|
2000
|
|
|
Dena den, ez dut uste gurea utopia izan zenik. Soizu,
|
gure
historian eboluzio bat bizi izan dugu, normala denez. Herri honen geroari begira, eta bere historiari so jartzen bagara, une batean komunistak progresistak zirela ohartzen zara.
|
|
|
Dena izan da deskubrimendu bat... baina ez dut pentsatu ere egin nahi nolakoa izango zen herri hau ez balitz abertzaletasuna ezkerreko baloreekin uztartzen ahalegindu zen belaunaldi hura egon. Aresti, Zeruko Argiako «Gazte gara»ko artikuluak, euskalduntzearen konzientziazio kanpainak... garai horretan
|
gure
historiak hartzen duen birak egiten gaitu desberdin seguruenik beste herri askorengandik. Ozta ozta libratu garela esan liteke
|
|
|
Axola zitzaidana arazo demografikoa zen, izenburuan agertzen diren faktoreek jendearengan zuten eragina. Apokalipsisen oinarritu naiz eta laugarren zaldia, heriotzaren aulkian, zergak jarri ditut,
|
gure
historiaren balizko alde idilikoa baztertuz.
|
|
|
Luis Regueiro kapitaina, Langara, Larrinaga," Emilin", Ahedo, Areso, Zilaurren, Blasco, Mugerza, Gorostiza, Etxebarria, Eguskiza," Pablito", Ciriaco," Kuki", Soladrero, Zubieta, Bilbao, Sanchez, Unamuno, Iraragorri, Pedro Regueiro," Txirri II", Ipiña, Markuleta, Lekue eta" Bata". Bira luze honek
|
gure
historiaren datarik beltzenetako batean hasteko zoritxarra izan zuen, 1937ko apirilaren 26an, eta nahiz eta Parisko Racing i, Frantziako txapeldunari, 0 irabazi, Gernikako bonbaketak arrakastaren hotsa mutuarazi zuen. Paradoxa dramatikoa; partidaren aurreko bazkaria, paristarrekin batera eginikoa," Gernikako Arbola" ospetsuarekin bukatu zen.
|
|
|
" un buen aldeano de Ororbia que a Pamplona vino(...) y en la botica le pregunto en lengua vascuence si le daria algo para curarse". Hots, egileak ongi baino hobeki ezagutzen zuen
|
gure
historia, jakin bazekien urte horietan Iruñerriak, Iruñeak zuten komunikatzeko hizkuntz garrantzitsuena euskara zela. Eta ez zuen ezkutatu, 1937 izan arren.
|
|
|
Erabat ez etsitzeko, hala ere, bazen arrazoirik. Alde batetik, urte askoan
|
gure
historiari buruzko hainbat ikerketa eta hedaketa lanek itxaropena sortu zuen. Aurrerantz aritu gara atzerantz begiratu dugun guztietan.
|
|
|
UPNrekin beti izan dira harremanak zailak, baina UPN ere eroriko da. Loturak apalki eginez hasi behar da, eta historia errespetatuz;
|
gure
historiarekin bizi behar dugu. Eta guk historian Nafarroarekin izan dugun harremana beti izan da gerra.
|
|
|
Loturak apalki eginez hasi behar da, eta historia errespetatuz; gure historiarekin bizi behar dugu. Eta
|
guk
historian Nafarroarekin izan dugun harremana beti izan da gerra. Aspaldi zatitu ginen Nafarroarekin, 1200ean edo, Gipuzkoa, Araba eta Bizkaia Gaztelarekin joan zirenean.
|
|
|
Zein errekurtso dauzka gurea bezalakoherri batek, errealitate finkatu bati aurre egin eta potentzialitate baten onurak sinesgarri bihurtzeko?...
|
Gure
historiaren berraztertze kritiko batetik abiatuta, konstruktibismoaren haritik, gure potentzialitate soziopolitikoetan oinarrituz, txikitasunakematen digun aukera guztiez baliatuz. Azken batean, gure asmo politiko horiekbilduko dituen konstituzioaz ari naiz:
|
|
|
(A posteriori ikusita, Kierkegaard-en Abrahamek beharbada argi harrigarriak isurditzake
|
gure
historia ulertzeko, biolentziaren arloa bereziki. Adiera negatiboan esatenda maiz, nazionalismoak erlijioak direla.
|
|
|
Izaera eta aiurriz, bestelako gizona zen
|
gure
historia honetako bigarren kronikaria: Aita Jose A. Amundarain orendaindarra().
|
|
|
Dena den, frankismoaren barruan ez ziren izan monarkikoak pisurik handienaizan zutenak; horregatik, beste bi taldeak dira
|
gure
historia honetan gogoanago izangoditugunak, karlistak eta falangistak baitira kasu honetan, zeharbidez, elkarrekin talkaegingo dutenak.
