|
2010
|
|
|
Erabateko hondamendia ereez da ordea. Hain ahuldurik
|
dagoen
hiztun elkartearen baitan irakaskuntzak konparatiboki zer babes egoera eskaintzen duen seinalatzen du ugaritasun horrek. Hori besterik ez, baina hori behintzat bai:
|
|
2011
|
|
|
Teoriatik tiraka etxeko hizkuntza izatera iristen ez denez, belaunez belaun berriro hutsetik hasi beharra bere hedapen lanean. eta d) hizkuntza Indarberritzea edo hINBe (Reversing Language Shift edo RLS): ahulduta
|
dagoen
hiztun elkartearen hizkuntza propioak belaunaldi berrien L1 izaten jarraitzea (sarriago, L1 izaera berreskuratzea) eta, horrezaz gainera, bere osasun egoera hobetzeko hiztun gehiago eta jardun gune berriak irabaztea. gertakari sozial desberdinak dira a), b) eta d) alde batetik, eta c) bestetik. kontestualki ahula den hizkuntzaren ezaugarri posibleak dira a), b) eta d) kasuak; kontestualki indarts... Lehenengo hiruretan zentratuko gara hortaz, hori baita azterlan honi hurbilenetik heltzen diona. esana daukagu, gainera, language maintenance ren azpimultzotzat hartu ohi duela hainbatek RLS (tartean kontzeptu bien sortzaileak, Fishman-ek berak).
|
|
|
Konfliktu hitzaren kontzeptu balioa (bere argitasun ahalmena) nekez ukatuko du hizkuntza soziologian serio jardun nahi duen inork124 Badakigu hiztun elkarte bik edo gehiagok espazio fisiko eta xede talde berbera konpartitzean maiz sortzen dela era bateko edo besteko arazorik. Arazo horietariko hainbatek, dimentsio kolektibo kontzientea hartzen duenean, konfliktua sor dezake. kontua ez da ordea elkarren pegante
|
dauden
hiztun elkarteetan aldian behin edo maiz sarri konflikturik sorMikel Zalbide – Diglosiaren purgatorioaz. Teoriatik tiraka tzen den ala ez.
|
|
|
Gero ikasten da H, gehienetan eskolan edo sozializazio ajente formal jasoagoen bidez. e) erabilerari dagokionez eten argia dago h ren eta L ren artean: idatzizko jarduna h bidez egiten da, erabat edo oso nagusiki; ahozko jarduera formal jasoa ere bai, oro har. gainerako jarduna, eguneroko mintzajardun eta berba egikera arrunta, informala eta intimoa, L aldaeraz egiten da beti edo nagusiki. hots, Lren eta h ren konpartimentazio funtzionala
|
dago
hiztun elkarte horretan (konkretukiago, hiztun elkarte horrek konpartimentazio arau hori indarrean daukan esparru territorialean eta, horren barnean, bertako hiztunen arteko agerbide, jardun gune, harreman sare eta situazioetan. hots: hiztun elkartearen lurralde esparru osoan (hiztun herrian) edo bertako eskualde eremu jakinean kontestuak agintzen du, normalean, noiz h erabili eta noiz L. Mintzajardunaren situazio markatzaileek, norknorekin noiz non zertaz diharduen azaltzen duten elementuek, esplikatzen eta, parte on batez, determinatzen dute kasu bateko eta besteko jardunaren berezitasuna. f) Konpartimentazio soziofuntzional (eta, dagokion neurrian, territorial) hori egonkorra da. hots, ez da urtetik urtera (ez eta hamarkadatik hamarkadara edo belaunaldi batetik hurrengora) nabarmenki aldatzen. hizkuntza egoera guztiak (guzti guztiak) aldatu egiten direnez gutxi edo (normalean) asko, berehala agertzen da galdera:
|
|
|
" sailkapen tekniko, akademiko, neutral, ia anglofono soil.. horiek" ez dute asebetetzen. zehatz adierazi du, orobat, desadostasun horren iturria non dagoen: " ez dut uste zientzia soziolinguistiko objektiborik egin litekeenik". zaila da, seguru asko, argitze saio honen orientazio nagusiari antipoda zorrotzagorik ezartzea. esan nahi duena gaizki jaso ez badut objektibotasunik gabeko zientzia esparru batean jardutera kondenaturik
|
gaude
hiztun elkarteen gizarte moldaeraz informazio zehatz eta eragingarririk eskuratu nahi dugunok. Interesa eta objektibotasuna (gizakion doai diren gogo nahia eta egia egarria) ezin dira uztartu.
|
|
2016
|
|
|
Diferente dira kontuak, askotan, ahuldutako hizkuntzen kasuan. Egoera horretan
|
dauden
hiztun elkarte edo hiztun talde askotan gauza bat da etxeko transmisioa (gurasoek haurrei, beren lehenengo urteetan, hizkuntza propioa erakustea), eta beste bat hizkuntza horren belaunez belauneko transmisio jarraipena. Gurasoek haurrei (jaio eta lehenengo urteetan) beren hizkuntza propioa erakustea ez da maiz aski izaten, ahuldutako hizkuntza belaunez belaun transmititzeko.
|
|
|
Eguneratu egin du Fishman-ek 1991ko bere GIDS/ BAEN eskala, handik hamar urtera, dislokazio maila batean edo bestean
|
dagoen
hiztun elkarteak (hiztun taldeak) zertan zentratu behar lukeen azpimarratuz. Hona 2001eko formulazio eguneratua (Fishman, 2001:
|
|
|
Lan handia egin da azken mende erdian233, kontaktuedo ukipen egoeran dauden hiztunelkarteen indar maila nola neurtu definitzen, hiztun herri beregain gisa bizirik irauteko duten bideragarritasun maila operatibizatzen eta azterbide osoa era konparatiboan aplikatzen. Beraiek baino indartsuagoko hiztunherriekin edo soberania politiko zabaleko estatuekin ukipen egoera iraunkorrean
|
dauden
hiztun elkarteak, hiztun taldeak edo harreman sareak hartu izan ohi dira osasun neurpide gehienetan aztergai.
|
|
|
Ukipen egoeran
|
dagoen
hiztun elkarte baten bizi indarrean eragiten duten faktore sozioestrukturalen taxonomia. (Richard Y.
|
|
2019
|
|
|
Lan zaila da hori, hortaz, baina ezinbestekoa eta, aditu askoren ustez, lehentasun bizikoa. zer egin behar da, konkretuki, goiko hiru erronka horiei artez erantzuteko? euskarazko jardun arruntari bizirik eutsi behar zaio, kosta ala kosta, 35 urte dirauen belaunez belauneko perspektiban; bizirik eutsi behar zaio ahalik eta arnasgune gehienetan; bizirik, bereziki, euskara eguneroko jardun arruntean nagusi den ingurumen geoterritorial zabal populatuenetan61 Belaunez belaun bizirik euste horretan
|
dago
hiztun elkarte (edota, hainbatera iritsi ezin denean, hiztun talde) guztien osasunmailaren Rubicon nagusia. hortik gora lortzen dena ondo dago, hortik behera gelditzen dena, aldiz, gaizki edo eskas62.
|