|
2000
|
|
|
Jon Elosegiren esanetan gaurko egunean Euskadiko enplegu, aberastasun eta ongizate hobi aberatsena izan daiteke Internet,
|
gure
lurraldean unibertsitariak ugari eta onak direlako. Internetek enpresa tradizionalaren egitura aldatzen duela jakinik, Elosegiren ustez XXI. mendea stock options direlakoen mendea izango da, eta horrexegatik ordainketa sistema honen alde agertu da, langileak motibatzeko eta saritzeko ez ezik langileak enpresaren arrakastaren partaide egiteko modua eskaintzen duelako.
|
|
|
IBAIA Euskal Herriko ekoiztetxe independienteen elkartea da eta
|
gure
lurraldean funtzionatzen duten erdiak biltzen ditu. Elkarteko presidenteari, Iñaki Gomezi, etorkizuneko ekoizpenaren inguruko hausnarketa egitea suertatu zitzaion jardunaldi honetan.
|
|
|
|
Gure
lurraldean bertan, erdal komunitateak nola ikusten gaitu?
|
|
|
Egituraketa horrez gain, erreferentzia eremuhori albisteen aukeraketan ere baliagarri suertatzen zaie hedabideei: gertaera batengarrantzia (eta horregatik albistegarritasuna), besteak beste, gertatzen den edo eraginaduen eremuaren araberakoa da.1 Lehenengo elurtea, esaterako,?
|
gure
lurraldeko? (hots, medioak definitzen duen erreferentzia eremua) lehenengo elurtea da.
|
|
|
Zintzotasun intelektual minimoena ere kuarentenan dago
|
gure
lurraldean. Har dezagun Habermas bera, gure guru ek gogoko duten autore europarra.
|
|
|
Fenomeno honen adierazle lirateke perspektiba horretatik egituratutako instituzioak.
|
Gure
lurraldean Oñatiko International Institute for the Sociology of Law izenekoa daukagu.
|
|
|
Jabe pribatuen eskuetan, basoak moztu eta erroturatu egin ziren, mendi hegal gehienak erabat soilduta utziz. Gainera, izurrite eta gaixotasunek (haritzaren oidioak eta gaztainondoaren tintak eta txankroak) XIX. mendearen bukaeran kalte handiak sortu zituzten zuhaitzetan,
|
gure
lurraldeko basoen egoera larriagotuz. XX. mendearen hasieran eskualde asko erabat deforestatuta zegoela, Administrazioak basoen landaketak bultzatu zituen; hasiera batean higadura galaraztea eta basoen hedapena zabaltzea helburu zuten landaketa haiek, laster bestelako norabidea hartu zuten, eta hazkuntza azkarreko zuhaitz exotikoen landaketak ugaritu ziren.
|
|
|
Larre, hesi eta pinudi artetik kilometro bat ibili ondoren, kurba itxi bat atzean utzi eta ipar norabideari jarraituz, pinudi handi baten gainetik, Sopeñako artadira iristen da bidea. Artadi hau berezia da
|
gure
lurraldean, angio itxura duen bakarrenetakoa baita. Arte zaharrak nahiko sakabanatuta dauden lekuetan, ohianpea ganaduak ustiatzen dituen larreez estalita dago.
|
|
|
Gainetan, elurteak, hotzak eta hezetasun altuak bultzatuta, zerbunal izeneko larreak garatu dira, zohikaztegietaranzko trantsizioan. Nardus stricta, Festuca nigrescens, Juncus squarrosus eta beste hainbat landarez osatuta, zerbunalen interesa,
|
gure
lurraldean duten presentzia murritzean datza.
|
|
|
altuera handietan, malda gogorretan... egin dira, eta ondorioz, ekoizpen eskasa, eguraldiak eragindako kalteak eta bestelako arazoak ere azaldu dira.
|
Gure
lurraldean alertzearekin gertatutakoa horren adibidea da. 1956 urtean sekulako izotzak egin zituen eta intsinis pinuaren landaketa gazte asko alferrik galdu ziren.
|
|
|
" Leku hobe baterantza, laztana", erantzun zion amak, eta
|
guk
lurralde berri haiekin segitu genuen gure bista gozatzen, estazioan utzitako herria baino hobea edozer izango zen ziurtasunaz.
|
|
|
hango koloreak, hango luxua, hango ponpezia eta gehiegikeria!
|
Gure
lurralde honetan eguraldia lainoetarat eta hodeietarat aise makurtzen bada ere, egun eguzkitsua izan genuen hura, eta horrek are distiratsuago egin zuen zelebrazionea.
|
|
2001
|
|
|
\ Energia eolikoaren produkzioa lurraren kapazitateari egokitzea, eta ez industria elektrikoen interesei.
|
Gure
lurraldeko 10.421 km. koadroetan kokatu nahi diren 30 zentralak gehiegi dira, paisaia orain arte inoiz gertatu ez bezala beteko baitute.
|
|
|
Zatiketa.
|
Gure
lurraldea milioika lursail txikitan dago zatituta, eta jabe bakoitzak bere kasa kudeatzen ditu dauzkan lur apurrak. Sailek maiz oso forma berezia dute, eta ezin da moztu aldamenekoa ukitu gabe.
|
|
|
Euskal Herriko leihoek antzekotasunak dituzte Asturiasko leiho aurrerromanikoekin eta baita Galiziako mozarabiarrekin ere. Hala ere,
|
gure
lurraldekoek ezdituzte aipatutako eredu biak bete betean jarraitzen, ez tipologikoki, ezta kronologikoki ere. Hemengo leihoek luzetarako irekidura bakarrak, bikoitzak edo hirukoitzak dituzte, baina beti ere txikiak, erremate batekin, bai puntu erdiko arku batekineta baita arku ultrapasatu batekin ere; eta batzuetan, argi irekidurek errematerik ezdutenean, okuluak eduki ditzakete.