|
|
|
Ai, kontatuko banik nik hiri zer gertatu zitzaigun hire osabari eta bioi behin batean Baionan...! Baina, orain nagoen puntuan, nekez ulertuko huke
|
gure
historia, eta, beraz, bertze egun baterako utzi diagu... —eta, hatza luzaturik, erran zidan—:
|
|
|
Bere aipu ugariak ez dira sortzaile handiek daukaten elementu arrotzen asimilatzeko ahalmena besterik, Parthenon beldurgarria Altubeko lainoak biltzen du, Sarajevoko muinoek inguratzen dute bere Gasteiz, Ponpeian amaitzen du Zapateria kaletik barrena... Hori, besteak beste, zeharbidez eta berak duen manera finean,
|
gure
historiaren zekena kritikatzeko modua da.
|
|
|
Gero hasiko da kodeak interpretatzen, exotismoaren lilura pasatakoan. Eta orduan
|
gure
historia garaikideaz eginen du gogoeta, edo maitamalura dastatuko du. Bestek eta aspaldi" idatzi izan balitu bezala" idatzi izan ditu maiz bereak Arregik, maisua da teknika horretan.
|
|
|
– Putzu beltz sakona izan duk gerra
|
gure
historiaren partxisean.
|
|
2001
|
|
|
Gurea bezalako herriek beren kultura sortzeko eta hedatzeko dituzten baliabideak lehentasunez garatu behar dituzte, kultura lan eremu estrategikoa bihurtzeko. Eta horretan, fikzioa eta dokumentala, pantaila handia nahiz txikia, beharrezkoak ditugu, besteek
|
gure
historia idatz ez dezaten.
|
|
|
Adibidez, uste dut garbi adierazten dela bazirela euskaldunak alderdi bietan, eta euskaldunok bata bestearen aurrean egote hori ez dela atzoko kontua.
|
Gure
historian dagoen zerbait da, ez dugu horretaz lotsatu behar.
|
|
|
Ez naiz aditua, baina nik ongi ikusten dut, lehenengo aldiz
|
gure
historian oso adin ezberdinetako jendea ari baikara produzitzen. Ez gazteak bakarrik (gazteak beti egon izan dira), ez zaharrak bakarrik, erdibidekoak... belaunaldi pila bat, bakoitza bere ikuspuntutik, eta hori sekula izan ez dugun aberastasun bat da.
|
|
|
Gure zinematografiaren hedapena, gure zinemagileena,
|
gure
historiarena, oinarrizko eta etengabeko lana izan da. Zerbitzuak, mugimenduzko imaginetan oinarritutako gizarte batean, ezinbestekoak dira gure kulturaren zati garrantzitsu bat ezagutzeko.
|
|
|
Baina
|
gure
historia pertsonala ere ez da baldintza saihestezin gisa erabili behar eta arrakastatsu izan daitezkeen aukerei atea itxi.
|
|
|
|
Gure
Historiari dagokionez, Antzinaro Berantiarra esatea. Garai Iluna, esatea da.Denboraldi honi dagozkion iturri idatziak ez dira gehiegi, eta horrez gain, eskaintzen diguten informazioaren partzialtasuna ere nabaria da.
|
|
|
Lekuaren izena eta data dute, Andonik berak atzealdean eskuz idatzia, eta ikusi ahala kronologikoki ordenatzen ditut. Bizkaia hogeigarren mendean zehar,
|
gure
historia bero entropikoaren ilustrazioak.
|
|
|
inortxok ere ez daki zer den eta, batez ere, zer izan den. Nola izango dugu, bada,
|
gure
historiaren berririk. Zerbait ezagutuko baldin badugu, zernahi ere den, izatez izan behar du aurrenik eta ez da oraingoz, zenbait lan banakaren gaitasuna edo borondatea behintzat aitortuaz, euskal historiaren izena merezi duen gauzarik.
|
|
|
Ez dugu oraindik, eta agian komeni ere ez, neurtzen hasteko behar bezain urrundua iragan berria, hainbeste gauzatan bizirik dirauen aldi joana. Hortaz, axaleko aipamen soil bati lotuko natzaio, urte horiek, gehiegikeria gabe ene ustez, hondamendi bezala azaltzeko, zaila delarik
|
gure
historian zehar antzekoa aurkitzea, inoiz honelakorik izan bada. Baina, herri oso bat ezin suntsitu denez, gorputzez eta izpirituz bizirik geldituok han eta hemen sakabanaturik nolabait jarraitu genuen, zeharo errautsia izan zen herri baten barrenean eta kanpoan, Gasteizko seminariotik" Eusko ikaskuntza" raino dena galarazita zegoelarik34, are paperik hutsalena ere.
|
|
2002
|
|
|
Nik uste ezinbertzezkoa zaigula nora joan jakiteko. Euskal museoa
|
gure
historiaren berraurkitzeko egina da, historia horren ulertzeko eta hortik abiatuz geroa hobeki segurtatzeko... Euskal museoak funtzio sozial garrantzitsua badu, bereziki hirian kokatua delako, eta hiriak gaur egun nortasun bila baitabiltza...
