|
2006
|
|
|
Hezkuntza Zientzien titulazioan Hizkuntzaren Peda� gog� a, edo Psikologia titulazioan Eleaniztasunaren Psikologia eta Gizarte Psikologia eta Hizkuntza izenekoak (azken hau Ingu ma datu basean bakarrik jasotzen da). Gradu osteko mailan ezer
|
ez
dago.
|
|
|
• Udako Euskal Unibertsitatean (UEU), berez unibertsitate mailako titulaziorik
|
ez
da ematen, baina bai zenbait kreditu osagarri lortzeko gorago aipatutako unibertsitateetako titulazioetako baliagarriak diren ikastaroak, unibertsitate mailakoak kontsideratzen direlako, baita soziolinguistikarekin lotzen direnak ere. Duen antolaketa malguarengatik, urtero (edo ia urtero) irakaskuntza mota ezberdinak eskain ditzakete, edo ikastaroen aztergaiak aldatu; zenbait ikastaro beste erakunde batzuekin batera elkarlanean eskaintzen dituzte, gizartean sumatzen diren premiazko beharrei erantzun nahian.
|
|
|
|
Ez
ditut orain aipatuko soziolinguistika arloan, unibertsitate mailan, irakaskuntzarekin batera egiten diren beste zenbait ekintza: ikerkuntza, materialak sortzea, adituen inplikazioa, adituen arteko guneak irekitzea (informatika teknologiak aprobetxatuz), INGUMA datu basea eguneratzea, eta abar.
|
|
|
ikerkuntza, materialak sortzea, adituen inplikazioa, adituen arteko guneak irekitzea (informatika teknologiak aprobetxatuz), INGUMA datu basea eguneratzea, eta abar. Hauek denak garrantzitsuak dira, baina zenbakia irakaskuntzari buruzkoa denez, artikulu guztietan
|
ez
dira jaso irakaskuntzatik kanpo egiten diren horiek, eskatu ez zitzaielako. Hala ere, merezi du jasotzen diren aipamenak kontuan hartzeak, aberatsak diren neurrian.
|
|
|
ikerkuntza, materialak sortzea, adituen inplikazioa, adituen arteko guneak irekitzea (informatika teknologiak aprobetxatuz), INGUMA datu basea eguneratzea, eta abar. Hauek denak garrantzitsuak dira, baina zenbakia irakaskuntzari buruzkoa denez, artikulu guztietan ez dira jaso irakaskuntzatik kanpo egiten diren horiek, eskatu
|
ez
zitzaielako. Hala ere, merezi du jasotzen diren aipamenak kontuan hartzeak, aberatsak diren neurrian.
|
|
|
Ikusten denez, mota ezberdineko eskaintza dago soziolinguistika arloaren unibertsitate mailako irakaskuntzan Euskal Herrian (gogoratu
|
ez
dugula jaso Nafarroa Garaiko Universidad Pública de Navarra (UPN) eta Universidad de Navarra (UN) pribatuaren informaziorik):
|
|
|
a) UPV/EHUn, unibertsitate nagusiena (handiena, titulazio gehien duena, zabalduena hiru campusetan, eta abar) eta publikoa izanik, bertan aurkitzea espero zitekeen soziolinguistika arloa� ren presentzia nagusiena, baina hain justu alderantziz gertatzen da; b) pribatu arrunten artean ere: zaharrena den unibertsitatean (DU) dago eskaintzarik txikiena, eta berria den unibertsitatean berriz (MU) eskaintza nahiko aberatsa aurkitzen da; c) pribatu bereziak dira (UEU, HIZNET) aberatsenak, nahiz eta bereziak izan eta
|
ez
arruntak, euskalgintzako erakunde sozialen artean araututakoak, nahiko paradoxikoa dirudiena gure euskal testuingurutik kanpo.
|
|
|
Egia da irakaskuntzan bi hizkuntza eredu irekita dituela, euskarazkoa eta erdarazkoa, baita euskarazko materialak sortzen ekiten duela ere; baina nahikoa al da hori? Soziolinguistikari
|
ez
al litzaioke eman leku egokiagorik?
|
|
|
Gure ustez, iker adar honen agerpena oso txikia da, eta baita ezegonkorra ere,
|
ez
da-eta berez derrigorrezko irakasgaia eta esleitzen zaizkion kredituak (6 kreditu) oso gutxi dira-eta, Filologietan eta
|
|
|
Lizentziaturaren egungo ikasketetan irakasgaia hautazkoa da, Doktorego Programetan, batetik Hizkuntzalaritzakoan eta bestetik Hizkuntzalaritza Aplikatukoan, irakasten diren ikastaroak (3na kreditu Doktorego Pro� grama bietan) oinarrizkoak izan arren. Gure ustez, iker adar honen agerpena oso txikia da, eta baita ezegonkorra ere,
|
ez
da-eta berez derrigorrezko irakasgaia eta esleitzen zaizkion kredituak (6 kreditu) oso gutxi dira-eta, Filologietan eta Itzulpengintza eta Interpretaritzan Lizentziatu titulua lortzeko egin behar diren beste irakasgai batzuekin konparatzen badugu behintzat.