|
|
|
Izenburuan aurreratutako gaiari dagokionez, gure hegoaldeko nekropolietanfrankoek izandako eragina nolakoa izan zen ikusteko, ezinbestekoa izango da ostilamendu merobingiarrekin (ipar Pirinioetakoekin) konparazioak egitea, horretarako material grafikoa ere eskainiko dugularik. Era berean, bidezkoa iruditzen zaiguostilamendu bisigotikoekin ere konparazioak egitea eta ezberdintasunak nabaritzea, zeren eta orain denbora gutxi arte
|
gure
lurraldea ere esparru bisigotikoaren barruankonsideratu izan baita, bai zentzu politikoan, bai kulturalean. Baina hori guztia iturriarkeologikoei esker zalantzan jarri da3, eta horrela ikerketa historikorako bideberriak zabaldu dira, azken ondorioetan ikusiko ditugunak.
|
|
|
Erromanizazioa jasan zuten Euskal Herriko eskualdeak pentsamolde kristau sakonarekin sartu ziren Erdi Aroan; aitzitik, erromanizazioa ailegatu ez zen eskualdeetan pentsamolde paganoa mantentzen zen1
|
Gure
lurraldeko VIII. eta IX. mendeetan historia eta kondaira, errealitatea eta fikzioa nahasten dira; momentu arrasinteresgarria da aztertua izateko, bai errealitate objektibotik, baita irudizko pentsaeratik ere. Literatura garaikideak hainbat obratan agerian azaldu du garaihonekiko daukan lilura, berez mitologizatuegia den momentua gehiago eraldatuz.Francisco Navarro Villosladaren Amaia eleberri klasikotik hasita2, Patxi Zabaletakargitaratu berri duen Errolanen Harria arte3 Santuen kondairek edo hagiografiekgarai honetako legendazko irudia areagotzen dute.
|
|
|
Kanpoan egiten diren erosketen aurrerapen horretan, kontsumo ondasunek (horien inportazioak %13 hazi ziren), automobilek, jantzigintzak eta beste manufaktura batzuek lagundu dute.
|
Gure
lurraldetik kanpoko automobilen erosketak hiru puntu egin zuen gora urteko lehen sei hilabeteetan, Espainiako inportazio osoaren% 8,8ko igoera nominalaren gainetik(% 11,8); kontsumo manufakturek, berriz,% 13 egin zuten gora (jantzien% 20,9); altzarien inportazioak, berriz,% 18,1 Baina kopuru horiek engainagarriak izan daitezke benetako terminoetan aztertuz gero, eta are alde handiagoa sor dezaket... Aldiz, epe horretan behera egin zuena inbertsio ondasunen inportazioak izan ziren, %2, 5 jaitsi baitziren.
|
|
|
Euskal idazleoi ere eskaintzen digu zerbait Barojak.
|
Gure
lurraldea inor gutxik bezala ikusi du, aurrenik: Pierre Loti eta, beste gisara, Lizardi kenduz gero, nor aldera lekioke?
|
|
2002
|
|
|
Kontzertuak ere deskontzertu bihurtu zaizkigun honetan, euskaldunon aberria eraikitzeko jaio bide zen alderdiak bi probintzietara murrizten ditu bere domeinuak, eta era defentsiboan kokatzen du bere jokabidea Estatu ahaldunen aurrean, menpean ez esatearren. Ez dago
|
gure
lurraldea elkarlotzen duen garraio eta komunikabide egokirik; unibertsitatea lotsa da euskaldun hitza bera ere hartzeko; bost arautegi bereizturen menpe jarri digute euskara, eta beste hainbeste erdal telebistaren azpian. Azken hogeita bost urteotako bide politiko eta instituzionalak ez dio gure Euskal Herriari oinarrizko artikulaziorik eskaini, ez du mundura jaiotzeko bidean jarri, eta posibilista eta pragmatiko bezala aurkezten zen aukeraren porrota nabarmentzen zaigu begien aurrean, gatazkak bere horretan dirauen artean eta Estatuen Europa finkatzera doan une historikoan, bestelako erdibideak alboratuz.
|
|
|
|
Guk
lurralde bakoitzari bere iragarpena eman nahi genioke. Kostaldea, mendialdea, Tutera aldea...
|
|
|
Bizkaiko Foru Aldundi helburuak hauteskunde demokraziz gaur darabilenek, aspaldion izan dabe liburu bat argitaratzeko asmoa. Liburu horrek
|
gure
Lurralde Historiko honen irudia izango dau, bere lurrak gizonak, edestia, erakundeak, arazoak, saminak, lilurak eta itxaropenak agertuz. " Gura izango genduke liburu hori esaten eben izten dogun txartela lakoa izatea, gure bisitea adierazoten dogunean aina, gu ikustera datorrenari doaneango opari".
|
|
|
Bizkaiarekiko liburu horretako hizkerea irudien bitartez begiek ikusi ebenez, behin hori buruan sartu ezkero eta eraz, nire zeregina lumaz barik bide aurreko izatera aldatuz mapa ganean hemeretzi ibilkizun ezberdin marratu nebazan, guztiak Bilbon hasierea eta
|
gure
Lurralde honen luze zabalean ibili ahal izateko aukerak.
