|
2017
|
|
|
Bat batean, ezusteko zerbait gertatu zen. Emazteak, senarraren ondoan zegoena eta adeitasun irribarretsuaz jarraitu zuena
|
gure
solasaldia, bi eskuak altxatu eta ezezko keinua egin zuen buruaz, eta nik ez nuen ezer ulertu. Orduan, senarrarengana urreratu eta eskuak jarri zizkion leunki sorbalda gainean.
|
|
|
Horrelakoxeak gara bildumagileak: dena
|
guretzat
eta deus ez besteentzat!
|
|
|
litzaizuke
|
gure
alaba Annemariek jasoko bazintu gurera etorri baino lehen. Hobe da... hainbat arrazoi tarteko...
|
|
|
litzaizuke gure alaba Annemariek jasoko bazintu
|
gurera
etorri baino lehen. Hobe da... hainbat arrazoi tarteko...
|
|
|
Amak bidali nau zu ikustera... gertatutakoa kontatu dit... eta mesede handi bat eskatu nahi dizuegu...
|
gure
aita ikusten joan baino lehen... azaldu nahi dizuegu... Aitak nahiko du, normala den moduan, bere bilduma erakutsi... baina, bilduma... bilduma... ez dago osorik... zenbait pieza falta dira... egia esan, pieza asko falta dira.
|
|
|
Egunero ikuskatzen du... hobeto esanda, ez du ikusten, dagoeneko ez baitu ezer ikusten, baina arratsero ateratzen ditu karpeta guztiak eta laminak ukitzen ditu, bata bestearen atzean eta beti ordena berean, buruz baitaki aspalditik zelan sailkatuta dauden... Hori besterik ez zaio axola gaur egun, eta nik egunkariek enkanteei buruz esaten dutena irakurri behar izaten diot, eta prezioek zenbat eta gorago egin, bera zoriontsuago da... zeren... hauxe da larriena, aitak ez daki ezer
|
gure
garaiko prezioez... ez daki dena galdu dugula eta bere pentsioaz hilean bi egun baino ezin gaitezkeela bizi... Gainera, nire ahizparen senarra frontean hil zuten, eta ahizpak lau ume hazi behar ditu...
|
|
|
Gainera, nire ahizparen senarra frontean hil zuten, eta ahizpak lau ume hazi behar ditu... Baina
|
gure
aitak ezer ez daki gure arazo materialez. Hasieran dirua aurrezten hasi ginen, geroz eta gehiago, baina alperrik zen.
|
|
|
Gainera, nire ahizparen senarra frontean hil zuten, eta ahizpak lau ume hazi behar ditu... Baina gure aitak ezer ez daki
|
gure
arazo materialez. Hasieran dirua aurrezten hasi ginen, geroz eta gehiago, baina alperrik zen.
|
|
|
Saiatu ginen enkanteetara joaten, baina han ere iruzur egin ziguten, nahiz eta prezioak ikaragarriak izan... Milioiak heltzen zirenerako
|
gure
eskuetara, balio gabeko paperak bilakatuak ziren. Honela, apurka apurka, desagertuz zihoazen bildumako piezarik ederrenak.
|
|
|
Honela, apurka apurka, desagertuz zihoazen bildumako piezarik ederrenak. Aparteko piezak baino ez genituen salbuetsi, bizimodu oinarrizkoena segurtatze aldera, eta
|
gure
aitak ezer ere ez zekien.
|
|
|
Ukitzen eta zenbatzen dituenean (buruz daki zein ordenetan dauden) pozarren jartzen da, begiak zabalik ikusten zituenean bezainbeste. Hiri txiki honetako inori ez lioke
|
gure
aitak bere altxorrak erakutsiko, ez baiteritze aski duin ikusten horretarako... eta horren sutsuki maite ditu bere laminak ezen bihotza hautsiko litzaioke jakingo balu dagoeneko desagertuak direla bere eskuetatik. Dresdeneko grabatuen bildumako zuzendari zaharra hil zenetik, eta igaro dira urte batzuk ordudanik, zu zara bere bilduma ikusteko ohorea duen lehena...
|
|
|
... horrexegatik eskatzen dizugu... ez gaitzazula zorigaiztoko egin, ez aita ez
|
gu
... Ez hondatu bere azken ilusioa...
|
|
|
Aurrera! itsuek oi duten belarri finaz baliatuko zen eskaileran gorako
|
gure
pasuak entzuteko.
|
|
|
Hala ere, hori baino gehiago neraman: garai latz eta triste hauetan bizipoza sentitu nuen berriro ere, izpirituak transferitu eta
|
gure
garaiko gizon emakumeek aspaldi ahaztu bide duten artelanetan ardaztutako estasi moduko bat. Eta debozioa sentitu nuen (ezin dut beste era batean adierazi), nahiz eta aldi berean lotsatu egiten nintzen, zergatik ez banekien ere.
|
|
|
Ez dut inoiz irudi hau ahaztuko: Ile urdindun zaharraren aurpegi zoriontsua han goian, leihoan, kaleko gizaki haserretu, grinatu eta lanpetuen gainetik hegaldatzen; delirio onbera baten laino zuriak
|
gure
mundu erreal eta nardagarritik gozo gozo aldentzen zuela. Eta aspaldiko esaldi zaharra eta zehatza etorri zitzaidan burura (uste dut Goetherena dela):
|
|
|
Hain zen ona
|
gure
neskatoa, ezen mundu guztia zuen lagun, eta honela, azkenean, bere izaeraren goresle ziren hainbat zerbitzarik zezen basati baten atzaparretatik askatzea erdietsi zuten.
