|
2004
|
|
|
Labur zurrean esateko, beraz: hizkuntzak ekoizten du gure izate soziala dagokion neurrian, baina ukipenezko testuinguru elebidunetan hizkuntza hegemonikoak bakarrik betetzen du gizagintzako funtzio hori, bestearen sozializazio ahalmena ukatua
|
baitago
hizkuntza komunitateen arteko asimetria dela medio.
|
|
|
Hau da, euskararen aurka dauden pertsonak euskararen alde egongo diren pertsona bilakatzea, euskara ez dakiten pertsonak euskaldun izatea, euskara trakesdunak osatzea eta abar. Oso kontuan izan behar dugu, hizkuntza hiztunez (pertsonez) osatua
|
dagoen
hizkuntza komunitatea dela, eta hizkuntzaren normalkuntzak hiztunen normalkuntza eskatzen duela. Gizarte mailan, hizkuntza normalizazioaren helburua gizartea euskararen arabera ere egituratzea da, hau da, gizarte zeregin garrantzitsuak dituzten pertsonen eta pertsona horien hizkuntza kontzientzia (motibazioa), konpetentzia (ezagutza) eta koherentziaren (erabilera) artean konkordantzia izatea?. 320
|
|
|
Beste alde batetik, berriz, zirraragarria gerta lekiguke, gogoeta saio moduan gutxienez, Arrutik eta Mugiozgurenek aurkeztu diguten hiru maila horien arteko dialektika irudikatzea. . Hizkuntza hiztunez osatua
|
dagoen
hizkuntza komunitatea dela, ohartarazten digute, eta ederki dago hizkuntzaren eta hiztunaren arteko lotura hori azpimarratu izana.
|
|
2008
|
|
|
Hala ere, artikuluaren azken konklusio moduan esaten da" azken helburua litzateke [ela] arriskuan
|
dauden
hizkuntza komunitateei ongizate osoa lortzeko susperraldi egoerara igarotzen laguntzea" —bestela esanda, gutxiengo komunitateari posible zaion egoera posible onenera pasatzen laguntzea—, edo egoera hoberen horretan mantentzeko," ongizate osoa lortzeko susperraldi egoeran" hain zuzen, eta ez besterik.
|
|
|
Hona, bukaera gisa, egin dugun bilana laburbiltzeko taula bat, Iñaki Martinez de Luna eta Ibon Usarralderekin batera esanez: " Maila eta esparru guztietan erabiltzen ez den hizkuntza, gaixorik
|
dagoen
hizkuntza komunitate baten seinale da" (2004, www.erabili.com). Bi hizkuntzen arteko desoreka estrukturala artikulu honen lehen lerroaldean aipatu genuen asimilazio estruturalaren fruitua da.
|
|
|
Bestalde, babes instituzionalaren faktoreetan gora egin duten hizkuntza komunitateek estatu eleaniztunen barruan estatus sozial handia lor dezakete eragin gutxiago duten beste talde batzuekin alderatuta. Estatus aldagaiak lotuta
|
daude
hizkuntza komunitate batek estatuaren barruan duen gizarte— eta historia estatusarekin (adibidez, fundatzaileak), kulturalki eta ekonomikoki bizirik dagoen komunitate dinamiko gisa egun duen estatusarekin, eta bere hizkuntzak eta kulturak lekuan bertan, nazioan eta nazioartean duen prestigioarekin. Hizkuntza komunitate baten prestigio soziala askotan lotuta egoten da taldearen hizkuntza eta kultura jarduera militar, kolonial, ekonomiko edo diplomatikoen bidez zabaldu izanarekin (Giles eta beste batzuk, 1977).
|
|
|
Esparru eleaniztun jakin batzuen barruko hizkuntzakomunitateen bizindar erlatiboa neurtzeko, erroldan eta bestelako iturrietan, esaterako, errolda ondorengo ikerketetan, oinarritutako datu demolinguistiko eta soziografikoak erabiltzen dira (Bourhis, 2003a). Bizindarraren neurketa objektibo horiek harremanetan
|
dauden
hizkuntza komunitateak zehatz mehatz alderatu eta kontrastatu ahal izateko beharrezko diren deskripzio— eta azterketa beharrei erantzuten diete. Askotan gehiengoa nagusi den esparruen barruan posizio eskasa izaten dutenez, hizkuntza gutxiengoek gehiengo menderatzaileek baino beharrezkoago izaten dituzte beren bizindar demografiko eta instituzionalari buruzko neurketak, ebidentzietan oinarritutako neurketak.
