|
2000
|
|
|
Tragikoa ere bada gizon baten eta emakume baten arteko amodioa hiltzear egotea, baino ez dago ezer egiterik. Hori da gertatzen dena hiltzear
|
dagoen
hizkuntza batekin. Baina zerbait lortzen da izenak gaelikoz jarriz:
|
|
2001
|
|
|
1 Aldeko edo kontrako jarrerak, ukipen egoeran
|
dagoen
hizkuntza bat ikasteko eta erabiltzeko erabakiarekin erlazionatzen dira; motibazioak, berriz, (integratiboak edota intrumentalak) bigarren hizkuntzan lortzen den gaitasun mailarekin lotzen dira. Clement eta Noels ek (1990) talde pertenentziari garrantzi berezia ematen diote, prozesu psikosozialak, talde menperatzaileetan eta menperatuetan ez baitira berdin gertatzen:
|
|
2002
|
|
|
Lehenenego atal honetan, gizarte batean bizirik
|
dauden
hizkuntzetako bat euren orrialdeetan modu sistematikoan enoratzen duten hedabideak sailka daitezke. Hizkuntza gutxituan idatzitako artikuluak hain dira gutxi, ezen balio estatistikorik ere ez duten.
|
|
|
Barthes semiologoaren berbetan esateko: arropa deskribatua bere egoera puruan
|
dagoen
hizkuntza bat da, zeinu eta erregela multzo sistematikoa. Gure berbetan esateko:
|
|
|
Ruizek dioenez, industriak ahaleginak egin behar ditu azken urteotan garapen bidean dauden herrialdeetan proiektu garrantzitsuak egin direla hedatzeko, horietako asko Latinoamerikan, fitosanitarioen erabilera arduratsua sustatzeko, hala nola ontzien kudeaketa edo iraungitako produktuen bilketa. «Industriak bere berrikuntzak kontsumitzaileengandik hurbilago
|
dagoen
hizkuntza batekin defendatu behar ditu», gehitu zuen. GEOak Enpresa fitosanitarioek teknologia berriei buruz ere eztabaidatu zuten, hala nola Genetikoki Eraldatutako Organismoen (GEO) garapena Afrikako herrialdeetan, Kenyan adibidez.
|
|
2003
|
|
|
Hizkuntzak, dakigunez, be reganatua daukan estatus sozialaren arabera eskuratzen du dagokion ospea, eragina eta itzala, eta estatus sozial horri dagozkion komunikazio eginkizunak beteko ditu gainerako hizkuntzekiko lehian. Ukipen egoeran
|
dagoen
hizkuntza baten egoera ezin da inoiz era bakartuan antzeman, lehiakide (euskararen kasuan, galbide eta are heriotza bide) dituen hizkuntzen estatus egoera aintzat hartu gabe.
|
|
2004
|
|
|
Huna erantzuna: hitzen arteko muga horiek, puntu liferentetan
|
daude
hizkuntza batetik bestera pasatzean. Ez dago kidetasunik.
|
|
2007
|
|
|
Ikus keratik ikus ketara arrunt aldea badago, are gehiago
|
dago
hizkuntza baten ikus kera edo lexiko eta gramatikatik herri horren filosofia eta jakintzara. Hizkuntzak perspektiba bat, ikuspegi bat ematen du, nola ikusi, baina ez du ikusita ematen:
|
|
2008
|
|
|
Hori dela-eta, gero eta estatu gehiago ari dira bultzatzen ingelesaren irakaskuntza bigarren hizkuntza moduan lehen hezkuntzatik unibertsitatera bitartean (Crystal, 2004). Dena den, Quebeceko ingeles hiztunen kasuak argi adierazten duen moduan, nahiz eta hizkuntza komunitate batek prestigio asko duen eta nazioan eta nazioartean oso zabalduta
|
dagoen
hizkuntza bat hitz egin, eskualdean bizindarra gal dezake demografikoki, instituzionalki eta estatus legalari dagokionez (Bourhis, 2001b; Bourhis eta Lepicq, 2004).
|
|
|
Eredu mota horrek, sistemikatik eratorria, berekin dakar homeostasia kontuan hartzea (hizkuntza sistemaren oreka) aplikatzean hizkuntza bakar batekin funtzionatzeko dela, edo nagusitasun handiko egoeran
|
dagoen
hizkuntza batekin, edo ukipen egoera nolabait orekatuan eta onartuan dauden hizkuntza batzuekin. Kasu horietan guztietan, feedback negatiboak multzoaren funtzionamendu zibernetikoa erregulatzeko balio du, ahalik ongien zuzentzen eta doitzen baititu outputak, inputetan eragiten dituzten sintometara.
|
|
|
Oso gutxik ulertzen dutena da, Akademiak bere buruagatik" hizkuntzarena" dela deklaratuagatik, hizkuntza ez dela Akademiarena eta hitzak ez direla ez Akademiaren eta ez beste inoren definizioetan kabitzen, errenditzen edo bukatzen. Bizirik
|
dagoen
hizkuntza bateko hitzak, esan nahi nuke.
|
|
2009
|
|
|
Arrazoi politikoetan oinarritzen dira erabaki asko, ez linguistikoetan. Zer den dialektoa oso garbi
|
dago
hizkuntza bat beste batetik atera dela froga daitekeenean, baina guri suertatzen zaiguna hizkuntza erromantzeei gertatzen zaienaren antzekoa da. Berez hizkuntza erromantzeak latinetik atera ziren, eta horregatik dialektotzat har genitzake harekiko, baina hainbeste urrundu zirenez gero eta beraien artean elkar ulertzeko gero eta zailtasun handiagoa zegoenez gero, gehi interes politikoak, ez zen oztopo handirik izan batzuentzat hizkuntzaren estatusa eskuratzea.
