|
2000
|
|
|
Duela ia 20 urte, 1982ko urrian, Gasteizko" Zapa" kaleko euskaltzale lagun talde bat bildu zen bertso eskola sortzeko asmoz. Asmoa ez zen soilik bertsolaritza lantzea, baizik eta ordura arte nahikoa sakabanatuak
|
zeuden
euskaldunak bildu eta euskara kale taberna plazetara ateratzea. Araba aldean bertsolaritzaz gehien zekienarekin harremanetan jarri ziren, Abel Enbeitarekin.
|
|
|
Orain arte, ofizialki eta publikoki, bat egite hori negoziatzen ari direla besterik ez dute onartu bi enpresek. Ikusteko dago kontzentrazio enpresarial eta elektriko honek Espainiako Estatuan, Europan edota mundu osoan zer nolako ondorioak izango dituen, baina argi
|
dago
euskaldunontzat beste ikuspegi bat ere izango duela. Euskal Ogasunak, bere lurraldean aritzen diren eta egoitza bertan kokatutarik duten enpresen zergak jasotzen dituen neurrian, galera garrantzitsua izango luke Iberdrola desagertu eta elkarte berriaren egoitza Madrilen ezarriko balitz, eta hala izango dela dirudi.
|
|
|
Agerian dagoenez, alde handia
|
dago
EUSKALDUNON EGUNKARIAtik (albisteen hiru laurden Euskal Herriari baitagozkio) EL CORREOra (albisteen erdia diraEuskal Herriarekin lotura dutenak). Baina guztiek, baita Espainiaren batasunaren aldeko jarrera agerian dutenek ere, beren izaera lokala dela medio, Euskal Herriko errealitateaz ari dira neurri handi batean.
|
|
|
Gure izaeraz duda mudatan
|
dagoen
euskaldunak honakoa jakin luke: baldin eta kulturaren izaera bereizlerik balego (eta egon badago) eta komunitatepolitikoak objektu edo errepresentazioen bidez identifikatu edo ordezkatzeko joerabalego (eta hau ere badago), ezin liteke gauzatu fenomeno komunikatibo hau kasupartikular batean honela eta beste kasu partikular batean hala. Kulturaren izaerabereizlea eta komunikazio mekanismoak zerbait izango badira, unibertsalak izangodira, europar kulturaren testuinguruan behinik behin.
|
|
|
Penintsulan zegoen egoera larriaren aurrean, kutsu kultural hori oso kritikatua izan zen ezen, batez ere atzerrian
|
zeuden
euskaldunek (esaterako Estatu Batuetako kolektiboek), aldizkarian eduki ideologikoagoak sartu behar zirela defendatzen baitzuten.
|
|
2001
|
|
|
1945eko apirilean" Gainte de Graves" bataila gogoangarria da II. Munduko Gerrako bataila artean. Bordelen oroitarri bat
|
dago
eskualdunen ohoretan.
|
|
|
Baina kontua da, irakasteko eta ikasteko hainbeste izaki, Europako taldeetan gutxi
|
gaudela
euskaldunok: EBLULek bulegoak Bruselan eta Dublinen dauzka, Mercatorren hiru sailak berriz (legeria, irakaskuntza eta hedabideak) Katalunian, Frisian eta Galesen daude.
|
|
|
Beraz, gure lana ez da bukatzen euskara ikasten dutenean, erabiltzen dutenean baizik.Helburu hori lortzeko, ez da bukaera arte zain egon behar. Aitzitik, gaitasunkomunikatibo partziala lortzen duten neurrian, aurrerapausoak emango ditugu, ikasi duten hori beren ingurune hurbilean praktikara eramateko; eta, era berean, ingurune hurbilean
|
dauden
euskaldunek parte hartu behar dute aktiboki ikaslearenikas prozesuan, berau azkartzeko, eta batez ere, ohitura komunikatiboak sortzeko.Honela ikasteari kulturgintza deitu diogu.
|
|
|
proposatzen da ondoren: 1) Hasieran, Euskal Herriko egoera sozio historikoa eta bertan gertatzen den talde eta hizkuntza etnikoen arteko ukipenadago, talde eta hizkuntza bakoitzak bizitasun etnolinguistiko objektibo erlatiboaduela?, euskal testuinguruan, euskaldun menperatua estatus baxukoa eta gutxiengo taldea izanik; testuinguruak (batez ere, testuinguruan
|
dagoen
euskaldun proportzioa) gizabanakoen hainbat ezaugarritan izango du eragina, besteak beste komunikazio sare sozialean, hautemateetan, jarreretan eta identitatean; 2) Sare sozialeanpertsonarteko eta taldearteko harremanak gertatzen dira eta, horien bitartez, egoerako ezaugarriak barneratzen dira; 3) Barneratze horren ondorioz, gizabanakoekberen hautemateak, usteak, jarrerak eta identitatea garatzen... Prozesu horren ondorioz, portaerak egongo lirateke, eta lan honetan interesgarriak diren hizkuntz portaeraketa, horien artean, hizkuntz aukeraketa.
|
|
|
Arlo horretan kokatuko genituzke jadanik euskaldundirenak baina euskara erabiltzerik ez dutenak edo euskaraz ezin bizi daitezkeenak.Gabezia hori indar handiz sentitzen dutelako uler daiteke askotan entzuten den, euskara ez da galduko ez dakitenek ikasten ez dutelako, baizik dakitenek erabiltzen ez dutelako? (Artze) esaldia hain barneratuta
|
egotea
euskaldunen artean. Halaeta guztiz ere, beste ikuspegi batetik begiratuta, euskara ez erabiltzearen errua ezdagokie euskaldunei, erdaldunei baizik, euskaldunek erdaldunekin egiten dituztenharremanak eta komunikazioak (Alvarez Enparantza Txillardegi eta Isasi Balantzategi, 1994) derrigorrez erdaraz egin behar dituztelako.
