|
2000
|
|
|
Zuberoa kultura aldetik euskal probintzietatik antzinatuena ikusten dut. Zuberoan kultura inon
|
ez
bezala bizi da. Euskal kultura molde bizienean bizi dute zuberotarrek, baina kontzientziarik ez dute edo beren kultura ez dute hainbatean ikusten euskal kulturaren barnean.
|
|
|
Orduan, Zarauzko udala, Foru Aldundia, eta zenbait enpresa pribaturen ekimenez, ZTB abiarazi zuten. Alabaina, Estatu Batuetan
|
ez
bezala, jendea ez zegoenez ohituta telebista ikusteagatik ordaintzera, Cabledisek irabazirik jaso ez eta negozioa geldiarazi zuen. Ikuskizun dago epe erdira kable bidezko telebistak zein joera hartuko ote duen.
|
|
|
Errealitateari atxikitzen zitzaion, bere marrazki azkar bezain adierazgarrien bidez. Nekazal munduaren erreportaria ere bazen, apunteak ere hartzen zituelako. Garaiko beste artistek
|
ez
bezala, Arteta edo Arrue kasu, ez zuen euskal giro ergel bukolikoa idealizatzen»
|
|
|
Beste zuhaitz gehienak
|
ez
bezala, palmondoak handiak izanagatik ederki mugi eta landa daitezke. Lan hau lurra berotu denean egin behar da, hurrengo negurako indartu dadin.
|
|
|
Ez baita errentagarria, gu, hain hutsaren hurrengo izaki. Katalunian
|
ez
bezala, non hizkuntza kuotak laster indarrean jartzekoak diren, hemen, zinemara joan nahi izanez gero, erdaraz ikusi behar derrigor. Eusko Jaurlaritzaren pasibitatearen aurrean, eskerrak Tinko elkartearen ekimenez bikoizten diren filmak, parakaidisten modura, noizean behin gurean lur hartu eta elikatzen gaituzten.
|
|
|
«Demagun bikoizlari batek Marlon Brandori ahotsa ongi jartzen diola; bada, saiatzen gara hori errespetatzen, hurrengoan ere berak jar diezaion. Hain zuzen, lehen
|
ez
bezala, orain ez ditugu bikoizlari finkoak bikoiztetxeetan. Bikoiztaile aktoreen artean aukeratu daitekeenez, gero eta errazagoa da.
|
|
|
Burua altxatuz aldiz, haritz eta sasiek inguratzen gaituztela ikusiko dugu. Berauek, txori txikien babesleku dira eta txonta, txantxangorri, txolarre eta kaskabeltzak bidelagun izango ditugu.Beste leku askotan
|
ez
bezala, hesi biziak ugari dira eta Leitzako herria ikusteko itzultzen bagara, aurreko mendietan lurren banaketa hesi bizien bidez egiten dela nabaria da. Zelaiak bereiziz zuhaitz eta sastrakak osaturiko hesiak daude.
|
|
|
Lehen gerla karlista bukatu zenean, Gasteiz oso herri txikia zen; goitik, Campillotik, Arabako lautada oso ongi ikusten zen, gaur
|
ez
bezala. Jende anitz zegoen ekialdera beha 1839ko azaroaren 30ean, arratsaldeko ordu bietan, Gebarako gaztelua suntsituko zuen eztandaren zai.
|
|
|
ARABA ez da Euskadi berdearen paradigma; aranistek asmatu modelo berde eta estua baino zabalagoa da, mendietako bi isurialdeetan zabaltzen den Euskal Herriaren osakin historiko eta naturala. Amaren altzoan euskara ikastearekin identifikatzen den multzoan
|
ez
bezala, kasteilanoa du hizkuntza herrikoia eta euskara dugu jatorria, presentzia eta aukera. Hautu politikoetan, Nafarroako erresumaren mendebaldeko aitzinaldea izan zen jatorrian, eta, gero, kasteilanoen aurkako ala aldeko borroketan, euskaldunen arteko gerla zibil haietan, Gipuzkoa eta Bizkaia baino gehiagotan egon zen nafartarren alde.
|
|
|
Bo... ihartzeari landareek dioten errespetuagatik, badaezpada ere, urteko eginkizun garrantzitsuena fruituak ematea dute. Eta artaburu batzuk
|
ez
bezala, fruituak lorea behar du aurretik. Urte guztiko punta puntako unerik bada, lorealdia denez, hau noiz zabaldu aukeratzen izaten dute lana.Garaiaz gain, nolako lorea garatu da beste buruhaustea.
|
|
|
MP3 FORMATUA MUSIKAREN INDUSTRIARENTZAKO mehatxu handia da, kasetea asmatu zenetik izan duen mehatxu handiena, adituen esanetan. Kasetea
|
ez
bezala mehatxu digitala da gainera formatu honek diskoetxeei ekarri diena. Diskoen kopiak egitea hain erraza izanik, CDen salmentak behera egitearen beldur dira.
|
|
|
Bestalde, bioklimatika deritzonean sakonduko dute, hau da, betiko eraikuntzan erabilitako irizpideak baliatzen dituzten eraikinetan. Adibidez, orain
|
ez
bezala, Euskal Herrian antzina erabiltzen ziren eraikuntza irizpideak ingurumena, eguraldia eta bertako baliabideekin zein psikologiarekin bat zetozen. Ikastaroan beraz, bioklimatikako zenbait kontzepturen oinarrizko azalpen fisikoa eta zenbait efekturen erabilera miatuko da.
|
|
|
HALA ERE, abertzale eremuak pairatzen duen eraso politiko eta mediatikoa inoiz baino handiagoa da, egun inoiz
|
ez
bezala, estaltzen gaituzte, ukatzen gaituzte, baztertzen gaituzte. PPk, PSOEren ezinbesteko laguntzarekin, pentsamendu bakarraren filosofia inposatzen du, pentsamendu baztertzailea alegia, zeinean espaniartasunaren defentsan guztiak balio duen; beraz, demokrazia oinarritik hausten dute.
