|
2000
|
|
|
Soldaten gaian ere aitzindariak izan gara. Guk
|
ez
dugu deus ikusterik Fraga Iribarnerekin ez Aznarrekin.
|
|
|
Hemengo PSOE gainera alderdi espainola da; ez du berezko nortasunik. Rosa Diezek edo Nicolas Redondo Terrerosek
|
ez
dute deus ikustekorik Maragallekin. Hauteskundeak pasa ostean konfrontazio maila apalduko da eta orain dagoen presio mediatikoa alde batera utzita, agian, arazoari beste modu batez ekinen diogu.
|
|
|
Otamendiren begiradak, sentibera bada ere,
|
ez
du deus gordetzen, egiazalea da, ausarta, ez du atzera egiten, denik eta arazorik mingarrienaren aurrean ere. Gizakiaren eta gizartearen ankerkeria eta oinazea xehero xehero erakusten du:
|
|
|
Paper hain ofizialetatik izan gabe, Kronika ofizialetik dakizkigu ezagutu ahal izanditugunak. Honek ere
|
ez
du deus esaten Komentuan edo Probintzian segitu izan zendebekuarekiko erabaki prozeduraz; komentu hartako fraideek debekuaren ondorenjarraitutako jokamolde praktikoaz bakarrik ematen zaizkigu berriak. Honetaz dakigunabilduko dugu hona.
|
|
|
zerbait arrunta, gertakizun historikorik ez. Izan ere, nahiz gizona Zesarbera izan, gertaerak
|
ez
zukeen deus historikotik, baldin Zesar tripako min gaizto batuxatu nahian txango balebil. Unea historikoa da gaueko txangozalea estatu kolpe batezari delako gogoetan, gerra zibilaz, Erromaren konkistaz eta mundua mendean hartzeaz.Historikoa da, Zesarrek hori dena egiteko proiektua duelako, hori guztia oraindiketorkizunean baitago.
|
|
|
Nork erranen zuen, jaun André, ezen zure hitz haiek, erdi txantxetan erranak, bete eginen zirela, eta zuregatik skribatzen ari naizela, hain zuzen ere, liburu hau, finean...! Bai, egia da ezen munduak
|
ez
duela deus ere jakinen, nola nahi baitzuen Axularrek, zeren irakurle bakarra izanen zaitudan, baina, halarik ere, gogoan ditut osaba Joanikoten hitz haiek, Inkisizionearen ediktu baten ondotik erran zizkidanak, zeinak guztiz neureak egiten baititut mementu honetan: " Bai, mundu zabala baino zabalagoa duk gure mundu tipi hau, Joanes, zeren gaur ere ikusi baituk zein hertsia den mundu zabal delakoa..." Halakoxea baita zuri lotzen nauen mundua ere, jaun André...
|
|
|
Aita Bartolome jesuita zen, baina jesuita berezi bat, baldin jendeak haiei buruz zuen iritziari kasu egin behar badiogu behintzat, zeren erraiten baitzen haietaz —Parisko jesuitek jansenisten kontra izan zituzten borroken ondotik bere batez— ezen
|
ez
zutela deus ere jakin nahi bekatu benialetarik harat, eta aita Bartolomek, aldiz, bekatu mortaltzat zituen kasik bekatu guztiak; eta jesuita berezia zen, orobat, bertze alde batetik, jaun inkisidorearen lagun zelako eta instituzione harekin harreman estuak izan zituelako... jesuita izanagatik ere eta jesuiten ordenakoa, erdi jesuita eta erdi dominikoa balitz bezala, nolabait erraitearren, horrela... Bertzenaz, guztien ahotan zebilen ezen jesuita misionestak jendearen baitarat iristeko —jendea beldurtzeko, jaun André? — dohain berezia zuela, eta bazirudiela ezen spirituak —beldurraren spirituak, jaun André? — ukitua zela, zeren joaiten zen herri guztietan uzten baitzuen jendea hunkiturik eta gogo aldaturik, halako suertez, non, misioneak akabatu bezain fite, ezin konta ahalekoak izaiten baitziren konfesionea solizitatzen zioten herritarrak, beren egunorozko desbidetik bidezko biderat egiteko asmotan.
|
|
|
Eta, nola ura, irakiten duenean, lehertzen den mila burbuiletan, zeinak egin orduko desegiten diren bertze mila burbuila sortzeko, hala lehertzen eta berritzen zitzaizkidan neuri galderak burmuinetan. Eta aitak, bere aldetik,
|
ez
zuen deus ere erraiten egoera haren aitzinean. Eta amak irri egiten zidan, baina irri hark ez zuen nehongo kezkarik edo buruhausterik gordetzen eta bai adierazten sosegua eta bozkariorako deia eta gonbita, irri hartarik ezkutuko garaiti batez mintzo balitzait bezala.
|
|
|
Zezena geldi zegoen, hilik; toreatzailea, berriz, jaiki egin zen eta, jaikitzean, ohartu nintzen ezen beso bular ingurua odoletan zuela. Hurbildu zitzaizkion peoiak; jaitsi zen Villagrandeko dukearen medikua tribunatik; jaitsi zen, harekin batean, kalonje jaun don Claudio... baina toreatzaileak ezetz erraiten zien guztiei,
|
ez
zuela deus ere, eta dukeari bi hitz erran nahi zizkiola. Eta, ongi zuèn besoa morroi baten lepo inguruan ipintzen zuela, tribunarantz abiatu zen, haren laguntzarekin.