|
|
|
Irrintzi zoli aura
|
gure
lurraldean entzun zanetik gaurdaño, bere oyartzun gozua geure entzumenak osoro indar barritxu daroaz. Azkatasun oyuak durundi egin ebenetik, euzkoak biderik aldatzea eziña da.
|
|
|
Jardueraren jaitsiera bereziki gogorra izan zen
|
gure
lurraldean. Inbertsiotradizionaleko oinarrizko industriaren sektoreetan, industria mekanikoan, garraio elementuetako industrian eta itsas jardueran espezializaturik egonik, guztiakmunduko eskariek bereziki behera egindako sektoreak?, euskal ekonomiakkrisialdi bereziki gogorra jasan behar izan zuen.
|
|
|
|
Gure
lurraldeko eta inguruko beste askotako harrizko lehenengo arkitektura(, monumentala?) sistematikoki eraikia eta erabilia, megalitismoa dugu; nahiz etaezin den ukatu ezen, ikerketak ugaritu ahala, bestelako frogaren batzuk ere aurkidaitezkeela. Horregatik diogu gizarte horretako kide gehienek ez zutela ziur askobehar adinako prestakuntzarik edukiko, neurri horretako harrizko egitura (lehengaia lortzeko tekniketan eta honen inguruko ezagutzetan, etab.). Badakigu, Neolito Aroan, zenbait lurraldetako harrobietan edo meategietan (Belgika, Frantzia, etab.) suharria erauzten zutela, eta beste batzuetan, berriz, harri preziaturen bat ustiatzen zutela (Gava ko. Katalunia?
|
|
|
Antzeko zerbait pentsa daiteke apaingailu txiki eta arrunt batzuez, adibidez, lepokoetako konderez. Hauek
|
gure
lurraldeko trikuharrietan hain urriak direnez (Longarren. Biana, ehun hildako baino gehiago egon arren, ez zen bat bakarraere aurkitu), lepoko bat osatzeko ez dira aski izaten (agian, lehengai galkorrez ereosatuko zituzten), eta, horregatik, kuttunak edo zinginarriak izan zitezkeela ziotenT.
|
|
|
Jarraitutasuna aipatzen dugunean, fundazio momentuan hasi etagaur egunera arteko habitatari buruz ari gara. Beraz, historia luzeko hiri modernoeta bizi batean praktikatzen den arkeologia izango da;
|
gure
lurraldean, kasurikgehienetan, jatorri hori Erdi Arokoa da.
|
|
|
Gauzak horrela, oro har, Behe Erdi Arora arte ez ziren azaldu benetakohiriguneak
|
gure
lurraldean. Gune horiek hiribilduak izan ziren.
|
|
|
Gune horiek hiribilduak izan ziren. Hiribilduen fundazio prozesua oso trinkoa izan zen
|
gure
lurraldean, gauza ezaguna denez. Kontuan izan ezen 1140 eta 1383 urteen bitartean hirurogeita bederatzi hiribildu sortuzirela Bizkaiak, Arabak eta Gipuzkoak gaur egun osatzen duten Erkidegoarenlurraldean.
|
|
|
Rafael Herediak, Ugatza Berreskuratzeko Planaren koordinatzaile nazionalak, kalkulatzen du 400 ale inguru geratzen direla bi alderdietan, eta horietatik 237 helduak direla (190 Espainian eta 47 Frantzian). “1985 aldian, 37 bikote ugaltzaile izatetik 77 izatera igaro da
|
gure
lurraldean, eta urteko batez besteko hazkundea% 5ekoa izan da”. Egia esan, espainiarra da Alpeetan, Korsikan eta Balkanetan ere aurki daitekeen sarraskijale baten Europako populazio bideragarri bakarra.
|
|
2003
|
|
|
Elikadurari dagokionez, hegazti zein narrastiak jaten dituzte, baita ugaztun txikiak ere. Arranoa eguneko harraparien artean errege dela esan dugu, baina
|
gure
lurraldean arrano espezieek atzerakada nabarmena jasan dute.
|
|
|
Gu, beste eztabaidaguneak baztertu gabe, aniztasunaren aukera zabaltzen ari gara. Gure xedea,
|
gure
lurraldearen ikuspegi osoa harturik, eztabaidari zabaltasun handiago bat ematea da, baita gizarte zibil osoaren ekarpena jasotzea ere. Foro honetan sortuko diren asmoak kontuan hartuko direlakoan gaude, beste foroetakoak kontuan hartuko diren bezala.
|
|
|
Ukaezina da trenbidezko azpiegiturek
|
gure
lurralde zati honetan dituztendefizit itzelak, bereziki hiriburuen arteko loturari dagokionez, baita Penintsularengainerakorako eta Europarako konexioei dagokienez ere. Halere, aspalditik datorrengabezia izanik, orain 15 urte hasi ziren arazoari aurre egiteko lehen proposamenak.
|
|
|
gobernuen ezetz sistematikoarena, Eliza Katolikoaren unibertsitate pribatuen eraginarena eta gizartearen aldarrikapenaren ahultasunarena. Alde batetik, Espainiako eta Frantziako erregimen politikoek ezetza eman zioten unibertsitate izena merezi duen egitura sortzeari, mugaren bi aldeetako
|
gure
lurraldeetan. Bestetik, unibertsitate pribatuen garrantziak gure artean beste muga bat ezarri du, nahiz eta inoiz esan den moduan, Elizak egindakoaren ondorioa baino gehiago, beste batzuen hutsuneen ondorioa izan unibertsitate publikorik ez izatea.