|
|
|
Hara joan aurretik, begiak malkoz beteta zituela, izebei zin egin zien, ez zuela Printze onberaren lorerik hartuko, eta halaxe, hitza gordetzeko asmoa zuen. Baina lorerik ez zegoenez,
|
gure
neskatoa barregarri gelditu zen."
|
|
|
Dresden hiria igaro eta bi geltoki geroago gizon nagusi bat igo zen
|
gure
konpartimentura. Agur adeitsua egin eta, begiak goratuz, burua makurtu zuen niri begira, aspaldiko adiskidea balitz bezala.
|
|
|
Eurengatik balitz, alkandoraren bikiak eta idazmahaiko kriseilua ere erosiko lizkidakete. Geroz eta zailagoa da merkantzia berri bat aurkitzea (barkatu espresio hau erabiltzea
|
guretzat
horren sakratuak diren objektuak izendatzeko), baina kasta higuingarri honentzat inkunable veneziar miresgarri bat dolarrak irabazteko bilgarri xinple bat baino ez da, eta Guercino ren marrazki autografo bat ehun liberako pare bat billeteren inkarnazioa.
|
|
|
aspaldiko erosle gehienek enkanteetan saldu behar izan zituzten euren jabetzak; beste asko hilda zeuden, eta bizirik zirautenengandik ezer gutxi espero zitekeen. Baina, halako baten,
|
gure
bezero zaharrenaren eskutitz mordoa aurkitu nuen. Ahaztua nuen bezero hau, izan ere, gerra hasi zenetik hona, 1914an, ez zigun inongo mandaturik edota galderarik egin.
|
|
|
Eskutitzok harrigarria bada ere duela hirurogei urte bidaliak ziren. Bezero honek jeneroa erosi zien nire aitari eta baita aitonari ere, baina bildumagile lanetan neramatzan hogeita hamazazpi urteetan, oroimenak huts egiten ez badit behintzat, ez zuen sekula
|
gure
denda zapaldu. Itxura baten, gizon eszentrikoa zen, antigoalekoa eta originala, Mendel edo Spitzweg en koadro batetik ateratako alemaniar horietako bat, probintzietako hiri txikietan, gaur egun ere, nonahi aurkitu daitekeen ale bakan arraro bat.
|
|
|
Duela hirurogei urte egin zituen enkarguei begira nengoela, hauetako batzuk zilarrezko diruarekin kontabilizatuak, jabetu nintzen probintziano txiki honek, xilografia aleman ederrenenak merke asko eta zarata handirik egin gabe eskuratu zitezkeen sasoian, kobrezko grabatuen bilduma eder bat zuela, zorri aberatsen bilduma arranditsuen inbidiarik ez zuena.
|
Guri
bakarrik mende erdian zehar erosi zigunak balio ikaragarria zuen, eta pentsatzekoa da eskuraketa gehiago egingo zituela beste zenbait enkante eta antikuarioetan. 1914az geroztik ez genuen bere enkargurik jaso, baina jakin banekien tamaina horretako bilduma bat nekez saldu zitekeela hautsak harrotu barik; hortaz, pertsonai kurioso horrek bizirik behar du egon edo bilduma bere oinordekoen esku dago.
|
|
|
gainera, seguru haizea ere gatibatu nahian dabilela.
|
Gurea
ezinezkoa da, bera hortxe beti, kieto, eta ni ibili zale".
|
|
|
esan zuen irribarretsu. Benetan, miraria da Berlingo jaun handi mandi bat bidean galdu eta
|
gure
herrixkara heldu izana... Baina kontuz ibili behar da arte merkatari batek trena hartzen duenean...
|
|
|
Bai, badakit zergatik zatozen nigana... Negozioek okerrera egin dute
|
gure
Alemania gaixo eta errukarri honetan, dagoeneko ez dago eroslerik, eta orduan, jaun handi mandiak aspaldiko bezeroez oroitzen dira eta bisitak egiten dizkiete... Nolanahi ere, nirekin ez zaude suerteko; gu, pentsiodun dohakabeok, pozarren gara ogi koxkor bat dugunean ahora eramateko.
|
|
|
Negozioek okerrera egin dute gure Alemania gaixo eta errukarri honetan, dagoeneko ez dago eroslerik, eta orduan, jaun handi mandiak aspaldiko bezeroez oroitzen dira eta bisitak egiten dizkiete... Nolanahi ere, nirekin ez zaude suerteko;
|
gu
, pentsiodun dohakabeok, pozarren gara ogi koxkor bat dugunean ahora eramateko. Ezinezkoa zaigu zuen prezio ikaragarri horiekin lehiatzea...
|
|
|
Gaizki ulertu zidala esan nion, ez nintzaiola ezer saltzera etorri, kasualitatez heldu nintzela auzora eta ez nuela aukera galdu nahi berari bisitaldi bat egiteko, kontuan izanda, bidenabar,
|
gure
etxearen bezeroa izan zela makina bat urtez eta, gainera, Alemaniako bildumagile gailenetakoa ere bazela. Azken hitz hauek esateaz batera," Alemaniako bildumagile gailenetakoa", aldaketa arraroa sumatu nuen agurearen bisajean.
|
|
|
Dena den, bide bakarra dugu aurre egiteko. Bi aukera daude; edo beraiek, edo
|
gu
. Baina, harro nago neure buruarekin.