|
|
|
Edota Bizar Zuri beraren Eguberri agurra norbere etxean jaso nahi bada, datu pertsonalekin orri bat bete eta iratxoei eman behar zaie. Aukeran
|
dauden
hizkuntzen artean bat hautatu, eta Gabonetan gutun berezia jasoko da era horretan, Bizar Zurik sinatuta.
|
|
|
Euskal hiztunen erkidegoa sendotzea eta pixkanaka haztea ez ote da aldez aurretiko baldintza euskara neurri batean ezagutzera iristen direnen zati bat bederen egiazki euskal hiztun izatera iristeko? Egoera ahulean
|
dagoen
hizkuntza bat etengabe eta modu iraunkorrean indarberritzeko nahitaezko eta lehentasunezko baldintza ez al da hura esparru formaletan bezala ez formaletan ohikotasunez erabiltzen duten hiztunen komunitatea indartzea?
|
|
|
Hartara hurreratzen joateko garrantzitsua, bidea egitea da, etengabe hobera egiten aritzea, etenaldirik gabeko hobekuntza iraunkorrak baino ez baitu areagotuko pixkanaka gure hizkuntzaren indar eta presentzia soziala. Euskararen egoera, krisizko egoeratzat atzeman nahi bada, atzeman bedi halaxe; baina krisiak sekula ez gintuzke aurrerakuntzak ez ikusteraino itsutu behar, ez gintuzke eraman behar krisiari beti ezkortasunetik begiratzera, zeren eta, Bernardo Atxagak esango lukeenez," ez zait inporta beti krisian
|
dagoen
hizkuntza bat izatea, baldin eta krisi horrek bost mila urte irauten badu" (Atxaga, 2007).
|
|
|
burujabetasunaren aldeko borroka eta arerioa. Marc Bioscaren ikerketa lanak erakutsi digunez, adibide bat jartzearren, Euskal Herrian kantagintza lurralde osoan zabaldu eta errotu zen, guztiz makalduta
|
zegoen
hizkuntza bati literatur balioa emanez eta, aldi berean, herria egituratuz. Herrialde Katalanetan, berriz, kantagintza Kataluniara mugatu zen ia, Bartzelonara ez esatearren, eta literatura sendo bati esker prestigio handia zuen hizkuntzaren abantailarekin abiatu zen; ez alferrik kantagintzak harreman estua izan zuen beti literaturarekin, poeta nazional nagusien bitartez.
|
|
2010
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoko unibertsitate mailako ekoizpen zientifiko gehiena Euskal Herriko Unibertsitateak sortzen du. Erabat estandarizatua ez
|
dagoen
hizkuntza batentzat, ikertzaileek hizkuntza horretan egin dezaketen ekarpenak derrigorrezkoak dira. UPV/EHUk arlo honetan ere ahalegin berezia egin du, eta une honetan euskaraz argitaratzen diren hiru aldizkariz gain, euskarazko Doktore Tesien kopurua eta Tesi Europarretan erabiltzen den hizkuntza ofiziala euskara izatea bultzatu nahi dugu.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoko unibertsitatemailako ekoizpen zientifiko gehiena Euskal Herriko Unibertsitateak sortzen du. Erabat estandarizatua ez
|
dagoen
hizkuntza batentzat, ikertzaileek hizkuntza horretan egin dezaketen ekarpenak derrigorrezkoak dira. UPV/EHUk arlo honetan ere ahalegin berezia egin du, eta une honetan euskaraz argitaratzen diren hiru aldizkariz gain, euskarazko Doktore
|
|
|
1. " Arriskuan
|
dagoen
hizkuntza batek bizirik jarraitzea lortu nahi bada, horren aldeko neurriak hartu behar dira, nahiz eta guztien gustukoak ez izan".
|
|
|
alde batetik, azken hiru hamarkadetan euskarak tresna balioa irabazi duen pertzepzio orokorra positiboki baloratu behar da. tresna balioa oso lotuta dago arestian aipaturiko ageriko ospearekin, eta ez dago zalantzarik euskarak azken hamarkadetan nabarmen igo dela. euskara normaltzeko neurriak hartzen hasi zenean euskara zein egoeratan zegoen kontuan hartuta, aurrerapen handi bezala hartu behar da aipaturiko pertzepzioa. edonola ere, zaila da esaten hizkuntzaren balio instrumentala handitu izana zein eraginari esker gertatu den: erakunde publikoen kanpoko eraginari esker, gizartean hizkuntzaren ageriko ospea handitu delako, ala arrazoi biek bultzatuta. bestetik, interesgarria da euskararen egoeran
|
dagoen
hizkuntza bati, berreskuratzeari begira, balio instrumentala emateko izan behar luken kanpoko sustapena baloratzerakoan, partaideek muga ezberdinak ipintzea. batzuen ustez (ikus du b, (5) aipua), kanpoko sustapena beharbeharrezkoa da, ez da zalantzan ipintzen euskararentzat tresna balioa izatea oso garrantzitsua dela. alabaina, du b partaideak ez du uste tresna motako kanpoko sustapena euskara be...
|
|
|
zer espero dute gazteengandik? zalantzarik gabe, euskararen egoeran
|
dagoen
hizkuntza batentzat gazteen hizkuntzarekiko konpromisoa ezinbestekoa da. baina, bestalde, gazteen portaera edo hizkuntza hautua ulertzeko lehendabizi gazteek eurek dituzten jarrera, uste eta aurreiritziak sakon aztertu behar ditugu eta baita konpromisotzat eurek zer hartzen duten: zer dauden prest egiteko euskararen alde?