|
|
|
Ikerketek erakutsi dute, bestalde, zenbait alderdik eragina izan dezaketela hizkuntza taldeetako kideek beren taldearen bizindarraz eta beren taldeaz kanpoko komunitateen bizindarraz egiten duten neurketetan (Sachdev eta Bourhis, 1993). Eragin horiek ezin dira talde barruko eta talde kanpoko bizindarraren arteko bereizgarri nabarmen gisa ikusi, baina bai kontrastean
|
dauden
hizkuntza komunitateen arteko bizindar desberdintasun txiki objektibo gisa. Bizindar subjektiboan eragina zuten hiru alderdi identifikatu genituen literaturari buruz egin genuen azterlanean (Harwood eta beste batzuk, 1994).
|
|
|
Arriskuan
|
dauden
hizkuntza komunitateek, demografia bizindar nahiko ahula izan arren, babes instituzional handia lortu badute, 4a irudiko 2 koadrantean kokatu ditugu. Francoren erregimenak hizkuntza asimilaziorako politika sendoa aplikatu zuen, eta erregimen horren amaierarako euskal komunitateak galera handi samarrak izan zituen arbasoen lurraldean euskara belaunaldi batetik bestera transmititzeari dagokionez (Azurmendi eta beste batzuk, 2001).
|
|
|
" Egoera egonkorra baina gaixotasun problematikoa" diagnosira garamatzan beste testuinguru soziolinguistiko bat 4a irudiko 4 koadranteak azaltzen duena da. Litekeena da geografikoki isolatuta
|
dauden
hizkuntza komunitateek demografia bizindar ertaina izatea, hiztunak leku edo lurralde jakin batean kontzentratuta daudelako. Adibidez, beste hizkuntza talde baten kontrolpean dagoen lurralde jakin batean kontzentrazio demografiko handia izateak (esaterako, erreserbak) konpentsatu egin dezake komunitateak demografia ahula izatea kopuru absolutuetan.
|
|
|
Azken helburua litzateke arriskuan
|
dauden
hizkuntza komunitateei" ongizate osoa lortzeko susperraldian" egoerara igarotzen laguntzea. hobetzeko. Quebecetik kanpoko gutxiengo frankofonoen eta Quebeceko gutxiengo anglofonoaren estatusa, bizindar demografikoa eta bizindar instituzionala hobetzeko Kanadan egin diren ikerketak eta hizkuntzapolitikak lagungarri izango dira mundu osoko hizkuntza— eta kulturaaniztasunari eusteko.
|
|
|
Arriskuan dauden hizkuntza gutxiengoak" gaixotasun larri" egoeratik" egoera egonkorra baina gaixotasun problematikoa" egoerara igaro ahal izateko bide egokienak aurkitzea da zeregin horren" zientzia eta artea". Azken helburua litzateke arriskuan
|
dauden
hizkuntza komunitateei" ongizate osoa lortzeko susperraldian" egoerara igarotzen laguntzea, kapitulu honetan aipatutako hizkuntza talde batzuek behintzat lortu duten egoera horretara. XXI. mende honetan desagertzeko arriskuan dauden hizkuntza komunitateetako batzuk behintzat salbatzeko garaiz egingo al dira helburu horiek lortzeko beharrezko diren funtsezko ikerketa eta ikerketa aplikatua?
|
|
|
Azken helburua litzateke arriskuan dauden hizkuntza komunitateei" ongizate osoa lortzeko susperraldian" egoerara igarotzen laguntzea, kapitulu honetan aipatutako hizkuntza talde batzuek behintzat lortu duten egoera horretara. XXI. mende honetan desagertzeko arriskuan
|
dauden
hizkuntza komunitateetako batzuk behintzat salbatzeko garaiz egingo al dira helburu horiek lortzeko beharrezko diren funtsezko ikerketa eta ikerketa aplikatua. Globalizazio ekonomikoaren garaian, ezinezkoa izango da hizkuntza komunitateak arriskuan ez egotea, beren bizindarra edozein dela ere, baldin eta internetek eskaintzen dituen hizkuntza— eta kultura aberastasunetan parte hartu nahi badute.
