|
2000
|
|
|
Gainera, itxi samarrak izan gara kontu horietarako; familia, erlijioa eta pudorearen zentzu handia
|
dago
gure artean
|
|
|
Inmigrazioa ez
|
dago
gugandik urrun. El Ejidon, Almerian, Levanten edota Kataluniako zenbait tokitan milaka eta milaka etorkin daude, hainbat herrialdetatik etorriak, eta urte osorako edo sasoikako langile moduan aritzeko.
|
|
|
Beste behin Azpeitiko zezen plaza osoa bete zen: apustu bat egin zen elbarri
|
zeuden
gure osaba eta bere alabaren alde. Eta nik eta beste lagun batek Iurrebaso ezagunari jokatu genion apustua, eta bion artean irabazi.
|
|
|
Alderdi espainolistek benetako beldurra diote euskararen garapenari nazio kontzientziaren sortzailea izan daitekeelako, kolokan jarriz beren proiektua. Euskararen aldeko mugimenduari leporatzen diote politizazioa, beraiek direnean euskararen berezko garapena eragotzi nahi dutenak eta prest
|
daudenak
gure izaeraren adierazlerik garrantzitsuena den euskara behin betiko desagertarazteko arrazoi politiko hutsengatik. Hil ala bizikoa da euskararentzat normalizazioa lortzea, euskaldunok gure bizitza euskaraz egiteko eskubidea dugu, hizkuntzaren balio komunikatiboa murrizten duten neurrian, hilzorian egongo baitira bai gure hizkuntza baita gure izaera ere.
|
|
|
Ez argudio ekonomiko eta kultural mailan diferentziak ditudalako soilik, Euskal Departamendua Euskal Herritarroken (EH) errebindikazioa bilakatu delako baizik; Arnaldo Otegiren errebindikazioa. Otegi jaunak jakin behar luke euskal frantsesei
|
dagokigula
gure etorkizunaz deliberatzea. Euskal Departamendua Espainiako Euskal Herriko abertzale erradikalen errebindikazioa den bitartean, ETAri garaipen hori ez ematea eska tzen diet nire herrikideei; ez daitezela bere jokoan sar, ez baitakigu afera nola bukatuko den.
|
|
|
" Berrikuntzekin hasi baino lehen dantza tradizionalean ikasteko asko dago. Bestalde, egun bide honetatik jarraitzeko dantzari prestatu gutxi dago, interesa bai baina prestakuntza gehiegi ez
|
dagoenez
guk egin dugun moduan dantzariak hartu eta prestatu egin behar dira".
|
|
|
Jarrai izkuntzalari bati dagozkion arrazoiak emanaz. Ezin izan zindezke eguzki diztizari,' jakintsu' asko bait
|
dago
gure artean". Eta letra larriz, amaiera moduan:
|
|
|
Euskara batua zela eta ez zela, sesio franko izana zen inguruetan. Eta horri ikuspegi politikoen bakoiztasuna gehitzen badiogu... da denekin ondo egoteko ur handi samarretan sartua
|
zegoela
gure aldizkaria. Hara zergatik ohartarazten zituen bere irakurleak gisa honetara:
|
|
|
Izan ere, bazter guztietara zabaldu zen epaiketa bidegabe haren berria. Eta hanka sartzeko arriskurik batere gabe esatea
|
zegoen
gure aldizkariak baieztatzen zuena: " Nornaik ba daki zergatik gertatu den ori, zerk banatuarazi duan mundura Burgosen izena".
|
|
|
Hau da hau, XX. mende bukaeran, bidea bideratu ezinik! Onak
|
gaude
gu Europa Batua bultzaraziz mundu hobe bat lortu ahal izateko. Alajaina!
|
|
|
Demokrazia herriaren burujabetza da eta horretarako ez dago grekeraz asko jakin beharrik, demokraziak zer esan nahi duen jakiteko. Adibide soil bat jartzekotan, ni konforme
|
nengokeela
gure hizkuntza, Europan diren hizkuntzetarik zaharrena, legez bizirik jarraitzeko neurriak hartuko balira, gainera gogoan izanik Frantzia eta Espainiako hizkuntzarik zaharrena dela euskara. Baina horretarako Frantziak bere Konstituzioaren 2 artikulua aldatu beharra duela eta era beran Espainiakoak bere 3 artikulua, horrela izan ezik gure euskararen ukapena zelako eta aldi berean baita ONUren adierazpenarena ere.
|
|
|
Telebista kontsumoa oso zabalduta
|
dago
gure artean, CIESen arabera populazioaren %85, 1ek telebista ikusteko ohitura baitu. Gainera, batez beste, EAEkopopulazioak 207 minutu pasatzen ditu egunero aparatuaren aurrean.
|
|
|
Hamlet enaez da gure galdera. . Izan ala ez izan?, izatekotan, gure egoeraren deskripzio zuzenbat izan liteke, izan ala ez izatearen kinka horretan
|
dagoelako
gure herria.