|
|
|
Hala ere, ez da edukia irakurlea gehien harritzen duena, adierazteko erabiltzen duen euskararen konplexutasuna, indarra eta edertasuna baizik. «Pentsamenduen eta ideien arteko erlazioak adierazteko
|
daude
hizkuntza batean menpeko perpausak. Ideien konplexutasuna interesatzen zait niri eta ez dit balio esaldi infantilak elkarrekin lotuz ibiltzea.
|
|
|
EAJ PSEren arteko hamabi urteko agintaldi luzean ez zuten behar besteko emaitzarik erdietsi; ez, hizkuntza koofizialtasun erabatekoa lortzeko lain. Bikote horren iduriko, ezin ezkutatuzkoa zen artean indarrean
|
zegoela
hizkuntza baten aldeko ikuspegi babeslea; beste hizkuntza, aldiz, baztertua zegoen, oposizioko politika baten eta hark gaztelania hiztun ustez baztertuen alde agertutako jarreraren adierazgarri zenez gero. Nafarroako Foru Erkidegoa bera eta hango UPN PSNren arteko gobernu akordio ezagunak, hain zuzen zonifikazioaren bidez euskara baztertuta eta ikastolen sareari diru laguntza urriak emanda, balizko paradigma gisa aurkeztu zituzten, EAEn gobernu transbertsala mimetikoki transplantatzeak lekarkeen garai berrira begira.
|
|
|
Gugandik gertuago, Txepetxek hololinguistikaren bitartez proposamen etiko bat egin zuen mundu mailan hizkuntza guztiek etorkizuna izan dezaten; bere proposamenari" paradigma antiglosikoa" deitzen dio (Un futuro para nuestro pasado, 365 or.). Proposamenak utopikoa diJakin 177 martxoa ekaina rudi baina polita da; munduko gizartea sare handi bat litzateke, bere partaideak eleanitzak izango lirateke. Sarearen partaideen arteko komunikazioa bermatua izango litzateke hizkuntza bat baino gehiagoren bitartez; alegia, ez litzateke
|
egongo
hizkuntza bat denon ulermenerako (ingelesa adibidez), baizik eta sarea konplexuagoa litzateke hizkuntza txikiei ere lekua egiteko. Gainera, elkar ulertzeko hizkuntzak ez lirateke inoren jatorrizko hizkuntza.
|
|
2011
|
|
|
Hizkuntza kontuetan aurreiritziak asko dira, eta denak ez dira egokiak gurea bezalako egoeran; alegia, gutxitua
|
dagoen
hizkuntza bati laguntzeko. Besteen esperientziak eta hizkuntza eremuko zientziek aurrera egiten duten heinean, gure erabakiak probetxugarriagoak izan daitezke.
|
|
|
4 Arriskuan
|
dagoen
hizkuntza bat bizirik atera nahi bada,.../... (hizkuntzaren bat arriskuan balego...) [Si quieres salvar una lengua en peligro.../...] galdetuko balitz," uNeSCoren arabera euskara arrisku egoeran dagoela,...?
|
|
|
Baina bada, hala ere, soziologo horien proposamenean ondo ulertzen ez dudan gauza bat: ordezkapenaren amildegian
|
dagoen
hizkuntza bat nola, salbatzen, da ohiko transmisio bideen eskutik bakarrik, hor omen dago, gakoa??, hain zuzen ere, amildegira eraman duten eragileak ohiko gizarte eta kultura ereduetan ez daudenean?
|
|
|
Ulertzen dut, orobat, ahozkotasunaren kapitala izatea belaunez belauneko transmisioaren bidez ontzen eta metatzen den gaitasun komunikatiboa. Baina, tira, guztiarekin ere, oso partziala eta murritza iruditzen zait galzorian
|
dagoen
hizkuntza bat berreskuratzeko baliabide hori bakarrik lehenestea.
|
|
|
–(?) baina arriskuan
|
dagoen
hizkuntza baten berreskurapenerako idazkera tresna boteretsu bat izan daitekeela denok dakigu?. Alan R.
|
|
|
Zazpi funtzio horietatik beheko biak (familia funtzioa eta identitatea) jabekuntza naturalaren pean daude. Horrela, ez
|
balego
hizkuntza bat ama hizkuntzatzat duten subjekturik, ez lirateke funtzio horiek beteko. Aurreneko bi funtzioak, berriz, bigarren mailako ikastearen menpe daude, horretarako, hau da, nazioarteko hizkuntza izateko, beste hizkuntzetako hiztunen interes kulturala litzateke.
|
|
|
Hizkuntza indarberritzeko orduan, beraz, kontuan hartu behar da mehatxupeko hizkuntzaren hiztunak non bizi diren, elkarrengandik gertu dauden ala ez, bizi diren inguruan gehiengoa diren ala ez, mehatxupeko hizkuntzan egiten duten komunitateko erakundeak (haurtzaindegiak, kiroldegiak?) eskuragarri dauden ala ez. Mehatxupean
|
dagoen
hizkuntza bat indartzeko, beharrezkoa da hizkuntza horrentzat arnasgune izango diren espazio fisikoak sortzea. Gune horietan dentsitate demografiko handia egon da eta bertan mehatxupeko hizkuntza nagusi izan da.
|
|
|
Izan ere, prozesuaren hasieratik bertatik gobernuaren esku utziz gero indarberritzea, gerta liteke komunitatean ez egotea halako prozesu baten aldeko aldarririk, babesik edo engaiamendurik. Eta komunitatearen barne babesik gabe, ez
|
dago
hizkuntza bat indarberritzerik. Komunitatearen babes horrek, aitzitik, ondoren etor litekeen prozesuaren «politizazioa» lagun lezake.
