|
2000
|
|
|
Behin Donostiatik Goierriraino trenez gentozela, bera analista eta ni kazetari paperean, Jugoslavia ohiko gerra, aurrekariak eta historia argiro argitu zidan 45 minututan.
|
Gure
amaren etxera iristean jakin nuen eri zen bere ama bisitatzera etorria izango zena.
|
|
|
Asisko Urmenetak eta" Zazpiak Batman" kolektiboak ARGIAren eskutik kaleratu berri duten liburuxka honek euskarazko lokuzio, esklamazio eta esamoldeak jasotzen ditu, euskaldunok modu libertigarri eta biziaz komunikatzeko dugun beharra asetzeko lagungarri gerta dakigukelakoan. Ez ditu bakarrik
|
gure
ama hizkuntzaren altxorra betitik izan direnak jasotzen, ordea, beste berri batzuek ere agertzen dira bertan, egileek asmatuak, inori baimenik eskatu gabe, alegia lotsagabe lotsagabe, hitzaurrean adierazten duten bezala. Asmatzerakoan kontuan izan omen duten bakarra, beren bizimodua, kultura, egoera, umorea eta inguruari begira esamolde hauek egoki eta baliagarriak izatea dela diote baita ere.
|
|
|
Umetan, amona Euxebiri konpainia egiteko aitzekian bere ahizpa guztiak (izeba Ageda, izeba Axun, izeba Jaxin, izeba Jesusa, izeba Maria...) biltzen ziren gurera egunero. Errosarioa errezatzeaz eta arkakuso batzuk opari ekartzeaz gainera,
|
gure
amak prestatzen zituen bizkotxoak eta kafesnea irensten zituzten kupidarik gabe. Ni inguruan jolasean bueltaka ibiltzen nintzen eta ez nuen ulertzen beren solasaldietan zein garrantzi aparteko ematen zioten eguraldiari:
|
|
|
Arabako zenbait euskal idazle irakurri ditugunok ditugu nolanahi ahantzi Aramaioko Pedro Barrutia(), Sabandoko Juan Bautista Gamiz(), Okondoko Jose Paulo Ulibarri(), Gasteizko Raimundo Olabide(), Laudioko Federico Belaustegigoitia() eta abar. Ezta nik
|
gure
amagandik ikasi nituen Gabon kanta gogoangarriak ere, hark bere aita arabarragandik ikasiak.
|
|
|
Benetan jakingarriak kulturaz arduratzen diren arabarrentzat. Eta, nik neuk ere, Arabako Billerlen (Legutio) euskarak bere gogoa lehen aldiz piztu zion F. Krutwig adiskideari eskaini nizkion?
|
Gure
amagandiko Gabon kantak?, 299 orrialdeetan.
|
|
|
Ez da egon behar kontraesanik, beraz, norberaren eta gizartearen libertateenartean (L' existencialisme est un humanisme; 1946an). Mendebaldeko hizkuntzagehienetan ez bezala, euskaraz gure etxea edo
|
gure
ama esaten dugu, aditzen lehenengo pertsona erabiltzean pluralaren eta singularraren adierak batuz. Ildo berekoadugu Sartre, erdian egon den pentsalaria (Gilles Deleuze-k zioenez, behintzat).
|
|
|
horretan dute esanahi garbia.
|
Gure
amak, guresorterriak, gure aurpegiak duten bezala.
|
|
|
Zeren eta, ge hienbat, Gero n azaltzen diren anekdota bitxiak baitzizkigun irakurtzen eta diktatzen... edo jaun Marcelek berak euskararat traduzitu edo moldatu bertze hainbat, berak hango eta hemengo liburuetarik ikasiak. ...jaun Marcel ere isilpeko eta ezkutuko protestant bat zela edo izan zela, zeren katolikoa baitzen, baina bai gehiago sinesten zuela Jainko miserikordios bat Jain ko mendekos bat baino, eta sineste horrek gehiago bulkatzen zuela eskuaren luzatzerat, bertzeen eskuen hersteko, hatzaren luzatzerat baino, bertzeen seinalatzeko eta haien baztertzeko, nola luzatzen baitzuen gure aitak noiznahi den... eta
|
gure
amak ere bai, aldian behin.
|
|
|
Jaun Marcel eri genuen, bada, eta aita kanpoan zegoen egun haietan, eta
|
gure
amak medikuaren baitan jarri zuen konfiantza... eta honek erran zion jaun Mar celi gehiago jan behar zuela.
