskal Unibertsitateak aurrera eginen badu, erdal unibertsitateari egin behar diola aurre fronte guztietan. Baina ez gaitezenoker eta engaina!
|
|
|
Euskara ez dakiten irakasleen zentralitatean eraikita
|
dagoen
Euskal Herriko Unibertsitate Publikoan, euskaldunizazioaren aldeko leloa betetzeko gauzatu zen, euskal adarra?. Bilakaera konkretuak, nabarian utzi ditu hezkuntzan, ikerketan, ikas-materialetan, ikasleen eskarian, irakasleriaren baldintza sozio laboraletan etairakasle horien lanbide garapenean sortutako zenbait arazo.
|
|
|
Manuel Montero EHUko errektoreakbere kargu jabetze ekitaldian EAEko lehendakariaren aurrean esandakohitzek hutsaren hurrengo balioa dute gaur egun. Unibertsitateetakoagintariek erakutsitako arduragabekeria handia bada ere, ez dezagun ahantzunibertsitatea unibertsitario orok egiten dugula egunez egun. Beraz, autokritika sakona egin behar da, baina guztiontzat. Denok publikokiaitortu behar dugu ez garela
|
egon
euskal gizarteak, gai honen inguruan, exijitzen digun mailaren parean. Gure gabezia barkaezina da.
|
|
|
Baina une honetan XIX. mendeko historiografiaz ari naizela, ondoko urteetan, alde batetik, berez historialari ez zirenen eskutik legenda eta literatura historikougari zabaldu bazen ere, bestetik, historia zentzu kritikoarekin eta estatus zientifikoa irabazteko lehia ere
|
bazegoen
Euskal Herrian.
|
|
|
Gure artean ez zegoen horrelakorik. 1991n Donostiako Udako Ikastaroetanegin zen Historiografiari buruzko mintegian, eta ondoren argitaratu zen HistoriaContemporanea aldizkariaren 7 zenbakian, ez
|
zeuden
euskal produkzio bibliografikoari buruzko bi artikulu baino gehiago, bata nazionalismoaren historiografiariburuzkoa zena eta bestea langile mugimenduari buruzkoa15 Hauekin batera, biartikulu interesgarri zeuden euskal tradizio historiografikoari buruz, JosebaAgirreazkuenaga eta Manu Montero-ren eskutik16; baina esanguratsua da jakitea, bien arteko eztabaidaren jarraipena iragarri arren, mintegi b...
|
|
|
Gure artean ez zegoen horrelakorik. 1991n Donostiako Udako Ikastaroetanegin zen Historiografiari buruzko mintegian, eta ondoren argitaratu zen HistoriaContemporanea aldizkariaren 7 zenbakian, ez zeuden euskal produkzio bibliografikoari buruzko bi artikulu baino gehiago, bata nazionalismoaren historiografiariburuzkoa zena eta bestea langile mugimenduari buruzkoa15 Hauekin batera, biartikulu interesgarri
|
zeuden
euskal tradizio historiografikoari buruz, JosebaAgirreazkuenaga eta Manu Montero-ren eskutik16; baina esanguratsua da jakitea, bien arteko eztabaidaren jarraipena iragarri arren, mintegi baten bitartez egitekoazena?, ez zela horrelakorik egin.
|
|
|
osasuna, biztanleria eta ongizate estatuaren eskumenak), eta zaintza lanen %90 haurrei zuzendua dela (beraz, %10 baino ez adinekoei). Baina lan honen helburuetara itzuliz, esan beharra
|
dago
Euskal Autonomia Erkidegoko etxeetan denbora sozialaren zein zati etxeko zaintzari eskaintzen zaion ikusita batetik, eta ardura hori hartzen duten pertsonak zein diren ikusita bestetik,, emakumea dela zaintzaile nagusia? (1998:
|
|
|
Iruñeko Nuklearren aurkako Komiteak eta Ekologistak izeneko taldeak bultzatuta, Eguzki Irratia jaio zen 1982ko azaroan32 Gaur egun martxan
|
dauden
euskal irrati askeen artean, zaharrena da, itxiera eta konfiskazio asko jasan arren, bizirautea lortu duena. Itxi bezain pronto, prezintoa apurtu eta emititzen jarraitzen zuen Eguzki Irratiak, isuna ezartzeko mehatxuari aurre eginez.
|
|
|
4.4.2.2 Parekotasun egoera linguistikorik ba ote
|
dago
Euskal Herriko egunkarietan?
|
|
|
“Ez du zentzurik orain iritzi berriak eskatzea jarrera bat adosten saiatzeko; izan ere, hasieratik sektoreko eta kontsumitzaileetako agente gehienek adierazi digute dendek ez dituztela jaiegunetan pertsianak irekitzen”, adierazi dute galdetutako iturriek. Alde horretatik, hiru probintzia patronalak egungo egoerari eustearen alde daude; izan ere, sektorea erabat liberalizatuta
|
dago
Euskal Autonomia Erkidegoan, profesionalek berek ezarritako autorregulazioak eta sindikatuen arbuioak, salbuespenak salbuespen, irekierarik ez egotea eragiten dute. Azalera handiak Oso bestelako iritzia du Banaketa Enpresa Handien Elkarte Nazionalak (Anged).