|
|
|
Izan ere, Europako herrialderik idorrena da:
|
gure
lurralde nazionalaren% 66 desertizazioagatik mehatxupean egon daiteke, eta herrialdearen% 6, bereziki hegoaldea, galera itzulezinean. 2025erako kalkuluen arabera, munduan lur gutxiago landatuko da:
|
|
|
Baina aparte klasean, aparte administrazioan, eta aparte curriculumean. Komunitate linguistikoak daude
|
gure
lurraldean; gustatu ala ez, de facto horixe gertatzen da: herritar asko erdaldunak dira, beste zenbait euskaldunak, batzuk euskaldun eta erdaldun.
|
|
|
Indian ehun milioi musulman baino gehiago dago. Erloju bonba bat jarri da abian
|
gure
lurralde zaharrean.
|
|
|
Argi dago bide guztiak erabili behar ditugula asmo zitalak galgatzeko; baina, era berean, lan ildo horiek ez baditugu estrategia zabalago batean kokatzen aukera faltsuak sortzeko arriskua dugu. Ez dugu jokatu behar gurea ez den lurraldean bakarrik, eta justizia arloa ez da
|
gure
lurraldea, hor galtzeko guztiak ditugulako (ikusi bestela Itoitzen gertatutakoa). Euskaltzaleok uste badugu bide judizialak bizitzen ari garen egoera gainditzen lagunduko digula oso oker gaude.
|
|
2004
|
|
|
|
Gure
lurraldeko landareen artean bitxienetarikoa, eta modu honetara dago katalogatua: espezie arraroen zerrendan.
|
|
|
Horiek guztiak argira atera nahiko lituzke Sua edizioak kaleratzen duen Euskal Herria aldizkariak, eta bere azkenengo zenbakian, euskal geografian aurki daitezkeen 26 arroila eta leize zuloren berri emateaz gain, beste lan hauek ere agertzen ditu:
|
gure
lurraldean dauden gotiko garaiko altxorrik preziatuenak, Floridako dortoken inbasioari aurre egin nahian dabiltzan euskal jatorrizko dortoken egoera, ia ezagutzen ez diren Xabier Minaren biografiako hainbat pasarte gaztetan frantziar armadaren kontra egin zuen borroka, gero Mexikoko independentziaren alde ekitean espainiarren kontra egingo zuen bezala, eta abar luzea.
|
|
|
Ildo horretan, gogorarazteko modukoa da Lapurdiko Getaria herrian gelditu diren erromatar garaiko arraina gatzetan jartzeko instalazioen arrastoak. Neguan
|
gure
lurraldera etortzen ziren baleen ingurukoak dira euskal arrantzarekin zerikusia duten Erdi Aroko agirietako lehenengo aipamenak. Libro del Buen Amoren bertan ere Bermeoko bisigu eta sardinak aipatzen dira.
|
|
|
Gorantz jarraituz, hara baserramua, gure begi bistan. Sei metro arteko zuhaixka da eta
|
gure
lurraldean nonahi topa daiteke. Baina ez nahasi guztientzat ezaguna den erramuarekin, ez du zerikusirik eta.
|
|
|
Baina beste aldetik, eraginkorrak diren azpiegiturak eta koordinazioa behar ditu, eta baita zama lanetaz, garraiatu beharrekoa ontziratu eta ontzitik ateratzeaz nahiz portua kudeatzeaz arduratzen diren enpresak ere. Gainera,
|
gure
lurraldean sortzen ez eta kontsumitzen ere ez diren baina guretik pasatzen diren merkantzien joan etorriak gutxitzen lagunduko du. Baina hori ez da behin betiko konponbidea eta ezta konponbide sendoa ere, etorkizunean mugikortasunak gora egingo duela kontuan hartzen badugu.
|
|
|
Ikastoletako hizkuntza ereduaren bidetik jo behar litzatekeela irizten dio: . Euskaldunok munduan berezko kultur eremu bat nahi baldin badugu, ezinbestekoa dugu
|
gure
lurraldean komunikazio eremu euskalduna antolatzea. Eskola eremuan euskara hedatzen hasia den moduan, komunikazio eremuan beste hainbeste egin beharra daukagu ezinbestean.
|
|
|
Ondorioz, gizakiak bere burua lanaren bitartez autoerrealizatzen du; hala ere, lanaren kontzeptua ez dago gizabanakoaren helburuetara zuzenduta, haatik, lanaren garrantzia gizartearentzat duen interesaren arabera zehazten da. «Lana izan da eta ez izadia, ez beste ezer, gureherria mamitu duana eta
|
gure
lurralde onetan bizi garan guztiontzat, bertako ta kanpotiko guztiontzat, gozagarritu duana» (Azurmendi 1984). Arizmendiarrietaren ustez, lana elkartasun ingurune baten barruan dago; beraz, elkartasunean oinarritutako lan kontzeptua da.
|
|
2005
|
|
|
Hainbeste egitasmo aurrera bultzatu beharrean, hurrengo galderaren inguruan gogoeta egitea ez litzateke gaizki etorriko.
|
Gure
lurraldeko ibarrak, industrializatu eta gizatartu direnean, merezi al du orain gure mendiak desitxuratu eta industrializatzea, trukean, urtez urte handitzen doan kontsumo energetikoaren %10a soilik lortzeko?
|
|
|
Beno, bi estilo. Nire iritziz,
|
gure
lurraldea bitan banatzen da: berdea da batetik, eta lehorra bestetik.