|
|
|
Baina hala ere, gorantz begiratu eta ez dut helmugarik bistaratzen. Ez dakigu ziur
|
gure
metara noizbait iritsiko garen, ez dakigu meta hori existitzen den ere. Hamar pausu eman ditugu.
|
|
|
Horietatik lau gibelera eta bat zulora. Zulora jausten garen bakoitzean
|
gutariko
batek ordaintzen du gu guztion zorra, gaur bera izan da, bihar ni izan naiteke, eta etzi zu. Benetan merezi ote du horrela sufritzeak?
|
|
|
Horietatik lau gibelera eta bat zulora. Zulora jausten garen bakoitzean gutariko batek ordaintzen du
|
gu
guztion zorra, gaur bera izan da, bihar ni izan naiteke, eta etzi zu. Benetan merezi ote du horrela sufritzeak?
|
|
|
Han landatu gintuzten eta han bizi ginen
|
gu
, lasai, gure patua zein zen jakin gabe etengabe hazten eta hazten. Landatu gintuztenean asko ez ginen metro erdira ere heltzen, eta orain berriz batzuk bi metrora ere heltzen dira.
|
|
|
Han landatu gintuzten eta han bizi ginen gu, lasai,
|
gure
patua zein zen jakin gabe etengabe hazten eta hazten. Landatu gintuztenean asko ez ginen metro erdira ere heltzen, eta orain berriz batzuk bi metrora ere heltzen dira.
|
|
|
Udazkenarekin batera heldu zen zurrumurrua. Ahoz aho zabaldu zen pinu guztietatik,
|
gu
ere gure artean komunikatu egiten garelako. Ez dugu ahorik, baina zuek, gizakiok, entzun ezin dituzuen soinu asko egiten ditugu.
|
|
|
Udazkenarekin batera heldu zen zurrumurrua. Ahoz aho zabaldu zen pinu guztietatik, gu ere
|
gure artean
komunikatu egiten garelako. Ez dugu ahorik, baina zuek, gizakiok, entzun ezin dituzuen soinu asko egiten ditugu.
|
|
|
Hasieran ez zuen inork sinisten, inork ez baitzuen ezer ikusi, entzun bakarrik. Nola izan zitekeen,
|
guri
bizia eman ziguten gizon berberek, lurrean zuloa egin eta landatu gintuztenek, basakeria hori egitea?
|
|
|
Pare bat hilabete igaro zen pinudia akabatu zutenetik, gizonak berriro itzuli zirenean. Kamioiz ere etorri ziren eta
|
gure
amaiera zela pentsatu genuen, baina ez zen horrela izan, beste mendi batera joan ziren eta milaka zulo egin ondoren pinuak birlandatzen hasi ziren. Kamioitik atera zituzten, milaka zuhaitz txiki jarri zituzten, itxaropena berritu zitzaigun, ondorengo hauek sustraiak bota eta han finkatuko zirelakoan, baina laster ulertu genuen, beraien momentua ere helduko zela, gure bila etorri zirenean.
|
|
|
Kamioiz ere etorri ziren eta gure amaiera zela pentsatu genuen, baina ez zen horrela izan, beste mendi batera joan ziren eta milaka zulo egin ondoren pinuak birlandatzen hasi ziren. Kamioitik atera zituzten, milaka zuhaitz txiki jarri zituzten, itxaropena berritu zitzaigun, ondorengo hauek sustraiak bota eta han finkatuko zirelakoan, baina laster ulertu genuen, beraien momentua ere helduko zela,
|
gure
bila etorri zirenean.
|
|
|
3
|
Gure
ordua
|
|
|
Ez zuten asko hitz egin. Gizonak ordaindu,
|
gugana
hurbildu eta goitik behera begiratu ondoren lepoan hartu eta bere kotxera eraman ninduen. Atzeko atea zabaldu eta han utzi ninduen beste bidaia bat egiteko prest.
|
|
|
Iluntzen hasia zen
|
gure
ondoan kamioi txiki bat gelditu zenean. Gizon handi bat irten zen barrutik, enborretik hartu eta atzeko aldera bota gintuen.
|
|
|
Gizon handi bat irten zen barrutik, enborretik hartu eta atzeko aldera bota gintuen. Han
|
gu
bezalako pinu asko zeuden, batzuk siku siku eginda, beste batzuk ez hainbeste. Bakoitzak bere istorioa zuen; ondokoak kontatzen zidan bera dendan egon zela denbora guztian, ez zuela inork erosi eta azkenean bota egin zutela, beste batek umeak su eman ziola eta horrelako gauzak.
|
|
|
Hurrengo goizean, gizonak lantegian agertzearekin batera heldu zen
|
gure
amaiera. Makina txikitzaile batera botatzen zituzten gauza guztiak.
|
|
|
Gaur egun gizakien menpe bizi gara. Beraiek erabakitzen dute non eta noiz landatu eta noiz moztuko gaituzten, eta ondoren
|
gurekin
zer egin, gabonetako apaingarri gisa erabili edo txikitu eta txotx bihurtu.
|
|
|
Eta Moërgell enpresaren mundua, errauts bihurtzen ari zen momentu berean gauzak nola diren, amets ederren bat egiten ariko zen
|
gure
Dubio, zeinetan berak hainbeste laket zituen errepideetako klubetako dama ederrak erdi biluzik agertuko ziren, seguru aski; azpiko antena piztuta baitzekarren.
|
|
|
|
Guk
ere alde egin diagu ezta, galdetu zuen Tomasek baiezko erantzun baten esperantzan.