|
|
|
Osaba Joanikoten erretolika hartan oroitzen dut nola guztiok hari beha geunden, eta nola amak, Ubarneko damaren eta Pedro Huiziren aipuak aditu bezain fite, begiak beheititu zituen, hautu hura atsegin ez balu bezala, baina, halarik ere, isilik egon zen, bazekielako, beharbada, ezen, auzi haren alderakotzat,
|
ez
zuela deus ere egiterik, bere senarra ere guztiz bertze iritzi batekoa izan zitekeelako. Eta, baldin amak erraiten ari natzaizuna pentsatu bazuen, ez zebilen nehola ere oker, zeren eta aitak, osabak akabatu orduko, erran baitzuen:
|
|
|
Izan ere, erran berri dizut ezen, gogoratzen dudan neurrian, sentitzen zuena erraiten zuela aitona Nikolasek eta erraiten zuena sentitzen:
|
ez
zuela deus ere gordetzen, alegia, eta zen bezalakoa onartzen zuela etxeko iragana... nahiz eta ez nagoen oso segur, zeren eta iragan hark bere kontradikzionea baitzuen, kontzientzian barrena itzal bat bezala luza zekiokeena, eta uste dut ezen itzal hark ere egitekorik aski eman ziola, ez dakit bizitza osoan, baina bai bizitzaren azken aldian. Eta segur nago eta gero eta segurago nago ezen itzalpean nahi izan zuela itzal hura, baina ezin izan zuela, halako suertez, non itzalak itzali baitzuen aitona bera ere, finean.
|
|
|
nor ote jakintsuagoak, indiar ustez inorant haiek, skribatzen eta irakurtzen ere ez zekitenak eta bizitzeko deus guti behar zutenak, edo harat joan ziren konkistatzaileak, skribatzen eta irakurtzen jakin zezaketenak, baina deusekin asetzen ez zirenak? Nihil necesse sapienti est, erraiten zuen Senekak, eta baldin egia bada ezen jakintsuak
|
ez
duela deus ere behar, orduan, jakintsuagoak ziren indiar haiek konkistatzaileak baino, eta jakintsuagoa zen, halaber, don Fran tzisko bertze anitz jende baino, zeren eta honek ere deus guti behar baitzuen bizitzeko. Eta, baldin egia bada ezen jakintsuak bere burua ezjakintzat duela, nola erraiten baitzuen Publilio Siriarrak —Non pote non sapere qui se stultum intelligit—, jakintsua zen orduan don Frantzisko, zeren ikasleak baino gutiago dakiela aitortzen duen irakaslea, nola aitortu baitzuen berak, kontatuko dizut noiz, ez baitzitekeen bertzerik izan.
|
|
|
Erran dizut bertze nonbait ezen amak mosaiko baten antzera ulertzen zuela bizitza, eta nahi izaiten zuela pieza bakoitza bere tokian: ordea, Pagabasoko leizeaz mintzatzen ginenean,
|
ez
zuen deus ere erraiten, ez baleki bezala pieza hura non pausa, eta gai hura, orotarat, laket ez balu bezala... eta, hartaz beldur ez zen arren, beldur balitz bezala, halarik ere, finean. Eta orduan ere ezin laburrago ihardetsi zion aita jesuitari:
|
|
|
—Horrek
|
ez
du deus ere erakusten, Joanes, zeren eta deabruak ez baititu izutzen deabruak harturik daudenak, eta zure osaba hori...
|
|
|
Haatik, zer nenbilen ni orduan ere pentsu haien hausnarrean eta esperantza faltsuen peskizan, pentsatzeko denborarik ere ez nuenean, zeren ene laguna fin gaitza egiterat baitzihoan, erremediorik gabe! Eta, hala, oharturik ezen Joxek
|
ez
zuela deus egiterik bere ezpatarekin eta nik are gutiago gerrian neraman puinalarekin, ez dakit nola —zeren munduko gizonik ahulena eta ezdeusena sentitzen bainintzen—, baina, premiazko premiak premiaturik edo, zaldun haien arterat egin nuen bat batean, paparretik dilindaka nuen erlikiontzi iduriko hura eskuan. Eta erran nuen ozentki:
|
|
|
Edo, beharbada, bai. Izan ere,
|
ez
dut deus ere ekarri, baina, nola ibiliaren ibiliaz ikasi baitut ezen gizonaren deuseza dela gizonaren aberastasunik handiena, hala, neure deusez horretan bizi nahi nuke etxeko elizattoan, amaren eta haren zerbitzariaren ondoan, mundutik bereizirik, Jainkoari beha...
|
|
|
Eta galdegite hura zen ene egoerari buruzkoa, zeren jakin nahi baitzuen zer egiten nuen nik Indietan eta zertarat etorri nintzen. Eta orduan asmatu nuen nola Nafarroan nengoela Antonio Ibarbia zeritzan kapitain ohi bat ezagutu nuen, El Doradoko mapa bat zuena, eta hargatik etorri nintzela harekin Indietarat, eta hargatik egin genuela Gorukik eta biok iragan berri genuèn oihan hartan barrena, baina
|
ez
genuela deus ere aurkitu ez irabazi... eta, are okerrago, zeren, batetik, kapitain ohia eritu eta sukar izugarri baten ondorez hil baitzen, eta zeren baitzirudien, bertzetik, ezen oihanean galdu ginela Santo Tomáserat itzultze asmotan ginenean, nahiz eta azkenean zorte apur bat ere izan genuen... edo zorte handia, hobeki, ez baitzen ahuntzaren gauerdiko eztula paraje haietan fama oneko bertze na...