|
|
|
Gerora begira, Europear Araudiari segika, Unibertsitateko Ikasketa Plan Berrien eta Titulazio Berrien ezarketa dela eta —2009/ 2010 ikasturte inguruan egingo dena—
|
ez
dakigu xehetasunez zein izango den plan berri horien garapena. Hortaz, nekez aurresan daiteke zein izango den Soziolinguistika ikasketen geroa gure unibertsitatean.l
|
|
|
Oso argi antzeman daiteke aurreneko urte horretan euskaldungoan multzo horrek zuen pisua, tontor itxura hartzen duen lerromakur hori; era berean oso argi beha daiteke ere nola multzo horrek bereari eutsiz, batetik, eragin erlatiboa galdu duen gazteenen mesederako eta, bestetik, desagertze zorian dagoen zaharrenen multzoa irentsia izateko. Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen du, baina, tamalez, adinaren poderioz
|
ez
du gizartean behar adinako eraginik. Agian euskaltzaleok aurkitu genuke bide bat hiztun horiek hizkuntz berreskurapen prozesuan eraginkorragoak izan daitezen.
|
|
|
Helduen artean, 1986an 16 eta 64 urte zituztenen artean, galerak dira nagusi. Irabazitakoak 1991 baino
|
ez
dira eta guztiak adin tarterik gazteenetakoak, galdutakoak, berriz, 14.685 Hau da, aurreneko epealdian helduen euskalduntzeak irabazitako euskaldunetatik% 34’15a ekarri bazuen ere, bigarren epealdian/ 91irabazitako 28.583 hiztunetatik helduen euskalduntzeak% 6’97a (1991 heldu euskaldun berri) baino ez du azaltzen. Zer gertatu da?
|
|
|
Helduen artean, 1986an 16 eta 64 urte zituztenen artean, galerak dira nagusi. Irabazitakoak 1991 baino ez dira eta guztiak adin tarterik gazteenetakoak, galdutakoak, berriz, 14.685 Hau da, aurreneko epealdian helduen euskalduntzeak irabazitako euskaldunetatik% 34’15a ekarri bazuen ere, bigarren epealdian/ 91irabazitako 28.583 hiztunetatik helduen euskalduntzeak% 6’97a (1991 heldu euskaldun berri) baino
|
ez
du azaltzen. Zer gertatu da?
|
|
|
Ariketa labur bat egiten badugu agian hobeto ikus genezake; demagun 81 urteak bitartean euskaldun ikasiak, 22.551, helduen euskalduntzearen ondoriozuzena direla. Demagun ere hurrengo epealdian 86 16 eta 64 urte bitarteko biztanleria
|
ez
dela aldatu, eta egia da ez dela gehiegi aldatu. Orduan
|
|
|
Ariketa labur bat egiten badugu agian hobeto ikus genezake; demagun 81 urteak bitartean euskaldun ikasiak, 22.551, helduen euskalduntzearen ondoriozuzena direla. Demagun ere hurrengo epealdian 86 16 eta 64 urte bitarteko biztanleria ez dela aldatu, eta egia da
|
ez
dela gehiegi aldatu. Orduan
|
|
|
" Bigarren epealdian/ 91irabazitako 28.583 hiztunetatik helduen euskalduntzeak% 6’97a (1.991 heldu euskaldun berri) baino
|
ez
du azaltzen"
|
|
|
i dagokion adin taldea izendatzen du eta, k dagoen adin talde kopurua. Guk darabiltzagun datuetan (EUSTATek emandakoak) 13 tarte baino
|
ez
daukagu, beraz k= 13 izanik i k 1 eta 13ren arteko balioak har ditzake. Indize horiek dira batukarietan erabiltzen ditugunak.
|
|
|
Artikulu honetan, bada, Zentsu eta Udal Erroldako datuen azterketarekin batera, hiztun sailkapenerako irizpideak eta hiztunen zenbaketarako oinarriak jorratzen dira. Hizkuntzen arteko ukipen egoera, egoera aldakor bezala hartzen da; horren bilakaerak
|
ez
du, halabeharrez, norabide bakarra. Euskararen berreskurapen prozesuan behatutako aurrerapausoak ukaezinak badira ere, galerak eta atzerako joerak datuetan bertan antzeman daitezke.
|
|
|
Hizkuntzek mugak jartzen dituzte, zentzu hertsian esanahia (esangura) mugatu egiten baitute, edo beste ikuspegitik, zehaztu ere. Horrela egun Euskal herrietan edozein hiritar euskalduna da, Euskararen herrietan, ostera
|
ez
; euskalduna euskara duena baita.