|
|
|
Harri eta zur geratu zen aita, begiak zabal, zeren eta, bere bidaietarik itzultzen zen bakoitzean, beti edireiten baitzuen
|
gure
ama bere zerbitzurat, haren obligazinoetarik eta postutik den mendrenik ere higitu gabe, morroi neskameei bere manuak emaiten, txilina noiznahi eskuan —ekarri pitxer bat ur eta garbiontzia honat!, eraman etxeko jaunaren zaldia harat! —, bere senarrari deus ere falta ez zekion amoreakatik. Honek, halarik ere, ez zizkion amari argibideak eskatu, eta, etsiak hartua bezala, bi hitz haiek erraiterat mugatu zen:
|
|
|
Eta ni, nola jaun Marcelen eraginagatik edo biziki maite bainituen erretorika eta oratoria, gogara egoiten nintzen haien diskusioneak eta ateraldiak entzuten... edo, hobeki, gogara egoiten nintzen alde batetik, baina ez bertzetik, zeren eta, anitzetan, erdibitua bezala sentitzen bainintzen. Eta ez noren alde egin ez nekielako, zeren eta hamarretik bederatzitan osaba Joanikoten aldeko izaiten bainintzen, baina ama ikusten nuelako guztiz aita Bartolomeren alde, haren hitz neurtuak —neurriz beti ere
|
gure
ama! — eta haren keinu iheskorrak —zeinetaz arras jabetzen bainintzen ni, ez dakit bertzeak— testigu eta lekuko... Eta aita Bartolomez jeloskor sentitzen nintzen orduan, ikusten nuelako, halaber, ezen amaren bakardadea apezaren hitz suzkoetan sutzen zela eta deusezten.
|
|
|
Ordea, anaia Madrildik itzuli zen, eta, handik aitzina, Villagrandeko dukearen semearen gutunen aiduru egoiten zen hura, ezin urduriago. Eta asteazken goiz hartan ere —tigreak basorat ihes egin eta handik urte erdirat edo izan zen, hurrengo urteko martxoan— gutun bat jaso zuen, non Villagrandeko dukearen semeak Madrilgo kontuen berri emaiten baitzion, baita bere etxearen eta etxekoen berri ere; eta gutun hartan eta bere gutun guztietan beti izaiten zuen esker oneko hitzen bat azken aldera, batik bat
|
gure
amarentzat, zeinak ezin hobeki tratatu baitzuen, hura gure etxerat etorri zenean, aitaren berrogeita hamargarren urtemugan.
|
|
|
Eta ez zen aitarena izan lehen hitza, baina amarena. Zeren eta halakoa baitzen
|
gure
ama, egoerarik gaitzenei ere aterabideren bat edireiten ziena. Lurrikara batek, segurki, osabaren hitzek baino atsekabe eta nahigabe tipiagoa eraginen zion amari, baina, barrendik hautsia behar zuenak kanpotik bertze iduri bat emaiten zuela eta burua galdu gabe osaba Joanikoti mesprezuz behatzen ziola, erran zion:
|
|
|
Ordea, osaba ez zen ohitura hartarat makurtu, halako moldez, non, bereari zetxekiolarik, kanporat joaiten segitu baitzuen, etxeko kakontziez eta aulkiaz ahantzirik, etxeko sehien mailan eta haien graduan ipintzen zela,
|
gure
amaren eskandalurako. Harik eta bertze egun batean aitak aulki eta kakontzi berriak erosi, eta osabaren gabinetean paratu zituen arte.
|
|
|
Baina nik ikusiaren ederrak ez zuen osabaren eta Maddalenen kezka estaltzen, jakina, eta haien kezkaz kezkatzen hasi nintzen. Zeren baitzirudien ezen
|
gure
amak izeba Emilianirekin ezkondu nahi zuela osaba Joanikot, baina honek ez zuela nahi; eta amak zerbaiten susmoa eta sospetxa zuen, bertzalde, eta hargatik debekatzen zion Maddaleni osaba Joanikoten dorretxerat joaitea... Eta amaren eta aitaren zelatan hasi nintzen orduan, aita ere bolada hartan etxean geneukalako.
|
|
|
Komentuko mojak ohartu zirenean ezen emaztekia zinez ari zitzaiela, han berean eduki zuten neskame, alaba hazi bitartean. Aitzinago,
|
gure
amak, giristino gisa karitatearekin zituen obligazinoek hartaraturik edo, jauregiaren zerbitzurat ipini zuen emazteki hura, Uraitzeko klaratarren abadesaren ahotik historia haren berri jakin ondoren.
|
|
|
Erran dizut behin baino gehiagotan zein hotza eta zein urruna zen
|
gure
ama, halako suertez, non urteetan ez baitzidan musurik ere eman, zeren, etxeko ohituren arabera, guk egiten baikenion muin berari, jaikitzean eta oherakoan, berak eskua luzatzen zigula. Eta, handik aitzina, deus ere ez, itxurak eta distantziak baizen.
|
|
|
|
Gure
ama zen, ene ama zen...!
|
|
|
Eta, segidan, eni beha paratzen zela, kapitainak erran zidan nola lau urte lehenago itsasoa utzi zuen, eta nola, handik gutirat,
|
gure
amaren bisita izan zuen, gutien igurikitzen zuenean... zeren gure amak baitzekien orduko ezen ni harekin ibilia nintzela hango eta hemengo itsasoetan barrena hainbat urtetan, eta zeren ene berri jakin nahi baitzuen, bere arimaren osasunarekin loturik zegoen kontu ezin seriosago batek hartarat bulkaturik...