|
|
|
bideo artegintza, bideo industriala edota publizitatea, eta hiruretatik bat bera ere ez nuen gogoko. Orain
|
ez
bezala, oso zaila iruditzen zitzaidan animazioa egitea, gainera ez nuen inor ezagutzen. Baina bizitza izugarria da eta, nik esan ohi dudan bezala, unibertsoa koherentea da.
|
|
|
Asturiesko mendebaldeko dialektoen antzekoak dira Leongoak, Mirandakoa bezalaxe. Mugaz bestaldean
|
ez
bezala ordea, egoera oso larrian daude, ezagupen barik eta transmisioa etenda. Aspaldion mugimendu leonesistak, Gaztela Leongo autonomia erkidegotik bereizteko korronte ideologikoak, indarra hartu du ordea, UPL alderdi erregionalista buru.
|
|
|
Egungo egoera politikoa, ordukoa
|
ez
bezala, partikularitate batek markatuta dago. Gaur egungo trantsizioa, baldin gauzatzen bada, bi ikur edo adierazpide kontrajarrien artean emango litzateke.
|
|
|
Trantsizioa, ikur kontrajarri hauen inguruan eman liteke. Ordea, 1976ko trantsizioan gertatu
|
ez
bezala, euskal espainolak edo espainolak espainolismoa nolabait deitua eta Espainiako estatuak orduan ez zuten oinarri soziala dute egun. Identitate honek orduan ez zuen sozietatean legitimitaterik, estatua krisian zegoen eta korronte hauek ere bai. Orduan, bestalde, pentsamendu abertzalearen goranzko hegemonia bat bizi izan zen; aldagai ezberdinetan gainera.
|
|
|
Zu, ordura artekoak
|
ez
bezala, aurrez lantzen hasi zinen?
|
|
|
Entzuleria fragmentatu edo pitzatu egiten da, baina lehenengo pitzatzen dena bertsolarien burua da, lehen
|
ez
bezala. Pitzadura mentala modernitatearen sintoma bat da.
|
|
|
Maria Zambranoren hitzak aipatzen dituzu: " Poetak, filosofoak
|
ez
bezala, ez du osotasunik nahi. Errealitate poetikoa nahi du".
|
|
|
Haurrek gelan euskara maila ona lortzen omen zuten baina atea gurutzatu bezain pronto, erdaraz jarduten zuten. Alde batetik tutoreek hainbat kanpaina jarri dute abian ikastetxe barruan, eskolaz kanpoko jardueretako monitore euskaldunak lortu dituzte, jangelako langile guztiak ere euskaldunak dira gaur, lehen
|
ez
bezala; gurasoekin motibazio kanpainak eraman dira aurrera, Jolas Parkeak eta Olinpidiak ere antolatu dira... " Gure ekintza eremua zabaltzen joan da" dio Arizkon plangintza honetaz arduratzen den Ixabel Asuak.
|
|
|
Arantxa Iturbe eta Jasone Osororen ipuinetan
|
ez
bezala, Montoiak harreman hauek Euskal Herrian kokatu ditu: Irun, Gasteiz, Bilbo,...
|
|
|
GARA, kalea ikusi zuela urtebete egin duenean, 52.311 ale saltzera heldu da dagoeneko, eta Hego Euskal Herri osoko kioskoetan dago salgai. Izan ere, EL CORREO, EL DIARIO VASCO edota EL DIARIO DE NAVARRAn
|
ez
bezala, GARAk lauherrialdeak hartzen ditu edukiz eta salmenta aldetik erreferente nagusi gisa.
|
|
|
Euskal Herrian sortuak izan arren, beren lehengai nagusiaEspainiako produktuak dira (esaterako, Lo que faltaba saioa). Magazinen inguruanagertzen den alde hau ez da harritzekoa, kanal bakoitzaren hizkuntza kontuan hartuta: izan ere, filmak, erreportajeak eta beste zenbait produktu
|
ez
bezala, itzulpenak apenasduen lekurik magazinetan. Beraz, saio hauek ekoizteko unean, hizkuntza bat edo bestehitz egiten duten pertsonaiengana jotzen da (elkarrizketak egiteko, adierazpenakemateko, e.a.), horrela hizkuntza baten edo beste baten eremua erreferentzia bihurtuz.Horixe gertatzen da euskarazko eta gaztelaniazko magazinetan:
|
|
|
Prime time denboran, Haur eta Gazteentzako programazioa eta Erreportajeakdesagertzen diren arren, mantendu egiten da genero aniztasuna eta ez da Fikzio hutseanzentratzen, beste kanaletan
|
ez
bezala. Hala ere, Kirolak, barne produkziokoak direnFikziozko telesailak, Magazinak eta Informazio saioak dira, kondimenturik?
|
|
|
Eguraldiari eta trafikoari buruzko albisteetan, egunkarietan
|
ez
bezala, ez duguEspainiaren erreferentziarik aurkitu (apur batzuk soilik, eta Espainiarekin batera EuskalHerriarekin zerikusia duten berriak izaki). Gai honen inguruan Euskal Herria ia bakar bakarrik aipatzen da (geroago ikusiko dugu Euskal Herriaren zein zati edo mailaagertzen den gehien).
|
|
|
Kontuan hartu, halaber, Europako beste lurraldeetan
|
ez
bezala, irratigintzaren antolamenduanUhin Ertainetako emisio moduak duen pisua eta garrantzia, nahiz eta garapen garaikidea, funtsean, FMrenbidez gertatu den. Emisio banda horien finkapena, baita Uhin Luzeena ere, zeina RNEri egokituzitzaion esklusiban?, urriaren 27ko 2648/ 1978 Dekretuaren bidez egin zen, eta Estatu mailako hirufrekuentzia zehaztu ziren bertan Uhin Ertainetan eskuragarri.