|
|
|
Baita gure barruan lotzeko ere. Euskaldunok beti bandoen zaleak izan gara, bando eta alderdikeriaz beteta dago
|
gure
historia. Alde horretatik, nafarzaletasun handiagoa eskatuko nieke Baskongadetako jendeei.
|
|
|
Eta 115 emakumezkoenak. Orden horietako bakoitzak bere lekua bete du
|
gure
historian. Hain zuzen ere, krisi garai honetan, Arantzazun «Familia eta Institutu Erlijiosoen Euskal Herriko Historiaren Igo kongresua» burutuko da ekainaren 24tik 28ra.
|
|
|
Hendaiarrak eta Hendaiako Gure Ikastolako gurasoak partikularzki Euskal Herriko XXV. Marmitako Txapelketa antolatzen ari dira aspaldi honetan. Hil honen laugarren igandearekin irailaren 22an jokatuko den txapelketa honek badu bere lekua
|
gure
historia berrian. Hendaia herriak berealdiko bi mugarri ipini ditu engoitik txapelketaren garapenean eta ibilbidean.
|
|
|
Euskal eleberrigintzari dagokionez, 1970eko hamarkadako fase esperimentala gainditu ondoren, nobelak errealitateari aurre egiten hasi ziren. Arestiko
|
gure
historian errotuago zeuden istorioak kontatzeko premia sentitu zela esan liteke, eta ildo honetatik planteamendu gutxi asko errealistak zituzten obrak ugarituz joan ziren. Begien bistakoa da eleberri errealistez ari garenean, lehenago esandakoaren ildotik," errealitatea" irudikatzeko modu oso desberdinez ari garela.
|
|
|
Kasualitateak gauza handi asko estaltzen du eta
|
gure
historiako garai batean egiten dugun guztia biltzen du.
|
|
|
Zentzu horretan, gure iritziz, unibertsitate publikoak ez du gizarte elebidunbaten isla izan behar bakarrik, hau da, ez bakarrik gizartean gertatzen dena apurbat islatu, eta, beraz, gizartean dauden tentsioak eta arazoak ere unibertsitateanizatea?; aitzitik, urrats bat aurrerago joan behar du, apur bat aurretik euskararennormalkuntzan eta euskararen zabalkuntzan. Beraz, berriro diot, nik ez dut hortazezer esango, Mikel Aizpuruk azaldu baitu
|
gure
historia. Dakizuenez, gaur egunEuskal Herriko Unibertsitateak egitura oso bat dauka euskararen normalkuntzarieusteko:
|
|
|
|
Gure
historian gune unibertsitario desberdinak egon dira Euskal Herrian. Nagusienak Oñatikoa(), Iratxekoa(, Salamancako Unibertsitatearen menpe) eta Iruñekoa(, Alcalako eta Zaragozako Unibertsitateenmenpe) izan dira.
|
|
|
Liburugintza.
|
Gure
historiaren ondorioz, euskarazko material unibertsitario gutxi dago. Hori dela eta, material hori sortu beharrean gaude, itzulpenen bidez edo material berria prestatuz.
|
|
|
XXI. mendean, Europa berriaren atalean, goi mailako laburpen politiko instituzionalak egiteko unean, badaude erregionalismo transnazionalean oinarritu beharditugun historia berriak; ahaztu gabe Pirinioak direla gure ardatza, eta gure historiapiriniarren lerrotik eta itsasoak azken 1000 urteetan eman duen mundializaziotikabiatu behar dela
|
gure
historia. Euskaldunok mundializazio prozesua hasi zengunean jarraitzen dugu bizitzen XVI. mendeaz geroztik.
|
|
|
Politikoaren kualitate aldatze hori, neurri txikietan baina eraginak metatuz, inolako iraultza zein programa politikoen lehiarik gabe, garai bateko ulertzeko era zein bizierak birmoldatuz emango da. Ziurgabetasuna eta anbibalentzia gure gizartearen printzipio eratzaile moduan onartzea da erronka, adibideen artean, besteak beste, Europar Batasunak esparru teknozientifikoan instituzionalizatu berri duen arduraren printzipioa edota,
|
gure
historian lehen aldiz errealitatea hiritarrek egituratzen dutela aldarrikatuz, subjektu politiko eratzaile baten aldeko apustua egin zuen Lizarra Garaziko akordioa().
|
|
|
Fisikarien saiakuntza izatetik komunikabide izaterako igarobidea ez zen agian berak amestutakoa izan, baina, zalantzarik gabe, gaur egun hedabide garrantzitsua da irratia, gure eguneroko bizitzan presente dagoena. Beraz,
|
gure
historiaren lerro batzuk idatzi ditu, batez ere azkenengo laurogei urteetakoak, orain amaitu berri dugun mendearen hasieran Euskal Herriratu baitzen. Sortu bezain pronto, jarratzaile asko izan zituen asmakizunak, eta berehala heldu zen gure hirietara.