|
|
|
Baina, hau bego garbi, bere aldetik zerbait ekarri du eskaintzeko, okerragoaren truk. Ez dadila esku hutsik ager, aski esku hutsik
|
baikaude
euskaldun guztiok.
|
|
|
...iak emateko omen den aldikaria Arkalaz izen aberranteaz bataiatzea, bizkaitar gehienek horrek zer esan nahi duen jakin ez arren, guk hori normalean" alkarregaz" esaten dugulako; bizkaieran euskara batuak ere onartzen duen forma bat dagoenean (ditu eta dauz, zituen eta ebazan, kanta tzen eta kantetan), sistematikoki aldenduena eta dialektalena erabiltzea; Balmasedan, Barakaldon edo Bilbon
|
dauden
euskaldun gehienak de facto euskara ikasitakoak direnean, bertoko berriakEgunkari a n dialektoz eskaintzea, horiek euskara ikasi edo hobetzeko egindako ahalegin guztia kontuan izan gabe; eta guztia ez batua ez bizkaiera behin ere irakurriko ez duten bizkaitar analfabeto hipotetikoen mesederako!
|
|
|
Lehenengo artikuluan Pruden Gartziak (Euskaltzaindiko Azkue Bibliotekako zuzendariak) Lur Entziklopedia Tematikoan argitaratutako Euskal Herria ren Historiaribu ruzko liburukia kritikatzen zuen, besteak beste, bere atalak gaztelaniaz idatzi eta itzuli izan zirelako, zuzenean euskaraz idatzi ordez. Nagusiki unibertsitateko irakasleez osatutako egileen artean (40 bat), ordea,
|
bazegoen
euskaldunik, baina horiek ere lana erdaraz egin zuten, eta gero argitaletxeak itzuli; bestalde, ez dirudi euskaraz zekien historialaririk izan zenik atal horiek berrikusteko, itzulpenean akats nabarmengarri batzuk aurki baitaitezke. PrudenGa rtziaren kezka Lur Argitaletxeak euskarazko sortzelanari muzin egitean zetzan, eta proposatzen zuen irtenbidea, argia:
|
|
|
Egia da euskara sortzeko sena euskaldun askorenganagortu dela eta horietako askokMa rteko euskaraer abil tzen dutela; baina egia da ere harreman guztiz euskaldunetanmu rgildurik
|
dauden
euskaldun petoengan ez dela halakorik gertatzen; hizkuntz pobrezia hori egunerokoan erdaranagusitzen den giroetako euskaldunen (titikoen nahiz berrien) ajea da. Beste adibide bat:
|
|
2002
|
|
|
Nafarroari dagokionez, nik aurrerakada handiagoa espero nuen eremu euskaldunenetan eta Iruñerrian zerbait handiagoa ere bai, baina bietan ematen da egonkortze prozesu bat. Iruñean argi
|
dago
euskaldunak elkartu egiten direla harreman sarea egin ahal izateko, bestela ez legoke erabilerarik ia. Eremu euskaldunetan beste zerbait gertatzen da, eta seguruenik euskaldunek beste trinkotze maila bat dute erdaldun elebakarrekin.
|
|
|
3 Unibertsitatearen lege propioa behar da Euskal Unibertsitatearen SistemaOsatua bideratzeko, finantzazio sistema egokiak sortzeko eta kudeatzekotresnak arautuz. Interesgarria izango litzateke lege horretan Euskal Herrianberton eta kanpoan ere
|
dauden
euskaldunak unibertsitatean euskarazsartzeko bidea izateko Urruneko Euskal Hezkuntzaren Unibertsitatea sortzea eta zabaltzea, sistema integratu batean sor daitezkeen euskal unibertsitateak eta euskal unibertsitarioak lotzeko helburuaz, hezkuntza birtualeanzein presentziazko irakaskuntzan, batez ere ikerkuntza, irakaskuntza etakultura euskaraz bultzatzeko.
|
|
|
Bigarren adibide horretan, hizkuntz normalkuntza saioak abiapuntu sendoagoa eta bikoitza landu luke aurretik. Batetik,
|
dauden
euskaldunekin hiztun komunitatea osatu, horren ondorioz hizkuntzaren erabilera eta prestigioa areagotzea lortu arte. Bestetik, hizkuntz pluraltasunaz eta gutxiengo euskaldunaren eskubideaz erdaldunak eta euskaldunak kontzientziatu.
|
|
|
Urteetan metatutako lan, fo rmazio eta esperientziak egin zuen bideragarria euskarazko prentsa. Hori gabe gaur ez
|
legoke
Euskaldunon Egunkari a-rik; politikariek, gogora dezagun, lagundu barik zaildu egin zuten prozesua. Euskal Unibertsita tea ren auziaantzera ikusten dugu.
|
|
|
Pixkanaka adineko jendea etorriko da unibertsitatera, formazioa eta hezkuntza bizi osoan iraungo duen zerbait izango baita. Baina, hain zuzen ere, uste dut horiek izango liratekeela azkenak euskal unibertsitatera etorrikoliratekeenak, besteak beste gazteen artean
|
daudelako
euskaldun gehienak. Hortaz, ez dut uste horrek bide berririkirekiko lukeenik.