|
|
|
" Egun euskal herrietan edozein hiritar euskalduna da, Euskararen herrietan, ostera
|
ez
; euskalduna euskara duena baita"
|
|
|
" Euskarak eta euskal kulturak
|
ez
dute labelik"
|
|
|
Gure gaurko gizarte merkatu honetan salgai orori jatorrizko izendapena ezarri beharzaio, jakin beharbaitugu nongoazer den, kalitatea tarteko omen. Dagoeneko
|
ez
gaitu harritzen eusko labelak; izan ere izugarrizko lorpena izanik guk geuk eskuragai guztiei labela bilatzen baitiegu. Gure mendiko abelgorriak, ardoak, barazkiak eta arte-lanak merkatura orduko labela behar dute nonbait; labelik ez duenak ez du piperrik ere saltzen, edo, saltzekotan oso susmagarritzat hartu ohi da.
|
|
|
Dagoeneko ez gaitu harritzen eusko labelak; izan ere izugarrizko lorpena izanik guk geuk eskuragai guztiei labela bilatzen baitiegu. Gure mendiko abelgorriak, ardoak, barazkiak eta arte-lanak merkatura orduko labela behar dute nonbait; labelik
|
ez
duenak ez du piperrik ere saltzen, edo, saltzekotan oso susmagarritzat hartu ohi da.
|
|
|
Dagoeneko ez gaitu harritzen eusko labelak; izan ere izugarrizko lorpena izanik guk geuk eskuragai guztiei labela bilatzen baitiegu. Gure mendiko abelgorriak, ardoak, barazkiak eta arte-lanak merkatura orduko labela behar dute nonbait; labelik ez duenak
|
ez
du piperrik ere saltzen, edo, saltzekotan oso susmagarritzat hartu ohi da.
|
|
|
Dena den label guztiak
|
ez
dira guztion gustokoak, esaterako euskarak eta euskal kulturak ez dute labelik, horren dira sakratuak eta handiak non adjektiborik ez duten merezi ere. Beste hizkuntza eta kulturekin nahasian bizitzeko lehia gorrian jarrita dago euskara.
|
|
|
Dena den label guztiak ez dira guztion gustokoak, esaterako euskarak eta euskal kulturak
|
ez
dute labelik, horren dira sakratuak eta handiak non adjektiborik ez duten merezi ere. Beste hizkuntza eta kulturekin nahasian bizitzeko lehia gorrian jarrita dago euskara.
|
|
|
Dena den label guztiak ez dira guztion gustokoak, esaterako euskarak eta euskal kulturak ez dute labelik, horren dira sakratuak eta handiak non adjektiborik
|
ez
duten merezi ere. Beste hizkuntza eta kulturekin nahasian bizitzeko lehia gorrian jarrita dago euskara.
|
|
|
Beste hizkuntza eta kulturekin nahasian bizitzeko lehia gorrian jarrita dago euskara. Horregatik gure alor honetan kultur ekarpenak
|
ez
du axola nork sortua edo nongoa den, are harrigarriagoa kultura zenbat eta urrunagoko eta zenbat eta hedatuagoa izan orduan eta hobea dela hartu ohi da. Nazioarte mailakoa onena omen, etajakina, gurea ez da nazioartekoa.
|
|
|
Horregatik gure alor honetan kultur ekarpenak ez du axola nork sortua edo nongoa den, are harrigarriagoa kultura zenbat eta urrunagoko eta zenbat eta hedatuagoa izan orduan eta hobea dela hartu ohi da. Nazioarte mailakoa onena omen, etajakina, gurea
|
ez
da nazioartekoa. Horra hor kasurako Guggenheim sonatua, horra hor kultura salgai, zein labeletakoa baina?
|
|
|
Informazio zuzena eta zehatza izatea, denok dakigunez, erabakiak hartzeko ezinbestekoa baita. Hori egia bada ere
|
ez
dituzte hizkuntz arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende bat baino gehiago Zentsu eta Udal erroldetan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako.
|
|
|
"
|
Ez
dituzte hizkuntz arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende bat baino gehiago Zentsu eta Udal erroldatan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako.
|
|
|
euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina nekez irakurri eta idazten duten pertsonak. Euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina
|
ez
irakurtzen eta ez idazten ez dakiten pertsonak.
|
|
|
euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina nekez irakurri eta idazten duten pertsonak. Euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina ez irakurtzen eta
|
ez
idazten ez dakiten pertsonak.
|
|
|
euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina nekez irakurri eta idazten duten pertsonak. Euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina ez irakurtzen eta ez idazten
|
ez
dakiten pertsonak.