|
|
|
15 Izokin amuarrain mota bat da eta, berezitasunen bat aipatzearren, handiagoa dela esan genuke,
|
gure
lurraldean, han Asturiasen, ezagutzen ditugun amuarrainak baino askoz handiagoa. Zaporeari dagokionez, motel samarra da, eta nire asmoa zapore hori indartzea da.
|
|
|
toriaren lurraldea garbi egon ez arren. Euskal historiaren parte dira ere bai
|
gure
lurraldetik at beren bizimodua ateratzen saiatu zirenak eta direnak, mun duko edozein txokotan. Euskal Herriko historia ezin dugu mugatu Pirinio inguruko lurraldeetara, Aturri eta Ebroren arteko lurraldera soilik.
|
|
|
Vasconia, lurralde kontzep tua, berriz, hasi zen erabiltzen, horrek definitzen baitzuen euskaldun guztien batasun esparrua, ohizko besteak, dela Nafarroa, dela Bizkaia, gaindituz. Berak ukatu egingo ditu mito tradizionalak, kantabrismoa, bereziki, eta beste elementu objektiboetan oinarrituko da, hizkuntza eta kultura amankomunean.Vasconia Euskal Herri kontzeptu euskaldunaren itzulpen zehatz eta ego kia baino ez da erromantze hizkuntzetan eta objektiboki egokien definitzen duena
|
gure
lurraldea. Euskara ederki menperatzen zuen A. Oihenartek.Zergatik latinez idatzia?
|
|
|
Zertarako ordea? Teorian, hemendik 2020rako epera bitartean ekonomi eta gizarte eredu berri bat, parean topatzen duen guztia suntsituko ez duen bat finkatzeko; garapen ekonomikoa, ingurumena eta gizarte kohesioa harmonizatzeko;
|
gure
lurralde txikiko aniztasun ekologiko eta soziokulturalaren lekuko izango den ingurumen sistema orekatu bat sendotzeko; eta, azkenik, erakundeen eta gizarte eragileen arteko konpromiso eta lankidetza aktiboa lortzeko ingurumenarekiko begirunez jokatuko duen produkzio eta kontsumo eredu bat defendatzeko unean, are giza eskubidetzat hartzera iritsiz.
|
|
|
Duela bost urte urxirripa isil baten antzera hasi zena dagoenekoerrekasto kantari bihurtu da, eta datozen urteetako ahalegin eta ibiliaren ondorioz lehenik ibai oparo eta geroago itsaso zabal gertatzea opa diogu. Euskal Herri osoan zehar pixkanaka pizten ari diren izar gisa, euskararen normaliz azioaren argitasun beteak
|
gure
lurralde osoa hartu arte Bai Euskarari Ziurtagiriak asko, gehiena du oraindik egiteko, baina hasiak erdi egina dirudien bezala iritsiko da eginakurrego rria ren distira izango duen garaia.°
|
|
2006
|
|
|
Bakea eta demokraziak ekarri ahal duen aldaketa politikoaren aurrean kokatzeko urratsak eman ditu herri honek. Egia bada ere gure Euskal Herri honetan errealitate oso ezberdinak egon badaudela, zalantzarik ez dago Euskal Herriaren etorkizun politikoaren inguruko eztabaida sakona
|
gure
lurraldearen eremu ezberdinetan zabalduta dagoela; bai Ipar Euskal Herrian, bai Araba Bizkaia eta Gipuzkoako eremuan, bai Nafarroan ere.
|
|
|
Horren ondorioz, multinazionalek euskal industria etengabe baldintzatu dute. Era berean, horrek etengabeko arrisku egoeran jartzen du Euskal Herria, multinazionalek
|
gure
lurraldetik urrun baitauzkate erabaki-guneak eta ez daukate inolako arazorik, unea helduz gero, herrialdea partzialki edo erabat abandonatzeko, ezta produkzioa partzialki edo erabat deslokalizatzeko ere.
|
|
|
Plinio Zaharraren helburua zona horren berri ematea zen, herri nagusiak eta beraien hiriak aipatuz, ingurunearen topografía eta orografiari buruzko datuak eta azalpenak emanez. Horrela izanik, Plinio Zaharrak ere ez digu gehiegi esango antzinako euskaldunen irudi barbaroari buruz, nahiz eta, ikusi bezala,
|
gure
lurraldean bizi ziren herrien berri ematen duen.
|
|
|
Are gehiago, beraien izen tribalen zerrendatzea aspergarria iruditzen zitzaien. Edonola, Estrabonek
|
gure
lurraldean bizi ziren herriei buruz idatzi zuen. Historialariek Estrabonen obrarekin eskuan idatzi dute baskoien historia, horrek egoera nahasgarrietara eraman duelarik.
|
|
|
Alfontso III.aren kronikan
|
gure
lurraldeari erreferentzia egiten dion pasarteetako batean, Wamba erregeak (672) etengabe erreboltatzen ziren baskoiak nola menperatu zituen jasotzen da. Ikus dezagun pasarte hori:
|
|
|
Beraz, esan dezakegu egile klasikoek eskaintzen duten antzinako euskaldunei buruzko ikuspegia ez dela zuzena. Denbora luzez, irudi klasiko horrek eragin handia izan zuen egungo historiografiarengan, orduko euskaldunak nolakoak ziren eta erromatar presentzia
|
gure
lurraldean aztertzerako orduan. Baina, gaur egun, nahiko argi dago egile klasikoek zabaldutako irudi hori okerra dela.
|
|
|
Euskal Herrian ikastera joateko aukeratu gintuzten beraz. Dena den, batez ere hona etorri ginen
|
gure
lurraldean berrikuntza askoren premia dugulako. Gure herrian abeltzaintza da jarduera nagusia.