|
|
|
Rosa hil zitzaidanean, berriz, mutu gelditu nintzen eta gogorik gabe, hain gogorik gabe, non ez bainuen nigarrik ere egin, ene bizipozaren belauntzia belarik eta haizerik gabe geratu balitz bezala, eta guztia berdintsu eta orobatsu balitzait bezala; edo, erran nuke, agian, ezen
|
ez
nuela deus berririk igurikitzen bizitzatik, zeren iduritzen baitzitzaidan gainezka egin zuela ene oinazearen ontziak, eta hargatik geratu nintzela, bizirik nengoen arren, hilik banengo bezala, neure desditxen aitzinean Jainkoari protestarik egin gabe eta oihurik egin gabe, nola egin baitzuen, aldiz, Jobek, bere kinka larrian eta bere desditxaren erdian...?
|
|
|
Nik ez dizut erraiten ezen batzuetan metafora batzuk beharrezkoak ez direla, baina, erabiltzekotan ere, sinpleak eta xumeak izan lukete... eta ezinbertzean erabili beharrekoak. Oraintxe bertan erabili duzu arimaren gau iluna, eta horren aurka
|
ez
dut deus ere, baina eguzkiak euri dagi.... Horiek malabarismo filologikoak dituzu, bertzerik ez, burugabekeriak!
|
|
|
Eta alferrik zebilzkion galeoiko hainbat kide erraiten ezen Potosi gainbehera zihoala eta ez zela jada denbora batean izan zena. " Horrek
|
ez
du deus aldatzen —ihardesten zien, burugogor—, zeren eta Potosi baita ene ametsa, eta Potosirat joanen naiz".
|
|
|
Eta, nola nik
|
ez
bainuen deus erraitekorik, segidan, osabak, barren barrendik hats harturik, erantsi zuen:
|
|
|
Baina, harri eginik nengoen arren, harro nengoen, bertzalde, osabak nigan jartzen zuen konfiantzagatik, haren asmo zehatzen berri ez banekien ere, artean ez bederen. Eta
|
ez
nuen deusen protagonista izan nahi, baina bertzerik ez nuen nahi jadaneko...
|
|
|
Eta kontu egizu, bertzalde, ezen, enegatik izan ez balitz, galeretarat kondenatuko zutela... eta haren etxea desegin, eta haren lurrak gatzez idortuko zituztela, nola izan ohi baita ohitura eta usantza halakoetan; eta ez kexatu, zeren, zigorretik desterrurat xuxen eraman beharrean, hilabeteko atsedenaldia emanen baitzaio, zaurietarik sendaturik joan ahal izan dadin harat... Ez kexatu, ez, zeren, Ofizio Saindua orain dela urte batzuetakoa izan balitz, ene zerbitzuek
|
ez
baitzuten deusetarako ere balio izanen, eta erre eta xispilduko zuten hura goiti beheiti.
|
|
|
Eta, ikusirik ezen osabak
|
ez
zuela deus ere egiten, erran nion:
|
|
|
—Ez.
|
Ez
duk deus... —ihardetsi zidan.
|
|
|
Gero, betazaletan berunezko bi tximeleta haiek pausatu zitzaizkidan, eta, handik aitzina, ez dut gehiegi oroitzen, zeren iparra galtzerat zihoan untzi baten barrenean sentitu bainuen neure burua... Eta untziak iparra galduz gero, berriz, ez dakit zer itsas hondargabetan hondoratu zitzaidan, zeren lo sakon hartarik
|
ez
baitut deus ere oroitzen... harik eta burrunbots izugarri batek iratzarri ninduen arte. Hatsarrean ihortziria iduritu zitzaidan, baina ez zen, ez, ihortziria.
|
|
|
Laguntzen ari zitzaizkidan marinelek irri egiten zidaten —zeren itsasoan
|
ez
baitzuen deusetarako balio etxegoiendarren leinuko kidea izaiteak, are gutiago erabaki nuenetik ezen ez nuela tratu berezirik nahi—, eta haien irriek are gehiago mindu ninduten. " Itsasoa ez zuan edozein egin, mutila...!", erran zidan batek;" Lehorrekoa haiz eta hobeki hengoen lehorrean...!", egotzi zidan bertze batek;" Itsasoak zaildu eta gogortuko hau...!", erran zidan hirugarrenak, neure kamastrarat ninderamaten bitartean eta bertan etzanarazten...
|
|
|
Hiru espainiarrek ez zekiten frantsesez, eta
|
ez
zuten deus ere ulertzen, baina ikusi zutenean ezen jantzien bila gindoazela, berehala elkartu zitzaizkigun eginkizun ezin beharrezkoago haietarat. Eta, arestian biluzik geundenok eta norat behatu ere ez genekienok, irri zabal bat egin genion elkarri, janztekoak jantzi bezain sarri duintasun galdua berreskuratu izan bagenu bezala.
|
|
|
Edurne bezala," Hezur huts" ere fisio terapeuta zen. Nik
|
ez
dut deus fisio terapeuten kontra, eta litekeena da kazetariok ere jasangarriagoak ez izatea elkarrekin biltzen garenean. Marka da, haatik, bazkari guztia lantokiaz, bezeroez eta hurrengo komenioaz aritzea ere.