|
|
|
Erabilera batzuk ez dira besteak baino balio txikiagokoak. Adibidez, Interneten
|
dagoen
hizkuntza batek ez dauka Interneten ez dagoen beste hizkuntza batek baino balio handiagoa. Izan ere, kontrako argudioa ere balegoke:
|
|
|
Gutxi izango dira gutxiengo nazionalik gabeko estatuak, alegia, estatuaren hizkuntza nagusia ez beste bat egiten duten nazio ugari dago estatuen barruan. Halaber, estatu guztietan
|
daude
hizkuntza bat baino gehiago egiten dituzten hiztunak, estatuarenaz gain, euren nazio propiokoa ere egiten dutelako.
|
|
|
Historiak hala erakutsi digu, XXI. mendeko Europan ez
|
dago
hizkuntza bat normalizatzerik edota berreskuratzerik corpus juridiko egoki bat aitortzen ez bazaio. Frantziako Estatuak betidanik ukatu izan dio gure hizkuntzari ezelango aitortza juridiko ofizialik, eta horrek eragin zuzena izan du gure hizkuntzaren garapenean.
|
|
2012
|
|
|
Inguruko hizkuntza guztietan erro bereko berba erabiltzen da, baina euskaraz, anbizio berba ez onartzeagatik, sinonimo zerrenda bat ematen digu hiztegiak. “Beste guztiek onartzen dutenean, gu, UVIan
|
dagoen
hizkuntza batetik hasiko gara hori aldatzen? ”, dio Amurizak.
|
|
|
Egoera gutxiagotuan
|
dagoen
hizkuntza batek izan beharreko nahitaezko ezaugarria da. Historian zehar izandako desorekak zuzentzeko eta euskaraz bizitzea errealitate bihurtzeko euskarak erabilera normalizatua eta lehentasunezkoa izan behar du.
|
|
|
Xoxe Diazek galizieraz egindako Instalación filma. Egoera gutxituan
|
dagoen
hizkuntza batean sortutako film laburren bat sartzeko asmoa azaldu dute. Bestelakoan, hasi berri diren eta ibilbide luzea duten zuzendarian lanak eskainiko dituzte:
|
|
2013
|
|
|
Liburuki honetan bildutako lanetan lau dimentsioak bereizteko ezintasun horren adibideak daude, badaezpada. Bretxa eta Pareraren, Labrañaren eta Fukudaren lanetan adierazten denez, argi
|
dago
hizkuntza baten erabilera aktiboa izateko hiztunek nahitaez hizkuntza horren gutxieneko ezagutza izan behar dutela; zehazten zaila da, eta n maila esan diezaiokegu. Usteek garrantzia dute ikaskuntza prozesu horietan, eta zenbait pertsonaren eta talderen aldez aurreko jarrera —hau da, ideologia—, jarreraeta irudikapenkonfigurazioa— beste batzuena baino askoz ere hobea da inguruko hizkuntza bakoitza ikasteko eta/ edo erabiltzeko.
|
|
|
Testuingurua aldatu da, ezta? Idazten hasi ginen garai hartan, galzorian
|
zegoen
hizkuntza bat geneukan-eta, alde batetik azken mohikanoak bezala sentitzen ginen eta bestetik egoera aldatu nahi genuen. Zaharraren aldeko erresistentzian bezala ari ginen historiaren ibilbide markatuaren kontra eta, aldi berean, dena berritu nahi genuen, errealitatetzat inposatzen zitzaigun guztia gainditzeko.
|
|
|
Momentu honetan teknologia berrietan eta interneten euskara oso puntan
|
dagoen
hizkuntzetako bat da. Hori ezinbestekoa zaigu eta baita lagungarria ere.
|
|
2015
|
|
|
" Euskararen normalizazioaren gakoak", hortxe gaurko gaia; baina zeri deritzogu euskararen normalizazioa?, zeri normalizazio politika? Alegia, desabantaila edo gutxitu posizioan
|
dagoen
hizkuntza baten egoera soziolinguistikoa hobetzeko bideratzen den neurri multzoari (Goirigolzarri, 2015). Halaber, egoera soziolinguistikoa hobetze horretan maila eta helburu desberdinak bilatu daitezke.
|
|
|
Izan ere, hizkuntza gutxitua normalduko bada, hots, esparru eta funtzioak (berr) eskuratuko baditu?, jatorriz harenak ziren esparruak inbaditu dituen hizkuntzak atzeraka egin du (ez bere lurraldean, hizkuntza gutxituaren lurraldean baizik); hori da Jaurlaritzaren hizkuntza plangintzek ezkutatzen dutena (alegia, ez
|
dagoela
hizkuntza batarentzat esparruak irabazterik baldin eta besteak aldi berean esparruak galtzen ez baditu), eta hori da, halaber, logikak berak argi eta garbi erakusten duena.
|
|
|
zera da: minorizazio egoeran
|
dagoen
hizkuntza bat egoera horretatik ateratzea eta
|
|
|
Minorizatuta
|
dagoen
hizkuntza bat egoera horretatik atera
|
|
|
Bizirik gaudelako. Bizirik
|
badago
hizkuntza batek gaitasuna du egokitzeko. Zer da, esamoldeak ezin ditudala esan?
|
|
2016
|
|
|
Arreta eskoletako hizkuntzaren biziberritzean jartzen bada, egoeretako aldaketak ere antzemango dira: galzorian
|
dagoen
hizkuntza bat sozializatzeko bide nagusi bezala sartzea ez da helburu errealista bat, bereziki hizkuntza hori ez badago zabalduta, erabilera urria badu edo gurasoek ez badute menderatzen. Romain ek (2006) honako galdera egiten du:
|
|
|
Hori horrela izanik ere, hiztun hitzaren OEHko adiera hurbilago dago egitetik jakitetik baino. Bistan da, bestalde, hizkuntza soziologiaren alorrean funtsezko aldea
|
dagoela
hizkuntza bat jakitetik hizkuntza horretan egitera5 Garrantzitsua da, beraz, hiztun diogunean zer esan nahi dugun argi azaltzea. Honako definizio operatiboa, eta horri dagokion terminologia, darabilgu txosten honetan:
|
|
|
Uste dut profilen arabera egin litzatekeela banaketa. Bada jendea prestatuago
|
dagoena
hizkuntza batean bestean baino, eta hori kontuan hartu litzateke.Zer ekarpen egin diezaioke euskaldun peto batek erdarazko irrati bati. Besterik ez bada ere, entzuleak igartzen badu erdaraz arituta ere euskaldunak garela, hori ere bada aurrerapauso bat. Ni tematuta nago erdaldunak euskal kulturara ekartzearekin.