|
|
|
Horiek arrazoi handiak dira euskararen alde egiteko. Zeren, jendakirik ez badu, eta horrenbeste urte baldin badarama gure artean, ez da harritzekoa pentsatzea hizkuntzak berak altxatu dituela bere barnean gure kulturaren arrastoak,
|
gure
historiaren zatiak eta aztarnak. Eta alde horretatik ni behintzat beti euskaren alde egongo naiz, kulturaren alde egoten bainaiz beti.
|
|
|
Aditu gehienak bat datoz esatean euskal literaturgintza osasuntsu dagoela azken urteetan. Inoiz baino idazle gehiagok argitaratzen du; argitaratzen diren liburuetatik askotxo kalitatezkoak dira; genero ia guztiak jorratzen dira —ezberdintasunak nabarmenak badira ere—; aspaldian hasitakoak idazteari jarraitzen zaizkio eta belaunaldi berriak sortzen ari dira apurka apurka; izan ere,
|
gure
historian lehenengoz belaunaldien arteko transmisioa gauzatzen ari da literaturgintzan.
|
|
|
Euskal Herriko Unibertsitate Publikoen artean, gutxienez, batek Euskal Unibertsitatea behar du izan. Egun,
|
gure
historian lehen aldian akaso, behar bezalako baldintza soziologikoak ditugu, baina politikoki ez da aurrerapenik sumatzen. Gaiaren garrantzia kontuan harturik, euskalgintzak (eta, zehazkiago esanda, unibertsitatearen eremuan aritzen diren UEUk eta EIREk) honekiko erakutsitako jarrera ez da, tamalez, beharraren neurrikoa izan.°
|
|
2003
|
|
|
Baina etorkizunari begira herri bezala indartsuago izateko oroitzapenaren berreskurapena garrantzitsua da, hori izan da nire asmoa. Agian
|
gure
historia ez dugu ongi ezagutzen eta euskal nazionalismoaren ikuspegitik astakeria asko idatzi dira. Adibidez, sarritan esan dugu egungo gatazka Gerra Karlistetatik hona datorrela, baina historiaren azterketak erakusten digu gaia hori baino sakonagoa dela eta gure egungo errealitatea hobeki aztertzeko gure historia ere hobeki ezagutu genukeela.
|
|
|
Agian gure historia ez dugu ongi ezagutzen eta euskal nazionalismoaren ikuspegitik astakeria asko idatzi dira. Adibidez, sarritan esan dugu egungo gatazka Gerra Karlistetatik hona datorrela, baina historiaren azterketak erakusten digu gaia hori baino sakonagoa dela eta gure egungo errealitatea hobeki aztertzeko
|
gure
historia ere hobeki ezagutu genukeela.
|
|
|
ia nire unibertso hori benetan anormala zen ala ez ikusi nahian. Eta zalantzak izan ditut, zeren ikusten nuena zen nolabait perbertsio bat zela gure letrekiko,
|
gure
historia hurbilarekiko, gure barneko gauzekiko neukan interesa: konpromiso ezberdinak, politika jarduerak, borroka armatuarekiko harremanak, erdaldunekiko loturak… hori dena.
|
|
|
Balearen arrantzak
|
gure
historiaren orrialdeetan istorio garrantzitsuak utzi ditu. Garrantzia horretaz ohartuko gara kostako zenbait herritako armarriak edo udal zigiluak aztertuta.
|
|
|
Eta A Coruñako artxibategi horren ateak orain arte itxita eduki dituzten arren, azken hilabete hauetan zenbait ikerlari sartu omen da hara eta Iñaki Egaña historialaria oso itxaropentsu agertzen da. " Arazorik ez badago behintzat hemendik aste gutxira Galiziara noa, espediente horiek
|
gure
historiaren zati handi baten azalpena izan daitezkeelako".
|
|
|
" Ez dugu ahaztu behar XX. mendearen amaiera aldean eta XXI.ean, euskararen sendotze eta berreskuratze aro bat bizi izaten ari garela eskualde horretan, Euskal Herri ia osoan bezala. Jende euskaltzalearen, herritar langileen eta ikastola eta ikastetxe publiko euskaldunen lan duinari esker, euskara ez da hemen betiko ezkutatu
|
gure
historia ez euskaltzalearen eraginez. Ez da jadanik arraroa irunberriar edo erronkariar euskaldunekin hitz egitea".
|
|
|
Aztarnategi horiek
|
gure
historiaren garai garrantzitsu bati argi pixka bat eman diote, orain jakin baitakigu Gipuzkoan habitat finkoak eraiki zirela eta hauetan, teknologia berriei esker, nekazaritza eta merkataritza sendo bat garatu zela. Garai bateko mitoak hautsi eta Gipuzkoa, artzain lurralde isolatu bat bakarrik ez zela garbi erakusten digu honek.
|
|
|
Eta orain, urte ilunetako
|
gure
historiari behako baten emaiteak argitzen bazuen apur bat gure ostartea, iragan bi mendeetan gure Iparrak eta Hegoak historia bedera harilkatu izanak zenbait ohar egiteko parada eskainiko digu menturaz.