|
|
|
Euskara da
|
gure
territorio libre bakarra
|
|
|
Egunero, orduro, minutoro, segundoro gorpuak hilik ikusten ditut nire aurrean, begiratzen dudan alde guztietan. Gero, gorpuz beteriko pilo handietan, erre egiten dituzte guztiak
|
gure aurrean
. Ezin dut gehiago.
|
|
|
Ez dakit zer egin, egoera pentsatzen nuena baino askoz txarragoa da, hau ez da bizitzea, hemen animaliak edo hauek baino gutxiago bagina bezala tratatzen gaituzte. Edozein arrazoi aurkitzen dute
|
gu
zapaltzeko, judua, ijitoa, homosexuala, elbarritua... izateagatik. Ezin dut sinetsi, ez nuke inoiz imajinatu ere egingo pertsona bat gai izan zitekeenik honelako leku bat sortzeko eta, are gutxiago, berarentzat perfektuak ez direnak edo gustuko ez dituenak hiltzeko.
|
|
|
Aste bat daramagu infernu honetan, ez dugu jatekorik, ez urik, ez ezer, baina Margotekin nago eta hori da garrantzitsuena. Momentu oro jendea hil egiten da
|
gure inguruan
, kiratsa ez da inoiz joaten eta erretzeko prest dauden gorputzez beteriko piloak ikus ditzaket bata bestearen gainean," dutxara" doazen ilara handiak ere bai. Bat batean txilibitu baten soinua entzuten da:
|
|
|
Pentsatuz jardun naiz luzaro, izan ere arrotz zaiguna dugu amets, arrotz zaiguna dugu etsai. Arrotz dira
|
gure
existentziaren hasiera eta amaiera ere. Eta hala ere ezezagunak beldurra ematen digu.
|
|
|
Eta zaintzera joan dela. Izeba etorri da nitaz arduratzera eta
|
gurekin
, aita eta biokin, geratuko omen da. Izebak ez du gogoko aitatxo.
|
|
|
Amari eguzkia ez zaiola asko gustatzen iruditzen zait. Oso gutxitan etortzen da
|
gurekin
hondartzara. Eta ez datorrenean faltan botatzen dut nik.
|
|
|
Eta ezin zaiola inolaz naturari aurre egin. Natura
|
gu
baino indartsuago delako, nahi duenean.
|
|
|
Mila lorez apaindutako etxe batetan bizi zen Katalin izeneko neskato bat, bere guraso eta anaiekin batera. Udaberrietako aire goxo eta familiako maitasun guztiaren artean hazi zen
|
gure
Katalin, lorerik ederrena baino ederrago bihurtu zen arte. Ez zegoen inguruan mutilik bere begietara begiratzean txundituta geratzen ez zenik.
|
|
|
Badago lizentzia berezi bat, lizentzia poetikoa, lizentzia satirikoak, hartzeko komunikazio modu horretan. Eta askotan gertatu zaigu lagunartean ere bueno orain bertsotan hasten gara, orduan kantuan kokatzen gara, orduan kantuaren bidez ikutu ditzakegu hobeto
|
gure
sentipenak eta gure satira gogoak, orduan orain esan ditzakegu gauza batzuk. Ordu erdi lehenago esan ez genitzakeenak.
|
|
|
Badago lizentzia berezi bat, lizentzia poetikoa, lizentzia satirikoak, hartzeko komunikazio modu horretan. Eta askotan gertatu zaigu lagunartean ere bueno orain bertsotan hasten gara, orduan kantuan kokatzen gara, orduan kantuaren bidez ikutu ditzakegu hobeto gure sentipenak eta
|
gure
satira gogoak, orduan orain esan ditzakegu gauza batzuk. Ordu erdi lehenago esan ez genitzakeenak.
|
|
|
Mikrofono bat daukagu. Hitz egiten dugu mikrofono horretatik,
|
gure
iritziak ematen ditugu, eta benetan nik uste dut errespetua zor zaion jardun bat dela. Eta horregatik bertsolari bakoitza dela hitzaren jabe eta esaten duenaren arduradun.
|
|
|
Da, sortzailea, bera, bakarrik, biluzirik, entzulearen aurrean, eta momentu horretan sortzen den inspirazioa.
|
Gu
geldirik gaude, ez dugu mugimendurik, ez dugu musikarik, ez dugu koltxoirik, biluzik gaude nolabait esanda. Dugun bakarra gure barnetasuna da eta gure hori ateratzeko eta argudiatzeko gaitasuna da.
|
|
|
Gu geldirik gaude, ez dugu mugimendurik, ez dugu musikarik, ez dugu koltxoirik, biluzik gaude nolabait esanda. Dugun bakarra
|
gure
barnetasuna da eta gure hori ateratzeko eta argudiatzeko gaitasuna da. Eta gainera uzten dugu gure burua amildegira hurbiltzen, badakigulako amildegi horretan bi gauza gertatuko direla, sortu egingo dugula, eta gainera amildegi horretan entzuleak ere emozioa sentitzen duela gurekin batera.
|
|
|
Gu geldirik gaude, ez dugu mugimendurik, ez dugu musikarik, ez dugu koltxoirik, biluzik gaude nolabait esanda. Dugun bakarra gure barnetasuna da eta
|
gure
hori ateratzeko eta argudiatzeko gaitasuna da. Eta gainera uzten dugu gure burua amildegira hurbiltzen, badakigulako amildegi horretan bi gauza gertatuko direla, sortu egingo dugula, eta gainera amildegi horretan entzuleak ere emozioa sentitzen duela gurekin batera.