|
|
|
Zintzotasun intelektual minimoena ere kuarentenan
|
dago
gure lurraldean. Har dezagun Habermas bera, gure guru ek gogoko duten autore europarra.
|
|
|
Esalen en zegoenean Perls ekametsekin lan egitea nahiago zuela esaten zuen, beraietan gure bizitzan faltandagoenaren, egin ez dugunaren eta bizitzan ekiditen dugunaren mezu existentzialaagertzen baita. Ametsetan, alienatuta
|
dauden
gure nortasunaren zatiak berriroasimilatzeko eta lortzeko materiala dagoela uste zuen. Ametsa berriro, intentsitate osoz, self aren integrazioa gertatzen da eta ondorioz, nortasunarenhazkundea.
|
|
|
Zergatik ez gera katolikuak beste bidebatetik abiatzen? San Agustin, esate baterako, gertuago
|
dago
gugandik zalantzik gabe, San TomasAkinokoa baino?.
|
|
|
–< Politikarik> ezak hondatu gaitu euskaldunok, hain zuzen. Euzkadi sortzen jakinez dugulako
|
gaude
gure huntan. Ez gaitu galdu, hitz batez, < politika> ren gehiegiaketa < soberaniak>, ezak eta eskasiak baizik!
|
|
|
Baldintzaobjektibo guztien aurkako matxinada zen hura, garaitzeko inongo aukerarik ez zuena. Etahala ere, gazte txoro haiek egoskortu zirelako
|
gaude
gu hemen, mende berriari itxaropenberriz begira. David eta Goliaten ipuinean bezala edo.
|
|
|
Lokalismoak geure ingurumenera garamatza, eta ezaguna denetik hurbil
|
egoteak
gure arreta pizten du maiz. Informazio lokala soilik emateak, ostera, desabantailak ekarri ahal dizkigu, erreferente nazional, estatal edo kontinentalek ere beren aztarna uzten baitute jendearengan.
|
|
|
hizkuntza abiapuntutzat harturik eraikiko litzateke nazioa, eta hizkuntzari esker hitz egin ahal izango litzateke kultura nazionalaz. Baina, eta hemen
|
legoke
guk aztertu nahi dugun arazoaren gakoa. Estatuaz hitz egiterakoan, garbi antzeman daiteke Fichte-k ikusmolde iraultzailearekin duen lotura.
|
|
|
Eta behin eritzen gara eta berriro eritzen gara, eta erialdi bakoitzean hondatzen eta higatzen zaigu gorputza, urritzen eta murrizten zaizkigu indarrak eta kemenak, ahultzen eta flakatzen gara, galtzen dute humoreek beren berritzeko eta suspertzeko ahala, aitzinatzen zaigu heriotza, eta hala egiten dugu azkenean fin gaitza, behar baino lehenago eta legokigukeena baino fitezago. Zeren osasuna Jainkoaren eskuetan baitago, zalantzarik ez... baina ez ote
|
dago
gure eskuetan ere, eta ez ote ginateke, halatan, luzeago eta lasaiago biziko, baldin asmatzen ditugunak asmatuko ez bagenitu, beldurraren beldurrez. Eta ez ote da beldurra, ondorez, gure baitan bizi den munstro bat, lau humoreen iturrietarik osasuna atergabe eta etengabe hurrupatzen eta ebasten diguna?
|
|
|
Eta utzi genituen dukea eta kondea beren egiteko hartan, atera ziren bertatik denbora luzean egon ondoren, felizitatu zuen dukeak osaba, eta gero erran zuen: " Gaur etorri naiz, eta bihar ez dut huts eginen, zeren, hauek hemen daudela, soberan
|
baitaude
gure kakontziak ere"; eta osaba Joanikotek, nola baitzekusan ezen dukea txantxazalea zela, ihardetsi zion: " Pena bakarra dut, jaun dukea, zeren, Rabelaisek bere Gargantua n dioena egia bada, antzarakume lumatsuak bailirakete uzki garbitzailerik onenak, eta zuek, aldiz, oihal eta hosto horiekin konformatu behar izan duzue..."; eta dukeak, zeinak guztirako baitzuen errepuestaren bat, halaxe erran zion, irritsu:
|
|
|
Baina zer da nitasunaren osotasun hori? Non
|
dago
gure nitasuna, eta non gure osotasuna, lotarat goazenean eta ametsetan hasten garenean, konparazione, eta gure arimak arima herratu baten antz handiagoa hartzen duenean, halako moldez, non hegaldatzen baita handik honat eta hemendik harat, espaziorik sinestezinenetan barrena, borondate orotarik kanpoan balego bezala, kaosaren indarren menerat. Non dago, bai, gure nitasuna eta gure osotasuna, gure bizitzako loaldi eta ametsaldi orotan, zeinak baitira, bataz bertze, gure bizitzaren herena?
