|
2000
|
|
|
Gauzak horrela, nahiz eta XX. mendea arte itsaso, ozeano edo ibaietako baliabideak amaiezinak zirelako ustea izan, egunez egun haztegietatiko arrain gehiago jaten dugu, askotan konturatu ere egin gabe,
|
gure
etxe eta jatetxeetan. Gai honen gaineko euskal estatistikarik ez dugu, baina Espainiako haztegi arrain produktoreen elkartearen (Apromar) datuen arabera, Espainiako etxe eta jatetxeetan jandako urraburu eta lupinen% 78 haztegietatikoa zen, 1990ean kopuru hori% 4koa baino ez zelarik.
|
|
|
Sarritan gertatzen da hori,
|
guk
etxean erabiltzen dugunetik zenbait eta urrinago, hori da hobesten duguna. Euskara batuaren historia, 10 urteetan hori izan da.
|
|
|
Aitona zena, plazan eta jendaurrean ibili gabea izango zen, baina nik uste bertsotan egingo zuela: artalde koxkor bat bazen
|
gure
etxean, eta oso negu txar batek ardi gehienak akabatu zituen. Negu hari bederatzi puntuan hamabi bertso jarri omen zizkion, eta bertso onak omen ziren gainera.
|
|
|
udan etxean eta neguan basoan... Dirurik ez zen,
|
gure
etxean behintzat, eta nonbaitetik pezeta batzuk irabazi nahi izaten ziren... Orain sinistu ere ez luke egingo askok, guk zer bizimodu eraman genuen!
|
|
|
Apusturako bakarrik egongo bagina... Baina
|
guk
etxean ganadua eta abar gobernatzen lana egin behar izaten genuen. Gainera entrenamentuak akituta bukatzen nituen, batere ohitu gabe nengoen eta aizkoran.
|
|
|
Eta han egiten nuen aizkoran, lanak eraginda. Apustua jarri genuenean, berriz, bi aldiz etorri zen Urrestilako Keixeta aizkolaria
|
gure
etxera, ni entrenatzera.
|
|
|
Baina orduan finak ginen horretan. Niri orduan norbaitek aginduko balit hamar mila duro emango zizkidala,
|
gure
etxean zentimorik ere ez zen izaten, eta nik ez nuen galduko apustu hura! Tranpak, eta horiek uste dut geroztikoak direla.
|
|
|
Aittolako gainean hemen inguruko erromeriarik onena izaten zen, Elgeta trikitilaria eta izaten ziren jotzen.
|
Gure
etxean soinua erosteko dirurik izan balitz orduan, ni soinujolea izango nintzen: txarra edo ona, baina soinujolea.
|
|
|
Ondoren, gailu domotikoak jarri genizkioke.
|
Gure
etxea berria ez bada, berriz, dauden instalazioak erabiliz (elektrizitate kableak...) domotizatu genuke, garestiegia izan ez dadin.
|
|
|
Izan ere, Internet ezinbestekoa izango da domotikaren garapenean. Horrela, beste herrialde batetik gure web orrian sartuta, etxeko lorategia ureztatu ahal izango dugu, edota etxean instalatuta dauden kameren bitartez,
|
gure
etxea nola dagoen ikusiko dugu. Edota sendagileak gaixoa etxean dagoela erietxetik zaindu.
|
|
|
|
Gure
etxeak eraiki eta berritzeko euskaldunok haritza behar dugula dirudi. Eta bertako hariztiak agortuak direnez, atzerriko basoetako kolonizatzaile bihurtu gara.
|
|
|
Basoak eraisteko enpresak antolatzen ditugu eta baso mutilak merke; gure ontzietan garraiatu eta marinelak merke eta baso haien kudeaketa hiltzaileari jasangarria abizena gehitzeko hemengo teknikariak erosten ditugu eta aurrera! Begira zertan oinarritzen ditugun kontzientzia zipitzik gabe eraikitako
|
gure
etxe euskaldunak... Tristea benetan!
|
|
|
zortzi urterekin jakiten duzu aitaren lagun mina, Aitzol apaiza, fusilatu egin dutela. Hain justu, Bilbora ateratzeko bezperan,
|
gure
etxean egon zen txokolatea hartzen. Eta horrek nolabait markatzen zaitu.
|
|
|
Hala ere, kuantitatiboki denbora tarte ezberdinaz ari bagara ere, ikus dezagunorain zein diren mundua edo
|
gure
etxea ulertzeko albistegi hauetatik egiten zaizkigunproposamenak. Beti ere, albistegiak balio eta errepresentazioen transmisore indartsuakdirelako ustean.
|
|
|
Prentsatik hartzeaz gain, masa kulturaren kontsumitzaileak eduki politiko sinboliko ugari hartzen du ikus entzunezko hedabideetatik, telebistatik batez ere.Hedabideak oro har, eta ikus entzunezkoak zehazki, eduki politiko sinboliko horiensortzaile, suspertzaile eta komunikatzaile apartak dira. Eduki horiek bai fikziozkoproduktuen bidez eta bai informatiboen bidez ere helarazten dira
|
gure
etxeetara.
|
|
|
–
|
GURE
ETXEAN BERTAN. SANS PAPIERS. HUTSAK GARA? 9
|
|
|
Ez da egon behar kontraesanik, beraz, norberaren eta gizartearen libertateenartean (L' existencialisme est un humanisme; 1946an). Mendebaldeko hizkuntzagehienetan ez bezala, euskaraz
|
gure
etxea edo gure ama esaten dugu, aditzen lehenengo pertsona erabiltzean pluralaren eta singularraren adierak batuz. Ildo berekoadugu Sartre, erdian egon den pentsalaria (Gilles Deleuze-k zioenez, behintzat).