|
|
|
Eta, segidan, eni beha paratzen zela, kapitainak erran zidan nola lau urte lehenago itsasoa utzi zuen, eta nola, handik gutirat, gure amaren bisita izan zuen, gutien igurikitzen zuenean... zeren
|
gure
amak baitzekien orduko ezen ni harekin ibilia nintzela hango eta hemengo itsasoetan barrena hainbat urtetan, eta zeren ene berri jakin nahi baitzuen, bere arimaren osasunarekin loturik zegoen kontu ezin seriosago batek hartarat bulkaturik...
|
|
|
Eta piztiarekin zoratzen geunden guztiok, baina ez
|
gure
ama, zeinak lehen egunetik beretik erran baitzuen: " Ez naiz piztiaz fidatzen...", eta amaren erranak eta haren segurtasun ezak harritzen ninduten, zeren, bertzenaz, segurtasun handiko emaztekia baitzen, sosegua nekez galtzen zuena, bere buruaren jabe, anitzetan erran dizudan bezala.
|
|
|
Zeren eta zinez baitzen
|
gure
ama ordenazale itsu!
|
|
|
Badakizu, jaun André, ezen guti direla gizonezkoen artean irakurtzen eta skribatzen dakitenak, baina are gutiago direla eskolatuak izan diren emaztekiak; aldiz,
|
gure
amak, zeina baitzen argia eta zorrotza, ongi irakurtzen eta skribatzen zuen eta hainbat liburu irakurriz janzten eta apaintzen zuen bere jakintasuna. Eta, liburu haietarik gehienak bere aita spiritualak uzten bazizkion ere, bazuen bat bere berea, eta liburu hura Gaspar de Asteteren Doctrina cristiana ren euskarazko tradukzione bat zen, 1608koa eta Iruñan publikatua, amak erabiltzen zuena bai bere buruaren janzteko, eta bai irakurtzeko eta irakasteko ere zerbitzuko neskei eta emaztekiei, zeinetarik inportantena Hipolita zeritzana baitzen, bere ohorezko dama eta laguntzaile leiala eta artatsua, amaren beztimendez arduratzen zena, baita haren garbitasun pertsonalaz ere, azal ukenduez zein ile kentzeaz.
|
|
|
Eta, liburu haietarik gehienak bere aita spiritualak uzten bazizkion ere, bazuen bat bere berea, eta liburu hura Gaspar de Asteteren Doctrina cristiana ren euskarazko tradukzione bat zen, 1608koa eta Iruñan publikatua, amak erabiltzen zuena bai bere buruaren janzteko, eta bai irakurtzeko eta irakasteko ere zerbitzuko neskei eta emaztekiei, zeinetarik inportantena Hipolita zeritzana baitzen, bere ohorezko dama eta laguntzaile leiala eta artatsua, amaren beztimendez arduratzen zena, baita haren garbitasun pertsonalaz ere, azal ukenduez zein ile kentzeaz. Konfesore eta aita spiritual hura, bertzalde, ezkondu baino lehenagokoa zuen amak, eta frantziskotar bat zen, Uraitzeko klaratarren komentuko kaperau izendatu zutena eta harat igorria izan zena; eta, nola
|
gure
ama ez baitzegoen haren kontseiluen uzteko, zeren apez hura laket baitzuen —don Frantzisko baino laketago bai bederen—, harat joaiten zen, urtean bizpahiru aldiz, aitorraren eta komunionearen egiteko, haietarik batean Pazkoarekin konplitzen zuela. Eta Uraitzetik beti itzultzen zen liburu edo manual debozionezkoren batekin, edo erlijionezko bertze edozein libururekin, zeinetarik ikasten baitzituen etsenplu batzuk, noiznahi den baliatzen zituenak.
|
|
|
Hasteko, adierazi berri dizut ezen
|
gure
amak marmolezkoa zirudiela, eta hala da. Zeren ama hotza eta urruna baitzen, zinez, bai sehiekin, eta bai gurekin ere, nola umearoan, hala umoagoan.
|
|
|
erran nahi baita ezen distantzia batetik neurtzen eta juzkatzen zituela bere harremanak, edo berak ezarri urruntasun batetik, baina ulerturik ezen urruntasun gero eta urrunago hartan berak ez zuela nehoiz ere desagertzeraino eta aienatzeraino egiten, bere jokamolde harekin mezu eta mandatu bikoitz bat zabaldu nahiko balu bezala, zeren eta urruntasun hark, alde batetik, arras bereizten baitzuen ama bertzeenganik, kasik jainkosa helezin eta eskuraezin bat bilakatzeraino, guztiak zekizkiena eta guztiak zekuskiena, eta zeren, bertzetik, nola berezia denak baizik pizten ez duen bertzeen arreta eta, halatan berretzen eta areagotzen baitzuen bere presentzia. Eta hala bizi izan zen
|
gure
ama bertzeon baitan, bere ausentzia iduriko hartan, zeina baitzen, aldi berean, etengabeko presentzia, eta hala ezartzen zituen bertzeen aitzinean bere autoritatea eta bere eragina urruntasun hartarik. Eta guztia, ordenaren izenean, jakina...