|
|
|
Zentzu honetan, Euskadiko Autonomia Estatutuak. Nafarroakoak eta besteAutonomia Erkidegoetakoak
|
ez
bezala, laurogeiko hamarkadaren hasieran, eskubideaezagutzen zien bertako instituzioei, berezko irratia, telebista eta prentsa antolatzeko.Eta xedapen horri atxikita sortu zuen, hain zuzen ere, Eusko Jaurlaritzak 1982an Euskal Irrati Telebista, oraindik Estatuak Autonomia Erkidegoek beren irrati/ telebista zerbitzu propioak ezartzeko aukera araupetu gabe gabe zeukanean.
|
|
|
ondasun eta zerbitzuen nazioartekomerkataritza arautzen ibili dira. Finantzen kasuan
|
ez
bezala, erakunde horiek aintzat hartu zituzten estatuen neurri protekzionistak beren negoziazioetan, mugasariendesagerpena lortzeko epe luzeko helburu horren bidean; eta ondorioz, mugasariengutxiagotzeaz gain, egokitze eta harmonizazio konponketak egunorokoak dira.Ondasun fisikoen merkataritzaren aferaz gain, ikustezinen eta zerbitzuen nazioarteko salerosketen araudiak aztertzen ari da MME:... idazleen eta gainerako sortzaileartistikoen eskubideak, ustiapen lizentziak, itsas garraioaren araudiak, ikus entzunezko hedabideenak, eta abar.
|
|
|
Ez da egon behar kontraesanik, beraz, norberaren eta gizartearen libertateenartean (L' existencialisme est un humanisme; 1946an). Mendebaldeko hizkuntzagehienetan
|
ez
bezala, euskaraz gure etxea edo gure ama esaten dugu, aditzen lehenengo pertsona erabiltzean pluralaren eta singularraren adierak batuz. Ildo berekoadugu Sartre, erdian egon den pentsalaria (Gilles Deleuze-k zioenez, behintzat).
|
|
|
Bestearen heriotzari barru barrutik lotuta dagoela aurkitzean? Medikuarentzat
|
ez
bezala, analistarentzat biziaez da balio gorena. Hala ere, honek ez du esan nahi psikoanalista heriotza bulkadaren zerbitzura dagoenik.
|
|
|
–Bi bide horiek sinkronizatu egin behar dira, terapia eraginkorra izan dadin.Horrek barne hartzen ditu ametsen interpretazioa eta transferentziaren arazoakonpontzea. Baina, beste zenbait terapia formatan
|
ez
bezala, gorputza zimendua da, eta horren gainean eraikitzen dira Niaren funtzioak, hots, nork bere burua ezagutzea eta adieraztea? (Tonella, 1994, 35 or.)?
|
|
|
Perls ek bere burua existentzialista ateorikotzat zuen eta filosofia modu honekteorizatzeko zuen joera kritikatu zuen. Kritikak kritika, Fritz ek
|
ez
bezala, Laura kteoria haien eragina onartu zuen. Yontef en hitzetan (1995), Laura-k, Martin Bubereta Paul Tillich teologo existentzialekin harremana izan zuen.
|
|
|
pazientearenjabetze maila handitzeak baitzuen benetako garrantzia. Transferentziari dagokionez, psikoanalisiak
|
ez
bezala, baliorik gabeko jarrera dela esan zuen, hots, sendatzeko funtsezkoa ez zela. Terapeutak, eraginkorra eta patzienteari gertatzenari zaiona aurrez aurre jartzen diona izan behar zuela uste zuen.
|
|
|
Teoria estrukturala teoria sistemikotik eta komunikaziozko teorietatik elikatzenda, harremanak eta giza harremanetako egituren jatorrizko existentziaazpimarratuz. Baina orientazio sistemiko puruek
|
ez
bezala, orientazio mistokoekez dute gizabanakoa familia sistema baten partaide soiltzat hartzen,, azpisistema, modura baizik, bere egitura psikologiko propioarekin, beste azpisistemekin etakanpoko ingurunearekin harremanean, ikuspuntu ekologiko batez. Familiarenegituratzea hiru oinarrizko dimentsiotan finkatzen da:
|
|
|
Bere drama irudikatzeko prest dagoen publikoko pertsona, bikotea edo taldea da.Rolari nagusitasuna eman behar dion aktoreak
|
ez
bezala, hemen protagonistari denbezalakoa izatea eskatzen zaio. Horretarako, ahalik eta erlaxatuen etadesinhibituen egotea lortu du, hasi berariazko beroketarekin, eta dramatizazioan zehar zuzendariak sartuko dituen teknikekin jarraituz, hain zuzen ere, beredrama espontaneoki adieraztea ahalbidetuko diotenekin.
|
|
|
Psikodramaren berezitasun bat eszenifikazioa da. Hemen, hitz egindako diskurtsoan
|
ez
bezala, subjektuari antzezteko gai batean pentsarazterakoan, pertsonaiabatzuen egoera bat pentsatzen edo errepresentatzen da, hain zuzen ere, subjektuabera protagonista izanik, eta besteak ekintzara eramanez. Beraz, hemen azpimarratzeko bi urrats daude:
|
|
|
Psikodraman, errepresentazio dramatikoaren bidez, taldean iraganeko, oraingoedo etorkizuneko egoerak bizitzen ahalegintzea da eginkizuna. Psikoterapia edopsikoanalisia
|
ez
bezala, non horrelako bizipenak hitzez adierazten diren, psikodraman ekintza inprobisatua erabiltzen da. Horretarako, errepresentazio dramatikoaproposatzen duenak, edo horren protagonistak, beharrezko pertsonaia guztiakjartzen ditu ekintzan, eta, ego laguntzaileek?
|
|
|
Psikodrama
|
ez
bezala, soziodrama aurrez eratutako taldeak aztertzera bideratuta dagoen prozedura dramatiko terapeutikoa da. Taldeak egindako eskaria dakontsulta, ez gizabanakoak egindakoa.
|
|
|
Hori ezinbarkatua da, jakina, traizioa eta inkontsekuentzia bitalismoaren froga modura irentsarazi nahi diguten intelektualentzat. Aipatu ditudan adibide guztiek
|
ez
bezala jokatuizan du beti Txillardegik, publiko pribatu langak eta intelektual= neutraltasuna berdinketa apurtuz. Horregatik da unibertsala, are bere idatzi zabal, sakon eta ezinbestekoen gainetik.