|
|
|
Arrosaren ondoan, munduko loreetan ederrenetakoa duzu kamelia, eta
|
gure
lurraldeetakoa ez bada ere, leku babestuetan eta kristalpeko mintegietan ondo hazten da. Georg Kamel Jesusen Konpainiako misiolari eta jakintsu handiak ekarri zuen Txinatik, eta haren ohoretan jarri zioten kamelia izena landare horri.
|
|
|
Oraindik erabaki gabe baldin baduzue, badakizue hemen, gurean, ongi etorriak izango zaretela. Egia esateko, nik ere badakit biok bakarrik ibili nahiko duzuela egun horietan, baina Paris edo
|
gure
lurralde honetako beste edozein paraje aukeratuz gero, kontuan izan nire eskaintza.
|
|
|
Iturri horiek ez dute edertasun eta deformazioaren arteko mugak lausotzeko bezainbesteko indarrik, baina, gure onespenen eta gaitzespenen mailari dagokionez, aldaketaren bat sor dezakete. Lehenengoa gizaki partikularrek izaten duten aldarte desberdina da; bigarrena, ordea, gure garaiaren eta
|
gure
lurraldearen jokabide eta iritzi partikularrak. Gustuaren printzipio orokorrak uniformeak dira giza naturarengan.
|
|
|
[31] Arrazoi antzekoengatik, irakurtzen ari garela, gustukoago ditugu gure garaian edo
|
gure
lurraldean aurki daitezkeen irudiak eta pertsonaiak, bestelako ohiturak deskribatzen dituztenak baino. Ahalegin bat eskatzen du aspaldiko bizimodura egokitzeak, esaterako, iturritik ura ekartzen duten printzesak edo beren otorduak prestatzen dituzten erregeak eta heroiak ikusten ditugunean.
|
|
2007
|
|
|
Auto konpartituari buruz ari nintzenean, ari nintzen
|
gure
lurraldeetako administrazio estatusak hobetzeko akordio politiko esanguratsu eta posible direlakoei buruz.
|
|
|
Festa amaierako oparia.
|
Gure
lurraldeetako tximeletarik ikusgarriena, ezbairik gabe. Mendi tontorretako erregina, nonahi topa badaiteke ere.
|
|
|
Izan ere, egungo zuhaitz azalera duela bederatzi urte genuenarekin erkatzen badugu, zazpi mila hekterea gehiago direla ikusiko dugu. Une honetan,
|
gure
lurraldearen %55 basoz beteta dago. Eta aurreneko aldiz, hostozabalak koniferak baino ugariagoak dira.
|
|
|
Izan ere, egungo zuhaitz azalera duela bederatzi urte genuenarekin erkatzen badugu, zazpi mila hektarea gehiago direla ikusiko dugu. Une honetan,
|
gure
lurraldearen %55 basoz beteta dago. Eta aurreneko aldiz, hostozabalak koniferak baino ugariagoak dira.
|
|
|
Gutaz irri egiten dute, baina beldur dira hauteskundeetan dugun pisuaz. Hemen, Que  beceko" autoktonoek" ez dute PQren alde bozkatu, ez baikara akort eta
|
gure
lurraldeak puskatuak izan daitezen ez baitugu onartzen.
|
|
|
Aldiz, Gipuzkoa
|
gure
lurraldeko Kutxak adibidez ematen duen ‘dibidendo soziala’ (Spagnolo Jaunaren hitzetan), gipuzkoarrak eta Gipuzkoa irabazarazte asmotan eginak dira. Norberak irabazi ala besteak (herritarrak) irabazarazi, hor dago zeharoko aldea.
|
|
|
Hitz egite eta iritzi trukatze interesgarriak egoteaz gain —ez naiz nire kasuaz mintzo, ordea— Mendebalde elkartearen jardunaldiak bezalako antolaketek euskaldunon arteko elkar ezagutzeari laguntzen diote. Han ibili ginen zuberotarrek
|
gure
lurraldeaz zer edo zer jakitera eman bagenien —hala izan dela espero dugu behintzat— jardunaldietako entzun ikusleei, guk geuk ere Zuberoaren kontura inoiz ikasi ez genituenak jakiteko aukerarik izan genuen. Hala, Mendebalde elkarteko arduradun Kepa Altonaga adiskideak ‘Atharratzeko taldea’ deitu dion lagun multzoari buruz jakinean ezarri dizkigun argibide harrigarriak.
|
|
2008
|
|
|
Ekonomia modernoa, garatua eta orekatua eraiki behar dugu, baina adreiluz eta burdinez bete gabe. Txikia da
|
gure
lurraldea" esan digu.
|
|
|
Gobernuak dio desmobilizatuta daudela, eta oraingo kriminalei" talde berri" deitu die, ez dutelako onartu nahi, legeztatze eta guzti ekintzan jarraitzen dutela defentsarik gabeko biztanleen aurka, nazioarteko presiorik ez jasotzeko. Konfiantza sortu nahi dute, aspalditik ari dira ahaleginean AEBekin TLC (Merkataritza Libreko Tratatua) izenpetzeko, hau da,
|
gure
lurralde guztia multinazionalen menpe jartzeko, hemendik haien industrietarako behar duten oinarrizko materia eraman dezaten.