|
|
|
Elikagaien higieneak osatu du,
|
gure
historia hurbilean, elikagaien segurtasun edo kaltegabetasunaren oinarria. Hain zuzen, Nazio Batuek garatu zituzten elikagaien higienearen printzipio orokorrak, FAOren bidez eta, bereziki, Codex alimentarius en bidez. Urteek aurrera egin ahala, nazioarteko erakunde horiek sistema bat ezarri dute, elikagaien higienearen printzipioei erreparatuz elikagaien kaltegabetasuna bermatuko duena.
|
|
|
–Hara: Azpilen aldaketak hain azkar nabaritzen badira, herri bezala baldintza berezi batzuk dituelako duk,
|
gure
historiatik hasita gure estatus politikoraino... Eta, gure estatus politikoaz ari naizela, puntu hori estudiatzen eta sakontzen hasi duk:
|
|
|
" ginateke, baserriari izenik aldatuko ez bagenio. Mirari hau muga bat izan baita
|
gure
historian. Eta, nola Jainkoa pinu batez baliatu baita, zer iruditzen zaizue ‘Pinu etxe’ deitzen badiogu?", esan zuen don Justo Gramatikariak.
|
|
|
Azkenean zu gabe amaitu behar
|
gure
historia. Baina berdin da.
|
|
|
Etengabeko semetik semerateko haria. Iparraldea, emeki emeki espainol lege inikoa onartzen ez zen iheslariz bete zen, anaiak bezala hartuak izan ziren, hauek beren sistema kulturalaren hazia, apezek eta notable euskal  tzaleek fedea zurkaitz, frantses maketoen aurka kantaz kanta ederki landu
|
gure
historia propioaren lur beltzean ereiten zutela. Testuinguru horretan sar dezakegu halaber, 1972tik aitzina, Iparretarrak taldearen plazaratzea.
|
|
|
Gero, hiru testu hauek
|
gure
historia hurbilaren une ezberdinetan izkiriatu ditut: Maiatz aldizkariak 2002an agertu zuen Herriak bizi behar du hori 2001ekoa da (Batasuna, borrokan izenburupean agertu zen orduko hartan); Harpe ilunetik ateratzeko deritzona 2002koa da; eta, Sokratesekilako dialogoetan Platonek bat ahantzi bailuen, neure Elpides, 2003koa.
|
|
|
Maisuki esanda dago. Kontua ez da
|
gure
historia berregitea, berridaztea edo berrinterpretatzea; kontua leihoa zabaltzea da, egunsentiari begiratzea eta egunak zer ekartzea gura genukeen azaltzea; horixe da kontua, ez besterik.
|
|
|
Gure oroitzapenak berpiztu ditzakegu,
|
gure
historiatik ikasi. Iritzi publikoa eraikitzen jarrai dezakegu, hura eztarri burrunbatsu bilakatu arte.
|
|
|
|
Gure
historia aztertu duen ikerlari sutsuak
|
|
2004
|
|
|
|
Gure
historian barrena
|
|
|
Badira, jakina, estatuen joerak salatzeko arrazoiak. Noiz erakutsi zaigu
|
gure
historia. Zuen solasean erreparatuz gero, ezagutza eta onarpena dira hitz gakoak.
|
|
|
Orain arte euskal letretan egin den apurrari erreparatuta, jakitekoa izango litzateke zenbait euskal idazleri eman izan ote zaion nik Orixeri eman diodan neurriko edo antzeko biografi trataera. Nolanahi ere, Orixerenak edo ez, poetikoak edo ez,
|
gure
historiako idazleen biografia ederrak dastatzeko gogoz nago.
|
|
|
Hain zuzen, halaxe egin genuen El Bola filmaren kasuan: bigarren pasean jarri genuen, eta
|
gure
historian inoiz ez bezalako ikusle indizea izan genuen.
|
|
|
Euskal hitz hori batez ere herriaren hitza izan da, agintarien hitzak beste hizkuntza batzuk ere izan dituelako adierazpide. Hitza eta hizkuntza, elkarren arteko hartu eman adiskidetsuan; horra hor
|
gure
historia hurbilean antzeman dezakegun haustura lazgarria. Aldarrika dezagun, horregatik, gertatuak gertatu, eta orain bertan ere egoera samingarri horren lekuko izanik, hemengo hitza euskal hitz bihurtzeko eskubidea.
|
|
|
–Krutwig, Txillardegik eta nik neronek mila aldiz afirmatu dugu kultur errebeindikaziorik ez duen abertzaletasuna akzidentalismo hutsa dela; euskararik gabeko Euzkadi vasko hori gure borrokaren frakaso nabarmenena da. (...) Soil soilik, vaskoek osatutako ente geografiko horrek ez du zer ikusirik
|
gure
historian eta erroan sustraitutako Euskal Herriarekin?. 705
|
|
|
Ehun urte geroago, oraintsu hasita egon arren, burutu gabeko lan bat da.