|
|
2003
|
|
|
Eta horrelako galdera asko egiten ditu Salaburuk bere azkeneko lanean, bera bezain kezkatuak
|
dauden
euskaldunak elkarretara bildu eta denen artean erantzun egokiak aurkitzen saia daitezen
|
|
|
1950eko Bruselako Munduko Txapelketan hartu nuen parte, eta han ez zen euskaldunik izan. 1971n ere, Milanen, ez
|
zegoen
euskaldunik. Tira bai, ni.
|
|
|
Esandugunez, JeanEtxeparekBordeleneginzuentopoNietzsche ren ideiakirhetsgalgarriekin, 1894.urtetikaurrera, etanabarmenagertzendira1910eanplazaraturiko Amodioaistorioan, arestianesanbezala.Amodioa delakoaBuruxkakliburuzoragarriarenbaitankaleratuzen.Etxepareren lehenliburuhoribildumabatda, luzeradesberdineko hogeitaseisaiozosotua.Horietarikohogeitabatlehenagotikartikulugisaargitaratuta
|
zeuden
Eskualduna etaEskualdunonaastekarietan, bitartean, etagainerakobostak, tarteanAmodioaetagoragozabalkiroibilidugunAmeriketako orhoitzapenak, ineditoakziren.Nietzsche ren itzala, JurgiKintanareniritziz, hanetahemensumadaitekegainezgainBuruxkakbildumakosaioetan, halanolaaforismoetarakozaletasunean, baina, begienbistakoadaelkarrizketaeraradoanAmodioasaioan.
|
|
|
Baina aski da atalburuak irakurtzea, lanaren xede katoliko militantea ikusteko: . Brahma, Vichnu eta Siba ez dire Yainco?,. Budda ezda yainco?,. Confucius ez da Yainco?... 101 Nalanahi ere lan bitxia da, zeren ikuspegi katoliko batetik arrisku gutxi
|
zegoen
euskaldunak halako erlijio exotiko eta urrunen batean, erortzeko?, eta beraz ez da oso agerikoa lan honen praktikotasuna. Susma daiteke Xahok ekarritako proposamen erlijioso berriei (Ekialdeko erlijioetan oinarrituriko sinkrestismoei) erantzun nahian otu zitzaiola Hiribarreni liburu hau idaztea (adibidez Xahok 1842an argitaratu zuen Philosophie des religions comparées lanari arrapostu emanez).
|
|
|
«errazkeriaren eta gezurren haroa pasea da». Izan ere, «gero eta garbiago
|
dago
euskaldun abertzaleak eta erdaldun regionalistak bereizten dituen arroila». Txillardegiren ustez, euzkoek?
|
|
|
Hastapenean, hamasei urtez Txoko izan zelako, Jérôme izenaz deitzen zutenean harritzen zen, baina astiro Jérôme izatea onartzen zuen. Bihotza goibeltzen zitzaion Txoko erraten zionean jada bulta honetan preso
|
zegoen
euskaldun batek edo besteak.
|
|
|
Manterolaren hitz jarioan" euskaldun" eta" fededun" arteko batasuna etengabea da, eta sarritan erretratatuko du Euskal Herria munduko herririk katolikoena. Adibidez, Gasteizko gotzainak eliztarrei San Pedroren dirua gehitzeko eskatu zienean Aita Santuaren behar ekonomikoak asetzen laguntzeko, Manterola zeharo seguru
|
zegoen
euskaldunek gogotik emango zutela beren dirua horretarako: " No necesita decir mà ¡ s [el obispo de Vitoria] para conmover profundamente e interesar muy al vivo el ardiente sentimiento católico del pueblo euskaro.
|
|
|
XX. mendearen erdialdera arte, gutxienez, argi eta garbi
|
zegoen
euskaldun onak lehenik eta behin fededuna izan behar zuela, edo, zehatzago esatearren: katoliko zorrotza eta eliz  koia.
|
|
|
Baba hori behin eta berriro sortzen denean mina eramangaitza egiten da, aspergarria egiten da. Zapata berrien premian
|
gaude
euskaldunak. Ez dakit asmatuko ote dugun, baina saiatu beharra dago.
|
|
|
Sintomatologia oso da argia. Geure buruari begiratu beharrean
|
gaude
euskaldunok. Otañok argi kantatu zuen:
|
|
|
Gainditzen hasteko lehen lana hautematea da, eta gaur gaurkoz Euskal Herrietako balizko komunitate bakarreko kide batzuek ez dute beste kideen berri; oro har esanda, euskaldunak ez dira existitzen erdaldunentzat, ez komunitate gisa. Beraz, baldin eta arazorik baldin
|
badago
euskaldunentzat, txikien artekorik txikiena izanda ere, neurri zuzentzailerik hartzerik ez dago baldin eta arazoa ikusten ez bada. Orokorrean, gaur eta hemen hautematea erdaldunei dagokien lan bat da, zeren de facto hor gaude, euren kalean bertan, euren etxe atarian.
|
|
|
Eta liburuan ageri dira, xehetasun guztiz, haien azken orduak. Ta rtean
|
badaude
euskaldunak ere. Lekukotasun ikaragarrienak beraienak direla esango nuke.
|
|
|
Arinkeriatan ero rtzeko arriskuan
|
geundeke
euskaldun eta erdaldunen arteko bereizketa hauek interpretazio eredu itxi batean aurkezteko gutiziari men egingo bagenio. Halere, landutako informazioak utzi digun inpresioa ondoko lerrotan azaltzera ausartuko gara.