|
|
|
Spolskyren arabera (2012: 149), arriskuan
|
dagoen
hizkuntza bat erabilera eremuak eta hiztun kopurua galtzen ari den hizkuntza bat da, eta egoera hori iraultzeko, ezinbestean, gutxitze horretan eragina duten faktoreak antzeman eta faktore horien arteko elkarrekintza nolakoa den aztertu beharra dago (Grenoble eta Whaley, 2006: 16).
|
|
|
b) Minorizatuta
|
dagoen
hizkuntza bat egoera horretatik atera eta gizarte esparru eta funtzio guztietara hedatzeko prozesua.
|
|
|
Osatuz zoazen soziolinguistika hiztegian jasoa izango duzunez, hizkuntzanormalizazioa zera da: minorizazio egoeran
|
dagoen
hizkuntza bat egoera horretatik ateratzea eta gizartearen esparru eta funtzio guztietara hedatzeko prozesua. Oraingoan, albisteak erlazionatu beharrean, erakundeak eta gizarte esparru edo eremuak erlazionatu dituzu.
|
|
|
Ildo berean, beste duda bat utzi du, sare sozialetan hautsak harrotu dituen esaldia: " Zen iritzi dute adituek harreman afektibo, kulturala edo soziala ez
|
dagoen
hizkuntza bat umetan txertatzearen inguruan?".
|
|
2017
|
|
|
Zalantzarik ez
|
dago
hizkuntza baten berreskurapen prozesua dinamikoa dela, baina arrazoi horrengatik ezinbestekoa da epeak zehaztea, prozesuak denboran amaiera izan behar duela irudikatzea ezinbestekoa da. Hartara, berreskurapen prozesuari so gauden honetan, lehen urratsa hizkuntza komunitateen eskubideak bermatzea da lehen geltokia, eta Kaierak hizkuntza komunitatearen esku utziko du epeen denboralizazio hori zehaztea.
|
|
|
nik ere bai garai horretan sortzen dira gaztetako kulturarenak diren antagonismoak; hizkuntza bat erabiltzeak markatu dezake sektore edo talde jakin batekoa izatea, edo diskurtso politikoekin eta gustu musikalekin lotzea. " independentistak" eta" fatxak" eta beste hainbat etiketa agertzen dira, testuinguru metropoliarrean batez ere, lotuta
|
daudenak
hizkuntza baten eta bestearen hiztunen desberdintasun sozialekin:
|
|
|
Nerabezaroan gaztelaniaz hitz egiteko dauden motiboak aipatzerakoan gaztelaniaren prestigioa eta euskararen prestigioa (eza) behin eta berriro agertzen da, eta argi
|
dago
hizkuntza baten prestigioa hizkuntzaideologia dela. gaztelaniaz egiteko arrazoiei dagokionez, ikerketan parte hartzaileek aipatzen dituztenak ohiturarekin lotuta daude. hori bai, beraiek ez diren beste pertsonen ohiturei egozten diete erdaraz hitz egitearen motiboa. gehien errepikatu dena beste adinkideek dituzten ohiturak dira: " ez dakitelako, erdara gehiago egiten dutelako, gogorik ez dutelako...". helduen ohiturak ere askotan ageri dira:
|
|
|
" ez dakitelako, erdara gehiago egiten dutelako, gogorik ez dutelako...". helduen ohiturak ere askotan ageri dira: " entrenatzaileek, etxekoek, dendariek... erderaz egiten dutelako." gaztelaniarekin lotutako ideologia linguistikorik ez da agertzen hizkuntza hori erabiltzeko arrazoiei buruz galdetzerakoan. baina nerabezaroan gaztelaniaz hitz egiteko dauden motiboak aipatzerakoan gaztelaniaren prestigioa eta euskararen prestigioa (eza) behin eta berriro agertzen da, eta argi
|
dago
hizkuntza baten prestigioa hizkuntza ideologia dela: " pertsona edo giza talde batek hizkuntzei buruz dituen ideien multzoa" (eusko Jaurlaritza, 2010: 15).
|
|
|
Antagonismo soziolinguistiko hori ezin da saihestu lehian
|
dauden
hizkuntzetako bat etnikoa eta minorizatua badin bada, eta bestea estatuaren hizkuntza hegemonikoa311. Ukipen egoeran gertatu ohi den moduan, dio Maria Jose Azurmendik?, gurean ere hala gertatzen da: euskaldun eta espainiartasun dimentsioek ez dute modu independentean jokatzen; alderantziz, oso lotuta eta modu interaktiboan hazten dira; gehienetan, era konpetitibo gatazkatsuan? 312 Ukipenean dauden hizkuntzak beti daude dialektika sozial historiko baten legepean.
|
|
|
Euskararen despolitizazioa gehien azpimarratzen duen diskurtsoaren erreferente nazionalak eta politikoak espainolak dira Hegoaldean158 Erdal hizkuntza hegemonikoak ez du politizazio espliziturik behar, hizkuntza hegemonikoa modu naturalean da politikoa, eta espainolismoak ez dauka aldarrika ibili beharrik euskaltzaleok bezala. Egiten duena egiten duela, espainieraz egiten du, eta espainieraren aldeko politika egiten du; bide batezko politika inplizitua baino politika hoberik ez
|
dago
hizkuntza batentzat.