|
|
|
Momentu batean, arestian izandako toki berean zirela iruditu zitzaion; bueltaka ote zebiltzan; eta hala ere Lupo, bideak ederki ezagutuko balitu bezala, abailan zihoan. Xan oso zorabiatuta zegoen,
|
ez
zuen deus esateko kemenik. Hori ordea, bera gaizki egon zitekeela, ez zitzaien bi mutilei gogoratzen.
|
|
|
Bestetik baina, abiadura hark kezkatu egiten zuen, bai baitzekien, hala segitzera, mina gaiztotu egingo zitzaiola. Momentuz behintzat,
|
ez
zuen deus esateko modurik, ez zuen kaleko xehetasunik hautemateko betarik ere; arreta guztia Pititarengan ezarrita zeukan. Auto gutxi zela, bai.
|
|
2001
|
|
|
Euskaraz solasean hasiez gero hara hor funtzionario bat berehala ezkutuan gure ondora datorrela. Zihur
|
ez
duela deus ulertzen euskaraz baina bertan geratzen da zelatan, espioi filmetako espioiaren moduan. Dena dela, guk ez diogu euskarazko lehen ikasgaia ere ematen eta, gutako batek oharkabean bezala dio:
|
|
|
Goiok
|
ez
zuen deus erantzun, baina komunera sartu zen.
|
|
|
Behin entzuna zuen, bere aitak
|
ez
zuela deus balio, zorionez urrun zegoela, eta itzuliko balitz hobe zela itsasora botatzea zarama botatzen den moduan.
|
|
|
|
Ez
duzu deus ere zure inguruan haize zuria baizik, eta ez duzu nora zoazen jakingo. Elur orratzek itzelezko mina eginen dizute, eta haize izoztuak arnasa ostuko dizu, eta zuritasunak ikusmena kenduko dizu.
|
|
|
" Bitartekoa da hizkuntza, ez ontzia: hizkuntzak
|
ez
du deus barrenen eta zernahi izan dezake". Esaldi horretan biribilduta dago Mitxelenak hiz  kuntzari buruz pentsatzen zuena.
|
|
|
Naturaltasun osoz batzuek, borondate zehatz adierazi batez beste hainbatek... Hizkuntzak"
|
ez
du deus barrenen" dionean, hizkuntzari buruzko pentsamendu totemikoa, fetitxe gisakoa ukatzen du. " Zernahi izan dezake" dioenean, berriz, hiztunok gure hizkuntzari atera diezaiokegun etekinaz konbentzitu nahi gaitu.
|
|
|
Zinez, ez dut uste gaurko euskararen egoera sozial mugatu eta ahula zuzen uler daitekeenik kontuan hartu gabe urte luzeetako elebakartasun ofiziala, hizkuntz zapalkuntza gutxi edo gehiago ezkutua, eta euskararen aurkako irudikapen sozial negatiboen ezarpena (euskara, baserri giroaren eta atzerapenaren ikur). Hori dena ahantzi gabe,
|
ez
dugu deus askorik aurreratzen euskaldun askok eta askok aspaldiko denboretatik euskarari buruz erakutsi izan duten utzikeriaren edo zabarkeriaren aitzakia edo estalgarri gisa erabili nahi badugu. Alferrik ibiliko gara gure hizkuntz arazo eta gaitz guztien iturria badiren eta ez diren lege edo arauetan bilatu nahirik, aldi berean argi eta garbi onartzen ez badugu euskararen erabilera oztopatzen duten faktore asko eta asko gure baitakoak direla, euskaldunon baitakoak alegia. Â Euskaldun askoren hizkuntz gaitasun maila apala, egoera formal gehienetan erdaraz aritzeko joera edo errazkeria, euskaraz jasotako prestakuntza profesional urria, euskararen eragin indar sozial mugatua, gure hizkuntz jarrera eta jokabideen arteko desoreka begi bistakoa (Bernardo Atxagak ederki gogorarazi digunez, jendeak berealdiko gauza pila egiten du euskararen alde, salbu eta beharrezkoa den bakarra:
|
|
|
Norbaitek badaki segur aski biderik artezena beti hautatzen; nik, ez. Gehiago oraindik, norbait horrek badu kemen eta ausardia bide zuzen horretarik sekula ez saihesteko, eta nik, berriz,
|
ez
dut deus parekorik. Hitz bi esango nituzke, halaz guztiz, barkakizunago gerta daitezen bekatu larriak.
|
|
|
Gaizki esanak barka, mesedez. Diodan, halaz guztiz, nik
|
ez
nuela deus, orain ere ez dudan bezala, Haranburu Altunaren kontra10: " burges" hitza eta gogoeta noraino heda zitezkeen zen auziaren muina, oker ez banabil, eta ez dakit egoki ala desegoki hartu nuen.
|
|
|
|
Ez
dut deus askorik esan behar sorta honetan egin den hautaketaz: ongi deritzat eta biziki pozten naiz erabakia ez delako nire eskuetan izan.
|
|
|
Ez hurrik eman ere! Egin duguna
|
ez
duzu deus, egin nahi eta uste dugunaren ondoan. Abiatu garen bidetik ibili nahi genuke, ordea.
|
|
|
Huskeriez kezka  tzea, gero âhutsaren hurrengo den geure hizkuntzarekikorik izan badaitekeâ, ez da giza kulturaren gaina eta lorea besterik. Bizinahiak eta ezinbiziak, Txomin Agirreren antzera mintzatzeko, zerabilen gizonak
|
ez
zuen deusetarako astirik, ehizarako eta bilketarako izan ezik. Beranduago erdietsi zuen, nekazaritza eta abeltzaintza sortu ondoren batez ere, lanbide bereziak hautatzeko astia eta era, baita janaririk ez edaririk berehalakoan eskuratuko ez zioten bizibideak ere.