|
|
|
" Gure ustez ia euskaldunen kategoriaren esanahia politikoa baino
|
ez
da"
|
|
|
euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta
|
ez
irakurtzen eta ez idazten ez dakitenak. Ia euskaldun pasiboa: euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere hitz egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak:
|
|
|
euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ez irakurtzen eta
|
ez
idazten ez dakitenak. Ia euskaldun pasiboa: euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere hitz egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak:
|
|
|
euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ez irakurtzen eta ez idazten
|
ez
dakitenak. Ia euskaldun pasiboa: euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere hitz egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak:
|
|
|
euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ez irakurtzen eta ez idazten ez dakitenak. Ia euskaldun pasiboa: euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere hitz egiten
|
ez
duten pertsonak. Erdaldunak: euskaraz ez ulertu eta ez hitz egiten ez duten pertsonak (Eustat 1981, 1986 eta 1991).
|
|
|
euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere hitz egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak: euskaraz
|
ez
ulertu eta ez hitz egiten ez duten pertsonak (Eustat 1981, 1986 eta 1991).
|
|
|
euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere hitz egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak: euskaraz ez ulertu eta
|
ez
hitz egiten ez duten pertsonak (Eustat 1981, 1986 eta 1991).
|
|
|
euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere hitz egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak: euskaraz ez ulertu eta ez hitz egiten
|
ez
duten pertsonak (Eustat 1981, 1986 eta 1991).
|
|
|
Aztertuz gero eman daitezkeen erantzunen konbinatoria hutsa dela antzeman daiteke, baina 81 kategoria posibleetatik (gehienak esanahigabekoak) bakarrik zazpi onetsi dira. Hori da, hain zuzen ere, bildutako informazioarekin egiten den lehenbiziko galbahea, zer gertatzen da esandako zazpi kategoria horien arabera erantzuten
|
ez
dutenekin. Pertsona asko ez badira ere, gure ustez, estatistikoki talde esanguratsua izan daiteke, adibidez ez litzateke horren arraroa hiztun batek ondo hitz egin eta nekez ulertzen duela erantzutea; tankera horretako erantzunak sailkaezinak dira emandako tipologian.
|
|
|
Hori da, hain zuzen ere, bildutako informazioarekin egiten den lehenbiziko galbahea, zer gertatzen da esandako zazpi kategoria horien arabera erantzuten ez dutenekin? Pertsona asko
|
ez
badira ere, gure ustez, estatistikoki talde esanguratsua izan daiteke, adibidez ez litzateke horren arraroa hiztun batek ondo hitz egin eta nekez ulertzen duela erantzutea; tankera horretako erantzunak sailkaezinak dira emandako tipologian. Are gehiago, populazio osoko neurketa izanik erantzun batzuk beste batzuk baino probableagoak dira eta hori probabilitate legeen arabera jakingarria da.
|
|
|
Hori da, hain zuzen ere, bildutako informazioarekin egiten den lehenbiziko galbahea, zer gertatzen da esandako zazpi kategoria horien arabera erantzuten ez dutenekin? Pertsona asko ez badira ere, gure ustez, estatistikoki talde esanguratsua izan daiteke, adibidez
|
ez
litzateke horren arraroa hiztun batek ondo hitz egin eta nekez ulertzen duela erantzutea; tankera horretako erantzunak sailkaezinak dira emandako tipologian. Are gehiago, populazio osoko neurketa izanik erantzun batzuk beste batzuk baino probableagoak dira eta hori probabilitate legeen arabera jakingarria da.
|
|
|
Beste jatorrizko hizkuntzetako hiztunak izanagatik baztertu dugu hori lantzea; izan ere, amaigabeko tipologian sartuko ginateke, batetik, eta bestetik,
|
ez
da estatistikoki esanguratsua.
|
|
|
Aurrerapenak
|
ez
du etenik eta 91ko Zentsua hiztun tipologi berri bat ekartzear dago:
|
|
|
Kasu honetan, lehen egin bezala, beste hizkuntzarena, estatistikoki esanguratsua
|
ez
delako baztertzen dugu, inor aspertu nahi ez dugulako hain zuzen ere.
|
|
|
Kasu honetan, lehen egin bezala, beste hizkuntzarena, estatistikoki esanguratsua ez delako baztertzen dugu, inor aspertu nahi
|
ez
dugulako hain zuzen ere.
|
|
|
Zazpi ezagueraren arabera aurrenen, hiru jatorrizko hizkuntzaren arabera eta beste hiru etxeko maizeneko hizkuntzaren arabera, guztiak batera ekarriz, zenbat hiztun mota desberdin atera daiteke? Kasu honetan ezin biderketarik egin hizkuntz erabilera
|
ez
baita posible aurreneko hiztun mota guztiengan. Hau da, bidezkoa bada jatorrizko euskaldun erdalduna, ez da zilegi jatorrizko euskaldun erdaldun etxeko euskalduna.
|
|
|
Kasu honetan ezin biderketarik egin hizkuntz erabilera ez baita posible aurreneko hiztun mota guztiengan. Hau da, bidezkoa bada jatorrizko euskaldun erdalduna,
|
ez
da zilegi jatorrizko euskaldun erdaldun etxeko euskalduna. Zein da galbahea kasu honetan?