|
Gure
historia ikerketak beste emaitza bat izango zuen, proposamen zuhur hori aurrera atera bazen. lkerke tetarako argitalpenei balio handia ematen ziola bistakoa da, nahiz eta, orain dik, 1+ D, askorentzat gai teknikoentzat bakarrik egon. 1+ D naziogintzaren mesedetan, historia, hizkuntza eta kulturaren ikerketan izan daitekeenik ere ez dute sumatzen, proposatzaileek ikusten bazuten ere.
|
|
|
Espainiako Gerra Zibila tartcan izan dugu, zalantzarik gabe.
|
Gure
historian izandiren klerikalismoa eta antikicrikahsmoa erc bai. Lnibertsitate mailan gai honi eta erlijiozientz.ia guztiei egin izan zaicn eta egitcn zaien ukoa bera ere ez da ulcrtzen erraza, bainahor dago.
|
|
|
Askok dute mendiarekin zerikusi duen materiala etxean, ganbaratan
gordeta. Baina erabiltzen ez diren gauzak botatzeko ohitura daukagu eta gorde ezean, laster,
|
gure
historiaren zati handi bat galdu egingo dugu, adierazi digute jarraipen batzordeko kideek. Gainera, Euskal Mendizaletasunaren Artxibategi Historikoak izan dituen aldaketek agirien desagertzea ekarri dute, eta hori kontuan hartuta, behin betikoz Elgetan kokatzeko erabakia hartu zen, gaineratzen dute.
|
|
|
Begi bistakoa da, zeuk erranen zenuen moduan. Azken batean,
|
gure
historia, gure eskubideak, gure herriaren samina... bost axola haiei. Horregatik, Jaurlaritza eta alderdia bera ere ahalegintzen ari gara erakusten Frantziari zein Ingalaterrari ezen, gure alde eginez gero, abantaila handiak izanen dituztela.
|
|
|
Haurdun nago"; hamargarrenak, ordea, bost minutuko mehatxu luze bat zuen eranskin, Adelak adierazten baitzidan, adierazi ere, berarekin ezkondu behar nuela, berdin zitzaiola Pedralbesko monasterioan edo Kataluniako epaitegi gorenean, gu biona baitzen haurra, eta zoriontsuak izan gintezkeela ezkonduz gero;"... eta ezkondu nahi ez baduzu...", jarraitzen zuen... eta, handik aurrera, Adelak hiru lau hilabete haietan ongi hausnartutako erabakiak eta ondorioak gogoetarazi zizkidan: bihotzeko aldizkari batean argitaratuko zuela goitik behera
|
gure arteko
historia osoa, xehetasun txikienik ere baztertu eta alboratu gabe; lau haizeetara zabalduko zituela hainbat eta hainbat sekretu, berak nire bizitzari buruz zekizkienak; vudu a egingo zuela, panpina baten bihotzean orratz batzuk sartuta, infarto batetik hil nendin... eta azkenik, auzitan sartuko ninduela ere bai, eta utzikeriaz akusatuko ninduela, haurra biona zelako eta nik ere –aitak– ...
|
|
|
Halakoa izan baitzen
|
gure arteko
historia, eta halakoak gure maite kontuak: hain absurdoak eta hain rokanboleskoak...!
|
|
|
Ez dago zoroago irioten dugun krediturik denborarena baino.
|
Gure
historia ez egina, egina bezain gurea da; eta ez eginak, eginak bezainbat egiten (desegiten) du gure aiurria, izaera. Batzuetan, geure buruari ez diogu sentimendu bat sentitzea, edo sentimenduan pausatzea baimendu nahi izaten.
|
|
|
Han eta hemen elkarrizketak eskainiz eta hitzaldiak emanez, eta Euskal Herriaz eta euskal kulturaz bere ikuspegia azalduz, benetako enbaxadore begitandu zitzaidan. Kultura baten enbaxadore, eta baita
|
gure
historia hurbilenaren azalpen oso baten enbaxadore ere. Iruditu zitzaidan edozein plan baino probetxugarriagoa izan zitekeelabe re liburua, su eten baten osagarri kulturala gutxienez bai.
|
|
|
Nola hitz egin ez denaz(...),
|
gure
historia eta ikuspuntuak irudiz eta euskaraz kontatzeari uko egiten badiogu, etorkizun iluna izatera kondenatuta gaude, erabat beltza ez esateagatik.