|
|
|
Aipamenen ehiztaritza ere ez da egiteko alferra, inork
|
ez
baitu deus ezerezetik ateratzen, beti behar izaten baitira gidariak eta sostenguak. Zenbait idazle elkorrak gertatzen dira sail horretan, horrelaxe Lizardi (Sully Prudhomme ren aipamen aitortuaz kanpo) eta horrela, beste alor batean, aitzindarien artean Whitney baizik aipatu ez zuen Saussure.
|
|
|
Bitartekoa da hizkuntza, ez ontzia:
|
ez
du deus barrenen eta zernahi izan dezake. Adieraz ditzake, bada, asmakizun argiak eta kirtenkeria" itzelak", gogoeta zoragarriak eta totel esaldi baldanak, garbiak eta lizunak, lirinak eta gordinak.
|
|
|
Hizkuntza tresna omen da, eta komunikatzeko balio ez badu
|
ez
du deus balio. Ez da zilegi, hortaz, hizkuntzari beste baliorik ematea:
|
|
|
Bideak
|
ez
du deus eskasik, espazio zabala
|
|
|
Orain nagusiak lasaitzeko zerbait behar zuen. Eta joko hartan nik
|
ez
nuen deus ere galtzeko.
|
|
|
Kasu madarikatu honetan sartu nintzenetik egurtu, atxilotu, mehatxatu eta bi aldiz tirokatu naute; bi lagun hil dira eta beste batzuk arrisku bizian egon litezke.
|
Ez
dut deus ere galtzeko, neure bizia izan ezik. Oraindik ere ondo ulertzen ez dudan tema malapartatuak mendean hartu nauelako kamioan jarraitzen dut, eta badakit larrua asfaltoan utziko dudala edozein unetan.
|
|
2002
|
|
|
Zarpail samar bai, baina, nahi duenak ulertzeko moduan.
|
Ez
dut deus Joxeren kontra. Gehienak okerragoak dira gure artean.
|
|
|
«Euskaraz jaio, euskaraz mintzo, euskaraz hiltzen ziren. Aberri bat da euskara, kasik erran dut erlijio bat...» Eta bizkitartean, mundu ofizialak erraten zien
|
ez
zutela deus balio euskal hizkuntzak eta erkidego naturalak, oztopo zirela, baztertu beharreko zaharkeriak eta zabarkeriak. Estatu arrotz eta urrun horren meneko zeuden.
|
|
|
Hemen, munduko beste desobedientzien konnotazioak dituzten mugimenduak garatzen hasi dira mimetismo oso batez, baina borroka armatu lazgarriak kutsatu eta txikitu egin ditu, bere esentzian, bere politikan, bere kontzepzioan eta bere gizarte barneratze lanetan. Alegia, hainbat formulazio okerrek desobedientzia zibila pozoitzen dute eta bere kontzepzioak
|
ez
du deus ikusterik hemen egin den formulazioarekin.
|
|
|
Irakasle Eskolan euskaraz ematen ziren irakasgai guztiak aztertuak izan ziren Parlamentukobatzar batean, ezlegezkoak izan ote zitezkeeii jakiteko.
|
Ez
zuten deus ere aurkitu.Urte hartan, euskal lerroan eskaintzen ziren 50 irakasgaiez gain, Unibertsitate Eskolak zituen 12 taldeetan euskara irakasten zen, astean 48 ordu ematen zirelarik. Eskola txikia izanagatik ere, euskara bultzatzeko ahalegin handiak egin zitueneta emaitzak ere neurri berekoak izan ziren.
|
|
|
" Orain hobeto zaude". Nekatuta nago,
|
ez
dut deusetarako adorerik. Hala ere, irribarre egiten saiatzen naiz.
|
|
|
Beti galdetu izan diot nire buruari gure artean horrenbeste euskaldun izanik zergatik izan duten hizkuntza kontuetan hain pisu handia euskaldun berriek.
|
Ez
dut deusik ere hauen kontra, eta badakit baloratzen hizkuntza bat ikasteko egin behar den ahalegina, baina hemen beldur naiz ez ote ditugun lezioak alderantziz eman. Hizkuntza kontuetan, batek bere sakoneko iturriko uretik edan behar du, ur hori gustatuko litzaigukeen bezain garbia ez bada ere (euskarak ere baditu orban zikin batzuk gero!), eta ez etiketa inguruan duen botilako ur gardenetik, munduko edozein hizkuntzalarik aski ongi dakien gisa, hori baita hizkuntzalaritzan erakusten den lehenbiziko gauza, ez baita ez kopiarik ez aldakirik jatorrizkoa baino seguruagorik eta fidelagorik, nola baita sehaskako mintzotikakoa, Sarako medikuak zioena niretako bilduz orain.
|
|
|
|
Ez
zuen deus berezirik nabaritu Fernandoren galeria apokaliptikotik erori zenean; argazkia non egina zegoen galdetzera eramango zuen detaile ttipienik; herria salatuko zuen aurpegi janzkera paisaiarik. Eta hala ere, Waterlooko geltokian trenera sartu zenean, gogora etorri zitzaion lehendik ikusita zeukala.