|
|
|
Halere, euskararen alde egiten dena aztertzen, neurtzen, ebaluatzen entseatzea garrantzitsua dela uste dugu, nondik nora gabiltzan ulertzeko, zer eta nola egin behar dugun jakiteko, hots gure hizkuntzaren aldeko lana hobetzeko1 Ikerketa alor horretan Erramun Baxokek parte hartu eta hartzen du noski Ipar Euskal Herrian. Bistakoa da, bere biografiak erakusten duen bezala,
|
gure
lurraldeko euskararen eragile inportanteenetarik bat izanez haraindian, hausnarketa ekarle garrantzitsuenetarik bat izan eta izaten dela oraino. Soziolinguistak gutxi dira Iparraldean eta, baldin badago, Erramun, era batez, hoien aita dela esan genezake.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian 69 000 hiztun baziren 1991an (%33) eta 54 500 2001ean (%25), Eusko Jaurlaritzak kudeatzen dituen soziolinguistikako inkesten arabera.
|
Gure
lurraldean, euskararen kale erabilera 1993ko %6, 5etik 2006ko %4, 6ra jaitsi da Euskal Herriko Kale Erabileraren V. neurketaren arabera. Baina, hiztun kopuruari baizik ez so eginez, iduri luke balizko hiztun kopuruaren emendatze gordin hori hizkuntzaren ezagutza eta erabilera berdintzea litzatekeela.
|
|
|
XIX. mendea zaila izan zen euskaldunentzat: hiru gerra izan ziren
|
gure
lurraldeetan, lehia iraunkorra Espainiak atzerrian zeuzkan lurretan, lau kolera epidemia (1834,1854 eta 1893), populazio hazkuntza handia eta abar.
|
|
|
–Oso ondo, aspaldi ibili gabe nengoen. Ahaztua nintzen
|
gure
lurraldeko mahasti eta olibondoez.
|
|
|
Azken urteetan mailarik altuenean aritu gara lehian. Espainia aldeko hiri askotan izan gara,
|
gure
lurraldea baino handiagoak diren hirietan aritu gara lehian. Horregatik, guretzat benetan pozgarria da sari hau jasotzea, horrek esan nahi du jendeak gure lana aintzat hartzen duela, eta ildo horretatik jarraitzeraeta maila handiko lehiaketetan parte hartzeraanimatzen gaitu.
|
|
|
Hauteskundeak irabazteko «otsoa datorren ideia» erabili nahi duela uste du, gainera. «Baina otsoa aspaldi dabil
|
gure
lurraldean lasai asko, EAJk otsoari erakutsi dion menpekotasun eta leialtasunaren ondorioz», ohartarazi du. Horren erakusle ditu, besteak beste, «salbuespen egoera iraunarazteko Ibarretxeren gobernuak erakutsi duen prestasuna», eta PSOEren «errepresio estrategiari leialtasun osoa» erakutsi izana.
|
|
|
«Gaur gaurkoz,
|
gure
lurraldea bi estatuen pean eta administratiboki zein juridikoki banatua dago», Lamarainek dioenez. Indarrean diren lege eta arauek hizkuntza eskubideak «urratzen» dituztela ohartarazi du.
|
|
|
Aldi berean, orain arte atxilotu dituzten euskal herritarren kopurua azpimarratu dute: «Azken 40 urteetan 35.000 euskal herritar atxilotu dituzte
|
gure
lurraldean dugun gatazkaren harira». Gatazka konpotzeko bidea «herri honen eskubide demokratikoen aitortza» dela azaldu dute.
|
|
|
Giza eskubide ororen urraketaren aurrean gertatzen den bezala, genero indarkeria pairatu duten emakumeen sufrimendua ere, ezbairik gabe, ez badugu gertutik ezagutu, sumatu, sentitu, oso zaila egiten zaigu pertsonoi, emakume zein gizonezkooi egoera horiek ulertzea. Askotan oso urruti dugun, eta gure herrietan,
|
gure
lurraldean, gertatzen ez den indarkeria mota baten aurrean egongo bagina bezala jokatzen dugu. Gure herrian kultura atzerakoi matxistan erroa duen indarkeria existituko ez balitz bezala.
|
|
|
Zientziaren, Teknologiaren eta Berrikuntzaren Astea.
|
Gure
lurraldeari dagokionez, hainbat ekitaldi antolatu dituzte izenburu horren azpian, eta hiri bakoitzean zenbait eragilek antolatutako ekintzak egin dituzte.
|
|
|
Batez ere, sistema horrek erantzuteko eta egokitzeko aurrerapen tresnarik ez badu, izan ere, jakin egin behar da larrialdiei aurre egiten, baina ezinbestekoa ere bada gai garrantzitsuen aurrean adimena eta ikuspegi zorrotza erabiltzea.
|
Gure
lurraldeari dagokion testuingurua abiadura handiz aldatzen ari da guztiontzat, baita erakunde publikoentzat ere, erronka berriak agertzen baitira. Aldaketak sakonak dira, gizarte, ekonomia eta finantza, teknologia, ingurumen, geopolitika eta beste hainbat alorretan.
|
|
|
Hego Euskal Herriko bezeroez ere mintzatu zen. «Ez dezagun ahantz
|
gure
lurraldean hizkuntza bat badugula: euskara.
|
|
|
2 Kontua ez da batere erraza. Euskal Herrian bizi garenok badakigu
|
gure
lurraldea zeintzuk osatzen dugun. Euskal Herria izena ordezkatu nahi dugu.
|
|
|
Zelaian lortuko ote du ba igoera? Hemen,
|
gure
lurraldean, ez dute Realaren partidarik botatzen, eta zuk esan didazu igotzeko aukerak dituen edo ez. Eta Osasuna?