|
|
|
Aipatutakoak ez dira izango, beharbada, zinemagintzan gailur gisa har daitezkeenak, baina, esan bezala, gure nondik norakoa zedarritzeko baliagarriak direlakoan nago. Hautaketa egiterakoan, beraz, ikusleriaren aldetik gertakizun bihurtutako filmak aukeratu dira
|
gure
historia honetako ardatz gisa, eta hautu subjektiboak izan badira ere (beste hainbat film izan zitezkeen aukeratutakoak...), daudenak euskal filmen historia kokatzeko eta ulertarazteko lagungarriak direla uste dut. Hona hemen:
|
|
2005
|
|
|
1934an Gasteizen ospatu zen Aberri Egunaren nondik norakoak azaldu ditu Roman Berriozabalek liburu honetan, argazki eta kartel gogoangarriz lagundurik. Aberri Egun hura ez zen izan
|
gure
historian egindako lehendabizikoa Bilbon, 1932an ospatu zen, ezta bigarrena ere, Donostian izan zen, baizik eta hirugarrena, baina garrantzi handia izan zuen, Arabako lurretan euskal abertzaletasunaren indarra erakutsi nahi zelako, jauntxokeria arabarrak abertzaletasunari eta euskalduntasunari nolako eraso bortitza egin zion ikusita. Egun gogoangarri hartan gertatu zirenak eta data haren ingurumariak dauzka hizpide Roman Berriozabalek lan honetan.
|
|
|
Ikasle dantzariak behar dira, eta ikasle ikusleak behar dira. Orain antzinako dantzaren inguruan lan bat egin dugu, eta interesgarria da ikustea jendeak ezezagutzaz nola errefusatzen duen
|
gure
historia. Ikustean euskal dantzariak XVIII. mendeko jantziekin iristen, erran nahi baita gorteko jantziekin, ikusleek ez dute onartzen.
|
|
|
Tiro batez bi txori:
|
gure
historiaren berrirakurtzea literatura lan on batean; are gehiago, trufa eta irria horren beharrezko dugun honetan, hurrengo urtean hamaikagarrenez sufritu dugun eztabaidarena, modu ezin ironikoagoan aztertu zuen Alonsok.
|
|
|
Lehenik eta behin, beste edozein ebakuntzatan bezala, doktoreak
|
gure
historial medikoa ezagutu luke. «Handik aurrera lasai hitz egingo genuke.
|
|
|
Lehenengo ataleko narrazioak Euskal Herrian lekutzen dira,
|
gure
historiaren sasoi ezberdinetan (Gerra karlistak, XV. mendeko Nafarroako erresuma, XVI. mendeko erlijio arteko liskarrak, XVII. mendeko euskal idazleak, Frantziako iraultza, gerra zibila, frankismo sasoiko ikastetxeak...). Halakoetan batez ere Nafarroan eta Iparraldean izandako gertaerak ditu aipagai.
|
|
|
Ez genuke Biblia irakurtu behar Mañe nire adiskideak bezala, ez eta ikasketak Sorbonan edo Salamancan eginak dituen historialari batek idatzia balitz bezala. Untsa kasurik ari ziren
|
gure
historia teorietaz San Mark eta Jondoni Matiu! Eman izkitzue buruz buru Alkat eta Amuritza eta galda iezaiezue Egunkariaren hestea konda dezaten.
|
|
|
Gainera bihi batek ez zuen
|
gure
historia kuriostasunaren asetzeko den mendreneko arrangura izpirik. Beren arrangura bakarra:
|
|
|
|
gure
historia aztertzeko unean. Gizarte zientzien eragina historia lantzeko unean ageri zaigu eta aipatu ditudan azken hirurak zientzia berrietako teoriak eta metodologiak aztertu ondoren saiatu ziren euskal historia idazten.
|
|
|
XXI. mendean, Europa berriaren atalean, badaude erregionalismo trans nazionalean oinarritu behar ditugun historia berriak, goi mailako laburpen politiko instituzionalak egiteko unean, ahaztu gabe Pirinioak direla gure ardatza itsasoarekin hatera. Azken 500 urteotan
|
gure
historia mundializazio prozesuaren gunean kokatzen da. Euskaldunok mundializazio prozesua hasi zen gunean bizitzen jarraitzen dugu XVI. mendez geroztik.
|
|
|
|
Gure
historiari gainetik begiratuta ere, berehala ikusten dugu erregeak ez zirela inoizzapuztuak izan, eta probintzia hauetako semeek Espainiako sarbidea odolez ez ezikberen diruz ere defendatu zutela (ibid).
|
|
|
Orain, urrundik, pentsatzen dut ez nuela hala jokatu behar. ...du egiten dituen astakerien ardura, kontzientziaren barruan eduki, bere buruaren benetako irudia beti agerian izateko, subkontzientean disimuluan ezkutatzen ibili gabe, nahiz eta larritasun existentziala jasanarazi, edo etikaren babesik gabe umezurtz utzi, egin beharrekoa egin ez dugula sentiarazi, jainko babeslerik gabe baztertu... halakoetan ez baitago errukiz babestuko gaituen guraso jainkorik,
|
gure
historia berdindu eta garbi utziko duenik.