|
|
|
Deigarria zen haren biluztasuna. Hainbat astetan
|
ez
zuen deus eskegi, eta eskegi bazuen, ez baitzuen gogoratzen, ez zegoen jada. Isilarena egiten zuen horma biluztuak, irudi beltz beldurgarririk gabe.
|
|
2003
|
|
|
Eta berak nahi lukeena da euskara guztiona, ez bakar batzuena bakarrik, izan dadin, orain eta beti. Eta nahi luke hau guztia orain gertatzea," gure mintzo zaharra azkenekoz arras zerraldatu gabe, hil eta ondoan zopa ahora eramateak
|
ez
baitu deusetako balio".
|
|
|
(kargu politiko berriak direla eta, edo neke politikoaren poderioz). Aurka zeuden beste batzuk, alde omen dira orain, baina publikoki
|
ez
dute deus erran nahi" ez baita mementoa". Alde ez izan arren beste zenbait politikari ez da arrunt kontra!
|
|
|
Hiru urte egin gero, hainbeste epaiketa eta istorioren ondoren, kanpoko jendea ohartu da Alardearena aitzakia besterik ez zela beretzat, diote «Betiko»ek. Hauen ustez, Alardeak
|
ez
du deus ikustekorik matxismoarekin ez agerraldi militarrekin, Alardea agerraldi historiko bat da, bakoitzak badu bere papera eta garrantzitsuena emakumeak dauka. Feminismoa eta berdintasunaren gaia, egunero frogatzen da eta ez Alardean.
|
|
|
Zentralizazioa, funtsean, ez da instituzioen politika soilik, kultura politiko baten ondorioa baizik, jendeak kultura hori bi mendez bere baitan barneratu du.
|
Ez
dut deus aldatu ez denik erran nahi, baina, funtsean, espiritua duela bi mendekoa bera da. Irakasleak dira etsenplu agerikoena.
|
|
|
Ez daut Hazparneko superior ohirik ez haren letrarik aipatu, Etxaluzen afera hortaz arras griña haundia du, iduriz. Zerbaiten egitera entseatu dela erran daut, bainan
|
ez
duela deus ardietsi; funtsean libraraztea ardiets balezate ere, ez omen luke Baionako suprefetak Etxaluz eskola libroetan irakasle ikusi nahi.
|
|
|
Gainera, beti kexaturik, amatxik bi nesken zakuak ideki zituen baztertuz ordutik goiti janzten zituzten besteak, emaiten ez zituztenetarik. lkusiz ez zela gehiago anitz gauza gelditzen, erabaki zuen bi egunen buruan Istanbuleko merkaturat joanen zirela Turkiako egiazko jantzien erostera. Oya ren beldurrei erantzunez, honen amak
|
ez
zuen deus erantzun eta merkatuaren ondotik bi neskek musulman emazteen itxurarekin bukatu zuten.
|
|
|
Etzi nahiko nuke Sevim en ikustera joan. Espero dut
|
ez
duzula deus nire ideiaren kontra. Ahmet harritua zenez Oya k bere baimena galdegitea, eta ez zuenez lehen arratsetik irudi txar bat ukan nahi, segidan baietza eman zion.
|
|
|
Oya ren helburua, hori galdegitean, ez zen batere erakustea onartu zuela bere emazte ezkondu egoera, baizik eta bere kusiari sinestaraztea hala senditzen zela beranduago honen konfidantza lortzeko eta askatasun gehiagoren ukaiteko. Izan ere, bazekien honen kontra joanez,
|
ez
zuela deus irabaziko eta nahi bazuen bere egoera aldatu, izigarri abilki edo argiki ari izan zuela.
|
|
|
Gure eskutitzen historia guztia kontatu diot, eta erotu beharrean jarri da. Baina,
|
ez
du deusetarako indarrik. Berehala isildu, eta burua makurtu du.
|
|
|
Eta nik sumatu egin dudala zure falta hori. Inork
|
ez
du deus ere esan, baina nik badakit denok konturatu garela.
|
|
|
Bestetan egia erran, arrakasta bazeukan: abertzale munduko urrixa anitzek bazekiten" borrokalarietarik" zela,
|
ez
zuen deus erran beharrik, gauza horiek denek zekizkiten, isilean, sekretuan, eta errespetu zerbaiten sentimendua sortzen zuten, manifestaldietan adibidez, beti banderola atxikitzen agertzen baitzen, soa hotz eta irririk gabe. Gainera elkarte abertzale eta ezkerreko alderdiaren partaide izanki orotan aitzindari plazaratzen zen.
|
|
|
Txarlik Iparraldean errefuxiatuak ziren ATEko kideen mezua eman zion. Erakundetik bota izan arren, Frantzian errefuxiatu gisa bizi zen nortasuna faltsutuz, eta hiriko ATEko komisario politiko alta zorrotzak
|
ez
zuela deus arrarorik asmatu, koordinakundearen batzarretan parte hartzen zuen. Gerrian bi mauser zaramatzan eta nabala zorrotza ezkerreko hankako zapatetan kokatua.
|
|
|
Txokok ukabilkada zalua eman zion sabelean. Lurreratu zen"
|
ez
dut deus salatu" errepikatzen zuela oihu eta negar auhen artean. Latzek, aztalaz lehertu zion sudurra eta odola barreiatu zen sukaldearen zola garbian.