|
|
|
–
|
Gu
etxea zaintzen dugun morroiak besterik ez gara. Gorago dago jabea.
|
|
|
|
Gure
etxeko oilarra zen, duela gutxi arte, etxeko kideak esnatzeaz gain auzoko denak eta herriko gehienak ere itzartzearen arduraduna.
|
|
|
" Hori bakarrik falta zitzaiguan, familian bertze protestant bat izaitea!" Banekien nik, bai, nor zuen aitak gogoan, noiz eta hitz haiek xuxendu baitzizkidan; banekien, bai, jaun Esteban Etxegoienen gogaide egin nahi ninduela, familiako lehen luthertar eta ustez bakarrarena, zeinak, noiz eta jakin baitzuen ezen guztia galdua zegoela eta gaztelau tropek inguraturik zegoela, bere burua koldarki hil baitzuen, etsaiari buru egin beharrean, nola egin baitzioten bere bi anaiek, Pedrok eta Eusebiok, Amaiurren eta Noainen ezin balentkiago guduztatu zirenean, aitona Nikolasi behin baino gehiagotan eta aitari berari ere nehoizka aditu izan nionez. Eta halatan zen
|
gure
etxeko ardi beltz hura bi aldiz maradikatua: lehenik, protestant izan zelako, eta, bigarrenik, bere buruaz bertze egin zuelako, oilobusti halakoak...!
|
|
|
Izan ere, gutun batean aditzerat eman nizun bezala, gauza segura da ezen jaun Esteban Etxegoienek lagun mami bat izan zuela, Parisen studiatu zuena, zeinari Joseph Elizanburu baitzeritzan eta zeinak igorri baitzizkion Paristik, Lutherok 1517an latinez skribatu zituèn 95 tesiak, eta halatan egin zela
|
gure
etxeko ardi beltza luthertar. Eta jakin ere jakinen zuen gure etxeko arbaso hark, eratxikitzen dizut nik orain, nola aita sainduak eskatu zion Lutherori, Exsurge Domine buldaren bitartez, gibela egiteko, eta nola Lutherok ez zuen amore eman, buldari su emaiten ziola, Wittenbergeko plaza publikoan, 1520ko abenduaren 10ean, zeren eta berri hura oinazturak hartua bezala zabaldu baitzen Europa osoan, ezin fitezago.
|
|
|
Izan ere, gutun batean aditzerat eman nizun bezala, gauza segura da ezen jaun Esteban Etxegoienek lagun mami bat izan zuela, Parisen studiatu zuena, zeinari Joseph Elizanburu baitzeritzan eta zeinak igorri baitzizkion Paristik, Lutherok 1517an latinez skribatu zituèn 95 tesiak, eta halatan egin zela gure etxeko ardi beltza luthertar. Eta jakin ere jakinen zuen
|
gure
etxeko arbaso hark, eratxikitzen dizut nik orain, nola aita sainduak eskatu zion Lutherori, Exsurge Domine buldaren bitartez, gibela egiteko, eta nola Lutherok ez zuen amore eman, buldari su emaiten ziola, Wittenbergeko plaza publikoan, 1520ko abenduaren 10ean, zeren eta berri hura oinazturak hartua bezala zabaldu baitzen Europa osoan, ezin fitezago.
|
|
|
Baina,
|
gure
etxeko ardi beltzarenganat eta haren lagunarenganat itzultzen naizela, jakinik ezen Jacques Lefèvre d’Etaples erreformatzaile ezaguna Parisko unibertsitateko irakaslea izan zela, zuk zeure gutunetarik batean aditzerat eman zenidan bezala; jakinik, halaber, ezen hari esker eta hark bere inguruan bildu zuen taldeari esker hedatu zirela Lutheroren ideiak Frantzian; eta, jakinik, finean, ezen t... Jacques Lefèvre d’Etaplesen ikasle izan ote zen Joseph Elizanburu delakoa han Parisko unibertsitatean, eta irakaslearen talderat bildu ote zen geroago han Méaux en, halako suertez, non Nafarroako erregina bera ere bertatik bertara ezagutzeko parada izan baitzezakeen?
|
|
|
‘Ez. Bakarrik jakin nahi dut hain beltza izan ote zen
|
gure
etxeko ardi beltza’ ‘Protestant guztiak dituk, berez eta izaitez, ardi beltzak’, haserre iduri egin zidaan. ‘Ordea, berorrek erran dit ezen izeba Joana emazteki ona zela, nahiz eta... ’ Eta ene hitzak aditu bezain sarri, aitonak muturra okertu zian, eta bere keinu hartan ohartu ninduan ezen bigarren aldiz harrapatu nuela.
|
|
|
Eta ni mindurik sentitzen nintzen maiz aitaren jokamolde harekin eta deus guti egin nezakeen haren kontra. Zeren eta halakoak baitziren, zinez,
|
gure
etxeko gorabeherak: Mattin harroina zen, eta ni etxean edo etxeko zoko batean galdu haizea, eta hargatik mintzatzen zen aita Mattinekin antsiatsu eta arduratsu, eta enekin epelki eta laxoki.
|
|
|
Baina, erran bezala, ez guztiz. Izan ere, bekaitzak eragin lehen dezepzionearen ondotik, sosegatzen nintzen, behatzen nion aitak egin presentari, eta ohartzen nintzen ezen hobe zela etxe hartan bigarren izaitea hirugarrena baino, nola baitziren
|
gure
etxeko morroi neskame ezkonduen haurrak, haietarik nehork ere ez baitzuen halako jostailurik, guztiak ere hutsaren hurrengo; eta jostailua eskuan hartu, eta haur haienganat joaiten nintzen, ni haiekin nahastea amak laket ez bazuen ere, ikusterat nola zabaltzen zitzaizkien begiak, ez dakit inbidiaz edo harriduraz, eta sentitzerat nola haiek zabaldu begiek ditxaren hegiak zabaltzen zizkidaten niri....