|
|
|
8. " Esperientziak erakutsi eta erakusten digu, Europan batez ere, gai honetan ez dela egokia aukeraketaz hitz egitea, baizik eta, oro har, mendekotasun egoeran
|
dagoen
hizkuntza komunitate batekiko indarkeriaz (eta ez beti sinbolikoa), bai eta indarkeria horrek eragiten duen irudikatze prozesu estigmatizatzaileaz ere. Prozesu horren amaieran, hain zuzen, komunitate jakin horretakoek askoz gehiago sufritzen dute, beren hizkuntza historikoaren erabilera normalak desagertzen direla ikusten baitute, beraiek hori hautatu gabe.
|
|
2009
|
|
|
Eta horretarako, kontzientzia indibidualak xaxatu behar. Norbanako bakoitzaren esku
|
dago
hizkuntza komunitatearen etorkizuna. Hiztuna bera dugu ardatz".
|
|
2012
|
|
|
II. Kulturaren ikuspegitik, munduko komunikazio espazioa herri guztien eta garapen prozesuan
|
dauden
hizkuntza komunitate eta pertsonen parte hartze orekatuarekin guztiz bateragarri egitea.
|
|
|
4 Deklarazio honen ondorioetarako bere lurralde historikoan
|
dauden
hizkuntza komunitatetzat hartuko dira herri nomadak beren joan etorrien eremuetan, eta kokaleku barreiatuetan bizi diren herriak ere.
|
|
2013
|
|
|
Aurreko guztiak bultzatzen gaitu pauso berri baten premia azpimarratzera: egoera gutxiagotuan
|
dauden
hizkuntza komunitateak elkarrekin hurbildu eta haien arteko lankidetza bultzatzearen premiarena. Komunitate gutxiagotuen harreman sareak, hizkuntza normalizaziorako ahaleginetan politika eta plangintzetanez ezik, alor akademikoan ere garatu lirateke.
|
|
|
Ez da sanoa dirulaguntzen bidez merkatuaren diziplinatik babestutako kulturgintza izatea. Bestetik, argi
|
dago
hizkuntza komunitate minorizatu, partzialki deskulturizatu eta murritz bateko merkatuak arazo bereziak dituela. Estatuek alor askotan aplikatzen dute merkatu doituaren ideia (petrolioa, energia edo funtsezko gai batzuetatik hasi eta arlo periferikoetaraino):
|
|
|
Funtzio hori ere betetzen du kulturgintzak hizkuntza komunitateetan. Areago kinkan
|
dauden
hizkuntza komunitate minorizatuetan.
|
|
|
Ze egiteko dagokio gizarte antolatuaren espazioan sortutako erakunde sareari? Ze zentraltasun edo albokotasun
|
dagokio
hizkuntza komunitatearen gidaritzan?
|
|
|
Euskal herrien nazioarteko adar loratuenetako bat izatera deituta
|
dago
hizkuntza komunitatearen nazioartekotasuna. Gehiago irekitzera doan angelua dela esango nuke.
|
|
2014
|
|
|
Euskararen alde daudela hainbertze aldarrikatu beharrean, egin dezatela, eta ikusiko da. Hori gerta dadin, euskara benetan herri honen funtsa dela sinesten dugunok, agintariak, nornahi direlarik ere, presionatu behar ditugu, gutxiago edo gehiago, orain arte denak
|
baitaude
hizkuntz komunitatearen premien azpitik.
|
|
|
Joan i Mar� k (2012) esaten duen legez, hizkuntza gutxituen aldeko hizkuntza portaerak berreskuratzeko, ezinbestean, autoestimu kolektiboa berreskuratu behar da. Zaila da hizkuntza bat erabiltzearen alde
|
egotea
hizkuntza komunitate hori ez badago nahikoa baloratua. Eta, era berean, zaila da autoestimua berreskuratzea lehenago ez bagara autozentratzen.
|
|
2016
|
|
|
Bestetik, beste prozesu batzuei erreparatzea: «Ispilu beharrean gaude une honetan, eta kanpotik ere anitz ikas dezakegu, baita gu baino egoera okerragoan
|
dauden
hizkuntza komunitateetatik ere». Esperientziak partekatze horretan badago zer egina Euskal Herrian ere, haren esanetan:
|
|
2017
|
|
|
Hona hemen lehen fasean ordezkatuta
|
dauden
hizkuntza komunitateak:
|
|
|
Hiztunen hizkuntza eskubide guztiak behatu eta horien bermatze mailari neurria hartzeko asmoz, Protokoloko neurri guztiekin osatu litzateke Kaiera kasu horretan. Gainera, aukera
|
legoke
hizkuntza komunitate gutxiagotuetako gizarte eragileek neurrien betetzea hurrenkera baten arabera zehazteko.