|
|
|
Unibertso osoan gizakiari eskaintzen zaizkion gauzetan, bera barne, ez dago bat bera ere, haren helburua izan daitekeenik. Beraren baitan, pozaren ordez, heriotza eta miserien hazia du; inguruan, unibertso osoan ibilita ere,
|
ez
du deus kausituko, helburua izan dakiokeenik, ez espirituarentzat, ezta bihotzarentzat ere; areago, hura inguratzen duten gauza guztiak xede horren zerbitzupean jarrita ere, bera da gauza horien jomuga; berarentzat sortu ditu horiek Jainkoak; zeru lurrek gordetzen duten guztia gizakiaren premietara zuzenduta dago, bertan ezereztu behar direla premia horiek desagertzen direnean.... Nabaria da mundu honetako gauzak gure ulermenaren eta bihotzaren duin ez direla.
|
|
|
Diputazioa dela, Gobernua dela, Udala dela, hura Frantzia eta hau Espainia direla... beti berdin. Orain daudenek
|
ez
dute deus egingo eta gero etorriko direnek ere ez. Denak berdinak dira, izan bateko ala besteko.
|
|
|
|
Ez
dute deus besterik esaten, ez dute deus egiten. Elkarri itsatsitako bi gorpu bero diruditen haragi erdi hilak baino ez dira.
|
|
|
Damianek
|
ez
du deus jakin nahi eta tapakien azpian gorde du burua, ihesi. Egindako jolasaren izerdizko usaina datorkio, ordea, lurrin lodi baten itxuraz.
|
|
2004
|
|
|
lehen fasean, lehendakariak aurkeztutako proposamena urte batez irekia izan zen alderdi guztiei. Legebiltzarreko oposizioko talde nagusiek
|
ez
zuten deus egin ordea, aitzitik, Espainiako Gobernuari proposamena oztopatzea eskatu zioten. Lehendakariak, hala ere, urte batean proposamen artikulatua aurkeztuko zuela iragarri zuen.
|
|
|
Sukaldean egin behar bada sukaldean, plantxan behar bada plantxan, haiek jaikitzen direnean jaiki, eta haiek oheratzean ohera. Ez duzu agintzen,
|
ez
duzu deus esaten, ez zara inor. Zure nortasunak ez du arkakuso batenak adina balio.
|
|
|
bitartekoak edozein eduki beregana omen dezake,. Bitartekoa da hizkuntza, ez ontzia: hizkuntzak
|
ez
du deus barrenen eta zernahi izan dezake?, zioen behinola Mitxelenak. Hau ez al da, ordea, betiko leloaren oihartzuna?
|
|
|
totalitarismoa. Erne, beraz, zuk diozuna gertatzekotan, izan ere, delako gehiengo horren jokamoldeak
|
ez
bailuke deusik ere izango gizalegearen demokraziatik, mendekoen nazio duintasuna itotzeko eta birrintzeko ideologia praktikoaren aurrez aurre egongo ginatekeenez gero. Hona paradoxa, ikusitakoak ikusi ondoren:
|
|
|
Merkaturatu zirenean
|
ez
zuten deus balio, baina esklusibitateari esker orain oso garestiak dira.
|
|
|
Badirudi, beraz, adituen artean hedatuena den isolamendu erlatibo horri zor zaiola odol mota horren maizta sun tasa garaia, genetistentzat berezia gertatzen dena. Fenomeno hau egiazta tzeak, berez,
|
ez
du deus arrazakeriatik.
|
|
|
Erregistroan ez da agertzen, ez izenik ez abizenik eta ezta ere zergatik hil zen. Gainera Iruritako elkarrizketatuek
|
ez
zuten deus aipatu.18 Baztango Epaitegia, Registro Civil de Defunciones Libro de Actas de Defunción, 53 liburukia(), 385 orrialdean(): –Falleció en Errazu a consecuencia de herida producida en el craneo por arma de fuego?. 19 Baztango Epaitegia, Registro Civil del Valle de Baztan Libro de Actas de Defunción, 54 liburukia(), 25 orrialdean (1937 V11).
|
|
|
" Entropia" hitza, hortaz, ez da" elur" hitza baiño illunago; baiña zenbait polinesitarren ustez," elur" hitza(" elur" ideia beraz) ulertu eziña zaie, noski, eta guztiz illuna," elur" hitzari dagokion gauzakia ez baitute ezagutzen. " Entropia" hitzak, era berean,
|
ez
du deus illuntzen, argitzen baizik. Eta ulertzen ez danean, gertaera ez da hitzaren hobena, hiztunarena edo irakurlearena baizik.
|
|
|
–Aizu, uste dut hemen okerren bat izan dela –erran nion. Poliziaren irribarrea luzatu egin zen, baina
|
ez
zuen deus erran– Benetan, uste dut nahastu egin zaretela.
|
|
2005
|
|
|
Sei astetan pausatu nuen paperean, baina hori baino lehen ameskeria fase bat izan zen. Ameskeria, erran nahi da,
|
ez
dudala deus egiten, Parisen ibiltzen naiz, ene ohean etzaten naiz, edo sukaldean ari naiz, eta uzten dut liburua jiten, eraikitzen. Biziki ohar guti hartzen ditut, baina beti dut burua nobelan.
|
|
|
Beti dira bere begiradaz deformatuak. Idazten ahal nuen liburu pornografiko bat,
|
ez
dut deus horren aurka, baina ez zen preseski liburu hori. Beraz hor bada akats bat.