|
|
|
gogora dezagunlapurrak leiho hegian eskua jarri zuela eta ebaki gura izan ziola Eulaliren amamak.Barandiaranek argitaratu «Sorgin lapurraren ipuin»ean (1973a, 62), sorginari eskuamoztu diote, sagarrak ebasteko sagastiko hesian eskua pausatu zuenean. BainaOrozkon ez da egintza bururaino eramango, hain segur* Teofilok, OiartzungoBexamotxak
|
ez
bezala, bere bi eskuak oso osorik zituelako.
|
|
|
Ekonomia du oinarrizko lege, eta hitzbatez esan daitekeena ez da esaten perpaus oso batez. Deixiak jadanik jakina denaetengabe errepikatu beharra eragozten digu, eta idatzizkoan
|
ez
bezala, keinuak etabaliabide paralinguistikoen laguntzaz mezu trinko eta laburrak sor ditzakegu, esatebaterako.
|
|
|
Jokoetan, pokerra eta dado jokoak ere orduko aurkikuntza izango dira. Bestalde, Aramaion ordurartegertatu
|
ez
bezala, eta gauzak egun batetik bestera zeharo aldatu ez baziren ere, garai honetako azkenurteetan emakumeak (gazteak nagusiki) jokamolde berriak erakusten hasi ziren: tabernetara sartzen, tabakoaren esperientzian abiatzen, etab.
|
|
|
Adimenaren ekimena, giza pentsamendua alegia, oldozte bidea da funtsean, aritzeluzea: tximistak
|
ez
bezala, gizakiak ez baitu errealitatea une bakar batean argitzen, ezdu mundua hitz bakar batez azaltzen, denboraren beharrean baita. Gehienez ere, hitzbakartuen nahiz mintzo ez osoen bidez, errealitatearen osotasuna osatzen dutenosagaiak ezagutarazi ditu banan banan.
|
|
|
Filosofiaren muinera heldugara hemen. Gizakia, gainerako animaliak
|
ez
bezala, libre bada nolabait, zertan dazehazki giza mintzamenaren eta askatasunaren arteko harremana. Kojeve k arazoariaurre egin zion bederen.
|
|
|
–Ni baino askoz jende jantziagoa duzu komentu honetan. Aita Angiozar, musikasakroan dagoen jakitunik handienetakoa; Aita Bedaio, XIX. mendeko desamortizazioak inork
|
ez
bezala ezagutzen dituena; Aita Zaldibar...
|
|
|
Hizkuntz faktoreak: irratietan, telebistan
|
ez
bezala, hizkuntz komunitate txikiak aintzakotzat hartzeko joera dago. Hala ere, oraindik asko falta da gutxiengoek ere beren ahots propioa entzunarazteko, gehien entzuten diren irrati emandegietan batez ere.
|
|
|
Hori dela-eta, arina eta erabatekoa izan behar da. Prentsa idatzian
|
ez
bezala, leada ez da osoa, hau da, ez die bost galdera famatuei erantzuten.
|
|
|
Europan
|
ez
bezala, Amerikako Estatu Batuetan, lokalismoa eta irratiak aspalditik izan ziren bultzatuak enpresa pribatuen moduan ulertuta, eta gaur egun irrati lokalak oso erroturik daude, entzuleriaren atal bakoitzak bere gustuko estazioa sintoniza dezan eskaintza programatiko handia dagoelarik. Etorkizuneko irratia segmentazio programatikoarena izatekotan, Estatu Batuak izango dira aitzindariak prozesu honetan, ezbairik gabe, mikropreferentzia edo mikronahien eredu horretatik bertan Europan baino gertuago baitaude.
|
|
|
Euskal Autonomi Erkidegoko udal irratien egoera ez da inondik ere Kataluniakoena. Hemen, Herri Katalanetan
|
ez
bezala, udalek eta herritarren komunitate edo elkarteek ez dute hartu profesionaltasunerako bidea han egin duten heinean, eta beraz, irrati lokalen esparrua irrati libre edo alternatiboentzat geratu da batez ere.
|
|
|
Karrantzan, Bizkaiko gainontzeko lekuetan
|
ez
bezala, lehen sektorearen garrantzi ekonomikoa areagotu egin da, kontzentrazio partzelarioak behizaintzari emandako bultzadari esker.
|
|
|
Erdi basa tia, urte osoan mendian bizi da, eta animalia hiltzeko soilik eramaten da baserrira. Gainontzeko behiak
|
ez
bezala, sastrakadi eta pinudietako baliabide urriak ustiatuz, hots, balore nutrizional baxuko landareez elikatuz irauteko gai da, larreetan bazkatzeko beharrik izan gabe. Izaera suharrekoa da, erasokorra, eta honegatik Karrantzako
|
|
|
Bestalde, tamaina txikiko animalia honen produkzioa baxua da, pentsuen bidez gizenduak izaten diren gainontzeko arrazek
|
ez
bezala haragi gutxi ekoizten baitu. Arrazoi hau dela medio, 60ko hamarkadan mestizaje gogorra jasan zuen, haragitara zuzendutako arrazekin gurutzatu baitzen:
|
|
|
Abeltzaintzaren inguruko bizimodua Bizkaian beste inon
|
ez
bezala mantendu da Karrantzan. Azken batez, ogibide honi lotutako paisaia da haran honen erakargarritasunaren arrazoi nagusia.
|
|
|
Neguko hotzek hariztia soiltzen dutenean ere, animalia txiki askok gordelekua hariztien oihanpe trinkoko txilar eta sasien artean aurki dezakete, pagadian
|
ez
bezala.
|
|
|
Dorretxeak
|
ez
bezala, makina bat eliza kontserbatu dira Karrantzan, haraneko auzo gehienek karrantzarren artean erlijioak izan duen indarraren adierazle den bere eliza edo baseliza baitute. Zutik dirauten zaharrenak XV. eta XVI. mendeetako San Ciprian, San Esteban eta Biañezeko San Andresen eliza gotikoak, eta Presa eta Sangriceseko eliza errenazentistak dira; zaharragoak ere izan dira noizbait Karrantzan, baina haien berri, idatzien bitartez dugu soilik.