|
|
2019
|
|
|
Arnasguneen eta RLS en etorkizuneko erronka nagusiak – Lionel Jo formal jasoetan, unibertsitatean etab. asko irabazi du. oraindik ere alor horietan asko dago egiteko baina 80ko hamarkadatik hona egin dena itzela da. ...odu eta maila honetako aurrerapenik egin duenik epealdi horretan, europan behintzat. munduan ere, nahiz eta deskolonizazioaren testuinguru batzuetan zenbait hizkuntzak aurrera pauso handiak ezagutu izan dituen, ez dira asko. azken kasu horietan, hala ere, egoera politiko, historiko eta soziala oso diferenteak dira, eta kasu horiek ez dira maiz uste dugun bezain ugarriak. gure antzeko parametroetan
|
zegoen
hizkuntza komunitaterik, hemen adinako bilakaera positiboa izan duenik ez dago. Baikorra izateko arrazoirik badugu, zalantzarik gabe.
|
|
|
Joan i Mari-k (2012) esaten duen legez, hizkuntza gutxituen aldeko hizkuntza portaerak berreskuratzeko, ezinbestean, autoestimu kolektiboa berreskuratu behar da. Zaila da hizkuntza bat erabiltzearen alde
|
egotea
hizkuntza komunitate hori ez badago nahikoa baloratua. Eta, era berean, zaila da autoestimua berreskuratzea lehenago ez bagara autozentratzen (Lasa & Madinabeitia & Sanginés 2014:
|
|
|
Ez instrumentalak diren hizkuntzaren alderdi horiek baztertzean, definizio horretatik at gelditzen dira behetik gorantz sortu eta garatzen diren hpparen kasuak; baita aldi berean bi noranzkoetan aritzen direnak ere. hau da, egoera gutxituan
|
dauden
hizkuntza komunitateek sortu eta bultzatzen dituzten saioek ez dute lekurik hppren eredu teknokratiko horretan. Izan ere, egoera horretan dauden hizkuntzak biziberritzeko bulkada oinarri sozialetik, historikotik, politikotik edota ideologikotik abiatu ohi da, gobernuen eta adituen esku hartzea izanagatik ere. hartara, hppren eredu teknokratikoaren jantzia estuegi gelditzen zaio euskalgintzari.
|
|
|
Ez dago soziolinguistikaz asko jakin beharrik igartzeko horrelako prozesuak ez direla errazak. Hiltzat jotzen den hizkuntza bat biziberritzen hasten diren pertsonek badakite, aurrerapausoak lortu arren, berriz desagertzeko arriskua barneratuta biziko direla hurrengo belaunaldietan, baina manxera berpiztu dutenek lor daitekeela frogatu dute, desagertzeko arrisku bizian
|
dauden
hizkuntza komunitate askorentzat itsasargi eta itxaropen iturri guztiz garrantzitsu bilakatu direlarik.
|
|
2021
|
|
|
Betidanik izan dugu joera gure mugetatik kanpo egiten denaz jakiteko. Egoera gutxituan dauden/
|
gauden
hizkuntza komunitateok jakin nahi izan dugu geurearen antzeko egoeran daudenek nola jokatu duten, zer egin duten, haien hizkuntzen normalizazioa erdiesteko.
|
|
2022
|
|
|
Euskarak izango duen bilakaera ez dago ziurtaturik. Desagertze prozesuan
|
dauden
hizkuntza komunitateen errealitate gordinerantz jotzea gerta liteke. Edo Europako tamaina ertaineko hizkuntzen egoerara hurbildu daiteke, gaur egungo baldintzetara egokitzen asmatzen bada eta euskararen hautua egingo duten pertsonen bizimoduan funtzio esanguratsua betetzen badu.
|
|
|
Badakigu gero eta euskara gehiago hitz egiten dela eremu formalean edo administrazioan, baita familietan ere. Begirada orokor batetik esango nuke goranzko joeran
|
dagoen
hizkuntza komunitatea garela, oztopoak oztopo eta erritmoak erritmo.
|
|
2023
|
|
|
60 hizkuntza gutxitu ordezkatu dituzte aurtengo partaideek eta hor jauzi nabarmena eman du HIGAk. Azken orduan partaideetan egondako galerekin 10 hizkuntza galdu ditugu eta horien ordez dagoeneko ordezkatuta
|
zeuden
hizkuntza komunitateetako partaide europear asko sartu dira. Edonola ere, hizkuntza aniztasun handia egon da aurtengo HIGAn.
|