|
|
|
Eta, etxeko kontuetarat berriro gatozela —zeren itzultzeko bidaian ez baitzen deus berezirik gertatu—, amak jakinarazi zigun ezen, artzapezpikuaren manuz, lekuz aldatu zutela apez don Frantzisko, Leraingo parrokiarat, eta apez don Laureano —zeina baitzen aita Bartolomeren lagun min bat, nortasun eskasekoa, uzkurra eta koldarra, harekin konparaturik— ekarri zutela Urbiainerat haren orde: anitzetan pentsatu izan dut geroztik, orduan pentsatu ez banuen ere, ezen zerikusi xuxena izan zutela hartan bai aita Bartolomek berak eta bai
|
gure
amak ere, zeren Urbiaingo jauregiko jaunak beti izan baitzuen Urbiaingo apez izendatze haietan parterik, gure arbasoak desterrutik Urbianerat itzuli zirenez geroztik, eta zeren aita Bartolomek bere asmoak baitzituen, hagitzez ere hobeki bete zitzakeenak don Laureano bezalako apez koldar batekin, zeina bere menerat eta bere erranetarat izan baitzezakeen, bere kasa zebilèn don Frantzisko bezalako ...
|
|
|
Eta heldu zen prozesionea Urkabeko Plazarat; jarri zen tribunan, ikuskizunaren presiditzen, erregeordea; jarri ziren ondoan bertze autoritate zibilak, baita Urbiaingo alkatea eta herri etxeko karguak ere; jarri ziren haien gibelean jaun inkisidorea eta inkisizioneko familiarrak, baita aita Bartolome eta
|
gure
ama ere; jarri zen jendea plazaren inguruan; lotu zuten osaba pikotarat, eta tribunaleko komisarioa aitzinatu zen, sententziaren irakurtzerat.
|
|
|
Baina estatu hartan Pedro ez zen gogara sentitzen... Eta ikusten zuen, bertzalde, ezen
|
gure
amak ez zuela, pinturaz eta pinturaren munduaz denaz bezainbatean, aitak zuen zaletasuna, eta, hala, egun batean, inguruko jauntxoen bertze hamaika eskaintza onartzen zituela, Ubarnetik alde egin zuen, ama eta lehengusina berarekin zeramatzala, harik eta azkenean Iruñan fintkatu zen arte.
|
|
|
Aspaldi egon behar nukeen herrian, Unairekin. Ordu laurden ere ez zen
|
gure
ama sumindu eta berantetsiari telefonoz eskatu niola atzarririk ez itxoiteko. Ez nintzen semearekin mintzatzeko gauza izan; haren bihotzaren termometroan –10º C-ko marran egonen zen nire lekua.
|
|
|
Ama gure semeaz zaletua irudikatzeko ahalegin batean abiatu nintzen, baina uko egin behar izan nion berehala: zaila zen
|
gure
ama bere iloba batez zaletua irudikatzea.
|
|
|
Azkenekoan, Unaik bi urte bete berriak zituen.
|
Gure
amaren ardurapean arratsalde baterako utzi eta, haren bila itzulita, etxeko komunean Aitaren, Semearen eta Espiritu Santuaren izenean bataiatua zuela jakin genuen. Ni, egia erran, ez nintzen hainbertze axolatu, baina Kristinak hainbat hilabetetan ez zion solasik eman.
|
|
|
Nirekin atsegina izateko egiten ari zen ahaleginaren bertze froga bat.
|
Gure
ama ez zen behin ere nire lanaz axolatu, torloju lantegi batean ari banintz baino areago. Bat bateko hunkipenak egunkaria itxiarazi zidan," Azken ordukoak" izenburuko orrialdera iritsi baino lehen.
|
|
|
Ziztu bizian joanda ere, bederatzi eta erdiak baino beranduago ziren herrira ginenean, eta Anak eta biok gaueko hamarrak eta laurdenetan genuen zita Zabalguneko ostatu batean. Hortaz,
|
gure
amari seme gizabidetsuari dagozkion konplimenduak egin ondotik, motz eta latz azaldu nion Unairi amatxirekin eta izeba Gloriarekin bakarrik gelditu behar zuela. Ez zen osoki horretaratu, hitz estaliz mintzatzera; alimaleko kasketa harrapatu zuela, zera.
|
|
|
Promesik liluragarrienak egin banizkion ere —tanke telezuzendu misil jaurtigailuduna, supernintendoa, lau eguneko bidaia Eurodisneyra— traidore zikinei eskaintzen zaien behako makurraz agurtu ninduen.
|
Gure
amaren bisaia ere ez zen ulerberagoa. Konprenigarria, bertzalde, zer opari uzten nion kontuan hartuta.
|
|
|
Bisnes tiki bat. Aurkitzailea
|
gure
ama izan balitz, semearen adiskideen apeta bitxiez marmarika emanen zion akabaila auziari: " mairuen lika iluna manatu?
|
|
|
menpeko nuen haur babesgabe horrekin fitexko joan nahi eta horra ondorioa! Hainbat ordu lehenago Unai
|
gure
amarenean abandonatu nuenean bezala, putakume gogor bat sentitu nintzen bigarren aldiz egun berean.