|
|
|
Normalean dagokiena betetzeaz gain, hiztun talde guztiak handituz doaz, ez baitira egonkorrak, are gutxiago galtzear
|
dagoen
hizkuntza batean.
|
|
2018
|
|
|
Gogoan dut Bernardo Atxagak, Euskaltzaindiara sartzean egin zuen hitzaldian esan zuena: " Ez zait inporta krisian
|
dagoen
hizkuntza bat izatea, baldin eta krisi horrek bost mila urte irauten badu". Horixe.
|
|
|
Moreno Cabrerak jasotzen duen bezala, estandartzat hautatuak izateko aukera duten hizkuntza bakarrak, politikoki eta ekonomikoki boteretsuak diren gizataldeenak dira. Baldintza horiek, askotan, bat egiten dute Estatuak
|
dauden
hizkuntzetako bat nagusitzat edota bakartzat hautatzeko ezartzen duen soslaiarekin:
|
|
|
Guneetan esperientzia hauek abiatzeko proposamena egin zenean," euskaraz gehiago egitea erraztu dezakeen dinamika" gisa aurkeztu ziren. Sozialki egoera ahulean
|
dagoen
hizkuntza baten –gure kasuan, euskararen– inguruko hizkuntza ohiturei dagokionean, dena den, euskaraz" gehiago" egite hori aztertzeko garaian, funtsezko puntuetako bat da ea euskarazko ohitura, alegia, eguneroko harremana nagusiki edo beti euskaraz bideratzeko joera, lankideen artean finkatzen den edo ez jakitea.
|
|
|
Eusle metodologiaren inguruan garatzen ari garen ikerketak eta esperientziak halako baieztapenak zalantzan jartzeko oinarri bat eskaintzen dute. Are gehiago, erakusten dute, sozialki egoera ahulean
|
dagoen
hizkuntza baten aldera ere –gure kasuan, euskararen aldera– posible dela hizkuntza ohiturak aldatzea. Eta, ideia hori zalantzan jartzeaz bat, bestelako galdera sorta bat zabaltzen dute.
|
|
|
Itzuli ez baitira paper gainean dauden hitzak bakarrik itzultzen; prozesu horretan, kultura oso bat (berriro) interpretatzen da helmuga hizkuntzako irakurlearentzat. Interpretazio une hori ez da batere inozentea, baina alde handia
|
dago
hizkuntza batetik besterako itzulpen prozesua prozesu zuzen eta gardena dela defendatzen dutenen eta itzulpengintzaren inplikazio ideologikoez kontziente direnen artean. Kilitoren aburuz, azken horiek erakusten duten jarreratik abiatuta soilik irits gaitezke itzulpengintza etiko batera, eta horixe da, hain zuzen, Ez duzu nire hizkuntzan hitz egingo lanean defendatzen duena.
|
|
|
Haren xedea da agerian jartzea gorputz naturalaren ideia eraikuntza bat dela, eta gorputzen konfiguraziorako deseraikitze/ berreraikitze estrategia batzuk eskaintzea heterosexualitatearen boterea borrokatzeari begira. Gorputzen molde eta forma bera, haien batasun printzipioa, haien osagaiak... guztiak ere interes politikoez blaitua
|
dagoen
hizkuntza baten bidez irudikatzen dira beti. Wittigentzat ataza politikoa hizkuntzari heltzea da, errepresentazio eta ekoizpenerako tresna baita.
|
|
|
Arratsaldeetan herriko Txingoka euskara elkarteak antolatutako eskolaz kanpoko ekintzetara doaz haurrak eta asteburu honetan Gutxisolo euskara elkarteak antolatutako txango eta jaia dugu larunbatean. Gauza guzti hauek egiteko adopziozko gurasoek ez diote laguntzarik eskaintzen Trebiñuri, haiek ulertzen ez duten eta ustez ez
|
dagokien
hizkuntza batean hitz egiten baitu.
|
|
|
3 Donostiako auzo oso ezaguna. da nola asmatu zuen herriak hiltzear
|
zegoen
hizkuntza batetik esataria islatzen zuen autofrustrazio adierazpenari" egoki" zetorkion adiera bat berreskuratzen. " Txotxoloak" ziotenek esaten zuten:
|
|
2019
|
|
|
Amaierara iritsita ere, bere horretan dirau gure hasierako kezkak: hizkuntza aldaketa gizarte aldaketa bada, ea posible den meneko egoeran
|
dagoen
hizkuntza bat euskaraerabat normalizatzea, globalizazioaren eragin berdintzaile eta suntsitzailea goitik behera etetera iritsi gabe.
|
|
|
Meneko egoeran
|
dagoen
hizkuntza bat suspertu eta biziberritzeko egiten diren ahalegin mota guztiek ez dute arrakasta bermatzen, dendenak ez baitira gai izango globalizazioaren joera suntsitzailea gainditzeko eta iraultzeko. honako hau da hipotesi horren mamia, gako ideia gisa laburtuta: a) Mundu globalizatuak berdinkeriarako joera du, eta bulkada horretan espezie biologiko zein kultural asko (hizkuntzak barne) suntsituak suertatzen dira. korronte orokor horren baitan, kontrako noranzkoari eusten diote hizkuntza gutxituen aldeko mugimenduek. b) Berariazko euskalgintza marka pean koka daitezkeen euskalgintza sozialak eta euskalgintza instituzionalak, partaidetzazko ereduari atxikiz, hainbat hpp mota garatzen dituzte. horrela, euskararentzat kaltegarriak diren globalizazioaren eraginei aurre egiten saiatzen dira. c) Berariazko euskalgintzaren ekarpenari esker euskarak gizartean garrantzia pixkanaka irabazi ahala, bide batezko euskalgintza ere agertu da, oraindik xume bada ere.