|
|
|
Gainera, etxe askotan, frontisa, harlanduzko bi zutabe sendoen artean ageri da. Euskal Herrian beste inon
|
ez
bezala, Karrantzan, Bernales eta Bollain auzoetan esate baterako, baserri ilada luzeak eraiki dira sarritan. Baserri iladak Kantabriako Asón eta Cabuérniga ibaien arroetan arruntak dira.
|
|
|
Lehen Karlistadan
|
ez
bezala, Bigarren Karlistadan() indarrak orekatuago egon ziren Karrantzan, aurreko gerran karlisten alde egondako zenbait, liberalen alde jarri baitziren. Bigarren Karlistadako gertakizun militar aipagarrienetakoa Sucesoko borroka izan zen.
|
|
|
Hemen koka genitzakeen nazioek egoera bereziari egin diote aurre: alde batetik, besteek
|
ez
bezala, ez dute Estaturik eta, beraz, ezta honek martxan jartzen duen Hobsbawn ek aipatutako ingeniaritza ideologikoa ere; bestalde, Estatu horien barruan sortzen diren heinean, Estatu nazioak irensten duen nazioak etsai nagusia izango du Estatua, hil ala biziko borrokan, nazio batek (Estatu nazioak alegia) bestea ukatzen baitu22 Beste era batera esanda, eta hezkuntzaren arloan kokaturik, Estatur...
|
|
|
Hori jakingo zenuen, ezta? Bada, Irlandan zehar inoiz
|
ez
bezala, zenbait bonba jarri zituzten gaizkile horiek". Eta denak batera hasi ziren atentatuak gertatutako tokiak aipatzen:
|
|
|
Izan ere, ametseko desilusio hura supituan desegin baitzitzaion, esnatu eta konturatu zenean Eider hilda zegoela, ez zuela zertan kezkatu. Ametsean
|
ez
bezala, bazuela pozteko motiborik. Bazekien ez zuela horrelakorik pentsatu behar, kabroi ari zela portatzen.
|
|
|
Eta pozten zen, zergatik ez aitortu, inoiz
|
ez
bezala bere neskalagunaren gainetik sentitzen zelako. Poz txiki horren ondoan ez zuten lekurik irainek, adarrek, gezurrek eta Eiderren" ni neu izan nahi dut" haiek.
|
|
|
Eta Estebanek ez zian nahi, uste zuelako bere heriotza aski izan zitekeela auziaren erabakitzeko, jauregia gaztelau soldaduek setiaturik zegoenez gero, itxuraz, bere erranetarat zituèn hirurogei bat soldadu agramondarrak alferrik sakrifikatzerat utzi gabe... menerat zituen zortzi beaumondar preso laxatzen zituela, aldi berean. Eta, bide hartarik bere deliberamendu hura aitzina zeramala, bere buruaz bertze egin zian, ezpata bihotzean sarturik, eta pentsaturik ezen zeruan bilduko zela bere bi anaienganat —Eusebioganat eta Pedroganat—, zeinak, bera
|
ez
bezala, katolikoak baitziren, baldin bere bi anaia haiek hilik bazeutzan, Noaingo guduaren ondotik...
|
|
|
Bai, guztiz oroitzen dut orain eszena hura, zeina nik hamar urte bete berriak nituela eta jaun Marcel —don Frantziskoren ondoko prezeptore berria— orduko etxean genuela izan baitzen; eta oroitzen dut bazkal aitzin izan zela, eta ama ere, halakoetan ohi
|
ez
bezala, ondoan izan genuela egun hartan. Eta, horrela, eni xuxendu hitz haien ondotik amari artezten zitzaiola, aitak erran zuen:
|
|
|
Uko egin niezazukeen hiru bider, jondone Petrik bezala, eta paper batean frogatu ezen hura ez zela ene letra: ordea, nigarrez hasi nintzen; eta nehoiz
|
ez
bezala egin nuen nigar, barren barrendik eta neure baitaren baitarik.
|
|
|
Damu nintzen, bada, nehoiz
|
ez
bezala damu, eta, halatan, zure aitzinean belaunikaturik, eskuak junt, barkamendua eskatu nizun.
|
|
|
Gainerat, komunitate tipi bat zen Urbiain, eta han gauzak errazago joan zitezkeen, zuhaurk ere erraiten zenuen bezala, Jainkoaren laguntzarekin. Eta, inguruetako gaixo eta erien begiratzeko, ospitale bat ere eraiki genezakeen komarka hartan, nola egin baitzuen Azpilkuetako Martinek bere herrian... baina, hark
|
ez
bezala, bizirik nengoela egin behar nuen nik hura, zeren jauregi aberats bateko seme eta gizonezko bakarra bainintzen, aita anaiak hil ondoren, eta baliabide guztiak izan nitzakeen, neure xedearen betetzeko, Jainkoaren laguntzarekin. Eta, entseiu hartan neure arartekotasunaz baliatzen nintzela, osaba Joanikot eta ama elkarrenganat biltzea erdietsiko nuen, eta haien eragina erabiliko nuen herriko jende guztien batzeko eta zoriontsu izaiteko, Jainkoaren laguntzarekin...
|
|
|
Baina bertze zerbaitek zuen ama urduri eta sosegugabe, halako suertez, non ohi
|
ez
bezala ihardetsi baitzion aitari:
|
|
|
AITA Bartolomek familia oneko gizon ongi hazia eta ongi hezia zirudien, eta bere moduetan eta usantzetan ere, jendeari zor zion tratuaz denaz bezainbatean, halakoa zen... baina, aldi berean, gogorra eta hertsia zen, noiz eta erlijioneaz mintzatzen baitzen edo noiz eta bere sinestearen eta berak ikasi teologiaren zimenduak jokoan ikusten baitzituen; erran nahi baita ezen, egoera menerat zuen bitartean, igarri egiten zitzaiola zer kondizinotako gizona zen, baina guztiz aldatzen zela haren itxura egoerak bere menerat zuenean, begiak zorrozten, behakoa gogortzen eta ezpainak mutur iduriko batean aitzinatzen zituela. Ber tzenaz, gure aurkientza hartako anitz apez
|
ez
bezala, gizon jantzia zen... baina jantzi bakarrekoa. Horrekin ez dizut erran nahi, jaun André, ezen sotanaren azpian deus ere ez zeramala, nahiz eta kontrakorik ere ezin afirma diezazukedan, baina Erromatik Erromarat bizi zela, erromatarra ez zen arren.