|
|
2004
|
|
|
Horrela, nahi gabe, beharbada, Estatuaren egitura eta eredua bera auzipean jarri beharrean, aldian aldiko erregimen eredua arbuiatu dugu. Ez dakit behar bezain ohartuak
|
gauden
euskaldunok baina, jokabide horrek, zuzen eta artez ez bada zeharka eta itzulinguruka, Espainiako Estatuaren izaera legitimatu egin duela iruditzen zait. Beraz, predikari gogaikarrien antzera, berriro ere gogorarazi dezadan euskal nazio arazoaren funtsa ez dela Espainian edo Frantzian agintaritzan dagoen erregimen politiko juridikoaren kontua.
|
|
|
Hori guri normala iruditzen zaigu, baina berez ikaragarrizko erabakia da. Nazionalista ez diren erdaldun askok bidali izan dituzte beren haurrak ikastoletara; toleranteak izan dira, eta hori eskertzea
|
dagokigu
euskaldunoi?. 79
|
|
|
Bere arrazoibidea honela zurkaizten digu: . Ez dut uste euskararen egungo auziaren analisian zabarkeria, motibazioa eta kontzientzia bezalako kontzepturik jarri behar direnik (nahikoa kontzientziatua
|
dago
euskalduna, baina...); baizik, sakonago joanez, uste dut arazoaren funtsean hizkuntzaren azpigarapen sintaktikoa559 jarri behar dela, hots hizkuntzaren barne arazo bat, zeinen konponbidetik (hizkuntza garapenetik) berez etorriko baita (etorri behar bada) behar den dinamika?. 560
|
|
|
Baina, tira, era batera edo bestera, onar dezagun Lopez Adanen iritzia: hegemoniaren beharraz oharturik
|
gaudela
euskaldunok, izan nahi duguna izateko horretan. Ez da hori ahuntzaren gauerdiko eztula, bere izaera nazionalaren gaineko auzietan, eskubidea ez ezik, eskumena ere eskutik edukitzea ezinbesteko baitugu euskaldungoaren zorigaitza zorioneko bihurtzeko bidean.
|
|
|
Kontuak kontu, zutik dirau goian esanak: bi hizkuntzetan eratu nahi den gisa horretako antolamendu soziolinguistikoan zer toki
|
dagokio
euskaldunari. Euskaraz bizi nahi duen euskaldunak, bizi nahi ez duena edota ahalegin handirik egiten ez duena ez baitakigu nola izan daitekeen euskaldun, euskaldun izatea ez delako zentzu hertsian euskara jakitea?
|
|
|
–Espazio etnikoak sortu behar ditugu, euskaltasuna biziko duteneko lekuak. Ez
|
dago
euskaldun izaterik isolaturik bizi izanda, besterekin harremanetan eraikitzen da identitate etnikoa, bata bestearekin harremanetan?. Diasporako gazteek ez dute euskal etxera guk nahi beste jotzen, Berria, 2003/7/13.
|
|
|
Agian kaletarrei exotikoak zitezkeen baserritar zintzo, kristau, on, langille, euskaldun huts horiek. Ikuspegi manikeo batetik kaletarrak, hiritarrak eta erdaldunak, gaiztoak, ustelak, ateoak dira, indianoak, Ameriketan
|
egon
euskaldunak txarrenak. Gerrate zibilaren bezperan, ordea, gauzak aldatu ziren gizartezale katolikotasuna edo katolizismo soziala abiatu, erdaldunen ganako aiherra galdu.
|
|
|
geure abendea, gaur, ixendau gura eztodazanak, be tuta dagona, betiko galtzen eta iltzen ba da, zubek zerorrek galdu ta il dozu be; pizten ba da, barriz, ta jagiten ba da zorigeiztoko leiz barreneko betik zo rundun ganerarte, zubek berorrek be, Abadiak, piztu, jagi ta gaizkatu dozube. Zuben eskubetan, ba,
|
dago
euzkeldun abendearen benetako zoruna. Egi au ain ikuskarrija da, edonok dakijala.
|
|
|
Presidente para que éste a la mayor brevedad le dé el curso correspondiente» (124). Baina bigarren puntuan sartuta
|
zegoen
Eskualdun Bil tzarra elkartearena, honen izenaz eta xedeez erabakiak hartzeari zegokiona:
|
|
|
Zer gertatuko litzateke euskal gobernu batek inkesta soziologiko baten bitartez aurkituko balu herritar gehienak sinistuta
|
daudela
euskaldunek ez dituztela eskubideak. Edo erdaldunek baino eskubide gutxiago dituztela?
|
|
2005
|
|
|
25 Hementxe
|
dago
euskaldunon Arbola Santua, gure ohitura eta askatasunen ezaugarri. Aldamenean, juntetxea, Bizkaiko batzar nagusiak, ingurune ezin dotoreagoan, arbola zaharraren ondoan eta museo txiki batetik hurbil.
|
|
|
Azpeitian, 1893an, Adema Zalduby k aurkezten du
|
Gauden
Eskualdun deritzan kantua eta azpi titulua dauka: Laphurtar kantu berriak, Gipuzkoar eta Bizkaitarrek Gernikako Arbolarenak dituzten gisa berekoak.