|
|
|
Meneko egoeran
|
dagoen
hizkuntza bat suspertu eta biziberritzeko egiten diren ahaleginmota guztiek ez dute arrakasta bermatzen, den denak ez baitira gai izango globalizazioaren joera suntsitzailea gainditzeko eta iraultzeko.
|
|
|
Moreno C.: Ea, hiztun kopuruari dagokionez, hiztun kopuru txikia duen hizkuntza bat, demagun, mila hiztun baino gutxiagokoa, desagertzeko arrisku bizian
|
dagoen
hizkuntza bat da. Ikuspuntu honetatik, kopurua bada garrantzitsua.
|
|
|
Arrazoi tipologikoak direla medio, hautagaien kopuruan alde nabarmena
|
dago
hizkuntza batetik bestera: muturbatean poloniera dago, heuristikoek 332 hautagai erauzi baitituzte 4.843 UF etiketatatik abiatuta, eta beste muturrean, berriz, euskara, 2.618 hautagai izan baitira 3.823 UF etiketaren bidez erauzitakoak.
|
|
|
Beste hizkuntzetan ere bai. Garbi
|
dago
hizkuntza batez ere landareekin hartuemana izan dugun unean sortu dela eta aberastu egin da. Nekazaritzari, lurra lantzeari esker kultura dugu.
|
|
|
" Euskara batua nola presentatua den da ene ustez arazo nagusia: hau da aurkezten zaigu, gure eguneroko ohitura linguistikoetatik kanpo
|
dagoen
hizkuntza bat bezala, gehien bat Hegoaldetik heldu den zerbait". Ber ildoan horrek:
|
|
2020
|
|
|
Artea «derrigorrean» hizkuntza batean pentsatzen delakoan da bera: «Ez
|
dago
hizkuntza batean pentsatzen ez den ariketa intelektualik». Egungo artista askoren ingelesera jotzeko arrazoien artean «neutraltasuna eta nazioartekotasuna bilatzeko asmoa» ikusten ditu.
|
|
|
" Pertsona ahulak nola, hala jotzen ditu birusak bortitzen hizkuntza ahulak". Finean, gure gizartean, beste batzuetan ez bezala, egoera gutxituan
|
dagoen
hizkuntza bat egonik, horren garapenaren inguruko kezka ere hor dago.
|
|
|
Diagnostiko labur bat egite aldera, egoera gutxituan
|
dagoen
hizkuntza baten normalizazio prozesuaren oinarrizko aldagaiak aztertu ditugu egungo testuinguru eta erronka nagusiekin batera:
|
|
2021
|
|
|
Kolonizazioa ere hor da, ezta? Ondo
|
dago
hizkuntza bat baino gehiago jakitea, baina hitz egin... euskaraz, ezta?
|
|
|
Alderdi sozialetik begiratuta, tresna menderatzaileak dituen hizkuntza bat heltzen denean hizkuntza bakarreko lurralde batera, mendeko hizkuntza horri nagusitzen zaio azkenik (Crystal, 2002). Oro har, egiaztatu denez, komunitate bat ohituta
|
badago
hizkuntza batekin funtzionatzera eta haren funtzio berberak dituen beste hizkuntza bat bereganatzen badu, gatazka linguistikoa ordezkapenean amaitzen da. Aldiz, hizkuntza menderatzailea lurralde eleaniztun batera iristen bada (non pertsonak ohituta dauden hizkuntza bat baino gehiago erabiltzera), hizkuntza bat gehiago izango da eta funtzio jakin batzuk izango ditu, baina ez du besteen lekua okupatuko (ibid.).
|
|
|
Oro har, egiaztatu denez, komunitate bat ohituta badago hizkuntza batekin funtzionatzera eta haren funtzio berberak dituen beste hizkuntza bat bereganatzen badu, gatazka linguistikoa ordezkapenean amaitzen da. Aldiz, hizkuntza menderatzailea lurralde eleaniztun batera iristen bada (non pertsonak ohituta
|
dauden
hizkuntza bat baino gehiago erabiltzera), hizkuntza bat gehiago izango da eta funtzio jakin batzuk izango ditu, baina ez du besteen lekua okupatuko (ibid.).
|
|
|
Literatur sistema" potente" bat sortu dela irizten dio, eta" gure literatura beste literatura batzuen pareko izatera" heldu dela, baina dioenez," prozesua ez da modurik egokienean gertatu". Euskal literaturak izan duen garapen prozesua historikoki irregularra izan daitekeela aitortzen du MIR1 ek ere, baina ez du azpimarra horretan jartzen, bere ustetan, normalizatuta ez
|
dagoen
hizkuntza baten literatur sistema batez ari garelako, eta egoera horrek inguruko hizkuntzetako sistemek izan ez dituzten garatzeko arazoak ekarri dizkiolako:
|
|
|
Gure argitaletxe guztiak ez dira pribatuak, beste literaturetan gertatzen den moduan; gure argitaletxeak subentzionatuta daude. Eta orduan, nola esango nuke, hilzorian
|
dagoen
hizkuntza bat, literatura bat eusteko badaukagu horrelako kirurgia gela aberats bat, baina praktikotasuna ez diogu ematen. Uste dut hor dagoela akatsetako bat.
|
|
|
Arousako kontserbetan lan egiten duten 3.000 andreren artean, gozoena. Galtzeko zorian
|
dagoen
hizkuntza baten xuxurlatzailea. Zortzi urte zuenetik esne banatzailea.