|
|
|
Eta medikuak bere enplastoak eta bere erremedioak eskaintzen zizkion, eta barberak burua ebaki zion —zeren eta Mattinek buruan izan baitzuen kolpea—, harik eta buruko hezurra agerian jarri eta inguru hura garbitu zion arte, odol ustelik gera ez zekion... Aita, bere aldetik, herstura ezin hertsiagoan egon zen, nehoiz
|
ez
bezala, medikuari eta barberari galde eta galde, durduzadurak harturik. Ama, berriz, Mattinen gelatik kaperarat eta kaperatik Mattinen gelarat ibili zen, eta ni haren gibeletik.
|
|
|
—Amesgaizto bat izan duk, eta badakik nolakoak izaiten diren amesgaiztoak: lehengoan tigreak morroia akometatu zian, eta iduri hori geratu zaik gogoan; gero, badakik ezen, lotan gaudela, ez garela geure buruaren jabe, eta halatan nahasten zaizkigula iduriak nahi bezala, edo nahi
|
ez
bezala. Baina hiri ez zaik deus ere gertatu... ezta gertatuko ere!
|
|
|
Eta, orduan, zerbait erran behar nuela bururatu zitzaidan. Izan ere, osaba
|
ez
bezala, guztiz gogara nengoen ni. Eta gogara nengoen, zeren napolitarraren solasaldia ikasbide ezin hobea bainuen Italiako lengoaian abantza nendin eta aitzina egin nezan; eta gogara nengoen, halaber, zeren mutil hura atsegin bainuen, traza ona hartzen niolako eta iduritzen zitzaidalako ezen zinez eta minez ari zela, eta ez zutela haren begiek gezurrik erraiten.
|
|
|
Eta jendea aitortzen ere franko eta liberala zen. Bertze anitz apez
|
ez
bezala. Apez horietaz ari natzaizu, bai, jaun André, bekatariei galderak baizik egiten ez dizkieten horietaz, partikularzki noiz eta haien bekatuak seigarren manamenduaren kontrakoak baitira, halako moldez, non baitirudi ezen gozatu egiten direla bekatuen aditzeaz eta haien xehetasunez, halako atsegin berezia eta bereberea hartuko balute bezala.
|
|
|
Eta dukeak harri eta zur behatu zion, irritsu, erraiten ziola: " Ikusi nahi nuke..." Eta jaitsi ziren beheko solairurat, eta ikusi zuenean dukeak osaba Joanikoten asmakizuna, irri karkaraka hasi zen, zeren eta irrizalea eta txantxazalea baitzen nehor
|
ez
bezala. Eta erran zuen:
|
|
|
Gertuki eta segurki erranen zuen ezen, mila eta bortzehun urte iragan arren, berdintsu eta orobatsu jarraikitzen dela gizona, deus ere ikasi gabe. Ez, ez nituzke lerro hauek baliatu nahi gure korrida hura erromatarren zirku haiekin konparatzeko, zeren bistan dena bistan da eta zeren, zirkuetan
|
ez
bezala, non Erromako enperadoreek gizonak jaurtiki eta egozten baitzituzten harearat lehoi goseen erpe eta atzaparretarat, zezenak izan baikenituen korrida hartan hilkizun... Eta bistan da, halaber, ezen, fruituen alderakotzat, zirkuak anitzez joriagoak eta emankorragoak izan zirela:
|
|
|
—Trufa egiten zieat nik, Joanes, halako ipuinei, zeren eta, deus izaitekotan, spiritu hutsa duk deabrua... eta spirituak ez dituk ikusten —zeren, bere inguruko jende gehienak
|
ez
bezala, osabak ez baitzituen aintzakotzat hartzen ipuinak, haietaz irri egiteko ez bazen edo haien bidez honi edo hari irri egiteko, nola egiten baitzuen, konparazione, Rabelaisek Pantagruel edo Gargantuari buruzko historietan.
|
|
|
Nago ezen sehietarik bat baino gehiago osaba Joanikoti zor zion begiruneagatik joan zela, eta obedientzia hutsagatik, zeren, harako bidean, guztiak joan baitziren, ohi
|
ez
bezala, isilik, urduri eta ekurugaitz, barren kezka batek erraiak janen balizkie bezala. Eta ni ere, egia erran, ez nindoan guztiz lasai eta jabal.
|
|
|
Baina gu
|
ez
bezala, dei deigarri hark deitua izan zen Pedro Huizi, itxura batean... eta harenganat gindoazen osaba eta biok, Florentziarat, gogoz gainezka, amak —Ubarneko damak— emanikako direkzionerat. Baita kezkaturik ere, zeren baitzirudien ezen urtebete zeramala Pedroren amak semearen berririk jaso gabe.
|
|
|
...onparatu nahi nizuke don Frantzisko, arestian bezala, eta, horrela, derradan ezen, don Ki xote Mantxa koa ren ezkutariak bezala, gure apezak ere bere astoa zuela, eta, hark bezala ere, bere ateraldi zorrotzak zituela, erran komunez eta errefrauez hornituak eta errekaitatuak; baina, aldiz, frankoago eta eskuzabalago zen eta, zuenarekin kontentatzen zelarik, aitzurraren berdin nahian dabilen jorraia
|
ez
bezala, ez zuen beregainezko eta ezinezko insulekin amesten: erran nahi baita ezen gehiago bizi zela eliztarrei beha bere buruari baino, ebanjelioko parabolako artzain onaren molderat.