|
|
|
Studioetarako ona zen Mattin, ni bezain ona bai, nahiz eta ez zuen nik nuen memoria, baina hark ez zuen studioetarako nik nuen ardura, zeren buruan ehiza bertzerik ez baitzuen... eta ezpata... eta austriarren arrano inperiala, etxeko armarriaren gainean zegoena... eta zeren uste baitzuen ezen Zenonen dortoka deus guti izan zitekeela arrano inperialaren atzaparretan. Baina haren jokamoldea, bertzalde, ez zen guztiz arrotza
|
gure
etxean, aitak anitzez ere gehiago miresten zituenez gero Mattinek egozten zituen oilagorrak, basurdeak eta oreinak, nik studioetan ehizatzen ahal nituen ahate filosofikoak baino, osaba Joanikotek erraiten zuen bezala, konparazione.
|
|
|
Aita Bartolome sartu berria zen
|
gure
etxerat eta, hargatik edo, ez zen itxura batean asaldatu osabaren zirikadaren aitzinean. Eta hala ihardetsi zion osabari, ahalik eta hotzen:
|
|
|
Baina, geometriatik gramatikarat gatozela, ezagutzen ote duzu euskal berboaren struktura... eta sinetsiko ote didazu ezen struktura horrek pentsarazten didala ezen euskara zinez izan zitekeela Paradisuko lengoia? Izan ere, jauregian urteetan izan dugu gizon jakintsu bat, jaun Marcel Dibarsoro zeritzana, duela hilabete guti batzuk hil zena, goian bego...; bada, jaun Marcel
|
gure
etxeko mutilen prezeptorea izan zen, eta hark irakatsi zidan euskal berboak gordetzen duen altxorra; eta harrigarria da, zeren eta, euskaraz mintzatzen garen bakoitzean, logika eta matematika mintzatzen ari baitzaizkigu bide batez, ezkutuan bada ere, berboaren baitarik eta berboaren muinetik... Baina hori ere irakats diezazuket, nahi baduzu, bertze egun batean...
|
|
|
Ordea, anaia Madrildik itzuli zen, eta, handik aitzina, Villagrandeko dukearen semearen gutunen aiduru egoiten zen hura, ezin urduriago. ...tigreak basorat ihes egin eta handik urte erdirat edo izan zen, hurrengo urteko martxoan— gutun bat jaso zuen, non Villagrandeko dukearen semeak Madrilgo kontuen berri emaiten baitzion, baita bere etxearen eta etxekoen berri ere; eta gutun hartan eta bere gutun guztietan beti izaiten zuen esker oneko hitzen bat azken aldera, batik bat gure amarentzat, zeinak ezin hobeki tratatu baitzuen, hura
|
gure
etxerat etorri zenean, aitaren berrogeita hamargarren urtemugan.
|
|
|
Eta
|
gure
etxetik berriro iragan ziren etxeko medikua eta Uraitzeko barbera, baita bertze bizpahiru mediku eta sasi-mediku ere, anaiari sendabelarrak, edariak, enplastoak, ukenduak, pilulak, medizinak eta kontseiluak emaiten zizkiotenak, probetxu handirik gabe... zeren eta gaitz hura ez baitzen sendagai, ez sendakizun.
|
|
|
Villagrandeko dukeak hiru egun egin zituen gure jauregian, eta erran liteke ezen, haren errezibitzeko eta haren omenez eginkizun genituen festen zelebratzeko, Urbiaingo herri kasik osoa izan genuela morroi edo neskame, zerbitzari edo mirabe. Inurritegi bat zirudien
|
gure
etxeak, norat batzuk sartu eta bertzeak jalgi egiten baitziren: hauek jatekoak eta biandak zekartzaten orgetan eta gurdietan festa egunerako —arkumeak eta oreinak, urdeak eta basurde ehizatu berri bat, oilaskoak eta faisaiak, usoak eta eperrak—; eta haiek, zaldi gainean abiaturik, mezuren bat zeramaten harat eta honat, falta ziren probisioneen eta hornizoinen solizitatzeko eta haien eskuratzeko.
|
|
|
...eta argi mutil batzuk zeuden, zilarrezkoak, argiaren eraginaz dir dir egiten zutenak; sabaitik dilindan, berriz, bi lanpara jigant zeuden, baita zetazko mila xingola ere, hango eta hemengo habeetarik esekiak eta mila koloretakoak, aire korronteen eraginaz kiribiltzen eta deskiribiltzen zirenak, fantasiazko sugeak iduri; kanpotik, finean, zetazko oihal luze batek, zeinak baitzuen erdian brodaturik
|
gure
etxeko armarriaren iduria, estaltzen zuen balkoia, simetria osoz.
|
|
|
Arestian erran bezala, Villagrandeko dukea Mantillanako kondearekin etorri zen, bakoitza bere emaztearekin eta bere segizioarekin —berrogeita hamarren bat pertsona orotara—, eta haiek guztiek hiru egunetan hartu zuten
|
gure
etxea gerizpetzat eta aterbetzat. Jauregirat bildu zen jende hartarik, jaun André, hiru gizon aipatu eta bereiziko nituzke:
|
|
|
" Datorren hilean noak, Joanikot!" Eta, hatsa bereganatzen zuela, esplikazioneak eman zizkidaan: " Badakik ezen
|
gure
etxean, zorionez, aitak manatu, bai, baina amak deliberatzen duela, eta ama beti izan diat alde, eskuko marketan eta taro teko kartetan izar bat pizten ikusi zuenetik Italiako zeruan..." Eta Pedroren hitzak eta Pedroren erabakia haize bildu bat bezala sartu zitzaizkidaan, ustekabean, bihotzean, halako tailuz, non zainetako su tipia su handi bihurtu, eta suak arras hartu baininduen.... Eta hegaldatu egin nahi nian, bai, zinez hegaldatu nahi nian nik ere, mementu hartan, berdin zitzaidaan jada norat.