|
|
|
" astopito horrek, nolatan huts egin duk Ana zamalkatzeko parada?". Ihardespena eskura uste nuen minutu bat lehenago, baina,
|
gure
amaren ahizparen sarraldi eztiari esker, lekutua zitzaidan gogotik. Misterio hura eta Hirutasun Sainduarena maila berekotzat jota, ahalik eta asots gutiena atereaz jaiki nintzen, Unai ez ernatzearren.
|
|
|
Etxetzar hartan nahi adina ganbera eta ohe genuen, ordea, inolako esturarik gabe, familiako guztiak ez ezik bertze hamar lagun gehiago bere hartan egokitzeko. Aldiz,
|
gure
amak hiritik alde eginda izeba Gloriarekin herrian partekatzen zuen bizitegian, bi bizilagunen logelez gain, ganbera itsu ttipi bat baizik ez zen, batendako ere handixko agituko ez zen oheaz hornitua. Erran gabe doa huraxe zela, nire banatzeaz geroztik, Unai eta bion aterpe deserosoa herrira joaten ginenean.
|
|
|
Horren argi. Bai baitzekien, ez nion azaldu behar izan asteburu horretan, lana nuenez, semea zaindurik egoteko bide bakarra zegoela, hain juxtu ere,
|
gure
amarekin uztea. Halaber, ez nuen denbora alferrik galdu oroitarazten bere amaginarreba ez zela munduko amatxirik ilobazaleena eta, beraz, joan etorrietara behartuko ninduela herritik hirira eta hiritik herrira, egunez ez bazen, gauaz bai behintzat, egun osoan haurrari kateaturik ez uztearren.
|
|
|
zikinkeria noraino den onargarria, zergatik egun bakar batean bai eta bitan ez. Hori guztia destenorez eta itzulbiderik ez zegoela gogoratu zitzaidan, ordea, albistea jakinda
|
gure
amaren mutur beltzak piztu baitzidan etorria. Bizi erdia egiten dut erran gabearen damuak esetsirik.
|
|
|
Gainerakoan, deus guti: kaka usain mina karriketan, eulitxen eraso etengabea gauetan, eta narriadura eta ezerosotasuna
|
gure
amaren familia belaunaldiz belaunaldi hazi zuen etxetzarrean.
|
|
|
Hurrengo asteburuan amatxirekin janariaz mintzatuko nintzela hitz eman nion. Harrituxea nengoen,
|
gure
amaren herriak semearengan sorrarazten zuen liluraz.
|
|
|
A zer zalapartak, guk bidal eta hura itzul, guk bidal eta hura itzul! Ez dut inoiz hainbertze itsuskeria aditu
|
gure
ama maitearendako, emakume horren ahotik bezala. Hainbat hilabetez gauero izan genuen dantza, udaltzainak eta guzti.
|
|
|
Nire gorabehera haien gogoetak Zapelen etxe aurrean amaitzen dira. Zapel ere gangrenaz hil zen denbora gutxi barru, eta
|
gure
ama errosariora joan zen.
|
|
|
Lehengusinak utzi ninduenean, joko bera hasi nahi izan zuen Migelekin. Nire bihotza estutu zuen, eta
|
gure
amarena zabaldu. Amak, haserre biziz begiratu zion aitari.
|
|
|
Aldarera noa. Eskuetan dut kaliza, eta
|
gure
ama dago lehendabiziko aulkian. Haren irribarre zoriontsua sartu zait begi ninietatik barne muinetaraino.
|
|
|
Hala ere,
|
gure
amak, eskutik hartu, eta bere babesaz magaleratzen zuen nire egun haietako tristura. Eta haren itzalak gehiago alaitzen ninduen hainbat maite nuen elurrak baino.
|
|
|
Popocatepel Mexikoko sumendi baten izena da, eta nire haur denboran sumendi bat bezain sutsua nintzelako eta frikunkeria asko egiten nuelako,
|
gure
ama zenak Popo deitzen zidan.
|
|
|
GALDONA, Felix Andre Mari
|
Gure
Ama. 3 zk. (1957), 36
|
|
|
GALDONA, Felix Andre Mari
|
Gure
Ama. 3 zk. (1957), 36 Lourdes’ko agerpenen epai iritzia. 7 zk. (1958), 77 Maria gizonen ama. 3 zk. (1957), 17 Kristo-rekin batean berpiztuak. 3 zk. (1957), 22 (Itz.: Eiheraberri). Lourdes’ko Mari Biltzarra. 5 zk. (1957), 68
|
|
|
Gure izena ere eman zuten, anaia eta biona, Errusiarako. Baina
|
gure
amak ez zuen egon behar guztiz konbentzituta, eta irtenaldi hura, adio hura, atzeratzen eta atzeratzen joan zen, joatekoak joan eta gu bertan geratu ginen arte.
|
|
|
|
Gure
amak, senarra non eta nola ote zen arrastorik gabe, umeak ondotik bidaltzea eta agian galtzea ez zuen pentsatu ere egin nahiko. Umeak igotzen ziren itsasontzira, Errusiara joateko, baina haien gurasoak eta jende heldua ez.