|
|
|
—Aita ez zuan hil, Joanikot, zeren hilen ausentzia bizien presentzia baino biziagoa eta eraginkorragoa izan baitaiteke batzuetan, are gehiago ene aitaren kasuan, zeren aitak, hainbat handikik eta hainbat jauntxok
|
ez
bezala, maite baitzuen pintura, eta ulertzen zuen pinturaz, eta ezin nioan, halatan, haren memoriari ez ukorik ez engainurik egin, ohorea galdu nahi ez banuen bederen... Eta nik ez nian, bertzalde, Ubarneko etxeko heredero izan nahi, baina jainkotzat nituen Italiako pintore handien heredero, Rafaelena bere batez, aitari argi eta garbi adierazi nion bezala, bere denboran...
|
|
|
Urbiain ez duk, ezta urrundik ere, Florentzia! Eta Urbiain inguruko eta aurkientza hartako jauntxo kasik gehienak, Florentziakoak
|
ez
bezala, ezjakinak dituk, zeren haien artean ez baitago, hire aita zenak zekienaren laurdena dakienik... Eta, hala, nola baitira ezjakinak, atsegin den zernahirekin kontentatuko dituk eta ez haiz, ondorez, haien irrigarri izanen, zeren guztiak ere ene anaia Martinen eskolakoak baitira.
|
|
|
Osabak bidaian kontatuetarik banekien ezen adinkideak zirela bera eta Pedro. Haatik, Pedrok anitzez ere zaharragoa zirudien, osabari
|
ez
bezala orduak eta urteak neurrigabeki juntatu eta pilatu balitzaizkio bezala, eta horrek bietan bat erakusten zuen: edo bizitzak tratu gordinagoa eta gogorragoa eman zion Pedrori, edo Pedrok berak deliberatu zuen ezen bizkor bizi beharra zuela, denborari aitzina harturik, bizitzari, halatan, urinik eta zukurik apetitosenak atera ahal izaiteko, baita lurrinik usaintsuenak ere; edo izan zitezkeen bi posibilitateak batera ere, zeren egiaz baitzegoen Pedro zaharturik eta zabarturik, bere ile zuri harekin, zuria baina lohia eta zikina, ahotik hatsa eta kiratsa zeriola.
|
|
|
Ez dakit... Erran ote dezaket ezen neure bihotzeko mailuak barrendik ohi
|
ez
bezala inarrosi izan banindu bezalakoa izan zela eta mailukadaz mailukada ene harrizko gorputza hautsi zela, zeren harri eginik bainengoen, zinez. Baliteke...
|
|
|
Mattin ere, Villagrandeko dukearen palazioan hiru urte eskas egin ondoren, etxean genuen; edo, xeheroago eta zehatzago erraitearren, gure etxean aitaren berrogeita hamargarren urtebetetzeko festa ospatu zenetik genuen Mattin etxean —erran behar ote dizut, jaun André, ezen nehoiz
|
ez
bezala ikusi nuela Mattin nigarretan, noiz eta, festaren ondotik, Villagrandeko dukearen semea Madrilerat itzuli baitzen, Mattin Urbiainen utzirik? —, zeren aitak nahi baitzuen, alde batetik, Mattin negozioen munduan gero eta gehiago sartzea eta trebatzea, eta hargatik erraiten zion: " Seme, hik ere badaukak zer ikasirik negozioen mundutik, zeren, biharko egunean markes izanen bahaiz ere, eta, halatan, trabailuaren neketan higatuko ez bahaiz ere, ez zaik gaizki etorriko jakitea zein diren diruaren bideak, heure ondasunen hobeki enplegatu ahal izaiteko", eta hargatik ere zuen donejoanetarako prestaturik eta istalgaraturik bidaia bat, harat eta honat; eta nahi zuen, bertzetik, bidaia hura egin baino lehen familiakoak elkarrekin egoitea, zeren hura ere ez baitzen egunoroz egin genezakeen gauza, aitaren etengabeko bidaiekin eta anaiak Madrilen egin izan zituen egonaldiekin.
|
|
|
Baina aita Bartolomek, bertzeek
|
ez
bezala, bere hitza zuen eta bere predikuak zituen, eta kaperako pulpitutik zabal zitzakeen bere ideiak eta iritziak, baita Urbiaingo elizakotik ere, zeren, bertze nonbait erran dizudan bezala, Urbiango apez berria, don Laureano, aita Bartolomeren erranetarat baitzegoen, halako moldez, non honek anitz igandetan emaiten baitzituen, don Laureanoren orde, bere sermoiak, hamarretik bederatzitan bekatu... Eta baliatzen zen, hartarakotz, dramatismo handiko hainbat historiaz, zeinak aditzerat emaiten baitzituen ongi loturikako iduri bizi bezain bortitz batzuen bidez, zeren eta halakoa baitzen aita jesuitaren trebetasuna ere, historia haien hariak ezin hobeki mugitzen zituenean.
|
|
|
Eta, ohi
|
ez
bezala, nigarrez hasi zen, errabia errabiatu batek harturik.
|
|
|
Anaia salatzea bururatzen zitzaidan bigarren aldia zen hura, baina, lehenengoan
|
ez
bezala, orain ez nuen gibela eginen, zeren, aldeko eta aurkako argudioak balantzan jarri baino lehen, makurturik baitzegoen balantza orduko, neure zalantzarik gabeko deliberamendu haren alderat; eta zeren ezin barkatu bainion anaiari, haren falta eta hobena barkakizun ez zenean; eta zeren, falta haren ondorez, finean, zordun bainuen anaia, eta haren zorra ez zen nik kitatzekoa, baina lehenbailehe... Eta hain ziren guztizkoak ene pentsu haiek eta hain gibelaezina ene deliberamendua, non berehala abiatu bainintzen aitaganantz, oinazturak hartua bezala, Mattin eta Elbira beren atsegin lohian utzirik.