|
|
|
mundutik ibilia naiz eta ongi bai ongi dakit zein diren, kontu horretaz denaz bezainbatean, jendearen azturak eta ohiturak, zeren behin baino gehiagotan egokitu izan baitzait hango eta hemengo hirietan ibiltzea eta jendea karriketan ikustea, pixa egiten etxeko pareten kontra, edo kaka egiten ere bai karrika bazterren batean, tokian tokiko usantzen arabera. Eta
|
gure
etxean ere ohiturak ez ziren hain diferentak, zeren eta oraindik ere oroit baitezaket aitona Nikolasen iduria, tximiniako zuloaren gainean bere premiazko egitekoak egiten. Harik eta amak egun batean aulkia eta bazinak ekartzea erabaki zuen arte.
|
|
|
Harik eta amak egun batean aulkia eta bazinak ekartzea erabaki zuen arte. Eta, handik aitzina, moda berria nagusitu zen
|
gure
etxean, aitaren kontsentimenduarekin, are gehiago jakin zuenean ezen Frantziako errege Louis XIV.a ere halaxe ibiltzen zela, bai palazioan eta bai gudu lekuetan ere, kakontzia tronutzat harturik, hari eta honi eta mundu guztiari manuen emaiten.
|
|
|
Hogei urte gehiegi dira, izan ere, semerik ikusi gabe... Eta okerrena izan zen ezen, Pedro Italiarat joan zenetik zazpi urte baizik iragan ez zirenean, bat batean hil zitzaidala senarra, baita handik gutirat Pedroren bertze anaia ere, Timoteo —izan ditzala Jainkoak biak ere zeruan—, eta semeari skribatu niola itzultzeko, zeren egoera hark ez baitzuen jada zentzurik, etxean bakarrik geratu nintzelako eta Pedro zelako, Timoteo hil ondoren,
|
gure
etxearen eta gure ondasunen heredero legitimoa. Eta hark ihardetsi zidan:
|
|
|
Mattin ere, Villagrandeko dukearen palazioan hiru urte eskas egin ondoren, etxean genuen; edo, xeheroago eta zehatzago erraitearren,
|
gure
etxean aitaren berrogeita hamargarren urtebetetzeko festa ospatu zenetik genuen Mattin etxean —erran behar ote dizut, jaun André, ezen nehoiz ez bezala ikusi nuela Mattin nigarretan, noiz eta, festaren ondotik, Villagrandeko dukearen semea Madrilerat itzuli baitzen, Mattin Urbiainen utzirik? —, zeren aitak nahi baitzuen, alde batetik, Mattin negozioen munduan gero eta gehiago sartzea e... " Seme, hik ere badaukak zer ikasirik negozioen mundutik, zeren, biharko egunean markes izanen bahaiz ere, eta, halatan, trabailuaren neketan higatuko ez bahaiz ere, ez zaik gaizki etorriko jakitea zein diren diruaren bideak, heure ondasunen hobeki enplegatu ahal izaiteko", eta hargatik ere zuen donejoanetarako prestaturik eta istalgaraturik bidaia bat, harat eta honat; eta nahi zuen, bertzetik, bidaia hura egin baino lehen familiakoak elkarrekin egoitea, zeren hura ere ez baitzen egunoroz egin genezakeen gauza, aitaren etengabeko bidaiekin eta anaiak Madrilen egin izan zituen egonaldiekin.
|
|
|
Eta ezin erran genezake ezen gure izena erremediorik gabe zikindu duela, non eta Ma dda le nekin ezkontzen ez den... Eta horregatik, hain zuzen ere, ez naiz Ma dda len berriro jauregirat ekartzearen aldeko, na hiz eta gure eskubidea den, zeren jauregiko eta
|
gure
etxeko zerbitzaria den... eta zeren, bertzenaz, Joanikot harekin ezkontzeko tentamenduan sar baitaiteke, setakeriaz. Zeren jaunaren eta neskamearen arteko ezkontza izanen bailitzateke zinez contra natura eta zinez iraingarri, eta ez jaunak neskamea bere zerbitzuan jartzea eta hari faboretxo batzuen eskatzea...
|
|
|
—Ama puta, eta alaba ere puta! Baina
|
gure
etxea ez da putetxea, ez desonestkeriaren egoitza! Fut fut fut biak hemendik!