|
|
|
Dugun bakarra gure barnetasuna da eta gure hori ateratzeko eta argudiatzeko gaitasuna da. Eta gainera uzten dugu
|
gure
burua amildegira hurbiltzen, badakigulako amildegi horretan bi gauza gertatuko direla, sortu egingo dugula, eta gainera amildegi horretan entzuleak ere emozioa sentitzen duela gurekin batera. Hori da.
|
|
|
Eta euskara amildegian dago, eta bertsolaria amildegian dago? Eta hor sortzen da holako sakoneko inkonsziente kolektibo moduko bat
|
guk
ez duguna oso ondo kontrolatzen. Ez dakit.
|
|
|
Bertsolaria perfila emateari utzi eta kamaran parez pare ipini da. Ileak dantzan hasi zaizkio (Bentiladorea martxan ipintzearen ondorioz) Kamara berarengana inguratzen hasten da, bere aurpegitik oso gertu geratzen da kamara, geratu den momentu berean bertsolaria atzeraka dijoa,
|
guregandik
aldenduz, zuzen atzeraka.
|
|
|
|
Guk
28 urte eta maialenek 15 zeuzkan garaian edo guk 30 eta maialenek 15, maialen bazen bertsolari bat 15 urtekin sebastian lizaso eta nerekin etorri eta aurre egiten ziguna, baina jendeak onar zezan erabiltzen zuen esaldia zen: Neska hau, eh neska honek potroak dizkik.
|
|
|
Guk 28 urte eta maialenek 15 zeuzkan garaian edo
|
guk
30 eta maialenek 15, maialen bazen bertsolari bat 15 urtekin sebastian lizaso eta nerekin etorri eta aurre egiten ziguna, baina jendeak onar zezan erabiltzen zuen esaldia zen: Neska hau, eh neska honek potroak dizkik.
|
|
|
Zirrikitu hortatik egin zuen bere bidea Maialenek, baina gero bera jabetu zen eta hori sekulako meritua da, egin nahi zuena ez zela hori, eta joan zen bere ikuspegi propioa, emakume eta pertsona ikuspegi propioa lantzen eta pixkanaka pixkanaka iritxi da hain ikuspegi fina eta afinatua izatera, gozamen bat dela gaur egun entzutea ezta. Eta horrek ekarri du bere ondokoak ere, hobetu egin garela, bai
|
gure
sexismoari dagokionez eta baita gure gaitasun artistikoari dagokionez ere. Eta jakina ezta maialen bakarrik, bere inguruan emakumezko asko eta gizonezko asko ibili gara, eboluzionatu arazi duguna bertsolaritzan generoaren ikuspegia.
|
|
|
Zirrikitu hortatik egin zuen bere bidea Maialenek, baina gero bera jabetu zen eta hori sekulako meritua da, egin nahi zuena ez zela hori, eta joan zen bere ikuspegi propioa, emakume eta pertsona ikuspegi propioa lantzen eta pixkanaka pixkanaka iritxi da hain ikuspegi fina eta afinatua izatera, gozamen bat dela gaur egun entzutea ezta. Eta horrek ekarri du bere ondokoak ere, hobetu egin garela, bai gure sexismoari dagokionez eta baita
|
gure
gaitasun artistikoari dagokionez ere. Eta jakina ezta maialen bakarrik, bere inguruan emakumezko asko eta gizonezko asko ibili gara, eboluzionatu arazi duguna bertsolaritzan generoaren ikuspegia.
|
|
|
Gaur egun beti aipatzen da emakume bertsolariak badabiltzala plazan, estreinekoz, eta
|
gu
garela pixka bat horren banguardia. Baina historia, emakumeen historia galdu egiten da beti, baina jakin badakigu 1452ko Bizkaiko Foruetan aipamen bat egiten delako, orduan ere bazirela emakume bertsolariak, edo profazadorak esaten zitzaienak.
|
|
|
Baina behintzat Foru horrek ematen digu berri 1452an garai hartan bazirela kantatzen zuten emakumeak. Ordutik hona
|
gure
irudipena izan da, eta gaur eguneko diskurtsoak diona da emakume bertsolaririk ez dela egon gaur arte. Baina oraindik ere baserrietan eta etxe askotan aipatzen digute behar bada familia hartan bertsolaririk onena amona zela, edo ama zela, edo izeba zela.
|
|
|
Eta gaur egun, edo orain gutxitik hona emakumeok hasi gara berriz plazara ateratzen. Eta
|
gure
plazaratze horretan gure zailtasunak, trabak, eta kinkak, sentitzen ditugu, aspalditik datorren kontu baten ondorio dira, eta pixka bat horiei buruz gogoeta egiten gabiltza etengabe.
|
|
|
Eta gaur egun, edo orain gutxitik hona emakumeok hasi gara berriz plazara ateratzen. Eta gure plazaratze horretan
|
gure
zailtasunak, trabak, eta kinkak, sentitzen ditugu, aspalditik datorren kontu baten ondorio dira, eta pixka bat horiei buruz gogoeta egiten gabiltza etengabe.