|
|
|
Astuna da burokrazia toki guztietan eta paper mordoa bete behar izaten da. Burokrazia bikoitza da, gainera,
|
gure
lurraldeko agintariek eskatutakoa ez ezik, haurraren jatorriko lurraldekoak ere bete behar baitira. Gure kalkuluek zioten gutxienik bi urtez luzatuko zela eta hortik gora.
|
|
|
Azkenik, eta nolanahi ere, lehenbailehen jarri behar dugu abian hori guztia, baina jakitun izan behar dugu subiranotasun eskubiderik gabe, immigrazioari buruzko politikak —oinarrizko bizileku eskubideari eta nazionalitate eskubideari eragiten baitie, baita arlo politiko, sozial eta kulturaleko hiritar eskubide guztiei ere— etenda geratzen direla. Are gehiago, antolatzeko moduaren araberakoak ere izaten dira; izan ere, kasurik onenean, estatuek esparru horretan sorrarazten dizkiguten kontradikzioak leundu baino ez dituzte egiten; eta kasurik txarrenean, estatu horien politikak legitimatu egiten dituzte
|
gure
lurraldean. Horrenbestez, gauza bat egin baino ez dugu, eta ez da zeregin makala:
|
|
|
|
Gure
lurraldean, ordea, edukitzailea garrantzitsuagoa da edukia baino. Garrantzitsuagoa da nork bere kutxa izatea, axola gabe zer gordetzen den kutxa barruan; balioa ematen zaio auto amerikar dotore aleroiduna edukitzeari, nahiz eta bolidoa ibilarazteko sosik ez gorde eta gasolinarik gabe utzi.
|
|
2009
|
|
|
Hango parajeetan, munduko ederrenetarikoetan otu zitzaidan ideia. Mendizaleak askotan,
|
gure
lurraldetik kanpo egiteko joera dugu, gure inguruaz ahaztuz. Hemen hiri ederrak ditugu, Donostia esate baterako.
|
|
|
Axular nafarra zen, bazekien zertaz ari zen:
|
gure
lurraldeak izendatu zituelarik, Nafarroa bi zatitan aipatu bazuen, segurki ez zen ustekabean horretaratu, ez eta plazerez. Arturo Campion ere nafarra zen, Iruñekoa, eta kontatzen bazakikeen.
|
|
|
Gogora ekar dezagun botere sare horiek, hasiera batean, eskualde izaera izan dezaketela, eta horrela gertatzen ari dela Europan, eta Asian. AHT ri, Pasaiako Superportuari, Bilboko super surri, urtegiak..., sostengua ematen dion estrategia
|
gure
lurraldetik harantzago doa, eta horregatik du halako finantziazio oparoa. Adibidez, AHT konexio zubi bat da, abiadura handiko Pirinioez gaindiko Europako sarearekin lotzeko.
|
|
|
Nola eutsi, beraz, gure toki eta eskualdeetako sare sozio-ekonomikoetatik geratzen den apurrari? Nola eman
|
gure
lurraldeari nolabaiteko oinarri ekonomia, alegia, autokontrol eta autoerregulazio ekonomikorako gaitasun pixka bat. Izan ote daiteke benetako" lurralde" bat eskualdeko industria, merkataritza sare, energia ekoizpen eta nekazaritzarik gabe.
|
|
|
Nik ezagutzen dudan neurrian, Europako Batasunean adibidez, ez da gure antzeko egoeran dagoen herri eta hizkuntzarik gu baino gehiago egiten duenik, ez absolutuki ez eta erlatiboki ere, ez ofizialki, ez instituzionalki (kasu batzuetan behintzat,
|
gure
lurralde ezberdinen egoera ezberdinak ikustean nabari agertzen da hau). Baina aldea, batez ere, maila sozialean dago, kontuan hartzen badugu zenbat erakunde, talde, ekintza, mobilizazio, ikerketa, argitalpen, eta abar ditugun martxan gurean.
|
|
|
Mamarroekin batera bizi behar izan du gizakiak betidanik.
|
Gure
lurraldeko mamarroen ziztadak ez dira hilgarriak izaten, normalean, talde handian eraso ezik. Euli, erle zein udaberritik negura ager lekiguken edozein mamarroren ziztadaren aurka, ozpina botatzen zen.
|
|
|
Osasuna izan da beti bizitzan gehien balio duen ondasuna; gaitzak, eritasunak, ostera, bizirik irautea galarazi dezake eta ez du bizitza behar moduan gozatzen uzten. Leku batzuek izaera sakratua dute
|
gure
lurraldean. Horrelako garrantzitsuenetakoen daturik ez dugu, kultua noiztik dagoen indarrean edo eta zergatik egiten den argitzeko.
|
|
|
Azken urteetan txaletak eraikitzeko ere saldu izan dira herri lurrak. Bestetik, etxeak utzi egin dio
|
gure
lurraldeko egitura politiko administratiboan oinarrizko erakunde izateari, eta garrantzia galtzen joan den neurrian, desagertuz joan da auzunearen eta auzokoaren kontzeptu tradizionala.
|
|
|
2.169 azal argitaratu ditu euskal aldizkariak sortu zenetik hona. Bide luze honetan
|
gure
lurraldean jazo denaz gogoeta egin du euskal kazetak. Xabier Letona aldizkariaren zuzendariarekin mintzatuko dira EITB Kulturan.Horrez gainera, kultur saioak Bilboko Windsor arte aretoa bisitatuko du.
|
|
|
Zorteko dago Euskal Herria. Ondorio hori atera beharra dago zoria, berriz ere,
|
gure
lurraldera etorri dela ikusita.
|