|
|
|
Adi egon, bada, zeren kontatuko baitizuet nola sendatu zuen Avilako Teresak gure aita —eta ikusirik ezen guztiek kasu egiten zidatela, nahiz eta zaldunek, artean, mesfidantzaz behatu, aitzina segitu nuen, hiztun onen antzera, hitzaren jabe—:
|
Gure
etxean oro zen ditxa eta oro zen zorion, harik eta egun batean aitari gaitz hura sartu zitzaion arte, ezin eriago jarri zuena eta ezin flakoago, betartea zurbil eta gorputz osoa hil hurran; haren begiak martiri batenak ziren, haren hatsa hauspo hautsi batena zen... eta han eta hemen garau gorri zornetsu batzuk bihitu zitzaizkion, guztioi goragalea eragiten zigutenak; eta ez zegoen, ez, hilik, bai... " Mutila, ez didazu sinesten, baina erradazu:
|
|
|
Adi egon, bada, zeren kontatuko baitizuet nola sendatu zuen Avilako Teresak gure aita —eta ikusirik ezen guztiek kasu egiten zidatela, nahiz eta zaldunek, artean, mesfidantzaz behatu, aitzina segitu nuen, hiztun onen antzera, hitzaren jabe—: ...z osoa hil hurran; haren begiak martiri batenak ziren, haren hatsa hauspo hautsi batena zen... eta han eta hemen garau gorri zornetsu batzuk bihitu zitzaizkion, guztioi goragalea eragiten zigutenak; eta ez zegoen, ez, hilik, baina, hilik ez zegoen arren, hila baino hilagoa zirudien, hatsa eta kiratsa zeriola; eta, hala, aita sendatzeko asmotan, etorri ziren hango eta hemengo medikuak, iragan ziren
|
gure
etxetik, eta ez zuten hura sendatzerik erdietsi; eta, hala eta halatan, lurraz eta lurreko faboreez etsirik geundèn egun batean, Urbiaindik iragan zen gizon bat —benedika dezala Jainkoak egin zigunagatik! —, erlikiontzi hau lepotik dilindaka zeramana; gizonak erraiten zuen ezen erlikiontzi hark santaren behatzezurrez zeuzkala —ezker oineko hatz lodikotearenak—, eta erran zigu... " Mutila, ez didazu sinesten, baina erradazu:
|
|
|
—Jainkoak igorria izan behar duzu zuk, Joanes, zeren lehengo astean hil baitzitzaigun Neftalí,
|
gure
etxeko skribatzailea izan zena, eta zeren zuhaurk bete baitzenezake, halatan, haren kargua...
|
|
|
Baina amaz ari nintzaizun, eta osaba Joanikotekin inkontratu naiz, nola lehenago ere gertatu izan zaidan behin baino gehiagotan jauregiari edo jauregiko bertze pertsonei buruz ari nintzela: erran nahi baita ezen neke eta gaitz egiten zaidala zernahiz mintzatzea, osaba Joanikotenganat jo gabe,
|
gure
etxeko zientzilaria eltze orotako burruntzalia balitz bezala. Eta, baldin gauzak hala badira, eta hala dira, zer hobeki osaba Joanikotez hedatuki eleztatzea baino?
|
|
|
Eta emazteki arraia zen, nahiz eta ezkondu bezain fite —Felisak hogeita hamabortz urte zituenean, beraz, zeren berant ezkondu baitzen— senarra galdu zuen; eta, senarra galdu ez ezik, bidean zuen haurra ere galdu zuen, hartaz erditzeko puntuan zenean,
|
gure
etxean ere inude baten beharrean aurkitu ziren puntuan hain zuzen ere, nihaur jaio eta handik denbora laburrerat, amari bularreko esne iturria agortu zitzaiolako, eritasun baten ondorez.
|
|
|
Beraz, Villagrandeko dukeak bere bisitarekin ohoratu behar gintuen, eta, handik harat, jakina,
|
gure
etxeak egun hura izan zuen ardatz. Eta guztiok ere egun hari beha jarri, eta ama izan genuen, ohi bezala, prestatze lanen eta gainerako trabailuen ardura bere gain hartu zuena.
|
|
|
—Hona hemen
|
gure
etxeko sainduttoa...!
|
|
|
Orga hartan tigre bezatzaile bat zetorren, Cádizko andaluz hitzontzi bat, gauzen erraiteko laketago zituena bide luzeak —bertze hamaika bidez eta kontrabidez osatuak—, bide laburrak eta xuxenak baino. Eta gizon hark, handik harat, hilabete osoa egin zuen
|
gure
etxean, aitari, Mattini eta etxeko morroiei erakusteko eta irakasteko zer zen eta zer ohitura zituen piztiak eta nola baliatu eta erabili behar genuen hura, ehizan egiteko.
|
|
|
|
Gure
etxearen historia ez zen, halarik ere, azken mende eta erdi hartan, nehor harrotzeko modukoa, zeren, nola gure arbasoak, Nafarroako erresuma izutu eta ikararazi zutèn ondikozko gerla haietan, galtzaileetarik izan baitziren —agramondarrak, beraz—, hala, hamaika umiliazio eta erreprasalia jasan behar izan zuten, zeinetarik adierazgarrienetarikoa izan baitzen harresiak deuseztu eta desegi...
|
|
|
Eta ezpatarekin ere ez zaitugu makala, nahiz eta ez litzaizukeen eskola batzuen hartzea gaizki etorriko... eta har ezazu, hasteko, ezpata zurekin eramaiteko ohitura, zeren eta abituak ez baitu monjea eginen, baina ezpatak ezpataria bai —eta, aitari beha, hala mintzatu zen—:
|
Gure
etxerat igorri zenuke zure seme hau denbora baterako, jaun Martin... hartzaren froga gaindituz gero, jakina... zeren eta anitz baitira zure mutil horren dohainak, eta ez du gure etxea baino eskola hoberik edirenen haien lantzeko. Eta, jakina, zu markestzat zaitudan bezala, zin degizut ezen zure seme horri ere markesaren tratua emanen diodala, zeren markesaren seme denak markesaren tratua merezi baitu, eta zeren nik neure hitza eman baitizut... eta ene hitza halakoa da:
|
|
|
Eta ezpatarekin ere ez zaitugu makala, nahiz eta ez litzaizukeen eskola batzuen hartzea gaizki etorriko... eta har ezazu, hasteko, ezpata zurekin eramaiteko ohitura, zeren eta abituak ez baitu monjea eginen, baina ezpatak ezpataria bai —eta, aitari beha, hala mintzatu zen—: Gure etxerat igorri zenuke zure seme hau denbora baterako, jaun Martin... hartzaren froga gaindituz gero, jakina... zeren eta anitz baitira zure mutil horren dohainak, eta ez du
|
gure
etxea baino eskola hoberik edirenen haien lantzeko. Eta, jakina, zu markestzat zaitudan bezala, zin degizut ezen zure seme horri ere markesaren tratua emanen diodala, zeren markesaren seme denak markesaren tratua merezi baitu, eta zeren nik neure hitza eman baitizut... eta ene hitza halakoa da:
|
|
|
Halako biraorik
|
gure
etxean...!