|
|
|
Otsoa 30 urtean azaldu gabe
|
zegoen
Euskal Herrian. Araban luzaroago:
|
|
|
Eta, Arantxaren bidez, El dúo dinámico eta modan zeudèn beste talde espainiarrak alde batera utzita –irrati eta telebistan ez baitzen haiena besterik entzuten–, euskal musika eta euskal kantak buruz ikasteari ekin zion Sarak, Arantxak uzten zizkiòn liburuxkez eta diskoez baliaturik. Huraxe baitzen urte luzeetan itzalean
|
egondako
euskal mundua itzalpetik ateratzeko modurik onena eta eraginkorrena. Abesti haien artean Mixel Labegerierenak ziren ezagunenak, garaiko gazteek mendira egiten zituzten irtenaldietan ere kantatzen zituztenak, Gu gira Euskadiko gaztedi berria, Euskadi bakarra da, gure aberria..., Ez dok hamahiruko kantariak Baga, biga, higa izeneko ikuskizunarekin plazaratu baino urte gutxi batzuk lehenago.
|
|
|
Horri, Euskal Telebista? Zer desberdintasun
|
dago
Euskal Telebistako gaztelaniazko kate horren eta Murtziako edo Zaragozako telebistaren artean?
|
|
|
ironia era krudel edo mingarrian erabil  tzen denean hitz egiten da sarkasmoaz; Hugo Pratt-en komikietako batetik ateratako aipua erabiltzearren," sarkasmoaren eta ironiaren artean, korrokaren eta suspirioaren arteko alde berbera dago". Berriz ere, adibide bat baino gehiago
|
dago
euskal literaturan, baina bat gomendatu nahi dut bereziki: Javi Cilleroren" Irakurzale amorratua" narrazioa, euskaltzain guztientzat derrigorrezko irakurketa izan lukeena (Hollywood eta biok bilduman dago).
|
|
|
PPz ez dago zer esan handirik, berauek, bai Euskal Autonomia Erkidegoan eta bai Nafarroan, beti argi utzi baitute beren antieuskalduntasuna. Bestalde, Espainian botere zentrala daukate eta begien bistan
|
dago
Euskal Herriak lortuko lituzkeen eskumen handiagoak berek galdu lituzketela. Hori dela eta, boterera heldu zirenetik, jo eta ke aritu dira espainolen artean nazionalismo erreakzionarioenaren haziak ereiten, frankismo garaiko balioak eta nostalgiak berpizten, jende horien iritzi publikoa edonolako joera federalistaren kontra ager dadin, eta joko horretan, botorik ez galtzeko, PSOE bera bete betean harrapatu dute.
|
|
|
Bestalde, erdaldunek ez dute euskara berreskuratzeko engaiamendurik adierazten. Bestela esanda, ez
|
dago
euskal hiztunen komunitaterik, ezta euskararen aldeko girorikere. Ingurune erdaldun horretan, euskaldunek ez dute euren burua legitimatuta sentituko euskararen aldeko aldarrikapenik egiteko eta, beraz, euskarazko produkt u/ zerbitzuen eskaera handirik ez da egongo.
|
|
|
Egia esateko, atal honen izenburua ez da bat ere egokia. Izan ere, hobe izango nukeen" Euskal Herriko unibertsitate sistemarik eza" izenburua jarri izan banu, zeren gaur ez
|
baitago
Euskal Herriko unibertsitate sistema dei daitekeen zerbaiti buruz hitz egiterik.
|
|
|
Ustekabeko aldaketa etorri ez eze, Euskal Unibertsita teaez dadekretuz etorriko, legeak ez du ekarriko alegia. Une honetan, behin eta birritan diogunez, ezinezkoa da, ez
|
baitago
Euskal Herri osoa barnebiltzen duen administraziorik. Euskal Herri osorako unibertsitate lege bakarra eskatzeapoli ti koki zuzena bada ere, alferrikakoa da.
|
|
|
|
Nago
Euskal Unibertsitate bat egiteko oztopo nagusiaeuskararen normalizaziorako testuinguru teoriko sendo baten gabezia dela. Ahulezia politikoak baino ahulezia intelektualak dira oztopo.
|
|
|
Laburtuz, aspaldi honetan nahikoa sinesgogor
|
nago
Euskal Unibertsitatearen epe ertaineko erakundetzearengainean, zeren, gaur gaurkoz eta besteak beste ikasle eta irakasleen gaineko datuek ez baitute, nire ustez, horretarako garantiarik eskaintzen, kontrakoa baino.°
|
|
|
Borondate politikorik baldin
|
badago
Euskal Unibertsitatea sortzeko, alderdi juridikoak gainditzea ez da arazo, ekonomikoak izango ez diren bezala. Baina egoera horretara heltzeko, euskal gizartea ren eragileek bultzatu edo presionatu behar dituzte erakunde politikoak unibertsitatea gauzatu dadin, baita finantzabideak proposatu ere.
|
|
|
EHUri dagokionez, eta gaur egun daukagun unibertsitate publiko garrantzitsuena denez, elebiduna eta publikoa izaten jarraitu behar du, erakunde legitimatzaileak behar baitira gaur egungo ongizateko estatuan, eta unibertsitateak, pertsona kualifikatuak prestatzeaz gain, aipatu paper legitimatzaile hori ere bete behar baitu. Gainera, gaur egungo euskal irakasle gehienak ez lirateke prest
|
egongo
Euskal Unibertsitaterantz jauzia egiteko.
|
|
|
Euskara normaltasunez erabiliko duen unibertsitatea eraikitzeko izango dugun gaitasuna erabat loturik
|
dago
euskal gizarte osoaren eremu orokorrean gertatzen denarekin. Gizartea bera izan behar da presionatuko duena, unibertsitate euskaldun bat eskatuko duena.
|
|
|
Honenbestez, Euskal Herrian baldintza sozio-linguistiko demografikoak egon
|
badaude
Euskal Unibertsitateasortzeko.
|