|
|
|
Zeren hainbeste hitz egiten degu maskulinidadearen krisia eta abar, sasoi batean Balentziagak
|
gure
txapel euskalduna modan jarri zuan Hollywooden emakume aktrizen buruetan, feminizatu zigun fum txapela, gizonezkoen sinbolo totala txapela, gizona eta txapela, feminizatu zigun Balentziagak, eta orain zer da Maialen Lujanbiok neurri batean bereganatzen du, orduan dago alde batetikan satisfakzio handi bat, aurreratzen ari gera, baina bestalde gizonezkoak nik uste inkontzienteki, konturatzen gerala... Eta nik uste lepotik heldu behar diogu alkarri, porque, eta horko besarkada hain, e, genuino haiekin, besarkada hain eder haien ondoren, besarkada hura argazki horrek neretzako esaten du dena.
|
|
|
...txapel euskalduna modan jarri zuan Hollywooden emakume aktrizen buruetan, feminizatu zigun fum txapela, gizonezkoen sinbolo totala txapela, gizona eta txapela, feminizatu zigun Balentziagak, eta orain zer da Maialen Lujanbiok neurri batean bereganatzen du, orduan dago alde batetikan satisfakzio handi bat, aurreratzen ari gera, baina bestalde gizonezkoak nik uste inkontzienteki, konturatzen gerala
|
gure
maskulinitate hori, ba en fin, badijoala, gure gizarte tradizionala ere badijoala, eta alde batetikan zelebratzen dugu, eta beste aldetikan arduratu egiten gera, zer gera gu. Eta nik uste lepotik heldu behar diogu alkarri, porque, eta horko besarkada hain, e, genuino haiekin, besarkada hain eder haien ondoren, besarkada hura argazki horrek neretzako esaten du dena.
|
|
|
...emakume aktrizen buruetan, feminizatu zigun fum txapela, gizonezkoen sinbolo totala txapela, gizona eta txapela, feminizatu zigun Balentziagak, eta orain zer da Maialen Lujanbiok neurri batean bereganatzen du, orduan dago alde batetikan satisfakzio handi bat, aurreratzen ari gera, baina bestalde gizonezkoak nik uste inkontzienteki, konturatzen gerala gure maskulinitate hori, ba en fin, badijoala,
|
gure
gizarte tradizionala ere badijoala, eta alde batetikan zelebratzen dugu, eta beste aldetikan arduratu egiten gera, zer gera gu. Eta nik uste lepotik heldu behar diogu alkarri, porque, eta horko besarkada hain, e, genuino haiekin, besarkada hain eder haien ondoren, besarkada hura argazki horrek neretzako esaten du dena.
|
|
|
...n Balentziagak, eta orain zer da Maialen Lujanbiok neurri batean bereganatzen du, orduan dago alde batetikan satisfakzio handi bat, aurreratzen ari gera, baina bestalde gizonezkoak nik uste inkontzienteki, konturatzen gerala gure maskulinitate hori, ba en fin, badijoala, gure gizarte tradizionala ere badijoala, eta alde batetikan zelebratzen dugu, eta beste aldetikan arduratu egiten gera, zer gera
|
gu
–Eta nik uste lepotik heldu behar diogu alkarri, porque, eta horko besarkada hain, e, genuino haiekin, besarkada hain eder haien ondoren, besarkada hura argazki horrek neretzako esaten du dena.
|
|
|
Ba dago euskaldun dexente hitzaren jolasarekin,
|
gure
pentsamentuak tolestatzeko eta botatzeko gaitasunarekin gozatzen duena eta horrek poz handia ematen digu guri, eta bestetik txapelketan gertatzen da, guzti horren erpina bihurtzen dela eta txapelketak ba dauka bertsozaletasunaz harago ere beste esanahiren bat, finalak adibidez. Finalean euskalduna joaten da, euskaldun asko joaten da, ez bakarrik bertsoaren alderdi ludiko eta sozial eta politiko hori gustatzen zaiolako, euskaldunak arrazoi gutxi izaten ditu euskera hutsez euforia momentuak bizitzeko eta nik uste dut denoi gustatzen zaigula noizean behin kolektibo baten parte sentitu eta momentu onak pasatzea.
|
|
|
Ba dago euskaldun dexente hitzaren jolasarekin, gure pentsamentuak tolestatzeko eta botatzeko gaitasunarekin gozatzen duena eta horrek poz handia ematen digu
|
guri
, eta bestetik txapelketan gertatzen da, guzti horren erpina bihurtzen dela eta txapelketak ba dauka bertsozaletasunaz harago ere beste esanahiren bat, finalak adibidez. Finalean euskalduna joaten da, euskaldun asko joaten da, ez bakarrik bertsoaren alderdi ludiko eta sozial eta politiko hori gustatzen zaiolako, euskaldunak arrazoi gutxi izaten ditu euskera hutsez euforia momentuak bizitzeko eta nik uste dut denoi gustatzen zaigula noizean behin kolektibo baten parte sentitu eta momentu onak pasatzea.
|
|
|
Badago elkartasun bat, eta badago talde kontzientzia bat, eta nik uste dut batzen gaituena dela, gauza asko dira, batetik herriz herri eta astez aste eta urtez urte elkarrekin gabiltzala, plazetan, eta azken batean bertsolaritza elkarlanezko jardun bat da, nahiz eta indibiduala ere baden, baina jardun kolektibo bat da. Eta
|
gu
kasik gure lagunekin baino gehiago egoten gara gure bertsokideekin, beraz azkenean gure lagunik minenak gure bertsokideak bihurtzen dira, eta urte guztian elkarrekin gaude, urtetan.