|
|
|
hamalau aldiz, hamalau bertsoko olerkia baita, errepikatuko dena. Bainan lehenbiziko
|
Gauden
Eskualdun eko zazpigarren bertsoa lehen bertso gtsa agertzen da Azpeitian:
|
|
|
Hauek geografikoki eta historikoki itxirik eta bereizirik dagoen osotasun trinko bat eratzen dute. Pirinioen barruan, egiaz, indartsu eta oso zabalduak egon izan badira ere, nire ustetan, ez
|
dago
euskaldunek, hortik kanpo, agian antzeko paper garrantzitsu bat jokatu dutela esateko aztarna ziurrik. Beraiek zerbaitegatik handiak eta interesgarriak badira, atzera begira, euren nazionalitatearen gainbeheragatik da:
|
|
|
Mendebaldeko Pirinioetatik hasi eta Iruñeko gunea hartuz, Lizarrako eremuetaraino heltzen zen Eneko Aritzaren lurraldea. Mendi, oihan eta zelaietan
|
zeuden
euskaldunak zituen bere menpean. Inguruan, frankoak iparraldetik, musulmanak hegoaldetik eta gainerateko euskaldunak mendebaldetik.
|
|
|
Mendebaldeko Pirinioetatik hasi eta Iruñeko gunea hartuz, Lizarrako eremuetaraino heltzen zen Eneko Aritzaren lurraldea. Mendi, oihan eta zelaietan
|
zeuden
euskaldunak bere menpean zituen. Inguruan, frankoak iparraldetik, musulmanak hegoaldetik eta gainerateko euskaldunak mendebaldetik.
|
|
2006
|
|
|
euskaldun eta euskaltzale ez abertzaleak ugariak, bere esanetan isilik daudela, esparru publikoan eta euskaraz. Eta ez dakit horrekin esparru publikoa hau da, euskarazko komunikabideen multzoa salatu nahi duen, isilik ei
|
dauden
euskaldun/ zale ez euskal abertzaleak salatu nahi dituen edota, finean, esparru publikoan iritziemale d/ gabiltzan euskaldun eta euskal abertzaleak dituen bere kritiken helburu.
|
|
|
G. KNÖRR. Beroaldi uneetan, bateren batek Katalunian esan izan du ea ETAren beharra ote
|
dagoen
euskaldunei eman dieten hori katalanek ere lor dezaten. Baina orokorrean ez dut uste jendeak horrela pentsatzen duenik.
|
|
|
Baina hor ere gauzak ez dira hain zuri eta beltz. Informazioaren gizartean beste mila modu
|
daude
euskaldun azaltzeko: geure izatea dugu, geure hizkuntza, geure hezkuntza sistema...
|
|
|
Hainbatek ez, baina gero eta gehiagok izan ohi ditugu buruan gisa honetako galderak: prestatuak ote
|
daude
euskaldunak Euskal Herrian bertakotzat hartzeko, duela urte batzuk Pragan, espainol batzuk, haserre, turismo lekuetan espainolez ez zekitela-eta; ez omen zeuden prestaturik!, Espainoltzat joko gaituzte?
|
|
|
Argi
|
dago
euskaldunak gero eta gehiago kexatzen garela. Are gehiago, gure desadostasunak salatzeko gero eta gehiago mugitzen gara.
|
|
|
Horrek esan nahi du euskaldun kopurua handitzen eta barreiatzen ari den moduan, merkatua ez dela handitzen ari, txikitzen ari da, eta gero eta gehiago behar dituzu laguntzak iraun ahal izateko. Lehia ikaragarria da, lehen esan bezala ez
|
dagoelako
euskaldun mundu bat non zu euskal produktuekin alderatzen zaren, produktu unibertsalekin ari zara une oro lehiatzen. Salvat, Planeta, Alfaguara, Bisbal eta Madonnarekin, guzti horiekin neurri berean, denda berean.
|
|
|
Gure aztergaiari berriro helduz, hizkuntza gutxiagotuaren berreskurapenerako, lehenik eta behin berritze demo grafikoaren berezko indarrak euskararen alde jarri behar dira. Neurri batean hori bideratuta dago, gazteengan
|
baitago
euskaldun kopururik zabalena eta, aldi berean, proportziorik handiena. Hala ere ez dugu uste nahikoa denik.
|
|
|
Euskaldun izaera gatazkatsua zela esan dugu lehen. Ez
|
zeuden
euskaldun izatekomodu asko orduan. Ironiaz heltzen dio gaiari Mirandek 50eko hamarkadan...Euskaldun izateko modu bakarra ez, aukera berriak ari ziren sortzen.
|
|
|
Pasa den ostegunean, azaroak 9, batu ziren dozenaka lagun (argazkian haietako batzuk) Algortako Aldai patronatuan aurkezpenak egin, azalpenak eman eta ikasturte berria ospatzeko, bertso batzuk entzuten, mokadua jaten eta zintzurra bustitzen. Dagoeneko, Berbalagunek zein mintza taldeetan ez
|
dagoen
euskaldun orok kurtso hasiera indartsua daukate. Bihar bertan, azaroak 16," Euskal Herria bizikletaz:
|
|
2007
|
|
|
Hemen, dagoeneko ikasi dute; Irlandan, ikasten hogei urte kosta zen lezioa. Eta lezio hori zera da, nahiz eta autodeterminazioa galdetu, hemengo gatazkan ez
|
daudela
euskaldunak bakarrik, espainolak ere badaudela, eta horiek ere badituztela beraien eskubideak, euskaldunek bezalaxe, eta hitz eginda hartutako erabakiek bien eskubideak bete behar dituztela. Abertzale denek onartzen dute hori, eta hori meritu handia da.