|
|
|
Errepublika garaia zen, apirilaren 14an aldarrikatua. Josefa zen
|
gure
ama, tolosarra jaiotzez, baina lau urterekin Ordiziara joana. Aita, berriz, Jose Luis, Sestaokoa.
|
|
|
Gu ez ginen egoeraren larriaz ohartuko, baina jende helduarentzat begi bistakoa izango zen handik alde egin beharra zegoela.
|
Gure
amak hala erabaki bide zuen, eta etxea eta etxeko gauzak zeuzkan zeuzkanean utzita irten ginen Tolosara. Presaka eta larri, beraz, baina egunen batzuen buruan itzultzeko asmotan.
|
|
|
Presaka eta larri, beraz, baina egunen batzuen buruan itzultzeko asmotan. Bere eskuturreko erlojua ere gau mahaiaren gainean utzi zuen
|
gure
amak, eta janzkiak armairuan. Amaren aita geratu zen Ordizian.
|
|
|
36 urte zituela hil zen.
|
Gure
ama hiru seme alaba txikirekin geratu zen alargun, 34 urterekin, bakarrik.
|
|
|
Aita hildakoan hasi nintzen lanean, hamabi urterekin. Goenaga kutxilleriako ugazabaren emaztearekin adiskidantza zuen
|
gure
amak. Julian Goenaga zen ugazaba, eta Barandiaran emaztea.
|
|
|
Egun batean bere argazkia oparitu zidan, marko eta guzti. Argazki harekin etxeratutakoan zeharo aztoratu zen
|
gure
ama. Bizitzako lanak eta planak antolatzen hasi gabea, artean gaztetxoegia nintzela pentsatu bide zuen.
|
|
|
|
Gure
ama aski pentsamolde irekikoa zen hala ere. Beti utzi izan zidan neure kasa ibiltzen.
|
|
|
Goenaga kutxillerian lanean urte pare bat neramalarik, sasoi hartan ezkondu zen berriro ama, Rafaelekin. Aitaordeak konbentzitu zuen
|
gure
ama ni lantokiz aldatzeko, eta CAFeko forja batera joanarazi ninduten. Hamabosten bat urte izango nituen.
|
|
|
Gu hiru anai arreba ginen, eta aitaordeak bazituen beste hiru bereak. Eta
|
gure
amarekin beste bi seme izan zituen, gainera. Zortzi ume ginen etxean, eta ez da harritzekoa itolarria izatea.
|
|
|
|
Gure
amak jakin zuen Donostian gaixorik nengoela, baina hain gaizki nengoenik eta gutxiagorik ere ez; ezta sanatoriora joatekoa nintzela ere. Andazarraten nengoela jakin zuenetik, ahal zuen guztietan etorri zitzaidan, hutsik egin gabe, jakiz kargatuta:
|
|
|
Arreba txikia Nievesek ere gaizki pasako zuen garai hura etxean.
|
Gure
ama Beasainen hil zen oraintxe bost urte, arrebaren etxean. Nieves ere Beasainen bizitzen hasiz geroztik ez dut uste hurbilduko zenik Ordiziako jaiotetxera.
|
|
|
Jaunartzea egin behar nuen egunean, ihes egin nuen mendira. Oraindik entzuten dut
|
gure
ama niri deika: Antonio!, Antoniooo!
|
|
|
|
Gure
amaren aitak, aitonak alegia, Inazio del Molino Ilarregik," Molinos" ek, CAFeko tailer batean lan egiten zuen, baina bazuen bere tailertxo bat ere, josteko makinena. CAFetik irten ondoren, josteko makinak konpontzen zituen inguruetako baserrietan.
|
|
|
" Aberria ala hil!" esaten da, baina hil eta gero ere hezur hozten ez den maitasuna da abertzaleak aberriari diona, Lauaxetaren eta bion kasuek erakusten dutenez. Fernando Pessoak ez zion horretaz ezer aipatu Ricardo Reisi, edota ez zuen behintzat halakorik jaso José Saramagok O ano da morte de Ricardo Reis nobelan, baina abertzale bat hiltzen denean hildako abertzale bat bilakatzen da, abertzaletasun horren izenean –" nire aitaren etxea" defenditzeko Arestik zioen bezala, edo"
|
gure
amaren etxea" bestela, guk hogeitaka urte geroago modu politikoki zuzenagoan genioen moduan– zer egin lezakeen jakin ez arren. Tira, azken batean, egia esanda, nik neuk behintzat bizi nintzelarik ere ez nuen sekula oso ondo asmatu zer egin nezakeen ezeren alde.
|
|
2001
|
|
|
|
Gure
amek ikaragarri zaindu gaituzte, ongi jaten emateaz arduratu dira, digestio onak egin eta osasun ona izan dezagun eta poltsikoaren aukeraren barruan, merkatuko produkturik onenak erosten saiatu dira eta egunez egun maitasunez zaindu dute sukaldeko lana.
|
|
|
Oraindik epela dago, izugarri gustatzen zait.
|
Gure
amak egin berritan ematen zigun, sabela berotzeko onena zela esaten zuen. Eta kanelaren eta arrozaren usaina sukaldean zehar hedatzea gustatzen zait orain.