|
|
|
—eta, zalantzazko itzalak ezpainetarik ihes egiten ziola eta boza goratzen zuela, akabatu zuen—: Baina egia duk, halaber, ezen ehundabatgarrena
|
gure
etxeko kontua dela, eta, beraz...
|
|
|
Jauregiaren aitzinean bazegoen menditik xuxenean zetorren iturri bat, gure osaba Bernabek egokitu zuena, hartarako pareta bat eraikiz eta paretan lehoi buru bat ipiniz, ahoa zabalik zuena, nondik ateratzen baitzen ura zurrusta hotsandi batean, aska errektangular zabal samar baterat isurtzeko. Iturria ez zen
|
gure
etxekoa bezain ederra, baina bai erabilgarriagoa, eta gu anitzetan ibiltzen ginen han jostetan geure zurezko belauntzitxoekin, edo eskuekin plisti plasta, eta, jakina, nola laurak ere ez baikinen geldi egoiteko mutilak, hala hasten ginen elkarri kilika, zirika eta zipriztinka... baita borrokan ere handik gutirat, anaiak anaien kontra beti ere —Markos eta Fabian, Mattin eta bion kontra—,... Ordea, borroka haiek, arestian erran bezala, mila oihu eta bertze hainbat irriren artekoak izaiten ziren, eta horrek ederki erakusten dizu ezen gehiago zutela idurizkotik zinezkotik baino.
|
|
|
Eta, hala, bizpahiru eguneko bidaiaren ondotik, zeinetik kontatu behar bainizuke, deus ere kontatzekotan, nola Florentziatik jalgi bezain fite Arkimedesek eper bat harrapatu zuen, haren gibeletik lasterka ibiliz gero, arratsalde argi batean iritsi ginen Veneziarat, Alessandroren etxerat, non iragan baikenuen arratsaldea ez ezik gaua ere... Eta biharamunean, berriz, Alessandrok untziratu egin gintuen, Urbiainerat eta
|
gure
etxerat itzultzeko asmotan.
|
|
|
Egia erran, nihaur bakarrik betetzekotan ninduan, lehenengotik, asmo hori, baina, noiz eta jakinarazi bainion Maddaleni ezen ez nindoala Alpujarretarat, bataz, zaharra nintzelako eta zaharturik nengoelako halako erabaki baten hartzeko, eta, berriz bertzea, hura baino aterabide duinagotzat jotzen nuelako Lutheroren mendekatzea eta, hartarakotz, kanoikada batez
|
gure
etxeko arrano inperialaren ehizatzea; eta, noiz eta jakinarazi bainion, halaber, ezen, haren ondotik, edabe gozo baten hartzekotan nintzela, Ofizio Saindukoek bizirik atrapa ez nintzaten eta berriro azpira, hark ihardetsi zidaan: " Berorrek hori erabaki badu, nik ere hori eginen dut".
|
|
|
Erretzetik gelditu zen, eta niri etxean debekua ezarri. Nire jaiegun urrietan emakume tropa bat —" Taldea" oraingoan ere," Taldea" beti—
|
gure
etxe berriko sukaldean metatzen zen, betroiak bezain gizen, infusioak edan bitartean beren gizonak tar tar tar larrutzera. Kristinak haiekin egiten zituen goizak, arratsaldeak eta kasik ere gauak.
|
|
|
Jende guti ezagutu dut lan kontratu txar bat sinatzeak hain on handia egin diona. Aldi luze batean denboraldiko gonak, merkealdietako galtzak, modako jakak eta egikera egoki edo desegokiko jantziak izan genituen solas,
|
gure
etxe ñimiñoko sala arrotzik gabean. Beharbada ez dira bikote gazte batendako mintzagairik erromantikoenak, baina garai liluragarritzat daukat gogoan.
|
|
|
Nik bederen, ezin aro ederrarekin batean arindu; gainekorik eraman ezean galtzetako poltsikoak mukuru beterik eramaten ohi ditut, deusetarako ez diren zerak ere batzuetan.
|
Gure
etxeko giltzak, kasurako. Beheko atea baizik ez nuen ireki, goikoan ez nintzen berdin egitera ausartu.
|
|
|
Eskailerak argirik gabe zeuden beti, baina horretara ere jarria nintzen etxe horretan egindako lau hilabeteetan. Bertzerik zen zangoen gainean lau solairuko ataka gainditu beharra; Zabalguneko
|
gure
etxe erosoko igogailuaren aisetasunera emana, ezin horretara ohitu, ez ilunpean ez argipean. Eskaileretan goiti bi aldiz pausatu behar izan nuen, arnasestuka, hatsari lotu ahal izateko.