|
|
|
Oker
|
ez
bagaude gutxienezko hiztun mota kopurua 39koa da eta gehienez 52koa, aldakortasun hori ia euskaldunen multzoei zor diegularik. Horrexegatik jarri diegu hain zuzen galde ikurra.
|
|
|
euskaraz ongi edo nekez ulertu eta nekez hitz egiten dutenak. ERDALDUNAK: euskaraz
|
ez
ulertu eta ez hitz egiten ez duten pertsonak.
|
|
|
euskaraz ongi edo nekez ulertu eta nekez hitz egiten dutenak. ERDALDUNAK: euskaraz ez ulertu eta
|
ez
hitz egiten ez duten pertsonak.
|
|
|
euskaraz ongi edo nekez ulertu eta nekez hitz egiten dutenak. ERDALDUNAK: euskaraz ez ulertu eta ez hitz egiten
|
ez
duten pertsonak.
|
|
|
Ondo edota nekez bateratzea, itsasontziak zapatetako kordelekin lotzea bezain ahula iruditzen zaigu. Gure ustez kategoria horren esanahia politikoa baino
|
ez
da. Zeozer adieraztekotan hizkuntzaren mugimenduak adieraz ditzake baina maila berean galerak eta irabaziak abadagunearen arabera.
|
|
|
Arestian esan dugunez hizkuntz politikan hau da gehien erabiltzen den tipologia, seguru asko oso malgua delako. Gure ustetan malgua baino kamutsa da; hots
|
ez
da batere zorrotza errealitate soziolinguistikoa bere hartan antzeman ahal izateko. Onartu behar dugu, ostera, oso interesgarria dela metodologiaren ikuspegitik ikusteko nola aldatzen diren pertsonen erantzunak balioztapen inkestak egiten direnean (EUSTATek 1989).
|
|
|
Tipologia estatistikoari atxikiturik, behingoz badugu behintzat gutxienezko hiztunen sailkapena, 39 hain zuzen ere, baina
|
ez
da hemen amaitzen, orain hiztun mota horiek udalerri jakin batean nola banatzen diren aztertzen badugu, orduan udalerrien sailkapen bat (edo hamaika) egin dezakegu.
|
|
|
" Ia euskaldunen multzoak hizkuntzen arteko mugimendua baino
|
ez
du adierazten"
|
|
|
EUSTATek emandako datuak baino
|
ez
baditugu aztertzen ere, EAEko euskaldungoa Euskal Herri osoan duen pisu demografikoa jakinda bertan antzemandako joerak, oro har, baliagarriak direlakoan gaude. Gure datu iturriak, beraz, zuzenak izan dira, 1981, 1986 eta 1991ko Zentsu/ Udal Erroldetatik atereak hain zuzen ere.
|
|
|
Edozein azterketa demolinguistiko egin aurretik gizarteak izandako aldaketak ezagutu behar dira, azterketa demografikoa egin beharra dago alegia. XX. mendean gure gizarteak aldaketa sakonak ezagutu ditu, hau da, I. Larrañagak aztertu duen moduan aldaketak, bortitzak eta leunak,
|
ez
dira gertaera berriak gure artean. Hirurogei hamarkadako industrializazio eta populazio hazkundeak handik hogeiren bat urtera bere goia jo zuen.
|
|
|
Hirurogei hamarkadako industrializazio eta populazio hazkundeak handik hogeiren bat urtera bere goia jo zuen. Egun krisialdiz krisialdi biztanleriaren hazkundea eten egin da, biziraupen itxaropena luzatu eta berezko hazkundeak sekulan eman
|
ez
den proportzioetaraino jaitsiak dira. Europako herrien artean gurean jaiotza tasarik txikienetakoa omen da.
|
|
|
Nolanahi ere, gure hizkuntzen arteko ukipen egoera honetan zenbatzen diren hiztun bakarrak euskaldunak izanik, biztanleria binakatu egiten da, hots, bi hiztun multzotan banatu. Gure kasuan hirugarren multzoa izanagatik, ia euskaldunak, horrek hizkuntzen arteko mugimendua baino
|
ez
du adierazten. Hiztun multzo horiek nolakoak diren jakin ezkero, berreskurapenaren norabideaz gehiago ezagut dezakegulakoan aldagai esanguratsu bat hautatu dugu:
|
|
|
Dena den gertaera hori, III. Taulan beha daitekeena, puztuta dago ia euskaldunak, beti gazteak, erdaldungotik atereak izanik, azken hiztun talde horri batezbesteko adina nabarmenki igo arazten diotelako. Aipatutako hau aztertzen dugun prozesuaren beste ezaugarri bat baino
|
ez
bada ere, gure ustez oso kontutan hartu beharrekoa da. Hala ere lan honetarako adinari lotutako beste alderdi batzuk gehiago interesatzen zaizkigu.