|
|
|
Bazkalordua zen eta guztiok bazkaltzen ari ginen, lekat aitona, zeinak gero eta gutiago jan eta gero eta gehiago erretzen baitzuen, haren bizigarri bakarra tabakoaren kea balitz bezala. Eta, ohi bezala, aitona genuen otordu hartan mahaiburu eta haren eskuinean
|
zegoen
gure aita. Eta gure aitak ere bere arrazoinak zituen eta erran zion aitonari:
|
|
|
—Non
|
dago
gure erlikia saindua?
|
|
|
" Hobe, bai, jigant Gargantua banintz...!" Ordea, nola bihur nintekeen ni Gargantua, baldin hain eskastua banuen neure haragizko tresna, pixa egiteko ere ez gai...? Eta nik burutaldi burugabe hura izan nuen, eta guardia burua bere sermoi harekin ari zen... noiz eta atso zahar bat etorri baitzitzaigun ustekabean, beso bakoitzean saski handi bat zekarrela, non
|
baitzeuden
gure beztimendak.
|
|
|
—Ez nuen Fernando jakinaren gainean jarri —berriz ere" Fernando" — Nik deitzekotan, lantokira baizik ez deitzeko hitzarmena genuen, sekula ez etxera, Josefina berez aski goganbehartua
|
baitzegoen
gurekin. Biharamunean mintzatu ginelarik, ordea, harri eta zur utzi ninduen haren hoztasunak.
|
|
|
Haren adimena itsutzen zuten hodei gorri beltzen aldean, laino zuri mehe batek ñabartzen baizik ez zuen nirea. Hain nagusitasun agerikoaz baliatuta, dudarik ez da niri
|
zegokidala
gure olde berotiak hoztera saiatzea. Hori, jakina, zintzo jokatzera.
|
|
|
Sartu bezain pronto, puxikak eta goxokiak eman zizkiguten, nahi adina, ibili gabe, eta azafata irtirinek beren gorputz lerdenak eskaini zizkiguten opari gisa, zernahi  tarako, igurtzirako edo, hizketarako edo, zernahitarako; ez
|
geunden
gu, ordea, (psikologikoki) hartarakoxe, eta arroxakoloreko ezpain haiei begiratze hutsarekin konformatu ginen gonbidatu (gizonezko) guztiok, halabeharrez; ezen sasoiko egotera, dios!, jango baikenizkien neskato putapertxent paregabe haiei begiak eta ezpainak eta gaztaina beroak ere hala esan baledi; horren ordez, azafatek atzera soineko urdin ilunak eta buruko txuri beltzak jantzi zituztelarik, b...
|
|
|
Gu salbatzeko aukera izan ez zezan. Eta, zer zela eta
|
zeuden
gugandik gero eta bertago panterak eta sugegorriak eta salamandrak eta fenix hegaztiak eta putreak eta hidrak eta aspidak. Eta, basiliskoa?
|
|
|
Noren agindutara zegoen basiliskoa? Zergatik
|
zegoen
gugandik hain hurbil basiliskoa. Bere begiradaren indarrez soil soilik gizaki bat akabatzeko boterea zuen suge erregeari, nolatan utzi hain libre?
|
|
|
Animaliarik txikienak, fisikoki ahulenak zirenak akabatu egiten zituztela, inpudikoki, eta zinpeko zaintzaile zolien baimen isilekoarekin? Gero eta bertago
|
zeudela
gugandik, eta gero eta begiratu gaiztoagoak egiten zizkigutela. Nire begiek eguna bezain argi ikusten zutena, ez al zuten, bada, gainerako gonbidatuek ikusten?
|
|
|
Artikuluan arretaz irakurri ahal izan dudanez, Helen Fisher antropologoaren iritziz, emakumeok genetikoki markaturik gaude, bikotekidearekin hiru urte eman eta gero, bereiztera. Nonbait, ba omen
|
daude
gu maitemintzea bideratzen duten garun batzuk, eta horiek isurtzen dituzten substantzia kimikoak agortu egiten dira 36 hilabeteren buruan. Hala ere, emakumezkook jeneralean ez gara horretaz ohartzen beste urtebete bat igaro arte eta, horrenbestean, lau urteren buruan amaitzen dugu harremana.
|
|
|
Beragatik ez dagoela arazorik, baina agentziaren agindu zorrotza dela taldean drogarik ez hartzea; ez, behintzat, bera aurrean dela. Eta berez aski ozpindua
|
zegoen
gure arteko giroa, are gehiago zapuztu da.
|
|
|
Oztopoek gure arteko amodioa benetakoagoa egiten zuten, goragoko maila batera igo. Gainera, berak hala eskatuz gero, prest
|
nengoen
gure harremanak, behin behingoz, agintaldiak irauten zuen bitartean eteteko eta hark presidente izateari utzi arte itxaroteko.