|
|
|
Badago elkartasun bat, eta badago talde kontzientzia bat, eta nik uste dut batzen gaituena dela, gauza asko dira, batetik herriz herri eta astez aste eta urtez urte elkarrekin gabiltzala, plazetan, eta azken batean bertsolaritza elkarlanezko jardun bat da, nahiz eta indibiduala ere baden, baina jardun kolektibo bat da. Eta gu kasik
|
gure
lagunekin baino gehiago egoten gara gure bertsokideekin, beraz azkenean gure lagunik minenak gure bertsokideak bihurtzen dira, eta urte guztian elkarrekin gaude, urtetan.
|
|
|
Badago elkartasun bat, eta badago talde kontzientzia bat, eta nik uste dut batzen gaituena dela, gauza asko dira, batetik herriz herri eta astez aste eta urtez urte elkarrekin gabiltzala, plazetan, eta azken batean bertsolaritza elkarlanezko jardun bat da, nahiz eta indibiduala ere baden, baina jardun kolektibo bat da. Eta gu kasik gure lagunekin baino gehiago egoten gara
|
gure
bertsokideekin, beraz azkenean gure lagunik minenak gure bertsokideak bihurtzen dira, eta urte guztian elkarrekin gaude, urtetan.
|
|
|
Badago elkartasun bat, eta badago talde kontzientzia bat, eta nik uste dut batzen gaituena dela, gauza asko dira, batetik herriz herri eta astez aste eta urtez urte elkarrekin gabiltzala, plazetan, eta azken batean bertsolaritza elkarlanezko jardun bat da, nahiz eta indibiduala ere baden, baina jardun kolektibo bat da. Eta gu kasik gure lagunekin baino gehiago egoten gara gure bertsokideekin, beraz azkenean
|
gure
lagunik minenak gure bertsokideak bihurtzen dira, eta urte guztian elkarrekin gaude, urtetan.
|
|
|
Badago elkartasun bat, eta badago talde kontzientzia bat, eta nik uste dut batzen gaituena dela, gauza asko dira, batetik herriz herri eta astez aste eta urtez urte elkarrekin gabiltzala, plazetan, eta azken batean bertsolaritza elkarlanezko jardun bat da, nahiz eta indibiduala ere baden, baina jardun kolektibo bat da. Eta gu kasik gure lagunekin baino gehiago egoten gara gure bertsokideekin, beraz azkenean gure lagunik minenak
|
gure
bertsokideak bihurtzen dira, eta urte guztian elkarrekin gaude, urtetan.
|
|
|
Horrek talde giro bat sortu du, baina benetan uste dut talde kontzientzia hori, eta BECen islatzen zen giro hori, ematen duena dela badaukagula bertsotaz harago dagoen zerbait egiten aritzeko kontzientzia. Alegia,
|
gure
helburua ez dela bertsotan egitea bakarrik, gure helburua ez dela txapel bat irabaztea, txapelketaren funtzioa eta hor dauden bertsolariena hortik harago doan zerbait da. Eta bertsolaritzarekin berarekin dauka zerikusia, bertsolaritza suspertzearekin, indartzearekin, euskararekin dauka zerikusia, gure herrian egiten den euskarazko jardun handiena da seguruena txapelketako finala, eta benetan badaukagu holakoen beharra, zeren eta zoritxarrez ba ez daukagu euskarazko eta indartsu den jardun askorik, eta hor ari garen bertsolariok badaukagu funtzio haragoko bat betetzen ari garenaren ideia.
|
|
|
Horrek talde giro bat sortu du, baina benetan uste dut talde kontzientzia hori, eta BECen islatzen zen giro hori, ematen duena dela badaukagula bertsotaz harago dagoen zerbait egiten aritzeko kontzientzia. Alegia, gure helburua ez dela bertsotan egitea bakarrik,
|
gure
helburua ez dela txapel bat irabaztea, txapelketaren funtzioa eta hor dauden bertsolariena hortik harago doan zerbait da. Eta bertsolaritzarekin berarekin dauka zerikusia, bertsolaritza suspertzearekin, indartzearekin, euskararekin dauka zerikusia, gure herrian egiten den euskarazko jardun handiena da seguruena txapelketako finala, eta benetan badaukagu holakoen beharra, zeren eta zoritxarrez ba ez daukagu euskarazko eta indartsu den jardun askorik, eta hor ari garen bertsolariok badaukagu funtzio haragoko bat betetzen ari garenaren ideia.
|
|
|
Alegia, gure helburua ez dela bertsotan egitea bakarrik, gure helburua ez dela txapel bat irabaztea, txapelketaren funtzioa eta hor dauden bertsolariena hortik harago doan zerbait da. Eta bertsolaritzarekin berarekin dauka zerikusia, bertsolaritza suspertzearekin, indartzearekin, euskararekin dauka zerikusia,
|
gure
herrian egiten den euskarazko jardun handiena da seguruena txapelketako finala, eta benetan badaukagu holakoen beharra, zeren eta zoritxarrez ba ez daukagu euskarazko eta indartsu den jardun askorik, eta hor ari garen bertsolariok badaukagu funtzio haragoko bat betetzen ari garenaren ideia.
|
|
|
Hori alde batetik, bestetik, bertsolariak ahalegin berezia egiten dute txapelketarako prestatzeko, eta azkenean txapelketa bihurtu da mugarri artistiko bat. Lanketa intentsoena horretarako egiten dugu eta behar bada
|
gure
proposamenik berrienak eta hor plazaratzen ditugu. Eta normalki artistikoki inflexio puntu bat izaten da, edo izan daiteke.