|
|
|
Arestian esan dugunez, euskara dagoeneko zaharren hizkuntza izatetik gazteen hizkuntza izatera igaro da. Haatik erabilerari buruzko datu bilketek eta azterketek
|
ez
dute ematen oraingoz aldaketa horren zantzurik.
|
|
|
Horrela adin talde bakoitzari dagokion are gehiago, egoera okertzen denean gure errua dela esaten digute eta" etxeko ohizko hizkuntzaren (euskara) erabilera tasa beha daiteke. Honek
|
ez
du adierazten hiztun jakin batek zenbatetan egiten duen euskaraz, baizik eta adin taldekoen artean ehuneko zenbatek aitortzen duen euskaraz egiten duela. Dena den, lehen bezala honetan ere euskaldungoa bitan bana daiteke.
|
|
|
OHOk 14 urte bitarte derrigorrezkoa denak laster 16 urte bitartekoaberebiziko garrantzia duela dudarik
|
ez
dago"
|
|
|
Adin talde gazteenetan alfabetatuen artean ematen dira euskararen erabilera tasarik onenak. Helduen artean, ostera, alfabetatua izateak ala
|
ez
, ez du eragiten etxeko ohiko hizkuntzaren erabileran.
|
|
|
Adin talde gazteenetan alfabetatuen artean ematen dira euskararen erabilera tasarik onenak. Helduen artean, ostera, alfabetatua izateak ala ez,
|
ez
du eragiten etxeko ohiko hizkuntzaren erabileran.
|
|
|
" Okerrena,
|
ez
da eredu desberdinetan lor daitezkeen emaitzak. Izan ere
|
|
|
Euskaldunenelebiduntzegoiztiarrak negatiboki eragiten du euskararen erabileran. Izan ere
|
ez
daukagu inolako arrazoirik euskararekiko atxikimendua gazteengan helduengan baino txikiagoa dela azaltzeko. Hiztun mota ezberdinak izateak azalduko luke, neurri batean behintzat, behatutako ezberdintasuna.
|
|
|
" Aurreneko epealdian helduen euskalduntzeak irabazitako euskaldunetatik %34’15a ekarri bazuen ere, bigarren epealdian/ 91irabazitako 28.583 hiztunetatik helduen euskalduntzeak %6’97a (1991 heldu euskaldun berri) baino
|
ez
du azaltzen"
|
|
|
1 Berezko hazkuntza, euskaldungoa berez inolako kanpo eraginik gabe demografikoki haziko litzatekeena. Informazio osagarririk ezean
|
ez
daukagu inolako arrazoirik biztanleria orokorraren hazkuntza tasa eta euskaldungoarena ezberdinak direnik pentsatzeko. Horrexegatik euskaldungoari biztanleriaren hazkuntza tasa bera ezarri diogu berezko hazkuntza kalkulatzerakoan.
|
|
|
2 Derrigorrezko hezkuntzako hiztunen arteko hazkuntza, erabiltzen ditugun adin tarteak 2 eta 15 urte bitarteanb erezkoa
|
ez
den hazkuntzari dagokio. Gure ustez egungo Hezkuntz Sistemari egotz dakioke.
|
|
|
Honela, bada, egindako azterketa honetan berreskurapen prozesuaren bizitasuna azaleratu nahi izan dugu.
|
Ez
da zehatza esatea lehen baino hainbeste hiztun gehiago dagoenik. Hiztunak, euskaldunak zehazki, jatorrizkoak (berezko hazkuntza), eskolak ekarrita, bere kasa edo euskaltegietan euskaldunduak,... izan daitezke baina euskaldunak, gainontzeko edozein hiztun bezala, hil daitezke (berezko galera), Euskal Herritik aldegin edo, eta gure egoeran eta hori bakarrik euskaldunei gerta dakieke, euskara ahaztu eta euskaldun izateari utzi.
|
|
|
Azkeneko taulan (VII. Taula) 81/ 86, 86/ 91 aldea
|
ez
da kendura hutsa, horrekin sail bakoitzean zenbat baino zer egiten den adierazi nahi izan dugu. Hau da, zeinuen arabera berezi ditugu irabazi(+) eta galerak(); bestetik, berezko hazkuntzari dagokiona hutsik utzi dugu, laukitxo horretan hazkuntza beti positiboa baita.
|
|
|
Hau da, zeinuen arabera berezi ditugu irabazi(+) eta galerak(); bestetik, berezko hazkuntzari dagokiona hutsik utzi dugu, laukitxo horretan hazkuntza beti positiboa baita. Hala ere 86 urteetan biztanleria hazi baino urritu egin denez
|
ez
dugu erabili kasu honetan aurreko 81 epealdirako ezarritako irizpidea. Izan ere, jakin badakigu biztanleriaren orotariko hazkuntza ez datorrela bat ezinbestean jaiotza tasarekin, migrazio mugimenduak izan ohi direla dakigun bezala.