|
|
|
F. AOIZ. Nafarroan baztertuta
|
dagoena
euskalduna da, hori da egi nagusia, eta hori gertatzen da Nafarroako Foru Hobekuntzaren Legea salbuespeneko legedian oinarritzen delako. Foru Hobekuntzak bere burua autonomia estatutu gisa ukatzen du, eta Espainiako legedian ere estatutu gisa atzeko atetik onartua izan zen, hain zuzen ere gizartearen onarpenik gabe aurrera atera ahal izateko... eta Euskararen Legea ere salbuespeneko legea da.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailean Labaien zegoen eta euskal zinema hedatzeko gogo handia zegoen, filmen kostuaren %25eko diru-laguntzak ezarri ziren. Madrilen
|
zeuden
euskaldun asko bueltatu ziren hemen lan egiteko. Euskal zinemaren urrezko garaia izan zelakoan nago, euskal zinema berriaz hitz egiten hasi zen...
|
|
|
Bi gutxienik eta hamar gehienez. Bi besterik ez
|
balego
euskaldunen proportzioak %20 doi doi jotzen du. Euskaldunak %20 izatea eta kaleko erabilera %10raino iristea ez da bat ere datu txarra.
|
|
|
Txillardegiren eredu matematikoari jarraituz behatutako erabileratasari (%14, 2)
|
legokiokeen
euskaldunen proportzioa %44, 7koa kalkulatu dugu. Argi dago, beraz, Euskal Herriko gizartea linguistikoki anisotropiakoa dela.
|
|
|
Taula horretan, hasieran EKBek eta ondoren Klusterrak egindako erabileraren neurketaz gainera euskaldunen proportzioak, behatutako erabilera tasei
|
zegozkiekeen
euskaldunen proportzioak eta euskaldunen proportzioen arteko ratioa (koefizientea) ipini ditugu. Ikus daitekeenez behatutako erabilera tasak, kasu guztietan, euskaldun proportzio handiagokoei dagozkie.
|
|
|
Datu hau oso ikusgarria iduritu zait. Egia da esaterako hain zuzen ere beste herrialdeetatik heldu den jende hori askotan kalean errazago ikusten dela etxean telebistari so
|
dagoen
euskalduna baino, baina ziurrenera poltsikuko soziologia egiten hasteko arriskuan erortzen ari naiz eta jarrai dezadan beste alde batetik.
|
|
|
Dana ezin da sartu, ez. Jantzi polarra eta trekking eko zapatilak be erosi behar izan dodaz; horreek barik
|
dagoan
euskaldun bakarretakoa izango naz!
|
|
|
Horrela, harremanetan jarraitu zuen Alemaniako Karl Buda intelektualarekin eta Werner Bestekin661 (Best SSekoa bilakatu zen Bigarren Mundu Gerran eta garrantzizko kargua izan zuen Frantziako Administrazio Militarrean). Alemanekiko harreman horiez balia tu ei zen Goyheneche Frantzian bizi ziren Hegoaldeko errefuxiatuei laguntza eskaintzeko, baita Alemanian preso
|
zeuden
euskaldunei laguntza eskaintzeko ere662 Baina 1944an Frantzia alemaniarrengandik libre geratu zenean, gobernu frantziarrak Goyhenecheri leporatu zion etsai alemaniarrekin harremanetan egon izana. Hil arteko bortxazko lanetara zigortu zuten 1946an, libre utzi bazuten ere 1947an, Uztaritzera itzuliz 1948an.
|
|
|
Bestetik ongi dakigu beti erresistentzian jardun behar honek zer nolako neke eta oinaze klaseak dakarzkigun. Ongi frogaturik
|
gaude
euskaldunok, azken gerrateaz aparte, ondoko urte multzo guztiotan zehar. Gure herriaren arazo politikoa daukagu euskaldunok konpondu behar gorrian, lana, etxebizitzak, euskara eta beste, bazterrera utzi gabe.
|
|
|
Gerra nazionalak XIX. mendean hasi ziren. 1512an bi aldeetan
|
zeuden
euskaldunak eta bietan erdaldunak. Independentziaren galeran gutxienez hiru kontu nahasi ziren.
|
|
|
Modu berean aitortzekoa da —aurrekoa zehaztuz— hirugarren atal honetan euskara ren perspektibatik kontsideratuko dugula bereziki euskal hezkuntza: hizkuntzaz hitz egitea hizkuntzez hitz egitea da, eta, gure kasuan, hizkuntz errealitateak —lehen unean bederen— normalizatzeke
|
dagoen
euskaldunon hizkuntzaren izena darama. Horrela, bada, propioki gurea bakarrik den arazo horri erreparatzea da gure nahia, eta ez" etorkinen hizkuntzek" edota" nazioarteko hizkuntzek" hezkuntzan orokorrean —eta gurean ere bai— sortutako problematika aztertzea.
|
|
2008
|
|
|
Nolako tenplean
|
dauden
euskaldun batzuk…
|
|
|
Nahiz eta hiru taldeetan Euskal Herriko jokalariak dauden, egia da Osasunan ez
|
dagoela
euskaldun giro handirik Eibarrekin eta Athleticekin alderatuz gero, baina nafar giroa dago.
|
|
|
Erotuta
|
daude
euskaldun hauek! Ez, pentsatzen dut arraro xamarra egingo zaiola...