|
|
|
Argi dago helburua, eta lerro artean igartzen dena ere ondo ulertzen delakoan nago. Nikole ez bide
|
zegoen
hizkuntza batetik bestera jauzika ibiltzeko. Ez dakigun arren horrek zer motatako nahasmena eragin ziezaiokeen.
|
|
|
Gaiak lehenestearen beharra plazaratu da berriz. Baldintza hauetan hilik
|
dagoen
hizkuntza bat emateak ez duela zentzurik. Eta Euskal Hizkuntza eta Literaturarekin, berdin.
|
|
|
Faktore horiez gain, beldurrak eta irakaskuntzaren debekuak galarazi zuten euskararen transmisioa, eta hori kolpe gogorra izan zen atzerapenean
|
zegoen
hizkuntza batentzat. Eskolan euskara guztiz baztertua izateaz gain, jazarria ere izan zen.
|
|
2022
|
|
|
Kezka hor dago, hizkuntzaren ezagutzaren inguruko kezkari gaina hartu diona, bistan denez. Eta giro honetan deigarriena egiten zaidana zera da, ze garrantzi txikia ematen zaion (edo behintzat ze gutxi esplizitatzen den) gaur egun erresistentziaren epikari, hilzorian
|
dagoen
hizkuntza bat salbatu beharrari. Baina ni bizi naizen Euskal Herrian ez dut arrazoi eraginkorragorik aurkitu azken hamarkadetan zehar, hainbat eta hainbat euskaldun hizkuntzaren erabilpen aktibora bultzatzeko, bueltatzeko.
|
|
|
Kapital linguistikoa
|
dagoenean
hizkuntza batean, eta hizkuntza horretan «oztopo barik» aritzeko modua dagoenean, egoera hori «naturalizatu» egiten dela azaldu du Apodakak. Hori gertatzen da, haren arabera, hizkuntza horrek erabateko identitatea hartzen duenean, eta ez, egun den bezala, «diferentzia menperatu bat» denean.
|
|
|
Sustatu.eus atariaren arabera, denbora lerroa lehengoratzeko, hizkuntzaz aldatu behar da, eta, noski, behin betikoen egoeran
|
dauden
hizkuntzen artean bat aukeratu.
|
|
|
Bai batean eta bai bestean, hizkuntzaren gainbeherak eskatzen dituen premiazko eta berebiziko estrategiak, umezurtz geratzeko arriskuan. Egia da" erresistentziaren" sentsibilitatetik gertuago
|
dagoela
hizkuntzen aldeko batez besteko ekintzailea. Egia da dominazioen aurreko erresistentziak eta humanizazio prozesu gehienak elkarri lotuta daudela, eta hizkuntzekiko maitasuna beste maitasun askorekin josia dagoela, hizkuntzaren mina beste min askorekin, hizkuntzaren ametsa beste amets askorekin.
|
|
|
Nazioarteko izen handiko aldizkari edo argitaletxe horietan argitaratu nahi duten pertsonek bertako homologoek baino denbora, ahalegin eta diru gehiago inbertitu behar dute. Ikertzaileak hizkuntza truke etengabe batean
|
daude
hizkuntza batean irakurtzen dute, beste batean idazten duteeta horrek itzulpen prozesu konplexua eskatzen du, gainkarga erantsi bat. Gainera, diziplinetako terminologia hainbat hizkuntzatan menderatzea eskatzen zaie, kasu batzuetan terminologia hori norbere hizkuntzan garatzeke egon arren.
|
|
|
Alabaina, hirueleduntasun horren ekuazioan, frantsesa ez da hirugarren hizkuntza, eta aho bilorik gabe esan liteke Hegoaldeko irakasleek ez dutela frantsesaren inguruko ezagutzarik, eta beraz, ezin litekeela gaur gaurkoz frantsesa beste hiru hizkuntzak bezainbeste integratu eleaniztasunaren ekuazioan. Datuok, Hegoaldeko Lehen eta Haur Hezkuntzako irakasleenak izaki, bereziki txarrak dira kontuan harturik Euskal Herrian, Iparraldean,
|
dagoen
hizkuntzetako bat dela frantsesa eta eleaniztasuna elikatuko lukeen hizkuntza bati bizkar ematen diola Hegoaldeko hezkuntzak; edonola ere, itxaropenerako aukera ere bada, Iparraldea eta Hegoaldea lotzeko hizkuntza amankomuna euskara izatea indar baitezake. Horretarako, aukerak eta bideak posible dira; orain hezkuntzaeta gizarte eragileei dagokie zubi eginkizuna duen hizkuntzarekin galtzada harria jarri eta euskararen funtzioan, ezagutzan eta erabilera sakontzea.
|
|
2023
|
|
|
“Guretzat oso garrantzitsua da euskara bultzatzea, baina ikasle batzuek, askotan, badute beste hizkuntza bat ere; sarri, haien komunitatean minorizatuta
|
dagoen
hizkuntza bat izaten da, gainera”, azaldu du Martinez de Lunak. Beraz, bakoitzaren hizkuntzak duen balioa transmititu nahi diete ikasleei eta familiei.
|
|
|
Ezin da desagertzeko arriskuan
|
dagoen
hizkuntza bat errekuperatu gizarte osoa kontuan hartu gabe. Ahalegin gehienak irakaskuntzan jarri diren bitartean, helduak ahaztuta geratu dira.
|
|
|
Gogoratu zuten bertako udal gehienek euskara hutsean funtzionatzen dutela, baina hori moztu egin duela epaiak. «Egoera zaurgarrian
|
dagoen
hizkuntza bat indartzeko neurriak hartzea zailtzen du. Gure eskualdeko herri gehienak arnasgune izanda, babes eta garapen neurri bereziak eta ausartak behar ditugu».
|