|
|
|
Bizi garen herrialde garatu honetan, teknologia berriak erabat integratuak
|
daude
gure bizimoduan, eta guretzat ona den etekina ateratzen diegun bitartean benetan
|
|
|
Jurisprudentziak ere, azken batean, baitaratu behar ditu norberak alferrik aurreikusi nahiko lituzkeen objektu guztiak edota iraizean egindako aurreikuste batek barneratuko ez lituzkeenak. Esperientziari
|
dagokio
guk uzten ditugun hutsuneak betetzea. Herrien kodeak denboraren arioz egiten dira; zehatz esateko, behin ere ez dira oso osorik egiten.
|
|
|
Esan zuen Darwinek, bere" emozioen adierazpenean", Frazerrek egindakoa bezalako okerra egin zuela honakoa pentsatzean: " gure arbasoek, haserre zeudenean, kosk egin nahi zutela" azalpen nahikoa dela haserre
|
gaudelarik
gure hortzak zergatik erakusten ditugun jakin dezagun. Esan zuenez, esan liteke Darwinengan egokia dena ez direla halako" hipotesiak", baizik eta" sistema batean gertakari guztiak jarri izana" —gertakarion sinopsia egiten lagundu izana—.
|
|
|
Carabanchelgo hirugarren galerian sartu ninduten, presorik konfliktiboenak zeuden lekuan. Hantxe
|
geunden
gu, euskal preso politikoak. Liskarrak, borrokak... noiznahi izaten ziren han, labanekin eta.
|
|
|
Bazterreko eserlekuetan multzotuta begiratzen diegu guk zortziok, berriketan. Areto futbolean jokatzeko ez ezik beste ariketa batzuetarako ere badira instalazioak kiroldegian, baina soberan
|
daude
guretzat, honela elkartzeko aukera daukagun bitartean behintzat.
|
|
|
Etxerako buelta zetorren, beraz. Itzulera ahal zen moduan egin beharra zegoen; jada ez
|
zegoen
guretzat antolatutako trenik. Donostian bagenituen lehengusu batzuk; haiei pasa behar genien abisua, amona ekartzera joan zitezen.
|
|
|
Pentsamendu horiek ere, Margaren gutunaren ingurukoak bezalaxe, neuretzat gorde nituen alabaina. Neska pistoladunak berriketarako gogorik gabe jarraitzen zuen eta ez
|
zegoen
gure artean gisa hartako komentarioak egiteko girorik.
|
|
|
– Ez al zain iruditzen gazte samar
|
dagoela
gure lagun hau gerra aurreko olerkaria izateko?
|
|
|
Eguraldi txakur harekin, Goizueta inguruko baso itxi eta hezeetan, bakarrik eta atzetik Guardia Zibila zuela, erruki izateko modukoa zen benetan Goizederren egoera. Haren aldean, ederki
|
geunden
gu, aterpe goxoan lasai bazkaltzen.
|
|
|
Andre gizon bikote bat
|
zegoen
guregandik 50 bat metrora. Goizeder haien ondotik pasatzean erreparatu nuen haiengan.
|
|
|
Bezperan bezala, alde handia
|
zegoen
gu bion janzkeren artean. Nahiz eta mendirako jantzita egon, Lauaxetak txukun txukun zituen arropa guztiak, lokatz arrastorik txikiena ere gabe, bizarra ondo egina eta ileak zuzentasun miragarriz orraztuak.
|
|
|
– Tira, adiskide, esango deustazu norantz joko dogun gaur? –galdetu zidan Lauaxetak– Zein gailur
|
dago
gure oin zolien zain?
|
|
|
" orain", esan zuen," jakin behar diagu derrota administratzen"; buru urdinean hazka pixka bat egin eta: " hori ordea, ez
|
baitago
gure esku", bukatu zuen. Handik pixka batera:
|
|
2001
|
|
|
Etorkizunari begira, haragiaren komertzializazioa lortzeko administrazioa burutzen ari den ahaleginaren alde
|
gaude
gu; bene benetan. Kontsumitzaileek eskuratzen dituzten jakien ezaugarri nagusiak ezagutzeko aukera ematen duen etiketa baten aldeko araudi bermagarri baten alde gaudelako.
|
|
|
Donostiako Tabacalerako eraikin zaharrean ere tankerako gune bat egitea erabakitzen badute, ibilbide artistikoak etapa bat gehiago izango du. Edozeinek pentsa dezake arte garaikidea osasuntsu
|
dagoela
gurean eta hainbeste proiekturekin Euskal Herria punta puntan jarriko dela alor honetan. Baina titanioaren distiratik haratago begiratuta, modernotasun nahiaren azala altxata, beste mundu bat ageri zaigu.
|
|
|
Azken uneraino gogor behar izan zen borrokatu, laborantzan jartzea lortu arte aipatutako neskak. Horrelako egoera asko
|
daude
gure Iparralde honetan eta, ziur aski, izango ere dira hurrengo urtetan.