|
|
|
Hautsak kendu eta kendu pasatzen dut egun guztia.
|
Gure
amak, goian bego, ikasketarik gabe ez nuela ezer lortuko esaten zidan txikia nintzenean. Baina ez nion kasurik egin.
|
|
|
Diru aski irabazten badut, Laxmi Nagar en etxea erosiko dut. Hor bizi dira
|
gure
amaren ahaideak. Gure arreba hantxe dago.
|
|
|
Halakoxea, halakoxe tolesturaduna jadetsi ei eban
|
gure
ama zanak bere, halako uda hartan...:
|
|
|
... Uda osoa hutsik egin barik etorten danari soineko barria erregalatuko deutsagu esan eutsen On Domingok herriko umeei.
|
Gure
ama zana bere hantxe. Meza ostea zan eta danak ebiltzan elizpean olgetan, antxuntxurrean, harriari ostiko puntekoa emon, eta hanka bakarrean bila joaten.
|
|
|
|
Gure
ama zanak zazpi bat urte izango zituan orduan. Ez ei zan lurrean ikusi bere egiten, baina hark gogoan hartu maixuaren berbak!
|
|
|
Tipi tapa, etxetik eskolarainoko zazpi kilometroak izendaturiko egun guztietan egin eta, taka!, soineko barria aldean eroazan erropen gainean, eta esku biekin barrenari eusten  ailegatu ei zan etxera, azkenengo domekan, izerdi batean, ule guztiak arpegian behera zituala. Hurrengo egunean, bere amak, gure amama zanak, gonaren tamainako tolestura hartu behar izan ei eutsan soinekoari, izan bere,
|
gure
ama, bizkorra bai, baina benetan bere ttattarra ei zan eta.
|
|
|
Halan eta bere, egun batean, ezkon etxean bizi zala, ia, aurrealdean orkatila bistaratzen jakola eta, erretiratu egin behar izan eban
|
gure
ama zanak bere umetako soinekorik estimatuena.
|
|
|
Ba aita zana, oraindino, kanpoan zala izan zan hori, eta
|
gure
amak, dirurik bere ez orduan   eta, pentsatu, sutegian bizitzen egon ginan hiru ume txiki txiki eta bera etxe barria egin arte, beno ba, dirurik bere ez eta, zelan edo halan, ezkontzako soinekoa soltatu, eta zati bategaz gure ahizta nagusiari soinekoa eta besteagaz berarentzat gona egin zituan, luturako. Ni txikia nintzela eta, ba, ezer bere ez niri.
|
|
|
Ni txikia nintzela eta, ba, ezer bere ez niri. Gure aita zanak ezin ba holakorik jakin, baina igarri bai, ondo baino hobeto igarri bere, ez zala hemen aukera handirik egongo, eta halako tela baltz dotore dotorea ekarri eutsan
|
gure
amari.
|
|
|
Bai, dirua franko ekarri zuen, baino, batez ere, oihala; oihal asko ekarri zuen. Hasieran Â, etxekoen artean banatzekotan, baino, gero, nola diren gauzak, ama,
|
gure
ama zena ezagutu eta, taka!, bueltarako billetea lurrera bota, eta hiru hilabetera ezkondu. Beste hiru hilabetera, handik ekarritako oihalekin eta hemen erositako beste batzuekin, danba!, oihal denda berria ireki hirian eta ume txikia enkargatu.
|
|
|
Bai, zer nahi dezu? berriz,
|
gure
amak, eskuetakoak utzi eta berari tinko begira.
|
|
|
Barkatu, ez dizut entzun
|
gure
amak. Zer nahi dezu?
|
|
|
|
Gure
amak dena josi, errepasatu eta konpondu du etxean: seme alaben eskolako amantalak eta haserreak, aita semeen tailerreko buzoak eta liskarrak, auzoen gona barren eta tristurak...
|
|
|
Bertso zaharrik ere ez zen gurean ezagutzen. Bilintxen Ja jai izenekoak edo holakoren bat edo beste,
|
gure
amak kantatzen zituen, donostiarra zenez. Aitaren eraginik apenas izan nuen, nik hamar urte nituela hil zen bera eta.
|
|
|
ez dakigu ezer, ez noiz izan zen kosmosaren hasiera (big bang unean?), ez non edo noizdanik zegoen kode hori. Zelan horiek jakin, ez badakigu
|
gure
amagan zetzan zigotoan —lehenbiziko zelula bakarrean— non zegoen geu bakoitzaren eraketa miragarria baina jakin jakinekoa (gogoratu arestian esana: gutxi gorabehera eta batez beste 300.000 zelula miragarri segundoko sortuz eta abar) gidatu zuen eta gaur ere gidatzen dirauen gizaginkode holistiko zehatza, adibidez eskuan egin berri dudan ebakitxoa bere onera eta ni osoaren onera ekartzeko milioika zelula erabiliz ari dena?