|
|
|
Adierazpena erraza da: Gipuzkoan
|
daude
euskaldunen %40 Bizkaian 45 ziberkomunikabide agertzen dira (17 Bilbon). Araba da euskarazko ziberkomunikabide gutxien dituena:
|
|
|
Baina, halaber, oso interesgarria da kontsumitzaileak hedabidez hedabide ikertzea zeren modu horretan ikus baikenezake nukleo horretan, kontsumitzaile handiak eta ertainak kontuan hartuz, ezaugarri ezberdinak dituzten azpimultzoak daudela eta hedabide bakoitzak horietako azpimultzo bakoitzera eraginkortasun handiagoz iristeko balio duela. Nukleoan
|
dauden
euskaldunei begiratzen badiegu, ikus dezakegu ezaugarri ezberdinak dituztela. Eta euskal hedabideek zein euskaldun mota elikatzen dituzten aztertzen badugu, antzeman daiteke hedabide bakoitzak euskaldun mota ezberdinak elikatzeko joera bereiziak dituztela.
|
|
|
euskaldunen kopuruaz gain kontuan hartu litzateke euskararen ezagutzaren kalitatea; ondoriozta genezake ezagutzaren kalitate eskasagoa dutenek euskal hedabideak kontsumitzeko joera txikiagoa dutela. Beraz, herrialde bakoitzean
|
dagoen
euskaldun kopuruari buruzko emaitzak kontuan hartzen ditugunean ezinbestekoa litzateke euskaldun motak euskararen ezagutza mailaren arabera bereiztea.
|
|
|
Uste sendoa dut gainera euskararekin gertatzen ari zaigun guztiak zerikusi zuzena duela hizkuntza kontzeptu murrizgarri horrekin. Etsi etsia
|
bainago
euskaldunok eta bereziki abertzaleok egin behar genukeen aurreneko lana hizkuntza definizio hori iraultzea dela. Horretarako, noski, hizkuntzari berez dagozkion lekua eta eragina aitortu behar genizkioke bere luze zabal guztian:
|
|
|
Inporta duena da antagonikoak izan direla eta egungo egunean oraindik halaxe direla gertatutako guztiaren ispiluan. Eta antagonikoak izan direlako
|
gaudela
euskaldunok gauden hondamendian hondoratuta. Eta azken xehetasun bat, izaera antagonikoaz den bezainbatean:
|
|
|
Eta horren antze ko adibideak, tamalez, ugariak dira. Aipatutako hiztegi horiek erabiltzeko orduan, garbi
|
dago
euskaldunen euskara dela problema nagusi, ez euskara bera. Euskaldun gehienok, ondotxo dakigu zergatik, ez dakite euskaraz, finlandiarrek finlandieraz dakiten moduan edo islandiarrek islandieraz dakiten mailan.
|
|
|
Eskualdun Gazteriaren egutegia erakundea bera baino lehenagokoa zela uste izan dutenak, beraz, ez dabiltza guztiz oker: lehenagotik zen, baina Narbaitzek aterea, eta, esan bezala, 1958tik hona
|
dago
Eskualdun Gazteriaren eskuetan.
|
|
|
17 Era honetako hitz jokoen bidean, bada gure artean literatur tradizio luze bat, gutxi enez Lazarraga arabarraren garaian ere praktikatua, bertsoak erdi euskaraz eta erdi gaztela niaz taiutzeko, sagarra manzana, > ikatza carbón... edo Cuando> > a> Ochandiano> andra> Mari> egunean... > ezagunetan garbi ageria. Horien bidetik, eta, batera, esaten zitzaionarekin entzulea nahasteko asmo berberarekin, bazen txantxa xelebre bat duela berrogei bat urte Burgosen soldadutza egitera beharturik
|
geunden
euskaldun soldaduen artean, erdaldunei
|
|
|
Gauzak ho rrelaxe dira eta, frantsesez edo ingelesez, hurrenez hurren, bois> eta wood> berbek berdin berdin gure baso>/ > oihan, > zur> eta egur> hitzen balioa ukan deza kete39 Kasu guztiotan, balio biko edo anitzeko hitz horiek preseski zer adie razten duten, testuinguruak argitzen digu. Horrela, batetik akerraren> adar> okerrak> eta, bestetik, haritzaren> adar> okerrak> diogunean, ez
|
dago
euskaldunik noiz zer diogun ongi konprenitzen ez duenik.
|
|
|
Gauza bijak, geuk lendik argi dakusguna ta «Academia»k agintzen dauskuna, bata bestiaren onduan ipiñiko doguz alik garbijen eta ziatzen, begira
|
dagozan
euzkeldunak eurenez, eurentzako erabagi dagijen.
|
|
|
Baina trantsizioa atzeratu arren, ez zuen epe luzera frantses nazionalizazioari aurre egiteko eredurik eskaintzen. Egon
|
bazeuden
Eskualdunaren inguruan euskal letrak maila jasora eraman nahi zituzten idazleak (Broussain, Etxepare, etab.). Baina aldizkaria ez zuten beraiek kontrolatu baizik asmo apalagoko euskaltzale tradizionalistek. Horregatik Eskualdunak frantses nazio ideia (bertsio katolikoerregionalistan) sustatu zuen.
|
|
|
Epaiaren zain
|
dauden
Euskaldunon Egunkaria ko auzipetuei elkartasuna adierazi die Arteagak, baina argi utzi du ebazpenari begira ezkorra dela« Egin eta Egin Irratiaren inputatuak gogor zigortu dituzte sasi epaiketa luze baten ondoren, eta gauzak nola joan diren ikusita, ezin da ezer onik espero». Eredu gisa, tortura salaketak aipatu ditu.