|
|
|
Hara non azaltzen den zehaztu gabeko errosazeoen familia horretako ordezkari ia desagertua. Otsolizarra (Sorbus aucuparia), maspila (Sorbus torminalis) eta hostazuria (Sorbus aria) ia desagerturik
|
daude
gure mendietatik eta honelako punta punta batzuetan besterik ez dira topatzen. Hauen fruituetatik elikatu ziren antzinako bermeotarrak baina gaur, bertako alameda deituriko zuhaizti kosmopolitan, Ameriketara joandako Ertzillatarraren omenez araukaria dago landatua.
|
|
|
Herri hau egoera berezi batean dago eta berau gainditzen parte hartu behar dugu. EB prest dago, baina ez
|
gaude
gure programaren mezu nagusiak ahazteko. Gobernuan baldin gaude ez ditugu mezuak albora utziko.
|
|
|
Eta azkeneko 25 urteotan gizonezkoak egon ez diren heinean, emakumeek hartu behar izan dute kanpamenduetako antolamendu guztia. Ez
|
daude
gure parean ere, baina islamiar denak ez dira talibanak. Guk daukagun irudia eta hango emakumeen errealitatea ez da bera, betitik izan dira ezberdinak eta orain tokatu zaien egoeragatik are gehiago.
|
|
|
Beno, ez da hizkuntzaren azterketa filologiko bat. Ideologikoa da batez ere, egunero egiten ditugun aukeretan
|
dagoelako
gure ideologia. Irrati edo telebista batean entzuten dudanean Durangoko autopistako istripuan hildakoak egon direla; kamioia alemana dela, baina lo hartu zuen txoferrak jatorri turkiarra duela, hor ideologia dago.
|
|
|
Gure lagun denek bazekiten euskaraz, eta elkarren artean hala hitz egiten zuten. Eta keinua egiten genion elkarri, konplizitatea
|
zegoen
gure artean, elkartuta sentitzen ginen.
|
|
|
Batzuek eskardura deitzen dioten arantzadunen pupurri hau haziendari barruti barruan eusteko ona izateaz gain gainontzeko animalientzat babes eta udazken negurako janari erreserba aparta da. Animali hauen artean
|
gaude
gu. Mermeladak, dultzeak, ukenduak, edabeak, likorrak, eta abar luze bat negurako osatzeko hor ibili ohi da arantza artean jende desdetxa sasoi honetan.
|
|
|
Oso bitxia da, esaterako, iaz Gasteizko Filologia Fakultatean egin ziren kritika jardunaldietan gertatzen den bezala, poesiaz, narratibaz, haur literaturaz edo saiakeraz eginiko kritikaz aritzea (eta hori gertatzen da antolatzaileen artean sentsibilitate hori ematen delako); eta modu berean, oso harrigarria gerta daiteke literatura tertulietan haur literatura idazleak, kritikoak eta helduen literatura idazleak egotea, Gasteizen egin ohi den bezala, gurean mugak askoz hauskorragoak baitira. Baina agian egoera on honen azpian
|
dagoena
gure ahuldadea besterik ez da, komunitate txikia izatearen ondorioa eta, beraz, guztion beharra izatearena. Hots, gehigarriak, irratsaioak, iritzi artikuluak eta gure produkzio, gero eta zabalago, hau osatzeko dugun beharra... eta ez diotenaz dagoen benetako interesa.
|
|
|
Ez bazaigu ezer ateratzen, serio asko ere kantatu izan dugu. Baina jendea ohitua
|
dago
gu beti xelebrekeriatan ikustera eta gu serio ikusteak grazia egiten dio, barrez lehertzen da orduan ere.
|
|
|
Dudarik ez dago, gehienetan hala gertatzen baitzaigu, luzaroan zerbaiten esperoan
|
gaudenean
gure espektatibak ez direla betetzen, edo espero genuen horrek ez gaituela erabat asetzen. Ez da hau, inondik ere, orain argitara emandako Saizarbitoriaren azken nobelak, Hamaika pauso k, irakurle honengan sortu duen inpresioa.
|
|
|
Ikuspuntu guztiak kontuan hartu beharra
|
dago
gure ofizioan.
|
|
|
Landareen hazkuntza haziaren berezko ontasunak, lurraren ongarritzeaketa eguraldiak erabakitzen duten gisan, halatsu gertatzen da gure ikasleenmotibazioarekin ere; hots, baldintza egokiak sortuz gero, onera egiteko proportzioaduela. Beraz, negarrak alde batera utzi, eta geure partetik ahal dugun guztia eginbeharko genuke, ikaslearengan eragin aberasgarria izango duten urratsak emateko.Beste guztia ez
|
dago
gure esku, eta hor alferrik da jardutea.