|
|
|
Badakit, baina badaki zer den Euskaltzaindia, badaki zer egiten dugun, eta
|
ez
du deus erratekorik. Gainera erran nezake denetarik badugula Euskaltzaindian, badira ni bezala beren abertzaletasuna hizkuntzan daukatenak, batzuk politikan ari direnak, Patxi Goenaga, Miren Azkarate, baina ez dut uste afiliatuak diren, eta hor dugu Patxi Zabaleta ere.
|
|
|
aniztasuna. Asteasuko eta Tuterako festek
|
ez
dute deus ikustekorik. Ez dago festaren formula bateraturik.
|
|
|
Medikuek bota dituzte neska ernamuin guziak, aitak hala eskatuko dioten pundutik? Emaztea izanez, amak
|
ez
baitu deus erratekorik! Gaur egun jadanik, sei urtez petikako haurretan %58, 5 mutikoak dira, %41, 5 neskak, ama esperantxetan delarik neska bat izanen duela jakitearekin ilaur egiten baitute.
|
|
|
ez dudana, baizik eta, ongi uler ezazu, gizonezko euskaldunek (erdal jatorrizkoan los varones euskaldunes) nola betetzen zuten behialazerbitzu militarra gogorarazteko. Honetan emakumeek
|
ez
dute deus gogorarazterik, zeren eta ezbaitzuten alardeetan parte hartzen, eta are gutxiago ukitzen zituen 1876ko uztailaren 21eko Legezorigaiztoko hark» (Gara, 00/ 08/ 30). Joxan Elosegik, ordea, kontrakoa ikusten du Alardean, Karlistadaren ondoren derrigorrezko zerbitzu militarraren aldeko festa bilakatu izana (Joxe Mari Lopetegierrepublikanoen bertsolaria, 15 or.).
|
|
|
beste, asmakizun? bat da, golkotik aterea, garai hartako prentsakaurkako iritziak besterik ez baititu jasotzen, ospakizun hura prozesioari laguntzekoserioa ez zelakoan(.) Irungo herriak
|
ez
du deus asmatzen, izan ere, ez zituenalardeak ezagutzen, 74 urte baitziren, Napoleonen garaipenaz geroztik, desagertuak zirela, ez zela alarderik egiten, zaharrenek ere ez gogoratzeko modukodenbora puska!» (Bidasoan, Hondarribiko Jaiak? 99, 2 or.).
|
|
|
Eta bere ganbaran desagertu zen. Carolina eta Gaellek
|
ez
zuten deus ulertu, baina segitu zuten Mirosaren manua.
|
|
|
Amak
|
ez
zuen deus gaineratu baina muturra okertu zuen.
|
|
|
– Bai,
|
ez
du deusen eskasik.
|
|
|
– Kapitain,
|
ez
du deus ulertzen; propioki mendeka gaitezen –proposatu zuen karkar susmatzen zenak–, ikus dezaten, gordagietarik ilkiko direnean, hemen nork duen manatzen.
|
|
|
Ez zait euskara gustatzen. Andereñoa beti ari da euskaraz egiteko eta euskaraz egiteko, eta gero haserretzen da nik
|
ez
dudalako deus esaten, eta ahopeka hitz egiten dudalako. Niri ez zait euskara gustatzen.
|
|
|
Haren zimurretan kare horitua nola pilatu den denborarekin ikusi du, eta urratu ñimiñoek nola eransten dioten erliebea formari ere bai. Tapiesek
|
ez
duela deus berririk asmatu, etorri zaio burura. Berehala pentsatu du zozokeria ere badela halako pentsamenduetan ibiltzea, baina balitekeela Bizimodu Berriak ekarritako lehen aukeretako bat izatea zentzuak betetzen dizkion mistikotasun moduko hau.
|
|
|
Egun seinalatu hartan Leon Karrikak erreka zuloaren irudia margotu nahi zuen oihalaren gainean, eta zuk, ostera,
|
ez
zenuen deus nahi, ez zenuen deus desira. Ezereza helburu, ezta, Damian?
|
|
|
Lolo ez zen Saroberen aldeko, goiko baloietan kale egiten zuen. Julian eta Iñaki ere ez zitzaizkion gustatzen, nahiz eta ehun bider aitortu
|
ez
zuela deus ere ELAren kontra. Garazik ere bazituen bere gogokoak.
|
|
|
Eta altxatu egin zen zapatak janztera platertxoan utzi zuen zigarroa zanpatzen nuelarik behar bezala itzali arte, ohitura amorragarri horixe zeukan. Amak
|
ez
baitzuen deus esan, pentsatu nuen" gizonez gizon" hitz egin behar zidala, ez ote nuen neska jatorren bat bildu behar galdetzeko edo hala moduzko agindua emana izanen zion amak. Horixe, edo menturaz ama ahalketzen zuen arrebaren konturen bat komentatu behar zidan, ez zuen alabarekin harreman gozoa ukan inoiz eta pisu bat hartua zuten Marinak eta biek herrian bertan, eskandalutxoa garai laiotz haietan.
|
|
|
Zerraldoetan eraman zituzten, baina aitak beti komentatu izan zigun itxurakeria izan zela hura," Oiartzungo hezurtegian bota zituzten gero denak". Ez nuke esanen hori ez zekienik A. jaunak,
|
ez
baitu deus aipatzen ahaideez edo ehorzketa katolikoaz, fusilatuak zeuden hartarik lekututa eztitu egin zen bere asaldura. Gertatu honen oharretan daukan estilo kolperik onena aitzurkari haietako baten esana emanik lortzen du, katabut bat soberan zela ikusitakoan etxera eramaten utziko ziotenetz galdegin omen zuen.
|