|
|
|
Programak ez zuen hori azaldu, baizik eta morboa bilatu nahi zen. Testuingurutik kanpo
|
zegoen
euskaldun madarikatuak! esaldia.
|
|
|
Garai hartan bai, arropei erreparatuta
|
bazegoen
euskalduna zein zen jakiterik, baina, gaur egun, hau ezinezkoa da. Gaur egun, pertsona bat euskalduna den ala ez jakiteko entzun egin behar da.
|
|
|
Batzuen ikuspegitik, badirudi borrokatzera kondenatuta
|
gaudela
euskaldun izateko. Barrutiak, aldiz, ezetz uste du.
|
|
|
Xabier Aierdik azaltzen duenez12, etorkin gehienak euskararen dentsitate tasa txikiko eremuetan kokatzen dira (%38, 8 Bilbo Handian dago erroldatuta, %18, 4 Arabako Lautadan eta %15 Donostialdean). Lau etorkinetik hiru hiriburuen eskualdean bizi dira eta eskualde horietan ez
|
dago
euskaldun nahiko etorkinak euskarara inkorporatzeko. Aierdiren hitzetan:
|
|
2009
|
|
|
Bera da lehen bost tokietan Caja Rural taldearen hegemonia hausten duen txirrindulari bakarra.Beste hainbeste esan daiteke emakumeetan Bizkaia Durango taldeko Cristina Alcaldegatik ere. Bigarren
|
dago
Euskaldun Sarian Ane Santesteban liderraengandik puntu bira.
|
|
|
Ni, dena dela, eta ez naiz zuei buruz ari, jakina, kokoteraino
|
nago
euskaldun gisa nola bizi behar dudan agintzen didatenez. Akaso modu bakarra ote dago euskaldun bizitzeko?
|
|
|
Ni, dena dela, eta ez naiz zuei buruz ari, jakina, kokoteraino nago euskaldun gisa nola bizi behar dudan agintzen didatenez. Akaso modu bakarra ote
|
dago
euskaldun bizitzeko. Badu zentzurik independentziaren alde beste belaunaldi bat xahutzea gobernuei sinbologiaren eta zigorren ezarpenaren kudeatzea baino ez zaienean gelditzen?
|
|
|
2)" Euskal Herriaren hasieran EUSKARA zegoen Herriaren eratzaile; geroztik Euskarak eman dio izena Herri honi; eta herritarron arteko ezberdintasun, gatazka, kontradikzio eta guzti, Euskarak batzen gaituela aitortu ohi dugu sarritan. Ez dugu uste, ordea, Euskara Euskal Herri eta gizarte historikoaz haraindiko ezer denik; alderantziz geure historia egunerokoan egiaztatu beharrean
|
gaude
euskaldunon bateratzailea dugula euskara, geure Herriaren desintegrazioari uko eginez".
|
|
|
Bilana iluna da Iparraldeko euskararentzat. Euskaldun elebakarrak eta elebidunak jendetzaren %29 ziren 1991an, gaur egun ez
|
dago
euskaldun elebakarrik eta elebidun eragileak jendetzaren laurdenera ez dira heltzen. Hamabost urtez 9.200 elebidun eragilen galtze lazgarria gertatu da.
|
|
|
Etxean bizi direnek eta etxekoentzat konfiantza osoa merezi dutenek osatzen dute. Ez
|
dago
euskaldunarengandik zu etxeko lez zara entzutea baino berba ederragorik.
|
|
|
Baserri etxearen ezaugarri nagusia funtzionala izatea zen, babeslekua izatea zuen lehenengo egitekoa. Ez dezagun ahaztu antzinako foruetan galarazita
|
zegoela
euskalduna bere etxetik indarrez ateratzea edo eta euskaldunaren etxera armekin hurreratzea.
|
|
|
Eguraldia izango dugu hizpide nagusi igande honetako Errazu saioan. Argi
|
dago
euskaldunontzat eguraldiak berebiziko garrantzia duela, esnatu eta kalera ateratzerakoan zer jantzi behar dugun jakitea ezinbestekoa bihurtu da jende askorentzat. Iban Garate aurkezlea ere lan horretan jarriko da:
|
|
|
Hori dela eta, zu eta zure gurasoak gonbidatuta
|
zaudete
Euskalduna Jauregianeskainiko den emanaldian parte hartzera!!
|
|
|
Planetan barrena barreiaturik
|
dauden
euskaldunen lekukotasuna jasotzen duen formatua berreskuratu nahi du Euskal Telebistak Mondo Difficile saioaren bitartez. Haatik, asmoa ez da euskal diasporaren erretratu kostunbrista egitea, Euskaditik kanpo bizi diren euskaldunen esperientziak, gaur egungoak eta urbanoak marraztuko ditu tarte honek.
|
|
|
Liburua lortzeko bidea aztertu nahiko nuke, eta gero begiratu nola egin genezakeen itzultzeko, baldin eta axola ez bazaizu. Tamalez, gure taldean ez
|
dago
euskaldunik.
|
|
|
1892an, 1893an (Azpeitian sariakematen izanzenAbbadiarekinbatera, eta hanagertarazizuen?
|
Gauden
eskualdun, ospetsua) eta1894anbederen; azken urte horretan eta hurrengo bietan Madalen Larralde sujeta ezarri zuen Abbadiak, 1789koIraultzakmartirieginomenzuenneskatxarenistoriomani pulatua.
|