|
|
|
Izan ere, hasiera batean ikasturte horretakoarazo jakin modura aurkeztu zitzaidana, hots, ikastalde bateko ikasleak hainziren esanekoak non agindutakoari besterik ez baitzioten jaramonik egiten, eta horren ondorioz ezinezkoa zen ezarritako helburua lortzea, hau da, ezin zen jariotasunean aurrerapenik egin?, gurean maiz gertatzen zen egoera zela konturatunintzen; eta, eginahalak eginagatik, auziari irtenbide egokia ematen asmatzen ezgenuela iruditzen zitzaidan. Are gehiago,
|
bazegoen
gure artean horrelako etsipenezko sentsazioa: –horrelako taldea egokituz gero,... ahal duzuna egin, eta kitto?.
|
|
|
Egoera hori gurean maiz gertatzen zela konturatu nintzen eta, eginahalakeginagatik, auziari irtenbide egokia ematen ez genuela asmatzen iruditzenzitzaidan. Are gehiago,
|
bazegoen
gure artean horrelako etsipenezkosentsazioa: –horrelako taldea egokituz gero... ahal duzuna egin, eta kitto?.
|
|
|
Zure semeari edo alabari nutrizio onaren oinarriak irakasten denbora eman arren, ziur
|
gaude
gure garaiko jaki tipiko batzuk izango dituztela: hanburgesak, patata frijituak, irabiatuak, oilasko frijitua, txakurtxo beroak, pizza… fast food establezimenduetako elikagaiak.
|
|
|
Mendeetan zehar kolera Europa osoan, eragile kausala zein zen jakin gabe, harik eta agerian geratu zen infekzioa barreiatzeko iturria ura zela, bibrazio kolerikoaren bektore gisa jarduten zuena. Gaur egun, arazo hori ez
|
dago
gure herrialdeetan; izan ere, besteak beste, edateko uretan dauden mikroorganismoak deuseztatu egiten dira, substantzia edangarri edo higienizatzaileak gehituta. Behin baino gehiagotan frogatu da urak garrantzia handia duela gaixotasunak transmititzeko.
|
|
|
Zeinen guapo zegoen! Desiratzen
|
nengoen
gure etxera bueltatu eta haren gorputz biluziaren kontra isilik eta geldi egoteko, ezkonberritan egiten genuen bezala.
|
|
|
Aurkitu genuen, baina, geure trena eta geure bagoia. Bagoi sarreran papertxo bat
|
zegoen
gure zenbakiekin. Sartu gara.
|
|
|
Arratsaldeko klasean folioa nuen aurrean, zuri zuria. Lengua española genuen, preterito pluscuamperfecto de subjuntivo, eta han
|
geunden
gu arratsaldean gure zurezko pupitre idatzi, zahar, ia biblikoetan, Si yo hubiera o hubiese sido.
|
|
|
Ikastetxean interno geundenok mundu oso zarratuan bizi ginen, gainera. Kanpora irtetea ia debekaturik zegoen, baina edifizio handi eta zahar haren barrunbeak ere debekatuta
|
zeuden
guretzat.
|
|
|
Kalaportu puntu txiki bat zen munduan, baina han
|
geunden
gu.
|
|
|
Eta agure zahar hark bere esku parkinsonianoari eraginez agurtzen gintuen nahinondik, guk martxanteretan erositako txikleak, pepitak, erregalizak jaten genituen artean. Eta gero bai, koloretako pelikula hasi zen eta han
|
geunden
gu, oeste amerikanoko lautada hautseztatuei begira diligentziaren leihotik...
|
|
|
Denbora, denboran zehar uneka, une honetaraino iritsi da nolabait. Orain, auskalo non
|
dauden
gure orduko lagunak.
|
|
|
Nahasgarriak eta bateragarriak iruditzen zitzaizkigun Josemaria Iparragirrek arbolari egin zion kantua eta Pablo Picassok bonbardaketari egin zion salaketa koadroa. Konfluentziak bilatzen genituen, eta Padre Alvarezek Marx anaien pelikula eman zuenean han
|
geunden
gu, ipurtargiok, Charles Chaplin, Buster Keaton, Sigmund Freud eta Marxen anaiak ere gure maisu sekretutzat hartzeko. Errepublika hitza independentzia hitzarekin nahasten genuen eta akademia erranteak besterik ez genituen aintzat hartuko, bizi gineneko entzierro hartan Ikastetxeko bahituok debekatua eta baztertua miresten genuelako.
|
|
|
Hizkuntzaren legeak eta ereduak, bide zuzenetik ibiliko bagara, ez du
|
egon
gure baitan, nahierara alda dezagun, gugandik kanpo eta gure gainetik baizik. Izkribu euskararen, euskara idatziaren ohiturak eta usadioak ongi finkatuak eta mugatuak zeuden punturik gehienetan, euskalki bakoitzaren barrenean behintzat, eta aski jokabide argia dugu haiei amore ematea, haiei lotzea eta obeditzea.