|
|
|
Hartara, autoz nindoan, neure urdail bakartia zer ostatutzarretan zigortu behar nuen gogoan nerabilela. Alde Zaharreko aparkatze murriztua medio, nora erabaki gabe kausitu nintzen Zabalguneko
|
gure
etxetik hurbil eta, iluntzerako utzi beharrean, egokiera aproposa jo nuen semearen arropak bildu eta eginbehar hori, bederen, behin betikoz gainetik kentzeko. Abuztuko asteburuak hustutako karriketan, berehala atzeman nuen ibilgailua uzteko tokia.
|
|
|
Marixa zen, arreba zaharrena. Itzuliak omen ziren herritik Unai ekarrita, baita
|
gure
etxea jo ere —nire lehengo etxea, bistan da— haurra uzteko asmoz, baina han ez omen zien inork atea ireki. Orain gure semea, jogurt bat hartuta, bere lehengusu baten ohatzean omen zetzan galtzontziloa eta kamiseta jantzita, lo seko.
|
|
|
Batzuetan zinez zaila izaten da klase honetako ateekin asmatzea.
|
Gure
etxekoaz eztabaida bera izaten dut beti gure Agustinekin. Hark...
|
|
|
Puntu horretan errezeloen haria eten nuen. Berriz ere urrunegi ari nintzen harriak jaurtitzen,
|
gure
etxekoa ez zen teilatu batera. Haserretu egin nintzen neure buruarekin, eta, halakoetan beti egin dudan bezala, patrikatik lau txintxeta atera, eta, disimuluz, ipurdi azpian ipini nituen.
|
|
|
Eta bere dohainak bide zuzenetik zuzenagora eraman ez bazituen, haren kemen handiagatik zela pentsatu nuen. A, eta
|
gure
etxeko lanak asko lotzen zuelako. Berak" aitortzen" zuen hori.
|
|
|
Lotsatuta balego bezala. Bazirudien ez zuela adierazi nahi
|
gure
etxean irabazitako dirua nora eramaten zuen. Eraztun handi distiratsu bat zuen hatz batean, eta egia zen nonbait ezkontzekotan zela.
|
|
|
Erraza baita agertzea agurearen semea ez zela inoiz Ebroko kanpainan izan.
|
Gure
etxean egunero eta gauero entzuten zen irratia, eta doinu berberak entzuten nituen eskolan ere.
|
|
|
|
Gure
etxekoak amak barre egiten dit, gogoratzen diodan bakoitzean zuriak ziren oso, eta ongi moldatu ziren muga eta antolatze berrietara. Horregatik nengoen beti, egoera haien berri nori entzungo.
|
|
|
|
Gure
etxean ez zen jostailuetarako dirurik, eta, hori garbi ikusten nuelako edo, ez nintzen behin ere gurasoek erositako jostailuen grinatan egon. Baina osaba Andoni oso trebea zen egurra lantzen, eta, errege goiz hartan, nire anaia Migelek, bi eguzkien antze  ko begi biribilak jarriz, egurrezko auto handi hura ikusi zuenean, nik doi doi eutsi nion nire gelaren ertzeko gorrotoari.
|
|
|
...etaren aurkikuntza horri esker dakigu orain udaberria urdinez janzten den neskatxa dela; elurtzaren hondarrak" emazte zuhurraren zapiak" direla; basoa" atsedenaren eliza" dela eta uda" suzko itsasoa", eta hura dugula" uda igarotzeko ontzia"; izotz ondoko eguzkia" neguaren barrea" dela eta" neguak bere sudur ospeldu zorrotza" sartzen duela
|
gure
etxean... Aurkikuntza xalo eta partzial hauek bideratu zuten poeta, apurka, adierazpen ausartagoetara:
|
|
|
Gizon biluzia bezala
|
gure
etxean sartzen
|
|
|
Sarritan sentitzen dut txilioka,
|
gure
etxetik ez urrun.
|
|
|
Haiek diruz ordaindu ezin, eta arto, gari, sagarrekin itzultzen zen etxera. Eta jakinik
|
gure
etxean elikagai eskasia nabarmenik ez zela, gerraoste hartan sarritan etortzen ziren eskaleak, jateko zerbaiten galdezka. Preso ohiak izaten ziren batez ere, kartzelatik irten eta etxera bidean zihoazenak.
|
|
|
Handik gutxira berriz, kasernako leherketa hura izan zuan eta... hi orduantsu atzeman hinduten ala?"; Xanek baiezkoa egin zuen;" ba, beharbada jakingo ez duana duk, Henrik egun haiek, edo aste haiek, ez zakiat, herritxo batean eman zituela, hemendik ez urruti. Eta, leherketa izan zen egun hartan, herri hartako ostatuan zela, ostalariari (nire ezaguna dena, nik hau berak esanda zakiat) esan ziola, tipo bat han bazterretan ostuka ikusi zuela; bere kusan ote zebilen; eta
|
gure
etxeko telefonoa eman zioan, edozer gertatzera guri abisu emateko"; apur batean isildu egin zen, gero jaiki egin zen eta: " egon hadi pixka batean", esan zuen.
|
|
2001
|
|
|
" Aita, zu Españara!" builaka.
|
Guk
etxean ez dugu sekula erdaraz egiten, eta telebistan erdaraz ikusi ninduelako.
|
|
|
Baina berak legeak agintzen duenean bakarrik irakurtzen du.
|
Gure
etxeko legeak agintzen baitu lo egin aurretik irakurri egin behar dela.
|
|
|
Konferentzian euskal sozialista gisara gure jarrera argitu behar dugu, alegia,
|
gure
etxean ideiak oso garbiak izan behar ditugu lehenik. Hortik aurrera, alderdi kideek beharrezko ikusten badute, akordioa zein indar politikorekin gauzatu nahi dugun zehaztu behar dugu, baita zein akordio mota ere bai.