|
|
|
Gure arteko autozentsuraz ure aurreko euskal idazleak irakurtzen, aztertzen eta besterengana helarazteko lantegian aritzen garenok irakurritakotik zenbat iritzi eta adierazpide baztertzen dugu? Hobe beharrez, interes handirik ez duelakoan, den dena ez baitago hurrengo belaunaldiei iragaiterik, ala zer hori, dena delako hori bazterturik xedetzat hartu dugun autore hori,
|
gure arteko
historiara, irudi hobearekin igaroko delako ustean. Idazle baten hainbat artikuluri, hainbat jokabideri ez ikusi eginda, irabazi ala galdu egiten du gure tradizioak:
|
|
|
Baina arazoa bigarren baieztapenarekin datorkigu, beste generoak geroko edo lagatzen dituenean, azaleratzen dena artikulu honen muina delako; andreek egindako lanak ez dira ezagutzen, ez dago tradizio literario osorik, euskal literatura femeninoa falta da gurean, berreskura tu behar ditugu urrun geratzen zaizkigunak eta ezagutu haiek egin dutena, hurbilekoen lanarekin lotuz eta bidea egiteko. Hari luzea hor dagoela ikusarazteko, etenek ahazturaekarri dutela egiaztatzeko eta
|
gure
historia berreraikitzeko.
|
|
2006
|
|
|
K. Ameztoi. Nire kasuan bietara ere jaso ditut ipuina nola
|
gure
historia.
|
|
|
Alabaina, erran zuen ere Euskal Herriko lurra saldu zuen lehena euskaldun izan zela. Ezin dugu
|
gure
historia osoki Parisen gain ezarri, herrian dugu ere hori horrela izatearen ardura.
|
|
|
Desohoratu, eta hasian hasi ez soilki frankismoaren aurka edota oraingo estatuen desmasien aurka borrokatu dutenak, baizik eta borroka hori ohore bat bezala onartu duen herri osoa. Desohorearen mugak zabaldu nahi dituzte, hasi 1968an, hildakoei herriz herri egin omenaldien zentzua aldatuz, iritzi artikuluen kontua eramanez, olerkien zentsura gibelatuz... hots, abertzale eta iraultzaileei ezer ez zaigu zilegi izanen
|
gure
historia osoaren barkamena eskatzea baino.
|
|
|
bizikletan ibiltzeko, parapente egiteko... 2001ean Espainiako Arte Ederretako Zuzendaritza Nagusiak Interes Kulturaleko Ondasuntzat jo du, eta benetan halaxe da,
|
gure
historia ezagutu eta gogoan gordetzea beharrezkoa dugula uste dugunontzat.
|
|
|
Pertsona klabea izan zen Irigoien urte horietan guztietan. Egindako lana gutxi balitz, urteetan batutako dokumentu, argazki eta abarrei esker, gehiago dakigu
|
gure
historiaren inguruan.
|
|
|
|
Gure
historiak ez du dimentsio lineala, ezta ikuspegi ziklikoa ere zenbait antropologok dioen bezala. Gure historiak espiral baten irudia du.
|
|
|
Gure historiak ez du dimentsio lineala, ezta ikuspegi ziklikoa ere zenbait antropologok dioen bezala.
|
Gure
historiak espiral baten irudia du. Historiari Pachakuti deitzen diogu, eta Pachakuti hitzak denboren eta espazioen itzulera esan nahi du.
|
|
|
Hemen benetan borrokatu zirenak sozialistak, komunistak eta anarkistak izan ziren, asaltoko guardiak izango ziren borrokatu ziren errepublikar bakarrak, azken batean gobernuaren enplegatuak zirelako. Beraz, historia berreskuratu behar omen den honetan,
|
gure
historia ez da lurpetik ateratzen ari, alderantziz, gureari lurra botatzen segitzen dute. Baina historia oso buru gogorra da, eta beti aterako du ezkutatu nahi duten zerbait.
|
|
|
Gure munduaren ikuspegia,
|
gure
historiaren irakurketa propioa, geure auto pertzepzioa... guzti horiek munduari egiten diogun ekarpen zoragarriak dira. Gainera, ekoizpen fresko eta dibertigarriek garrantzi itzela daukate euskararen normalkuntza prozesuan, geroz eta jende gehiagori komunitate baten partaide direla sentiarazten dietelako eta hizkuntza ikuspegitik erregistro berriak jorratzeko elikagai ezinbestekoa direlako.
|
|
|
Euskara Jendea. Gure hizkuntzaren historia,
|
gure
historiaren hizkuntza. Izenburuak berak dio:
|
|
|
zergatik, zertarako, nola motibatu, nola egin aitzina euskara atxikiz...
|
Gure
historian dira horiek eta azalera ekarri nahi izan ditut, ez justifikazio bila joateko, ohartarazteko baizik. Etorkinak, multikulturalitatea, mestizajea... gai berriak direla iruditzen zaigu, baina ez da horrela:
|
|
|
|
Gure
historiaren lekukoak Renon
|
|
|
Agian, gure artean geure burua gehiegi babestu ordez, elkarrenganako konfiantzaz jokatzen ikasi dugu, baina
|
gure
historiak, genetan daramagun horrexek, noiznahi jazarkundeak pairatu ditugula diosku eta horren ondorioz senak taldea babestera bultzatzen gaitu.
|
|
|
Ez dugu
|
gure
historia ondo kontatu. Ez ditugu gure historiak ondo kontatu.Ez zaharrak eta ez berriak.
|