|
|
|
Ez nuke inoren ametsik birrindu nahi (badakit, haatik, ezin birrinduzkoak direla Txillardegirenak), baina Eganen ahuleriak badu zapalkuntzarekin zer ikusirik ez duen arrazoirik: buruz eta zentzuz ari bagara, Â gainera, zapalduago ote
|
zegoen
gure hizkuntza 1966an 1956an baino. Esan beharra dut, artobero usaina dariodala agertzen banaiz ere, nik 1965ean, udazken aldera, Torrelavegara aldegin nuela; gero, hurrengo urtean, Salamancara, hor gelditzeko.
|
|
|
Gure ondorengoek, orain pixkaren bat ahazturik badaukate ere, aurkituko dute berriz egunen batean Orixe, harrimenez eta espantuz. Gurasorik gabe mirariz jaioa balitz bezala, hor
|
baitago
gure aurrean ez oraingo, ez egungo eguneko, inoizko aldi urrun bateko seme dirudiela. Galileo aurrekoa dugula esan izan dut, jakite berriaren ukatzailea.
|
|
|
Ez
|
dagokigu
guri, Jainkoari eskerrak, norbaitek Barojaren" auzia" dei lezakeena erabakitzea. Auzi hori gureak baino esku hobetan dago orain.
|
|
|
Eta Gipuzkoaz, gipuzkeraz eta giputzez aho betean ari garelarik, nori berea eman behar diogu eta zertaz ari garen aldez aurretik garbitu. Aski nahasiak
|
daude
gure arazoak nahasteka berrien premia sumatzeko.
|
|
|
Eskual herria nola gogor? Laborari eta langile biltzar bereziak azkartuz; erlisionea funski erakutsiz eta ez achaletik; jendeen osagarriaz artha hartuz; eskuara begiratuz eta hedatuz; orori eskualdun izaiteko urgula emanez; gazteriari arbasoen egitateak, jokoak, kantuak erakutsiz(...)(" Etche aintzina" eta"
|
Gauden
gu" segidan, in Almanaka, 1943, 10 aleak).
|
|
|
Ezer gutxi
|
zegoen
gure etxean. Bertso zaharrik ere ez zen gurean ezagutzen.
|
|
|
Hizkuntza gutxituekiko aldaketa kulturala: izan ere,
|
badaude
gure hizkuntzaren aldeko motibazioak areagotzeko asko lagundu dezaketen beste arrazoibideren batzuk: eleaniztasunak dakarren aberastasun kulturalarena, adibidez.
|
|
|
Puntu biok batera jarrita, hauxe ondoriozta dezakegu: EBko hizkuntza gutxituen aldeko jarrera epelak pizgarri bat du hizkuntza horiekiko grina sortzeko; eta hor
|
dago
gure eginkizuna, hizkuntza horien hiztun komunitateen partaide eta ordezkari guztiena, hain zuzenere: hizkuntza gutxituen normalkuntza hizpide bihurtzea, etxean bertan nahiz Europan.
|
|
|
Mendetakoa da euskararen gaitza, eta euskal herrit arrok ez gara, gehienetan, haren atzerakadaren erantzukizunetik salbo. Ala nahiago dugu pentsatzea halako hitzarmenunibertsala
|
dagoela
gure hizkuntzaren kontra. Nik behintzat ondo gogoan dut euskal burgesia handiak eta ertainak (multzo moduan harturik, salbuespen eta guzti) nola ukatu dion euskarari, luzaroan, babes ñimiñoena ere.
|
|
|
Hezkuntza sistemaren kontrako erasoek ez dute gure hezkuntza sistema den baino hobeagoa egiten: une egokian toki egokian egotea beste meriturik gabeko euskararen profesional askotxo
|
dago
gure eskola sisteman (ere). Dereduari eraso egiten diote, baina nik ere egingo nioke gustura asko, den dena atzekoz aurrera eta azpikoz gora egiten ari garela iruditzen zait eta.
|
|
|
Argi
|
dago
guretzat ere gizakiak ez dakiela nolatan den hautari (ezta ere Kantek); baina aske dela, ziur ziur dakiela. Nolatan den ezagutari ez dakiela (ezta ere Kantek, nire iritziz, ze neurritan den ezagule aztertzen jardun arren); baina bai ezagule dela, ziur ziur.
|
|
|
Gogoan eduki behar dugu edozein datu fisiko, objektibo, onartua izan dadin zientzian bertan, zientziazko fede miragarriak babestua izan behar duela. Hau da, ez dakigula, hurrik emanik ere ez, nolatan sortzen den gugan geure aurrean dugun zerbaiten irudia —ispilu batean azaltzen den neure aurpegiaren irudiaren irudia, adibidez— Hori zientziaz jakiteko, jakituria bete betea eduki genuke horrenbeste mezu eta mezulariren bitartez hor
|
dagoenaren gain
gugan sortzen den irudiaren berri: lehenbizi fisikazko jakituria (korpuskulu edo antzeko, uhin, indar mota, arazo kuantiko); gero biologiazkoa (era guztietako milioika zelula miragarrien katearena); gero psikologiazkoa, eta abar.