|
|
|
Hala ere 86 urteetan biztanleria hazi baino urritu egin denez ez dugu erabili kasu honetan aurreko 81 epealdirako ezarritako irizpidea. Izan ere, jakin badakigu biztanleriaren orotariko hazkuntza
|
ez
datorrela bat ezinbestean jaiotza tasarekin, migrazio mugimenduak izan ohi direla dakigun bezala. Dena den honen xedea ez da bost urteren buruan jatorrizko euskaldunak zenbat diren jakitea.
|
|
|
Izan ere, jakin badakigu biztanleriaren orotariko hazkuntza ez datorrela bat ezinbestean jaiotza tasarekin, migrazio mugimenduak izan ohi direla dakigun bezala. Dena den honen xedea
|
ez
da bost urteren buruan jatorrizko euskaldunak zenbat diren jakitea. Sinpletasuna (partsimonia) izan da jarritako oinarria arazo anitza eta konplexua aztertzerakoan.
|
|
|
Berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da, hiztunak irabazi eta galdu egiten dira. Euskaldunak jatorrizkoak, eskolak euskaldunduta edo beranduago bere kasa edo euskaltegietan ikasitakoak, baina euskaldunak, beste hiztunak bezala, hil, Euskal Herritik alde egin, edo, hiztun normalizatuek
|
ez
bezala, euskara ahaztu eta euskaldunak izateari utz diezaiokete.
|
|
|
Euskal Herri osorako plangintza orokor batek nekez hel liezaioke hizkuntz egoeraren aniztasunari euskarak pairatzen duen hizkuntzen arteko asimetriari aurre egin gabe; batez ere, oinarrizko diseinua irekia denean. Euskal Herrietako lege eta arauek, daudenean, faktore askoren menpe uzten dute prozesuaren norabidea; askoren ahotan dabilen norbanakoaren askatasuna egoeraren aldakortasunaren islada baino
|
ez
da.
|
|
|
Bestalde, egia da kasu askotan legeak ezartzen duena ere
|
ez
dela betetzen. Lege eta arauek, berez, ez dute ezer gauzatzen, joko arauak baino ez baitituzte definitzen.
|
|
|
Bestalde, egia da kasu askotan legeak ezartzen duena ere ez dela betetzen. Lege eta arauek, berez,
|
ez
dute ezer gauzatzen, joko arauak baino ez baitituzte definitzen. Aitor dezagun bada legea eskuetan hartuta oraindik gauza asko lortzeke dagoela.
|
|
|
Bestalde, egia da kasu askotan legeak ezartzen duena ere ez dela betetzen. Lege eta arauek, berez, ez dute ezer gauzatzen, joko arauak baino
|
ez
baitituzte definitzen. Aitor dezagun bada legea eskuetan hartuta oraindik gauza asko lortzeke dagoela.
|
|
|
Aitor dezagun bada legea eskuetan hartuta oraindik gauza asko lortzeke dagoela. Baina
|
ez
dago indarrik legeak ezartzen duena betearazteko, hori legea dagoenean jakina; horrexegatik herri mugimendua ezinbestekoa da.
|
|
|
Asimetri demolinguistikoa euskararen kontrakoa izanik Oinarrizko Hezkuntza Orokorrak 14 urte bitarte derrigorrezkoa izateak laster 16 urte bitartekoaberebiziko garrantzia duela dudarik
|
ez
dago. Indarrean dauden hizkuntz ereduak (A, B eta D) ebaluatuak izan dira eta, A k ez du balio euskalduntzeko eta, ereduen nahas mahasian ez dago esaterik zehaztasun osoz emaitzak zeintzuk diren.
|
|
|
Asimetri demolinguistikoa euskararen kontrakoa izanik Oinarrizko Hezkuntza Orokorrak 14 urte bitarte derrigorrezkoa izateak laster 16 urte bitartekoaberebiziko garrantzia duela dudarik ez dago. Indarrean dauden hizkuntz ereduak (A, B eta D) ebaluatuak izan dira eta, A k
|
ez
du balio euskalduntzeko eta, ereduen nahas mahasian ez dago esaterik zehaztasun osoz emaitzak zeintzuk diren. Badirudi zonalde euskaldunetan eta euskararen aldekoa denean balio dezakeela, aitzitik, gainontzeko kasuetan ez.
|
|
|
Asimetri demolinguistikoa euskararen kontrakoa izanik Oinarrizko Hezkuntza Orokorrak 14 urte bitarte derrigorrezkoa izateak laster 16 urte bitartekoaberebiziko garrantzia duela dudarik ez dago. Indarrean dauden hizkuntz ereduak (A, B eta D) ebaluatuak izan dira eta, A k ez du balio euskalduntzeko eta, ereduen nahas mahasian
|
ez
dago esaterik zehaztasun osoz emaitzak zeintzuk diren. Badirudi zonalde euskaldunetan eta euskararen aldekoa denean balio dezakeela, aitzitik, gainontzeko kasuetan ez.