|
|
|
Sasi zientzien eta petrikilo, iragarle, astrologo eta telebistaren bidez
|
gure
etxean sartzen diren bestelako eroen etsai porrokatu eta nekaezintzat du bere burua elkarrizketatuak.
|
|
|
Nire familiarteko batek behar bezala aparkaturik utzi zuen autoa
|
gure
etxe aurrean.
|
|
|
|
Gure
etxea toki segurua dela iruditzen bazaigu ere, ez da horrelakorik: horrelaxe frogatzen du geroz eta ugariago bihurtzen ari den etxeko ezbeharren kopuruak, are eta ugariago herrialde industrializatuetako etxeez ari garela, honelakoetan aparatu elektriko, gai toxiko eta azalera labaingarriak nonahi daudelako.
|
|
|
Une horiek urrezko aukera bihurtzen dira
|
gure
etxeak husteko, eta beraz, lapurren bisitak eragotzi eta zailtzeko neurri guztiak hartzea komeni izaten da
|
|
|
Une horiek urrezko aukera bihurtzen dira
|
gure
etxeak husteko, eta beraz, lapurren bisitak eragotzi eta zailtzeko neurri guztiak hartzea komeni izaten da.
|
|
|
(Zurikerian) Izan ere
|
gure
etxea oihana bezalakoa da...
|
|
|
(Lepoa gehiago luzatuz)
|
Gure
etxeko lorategia pasatu du... Gabardinarekin...
|
|
|
Ez duzue
|
gure
etxea saltzeko baimenik.
|
|
|
Hauxe da
|
gure
etxea, geure proiektuan eraiki behar dugun oinarria. Honengainean gauzatu beharra dugu geure asmoa.
|
|
|
euskal posesioa askoz erelaburragoa da, gauza gutxiago dira nireak eta gainera, nireak izan beharreangehienetan konpartitu egiten ditugu, eta gureak dira. Horregatik, en mi casa,
|
gure
etxean da, edota mi pueblo, gure herria.
|
|
|
Sektore ekonomikoek eta administrazioek informatikarekin eta telekomunikazioekin lotutako produktuak
|
gure
etxeetan sartzeko beharra azpimarratzen jarraitzen duten arren, espainiarrek, etxerako produktuak erostean, aisiarekin lotutako produktuak edo etxeko lanak errazten dituztenak aukeratzen jarraitzen dute. Horrela.
|
|
|
Zeinen guapo zegoen! Desiratzen nengoen
|
gure
etxera bueltatu eta haren gorputz biluziaren kontra isilik eta geldi egoteko, ezkonberritan egiten genuen bezala.
|
|
|
Aurrez abisatu gabe. Herminiori sorpresa bat ematea erabaki nuen eta inori esan gabe agertu nintzen etxean,
|
gure
etxean. Portaletik bertatik krabelin usaina zetorrela sumatu nuen eta, pasatako zikin eta kirats guztiak desagertu zirelakoan, irribarre batez hartu nuen igogailua.
|
|
|
Ez dakit nora joan.
|
Gure
etxeak tren plataformak dira."
|
|
|
Nik haurtzarotik oso ditut maite katuak.
|
Gure
etxean ez zen sekula falta. Aita oso katuzale genuen.
|
|
|
‘Zu euskaldun naturala zara eta, ’ hasi da Imanol ia ahapeka, ‘esadazu, zer iruditzen zaizu familia batek hizkuntza hermetiko partikularra erabiltzea?
|
Gure
etxean ezin zen espainolez egin, aitak debekatu zuelako. Gero, etxetik irten eta beste mundu batean bizi behar genuen.
|
|
|
‘Goiok badin gaztetako lagun bat gu bezala dabilena, ’ esan du, ‘Hendaian
|
gure
etxean egon zunan, Andoni Martinez uste dinat deitzen dela, ez zakinat orain non egongo den... ’
|
|
|
tip tip tap tip tip top tip tip.
|
Gure
etxea, okindegi klandestinoa izateaz gainera, bulego marjinala ere bada. Bulego horretan Josuk, garbira inoiz pasatuko ez dituen borradoreak egiten ditu.
|
|
|
" Oroit zaitez ordea euskara ez dela, maiz, oker baldin bada ere? uste dugun bezala,
|
gure
etxeko hizkera, ez gure herrikoa, ezta gure eskualdekoa ere. Gehixeago da euskara, Jaunari eskerrak, eta zorigaiztokoak gu inguruko mendietatik harantz begiak luzatzen ez badakigu.".
|
|
|
ez da ez gaurkoa ez hemengoa. Oroit zaitez ordea euskara ez dela, maiz âoker baldin bada ereâ uste dugun bezala,
|
gure
etxeko hizkera, ez gure herrikoa, ezta gure eskualdekoa ere. Gehixeago da euskara, Jaunari eskerrak, eta zorigaiztokoak gu inguruko mendietatik harantz begiak luzatzen ez badakigu.
|
|
|
Hara arterainokoak ez baitziren beti izan esan ohi zuten bezain ustelak, ezta gerokoak ere zenbait sineskorrek eta gehiago lotsagabek aldarrikatu izan duten adina heldu zorituak. Horrek erakusten digu, premiarik bada, ez dela beti, nahi eta nahi ez, kaltegarri eta are galgarri harako zubigintza hura, aski nabarmena behin batean
|
gure
etxe inguruan. Ez du izan behar ere, diodan luzatu gabe, osasungarri eta salbagarri ezinbestearen ezinbestez.
|
|
|
Meza, bazkaria eta jendearekiko harreman guziak bukatu ondoren, etxera bildu ginen. Lehen esan bezala, parroki ondoan zen
|
gure
etxea. Ia gaueko hamabiak ziren.
|