|
|
|
Argi
|
dago
gure lehenengo adierak ez duela hautespen naturalaren bultzakada ukatzen unean uneko izakiengan. Baina hasierako kode iraunkorraren eraginez sortuz doazen baldintzetara egokitzea denez onartzen du; eta ez, inola, eragile bakar edo nagusi —koderik gabeko— bailitzan.
|
|
|
Zigoto bakoitzak bere ama zehatzak eskaintzen dizkion baldintza bereizietara (zigoto/ enbrioi/ fetuak berak ere biziki eragindakoetara, jakina) egokitu behar duen bezala, bere kodearen eraginpean. Eta argi
|
dago
gure adierak ez duela inolako teleologiarik edo helbururik sartzen ikerketa zientifikoan, eboluzioaren eragile naturala non bila jardun proposatzen baino; gizaki bakoitzaren burutzea bere gizaginkodean ipintzeak inongo teleologiarik eskatzen ez duen bezala.
|
|
|
Norbaitek galdetuko du noiz izan zen kode horren hasiera eta non
|
zegoen
guk aipatzen dugun kode hori. Erantzuna:
|
|
|
Huts handiak
|
daude
gure hiztegietan desiraren lurrutsa ahoskatzeko nahikundea tente altxatzen zaigunean. Alabaina, Azkue, Landa, Lafitte eta Casenaveren hiztegiak, halaber Sarasolaren Orotarikoa deritzona, miazkatu ditut anitzetan, debaldetan.
|
|
|
Ez bata ez bertzea ez ginen aste osoan etxetik atera. Beharrik Teofilo
|
zegoen
gure etxean, Irungo trena ez zebilelako, Ziburuko bere etxera ezin joan Sanferminetatik bueltan, eta bere akordeoia eta umore paregabearekin ahantzarazi zizkigun osaba eta bioi gure pena guziak.
|
|
|
Lasaitasuna nagusi zen. Hiri autobusa geratuta
|
zegoen
gure aurrean; txoferra kirol kazeta irakurtzen ari zen ogitarteko bati ekiten zion bitartean. Ozta ozta izan genuen arnasa hartzeko astirik.
|
|
|
Nire onera etorri nintzenean kalean nengoen, lurrean etzanda. Juliak zapladak jotzen zizkidan masailean eta jendea begira
|
zegoen
gure inguruan. Zutitzera egin nuen agure baldresa ikusi nuenean.
|
|
|
Agian oraindik hantxe
|
dago
gure zain, ohean".
|
|
2002
|
|
|
Euskal presoak Euskal Herriaren alde dena emateko prest dauden gizon eta emakumeak dira. Giza kolektibo hau oso txertatua
|
dago
gure gizartean, Euskal Herrira ekartzea eskatzen dugu eta beren kolektibotasun horretatik beren ekarpenak egin ditzaten. Irlandan horrela hasi zen prozesua urratzen, eta horrek ekarri zuen presoek ere beren irtenbidean parte hartzea.
|
|
|
Kontzertuak ere deskontzertu bihurtu zaizkigun honetan, euskaldunon aberria eraikitzeko jaio bide zen alderdiak bi probintzietara murrizten ditu bere domeinuak, eta era defentsiboan kokatzen du bere jokabidea Estatu ahaldunen aurrean, menpean ez esatearren. Ez
|
dago
gure lurraldea elkarlotzen duen garraio eta komunikabide egokirik; unibertsitatea lotsa da euskaldun hitza bera ere hartzeko; bost arautegi bereizturen menpe jarri digute euskara, eta beste hainbeste erdal telebistaren azpian. Azken hogeita bost urteotako bide politiko eta instituzionalak ez dio gure Euskal Herriari oinarrizko artikulaziorik eskaini, ez du mundura jaiotzeko bidean jarri, eta posibilista eta pragmatiko bezala aurkezten zen aukeraren porrota nabarmentzen zaigu begien aurrean, gatazkak bere horretan dirauen artean eta Estatuen Europa finkatzera doan une historikoan, bestelako erdibideak alboratuz.
|
|
|
Hor
|
daude
gure tamainako nazio direnak eta berriki estatu izatera heldu direnak, denok ezagutzen ditugunak.
|
|
|
Ez nuke nahi gauza hoien berri jakiterik, nik bezala, etxeko morroi mutil-zaharrak erakutsita. Ez
|
nago
gure erretorearen iritziaz bat ere ados. Oraindik orain sekulakoak entzun nizkion" Seksu ezibidea" liburuaz.
|
|
|
Halakoen aurrean beti dago maila berean jartzeko tentaldia, baina ez dut uste hori denik ezker abertzaleari komeni zaionik. Zorionez, halako jarrerak gero eta urriagoak dira, garai batean entzun izan dugu baita ere Cesid
|
zegoela
gure atzean, EAJk ordaindutakoak ginela eta halako beste asko. Denborak jarriko gaitu bakoitza bere tokian.
|