|
|
|
Zeren, hasteko, bazkalorduan —hantxe genituen egun hartan osaba Joanikot eta Pedro Huizi ere, zeinak, bertze nonbait erran dizudan bezala, haserre antzean baitzebiltzan sasoin hartan, eta zeinak, egun hartan ez ezik, bertze anitzetan ere etortzen baitziren bazkaltzerat, aitak hala nahi izaiten zuelako, hura etxean egoiten zenean—; bazkalordu hartan, bada, ez zen bertze mintzagairik izan, Mattin eta Elbiraren artean gertatua baizen. Baina, aitak, amak eta aita Bartolomek ateratzen zituzten arrazoinen aitzinean, osaba, ohi
|
ez
bezala, isil isilik egon zen denbora guztian, atsekabetua eta desgogara. Eta aitak erraiten zuen ezen ez zegoela etxegoiendarren ohorea horrela lohitzerik ez zikintzerik, Mattinek lohitu eta zikindu zuen bezala... non eta bere etxean eta gurasoen etxean!; amak, deabruak nonahi den eta noiznahi den erein zezakeela bere hazia, baita handikien baratzean ere, eta neurri guztiak ere ez zirela aski, hari buru egiteko; eta aita Bartolomek, finean, arrai eta alegera egoitekoa zela eta Jainkoari eskerrak emaitekoa, bai, halarik ere, zeren gaitzak tenorez harturik baitzuen erremedioa, eta zeren Mattinekin bederen tenorez ibili baitziren.
|
|
|
Eta zenbatenaz egitenago zuen, bere barren borroka hartan, sineste alderat, hainbatenaz adieraztenago zuen haren bisaiak ene aurkako mesprezua eta erdeinua, narda eta higuina. Eta, noiz eta guztiz sinetsi baitzuen, nehoiz
|
ez
bezala sutu eta koleratu zitzaidan, eta, aulkitik altxatu, begi ezin basatiago haiek ene begietarat xuxendu, paparretik atxiki eta, ateraino eramaiten ninduela, ezin bortizkiago erreprehenditu ninduen:
|
|
|
Biharamunean, urduri jaiki nintzen. Bertze batzuetan
|
ez
bezala, noraezean aurkitu nuen neure burua. Osaba Joanikot izan nuen luzaroan neure gaueko izar eta ipar, eta hantxe nengoen ni, iparra galdurik, norat bildu ez nekiela.
|
|
|
Edo, ez ote duzu pentsatu zer gertatuko litzatekeen, baldin zure nagusia akort ez balego eta iraintzat hartuko balu zure asmo ona, hain gai minberan...? Gisa horretan, bertzalde, erran zaharrak
|
ez
bezala, zeinak baitio: " Lan lasterra, lan alferra", sosegu onean egonik hobeki deliberatu ahal izanen duzue deliberatu beharreko guztia, baita behatzaren mutilatzeko prest dagokeen gizonaren auzia ere... zeren indiarrek arima izan baitezakete, bai, baina ez balute bezala bizi dira:
|
|
|
Eta nik ez nuen bekaturik egin nahi, baina bekatu egiten nuen, erremediorik gabe... harik eta, halako batean, zutaz haurdun gertatu nintzen arte. Eta, handik aitzina, ohi
|
ez
bezala alhatzen hasi zitzaidan neure kontzientzia gaixtoa, zeren neure tokia galdu bainuen behin, eta bekatu mortala egin nuen, adulterio egin nuen, ez gorputzez baina bai gogoz eta arimaz... Eta haurdunaldi osoan ezin izan nuen bekatu hura burutik kendu eta, nola bekatuak lohiturik bainengoen, beldurtu egin nintzen, zernahi etor zitekeelakoan haurdanaldi hartarik.
|
|
|
Eta bere orazinoetan, ohi bezala, eskerrak emaiten zizkion Jainkoari kreazioko kreatura guztiengatik, eta, ohi
|
ez
bezala, erraiten zuen etengabe egin bedi eta egin bedi...
|
|
|
Eta, handik aitzina, dohatsu ikusi nuen Joxe Aberasturi, arrai eta alegera kasik beti, iraganean
|
ez
bezala, zeinetan biraoka eta maradizinoka ezagutu bainuen, Potosirat joan nahi zuelako, edo etxalde haietarik baterat, baina, aldi berean, ezin joan zelako, zeren baitzegoen oihanaren erdian harrapaturik.
|
|
|
Eta nola sentitzen nuen arrazoin zuela! Zeren, urrunagorat joan gabe ere, indiarren oihanean nengoela amets egin bainuen nik, nehoiz
|
ez
bezala, bai irakurriak nituen liburuekin eta bai irakurri gabeak nituenekin ere, bizitzaren bertze hats hura falta balitzait bezala... nahiz eta Piarres Oihartzabal kapitainaren bertze kontseilu hura, bertze zentzu batean, zentzuzko ere izan zitekeen.
|
|
|
Eta irabazi ninduen, gainerat, lehen egunetik beretik. Zeren eta, amak
|
ez
bezala, zeinak bere usteak eta iritziak ezartzen baitzizkidan eneak entzun ere gabe, hau honela da eta hori horrela da, eta honetaz eta horretaz ez dago hitz egin beharrik, zeren eta hemen nihaurk manatzen baitut, doña Lidiak, aldiz, entzuten eta aditzen baitzidan. Eta zalantzaren ertzetik hitz egiten zidan gero...
|
|
|
Eta begiak igurtzi nituen eta haiek ohi
|
ez
bezala zabaldu nituen... baina bozak bere hartan zirauen...
|
|
|
Zeren Joxe Aberasturi, Antonio Ibarbia
|
ez
bezala, bere humoreen erranetarat bizi baitzen, eta haren ideiak eta haren erabakiak humoreen araberakoak ziren. Eta harroa baino harroagoa zen.
|
|
|
Bertzeetan
|
ez
bezala, gogor hartu ninduen don Venanciok:
|
|
|
Erran nahi baita ezen, gau hartan, noiz eta dan dan errepikatu hark iratzarri baininduen, ohetik jaiki eta harat joan nintzela, beltzen dantzalekurat, ohi
|
ez
bezala.
|