|
|
|
Orduan, bueno, baloratu egin behar da, funtzio sozialak, funtzio linguistikoak, eta funtzio kulturalak, eta logika artistikoa nolabait. Logika artistiko hutsetik begiratuta txapelketa batek ez leukake zentzurik, baina
|
guk
ez diogu begiratzen hortik bakarrik, begiratzen diogu baita ere bestelako funtzio horien ikuspuntutik. Funtzio sozial, funtzio linguistiko, horien ikuspuntutik.
|
|
|
Funtzio sozial, funtzio linguistiko, horien ikuspuntutik. Eta are, txapelketak behartzen gaitu artistikoki esprin bat egitera, eta gogoeta bat egitera
|
gure
bertsokerari buruz. Ederra litzateke txapelketarik gabe ere hori egingo bagenu.
|
|
|
Baina ez dugu egiten. Eta txapelketak ere pixka bat
|
gure
bertsokera obserbatzera eramaten gaitu, eta pixka bat definitzera ere. Zer egiten ari garen eta zer egin nahi genukeen, edo noruntz goazen.
|
|
|
Eta momentuan nik uste egoeraren irakurketa orokorra eginda baloratzen dugula txapelketaren beharra badaukagula. Badaukala
|
gure
kulturak, badaukala bertsolaritzak berak, Bertsozale Elkarteak, bertsolariek, balantza horretan behar bada egun batean besteak hartuko du pisua, eta baloratuko da ez dela txapelketarik behar. Orain nik uste orokorrean baloratzen dela funtzio garrantzitsu bat betetzen duela txapelketak gaur egungo Euskal Herrian.
|
|
|
Inork ez du ukatuko txapelketa lehia bat denik. Eta egia da horri karga kendu nahian aritzen garela, eta benetan esaten
|
gure
helburuak benetan beste batzuk direla, karrera pertsonal bat badagoela baina helburu kolektiboak lehenesten ditugula. Eta nik uste dut hori benetan esaten dugula, gero topikotzat juzkatu liteke, eta esan," bai, zuek beti hain lagunartean, eta beti lehiarik ez dagoela esaten, eta gero denak lehiara zoazte".
|
|
|
Kultur jardun bat, jardun kreatibo bat delako, eta ezinbestean lehia beste erara ulertu behar da.
|
Gu
sortzen ari gara, ale ederrak, ale interesgarri izan nahi dutenak, lehengaia dialektika da, arrazoia da lehengaia, mundu dialektiko horretan, eta hoskidetasunaren eta estetikaren mundu horretan sortzen ari gara. Orduan behar bada termino hauek, eta lehiaren terminoek ez dute bat egiten, inposibleak dira uztartzen, eta txapelketak nolabaiteko uztarketa bat egiten du bi mundu horiena.
|
|
|
Hori beste galdera bat da. Baina nik uste dut sorkuntza jardun bat delako dela lehia ere bestelakoa, eta
|
gure
helburuak hizkuntza mailakoak eta kultura mailakoak direlako, eta ez helburu pertsonalak bakarrik.
|
|
|
Eta ikusten dudalako belaunaldi horrengan eta Maialenengan transmisio sena beste behin. Aurreko belaunaldietatik eta neurri batean beharbada geuregandik jasotako testigu hori hartu eta esatea" orain
|
guk
honekin egin dugu guri ateratzen zaiguna, eta hurrengoentzat beste koska bat jarri."
|
|
|
Eta ikusten dudalako belaunaldi horrengan eta Maialenengan transmisio sena beste behin. Aurreko belaunaldietatik eta neurri batean beharbada geuregandik jasotako testigu hori hartu eta esatea" orain guk honekin egin dugu
|
guri
ateratzen zaiguna, eta hurrengoentzat beste koska bat jarri."
|
|
|
Noiz? Hor
|
guri
ere intuizio moduko batek esaten dizu, gehiago jasan ezin denean." jada, bada garaia hasteko". Handik aurrerako segunduak askoz ere, oraindik ere lodiago egiten dira, oraindik eta tentsoago.
|
|
|
Askotan esan izan dugu," puf, lasaiegi niok, hemen ez dator ezer onik", sentitzen baldin badugu erlaxazio handiegia dela, ez dugu beharbada sorkuntza puntakoa egiten. Ez dakit zenbateraino bihur litekeen, ez dakit biokimika ez dut gehiegi ezagutzen, baina adrenalina sorkuntza ere lika edo bizio txiki bat
|
gugan
, baina garbi daukat seguru asko bertsolari baten bizitzan adrenalina kolpe horiek ezinbesteko osagai direla, ohitu egiten garela, eta gainera behar dugula baita ere bizitzaren abiadura sentitzeko.
|
|
|
Nik uste dut aldi berean bertigoak berak laguntzen diola sorkuntzari. Bertigoak aktibatzen duela, baduela zerbait
|
gure
barruan sormena aktibatzen duena. Beharbada ohituragatik, osea horretara ohituta ez dagoen pertsona batek bertigoak sortzen diona blokeoa da, baina gu jada hainbeste ohitu gara sorkuntza momentuan bertigo pixka batekin jokatzen, lagundu egiten digu pixka bat hori motibatzeko.
|
|
|
Bertigoak aktibatzen duela, baduela zerbait gure barruan sormena aktibatzen duena. Beharbada ohituragatik, osea horretara ohituta ez dagoen pertsona batek bertigoak sortzen diona blokeoa da, baina
|
gu
jada hainbeste ohitu gara sorkuntza momentuan bertigo pixka batekin jokatzen, lagundu egiten digu pixka bat hori motibatzeko.
|