|
|
|
Baina gizona beti gizon, eta osaba ere berezi xamarra baina halaxekoa. " Altso ta maltso, denak igualtso!", erraten zuen
|
gure
amak. Segituan harrapatu zuen, Belindarekin ezin eta, bere ametsak beteko zituen bertze norbait.
|
|
2002
|
|
|
Bihurri samarrak ginen lau anaiok. Eta bihurrikeri gehiago ez genituen egiten,
|
gure
amak dena jakiten zuelako! Gure amak beti jakiten zuen kristalen bat puskatzen bagenuen, edo automobilen bati potea erantsi, edo zakurren bati isatsetik zerbait lotzen bagenion.
|
|
|
Eta bihurrikeri gehiago ez genituen egiten, gure amak dena jakiten zuelako!
|
Gure
amak beti jakiten zuen kristalen bat puskatzen bagenuen, edo automobilen bati potea erantsi, edo zakurren bati isatsetik zerbait lotzen bagenion. Herriko ostatukoak izanda, iluntzean denak etortzen ziren kafea hartu eta musean aritzera, eta kontu kontari hasten ziren:
|
|
|
Ama ere baserritarra zen, baina bi anaia kaputxinoak zituen eta osaba jesuita.
|
Gure
amak ere irakurri asko egiten zuen. Berak balio zuen ikasteko, baina ez zuen aukerarik izan, eta guri ikasketak ematen saiatu zen.
|
|
|
Handik gutxira galdu omen zuen bizia anaiak ere, eta honela agertzen da liburuan seme biei hiletak egin ahal izateko haien amak garaiko apaizekin aurrera eraman behar izan zuen borroka: "
|
Gure
amak gogor egiten zien apaizei Joxeri elizkizuna egiten baldin bazitzaion Jesusen aldekoa ere egiteko, eta biei batera egin zitzaiela gainera, eta bestela bati ere ez. 1937ko abenduaren 1ean izan ziren bion hiletak, eta hain zuzen ere, ondoko txartelean agertzen denez, merkeago Francoren aldeko frontean hil zenarenak, Joxerenak, Jesusenak baino"
|
|
|
Horraitio... sorginen artean, sorgina ez zan bat eukan; bere ama. "
|
Gure
ama, gehienetan susmo onekoa da. neskea polita dala, liraina eta haziera onakoa.
|
|
|
Seme alabontzako duen maitetasuna; aitarentzat duen harrera mazala!
|
Gure
ama eta Asun bi izaki berdinezak zirela begitandu zitzaidan. Ez dakit nola, baina ama minak jo ninduen eta egun haietan beste gonadunik ez nuen gogoan izan.
|
|
|
Ez, ez; zeuri begiratzea besterik ez dago. Goizetiko lorea,
|
gure
amak esango leukenez.
|
|
|
–egin zuen hasperen Pertseok, berriz ere begiak malkoz hezetuak zituela?. Eta gainera, zer gertatuko litzaioke
|
gure
ama gaixoari bere seme kuttuna harrizko estatua bilakatuko balitz?
|
|
|
Gure anaia Nizetok 22 urte bizi izan zen kanario bat izan zuen. Tartetik esango dut
|
gure
amak ateratako kanarioa zela. Ama oso hegaztizalea genuen.
|
|
|
–Atzo balitz bezala gogoratzen naun –esan zion Sarari– Gure etxera bi egunetan segidan etorri ondoren, hain etsitua zegonan medikua aitaren egoerarekin, non hala mintzatu baitzitzaion
|
gure
amari: ‘Barkatu, etxekoandre, baina... ’, eta burua ezker eskuin mugitzen zuela, erantsi zuen:
|
|
|
‘Barkatu, etxekoandre, baina... ’, eta burua ezker eskuin mugitzen zuela, erantsi zuen: ‘Eta zientziak ezin lezake gehiago... ’ Eta
|
gure
amak orduan: ‘Zientziaren ordua igaro bada, Ticesko Ama Birjinaren ordua da’ Eta, medikua agurtzen zuela, Ticesko ermitara bidali gintinan ahizpa zaharra eta biok, Ama Birjinari promes egitera geure ile txirikordak moztu eta eskainiko genizkiola aita sendatzekotan, halakoxea baita inguru haietako usadioa.
|
|
|
–eta ahoa ez ezik begiak ere zabaltzen nizkiola ikustean, erantsi zuen–: Izan ere, maitemindua daukazu
|
gure
ama Pantxike. Guztiz.
|
|
|
Orduan... orduantxe erabaki nuen medikua izatea! Gizon handia behar baitzuen, zinez,
|
gure
ama salbatu zuena.
|
|
|
Edo, hurbilago, ene kontsultatik pasatzen zen hainbat eta hainbat agure zahar. Eta, are hurbilago,
|
gure
amaren aldeko aitona, laurogeita bost urte bete ondoren ere erretzen segitzen zuena. Aitonaren generen bat jasoko ahal nuen herentzian behintzat!
|
|
|
Zenbat agurmaria errezatu nizkion nik egun haietan etxean genuen Ama Birjinaren irudiari! Eta promes egin nion Itziarko erromesaldira joango nintzela, oinez, baldin eta
|
gure
ama sendatzen bazuen.
|