|
|
|
Indarrean dauden hizkuntz ereduak (A, B eta D) ebaluatuak izan dira eta, A k ez du balio euskalduntzeko eta, ereduen nahas mahasian ez dago esaterik zehaztasun osoz emaitzak zeintzuk diren. Badirudi zonalde euskaldunetan eta euskararen aldekoa denean balio dezakeela, aitzitik, gainontzeko kasuetan
|
ez
. Azkenik D, benetako eredu euskalduntzailearen, eta honen baliokideak diren ereduen hazkuntza oso aberasgarria da, baina etengabekoa izanik ere oso motela dela iruditzen zaigu.
|
|
|
Okerrena, ostera,
|
ez
da eredu ezberdinetan lor daitezkeen emaitzak, orain artekoak orokorrean hartuta oso baikorrak baitira; okerrena, genion, sistema horretan ezarri den aldakortasuna da. Hau da, orain arte A B D hurrenkerako bilakaera eman bada ere nork ziurta dezake etorkizunean horrela izango denik?
|
|
|
Hori da, gure aburuz, Kataluniako ereduarekiko funtsezko ezberdintasuna; han, indarrean dagoen diseinua dela eta katalaneraren berreskurapena prozesu jarraikorra da ezinbestean; biziagoa edo motelagoa izan daiteke baina antolatutako hezkuntza diseinuak
|
ez
du atzera jotzeko aukerarik uzten, katalanizazioa ezinbestekoa da.
|
|
|
Neurri batean hori bideratuta dago, gazteengan baitago euskaldun kopururik zabalena eta, aldi berean, proportziorik handiena. Hala ere
|
ez
dugu uste nahikoa denik. Helduen artean eragitea, ahalik eta gehienak euskalduntzea, alfabetatzea eta euskararen aldeko jarrerari goren mailan eustea funtsezkoa baita hizkuntzen arteko asimetriari aurre egin ahal izateko.
|
|
|
Hots, aldaketarik eman ezean estatistikoki kopuru beretsuak behatu genituzke batean eta bestean. Horrelakoetan biztanleriak hamar urte horietan izandako aldaketak edo aldaketa ezakkontutan hartuz, gazteen artean bederen, migrazio mugimenduek eta heriotza tasek
|
ez
dugu uste eragin handia daukatenik edo zehazkiago, balizko eragin hori ez dela estatistikoki esanguratsua.
|
|
|
Hots, aldaketarik eman ezean estatistikoki kopuru beretsuak behatu genituzke batean eta bestean. Horrelakoetan biztanleriak hamar urte horietan izandako aldaketak edo aldaketa ezakkontutan hartuz, gazteen artean bederen, migrazio mugimenduek eta heriotza tasek ez dugu uste eragin handia daukatenik edo zehazkiago, balizko eragin hori
|
ez
dela estatistikoki esanguratsua.
|
|
|
Irakaskuntzari dagokionez, soziolinguistikari buruzko irakasgai bakarra eskaintzen da gaur egun, 5ECTS dun irakasgai derrigorra, Euskal Filologiako curriculumean. Aurreko Euskal Filologia lizentziako planetan
|
ez
da beti derrigorrezko irakasgaia izan: batzuetan aukerako irakasgaia izan da eta beste batzuetan ez da eskaini.
|
|
|
Aurreko Euskal Filologia lizentziako planetan ez da beti derrigorrezko irakasgaia izan: batzuetan aukerako irakasgaia izan da eta beste batzuetan
|
ez
da eskaini. Maitena Etxebarria eta Iziar Basterretxea izan dira soziolinguistika irakasgaiaren irakasleak; aurten nik neuk emango dut bigarren seihilekoan.
|
|
|
Ixiar Basterretxea (Etxebarria 2000, adibidez), Rosa Miren Pagola, eta Itziar Turrez (Gonzalez 1999, Molina 2001) irakasleen zuzendaritzapean soziolinguistika lanak burutu dira urteetan zehar. Azken urteetan beste ikerketa batzuetan, nahiz eta soziolinguistikari buruz propio egindako lanak
|
ez
izan, aldagai sozialak kontuan izan dituzte azter eremua mugatzeko orduan (esate baterako, Iribar eta Turrez 2001).
|
|
|
Gaur egun tesina lanak egitea posible bada ere, tamalez ikasleek
|
ez
dute ikerketa askorik egiten soziolinguistikaren arloan. Bestetik, unibertsitateak onartutako ikerketa lerro bakarra dago eta ez dago ikerketa talderik horretan, irakasle bakarra (ni neu) baino.
|
|
|
Gaur egun tesina lanak egitea posible bada ere, tamalez ikasleek ez dute ikerketa askorik egiten soziolinguistikaren arloan. Bestetik, unibertsitateak onartutako ikerketa lerro bakarra dago eta
|
ez
dago ikerketa talderik horretan, irakasle bakarra (ni neu) baino.
|