|
2000
|
|
|
Leizarragarena ez da izango, baina Axularrena primerakoa. Axularren eredua primerakoa da baina egokitzen jakinda,
|
ez
bere horretan.
|
|
|
Dena dela, eta fenomeno horretan parte hartzen duten mekanismo guztiak erabat argitu ez diren arren, begi bistakoa zera da: Estatu Batuetako biztanleen artean obesitate tasek izan dituzten transformaziorik handienak (eta zoritxarrez,
|
ez
bertakoen osasunaren mesederako) 90eko hamarkadan gertatu direla, telebista neska mutikoen eta helduen denbora librearen zati handi bat bereganatzera iritsi denean, hain zuzen ere
|
|
|
Hura izan zen orain arte Euskal Herrian eman izan den batasun indartsuena.
|
Ez
bere emaitzengatik, baizik eta suposatu zuen signifikazio sozialarengatik. Hau da, Nafarroako kasuan, inor gutxi geratu zen batasun hartatik kanpo.
|
|
|
Laburpenerako joera hau sentimenduetan ere nabaritzen da,
|
ez
bere istorioek sortu dezaketen zirraran hori bakoitzaren sentipenetara eta sentitzeko moduetara mugatzen da, Arretxek bere istorioak kontatzeko duen eran baizik. Orain arteko grina, bere alderdi ezkutu hori ez erakustea izan da.(...) Honela, sentimenduek murritzak eta nahikoa laburrak izaten jarraitzen badute ere, Arretxeren luma aberastu egin da oraingoan, eta lehenagoko isiltasunak orain adierazpenarekin lotzen ditu.
|
|
|
Parkerren eleberrian emakumeak galtzaile irteten baziren ere," Arantxa Iturberenean, berriz, emakume guztiak ez dira galtzaile irteten. Hemen badago irabazle irteten denik, nahiz eta munduaren aurrean bakarrik izan irabazle eta
|
ez
bere barnean." (Egunkaria VII)
|
|
|
|
Ez
bera bacarric, ez bada bereondorenguetara, beresemealabeetarabere eldu zanJaungoicuarenmaldecinoia (Icas I, 203).
|
|
|
Bien bitartean, esan bezala, Udal Irratiak ere arautu ziren, irratiaren egituranfigura berri bat sartuz65 Kasu honetan ere, Autonomia Erkidegoei zein Estatuari dagokie bestetan bezala lizentziak ematea, eta Estatuari frekuentziak finkatzea eta ikuskaritza teknikoa egitea, nahiz eta oraingo honetan funtzio hori eskariaren arabera egingoduen eta
|
ez
bere kabuz.
|
|
|
Egunkari honen kasua berezia da, oso. Egunkariari duda izpirik gabeko bokazionafarzalea aitortu ohi zaio, baina... eguraldi mapa eskaintzean, egunkariak iberiarpenintsulari aitortzen dio zentraltasun grafikoa,
|
ez
bere probintziari, komunitateari edoerresuma zaharra izandako Nafarroari.
|
|
|
Frantziar konstituzioa (1958) eta baita espainiarra ere (1978) idatzita daude; baina estatuen oinarritzat hartuak izan dira, eta
|
ez
bertan bizi diren gizabanakoenzein gizataldeen eskubideak bermatzeko. Aipaturiko testu horiek, bada, konstituzioizena eraman arren, ez dira zuzenbidean, eta politikagintzan are gutxiago?
|
|
|
Besteondoko honekin ere bat dator: hitzek ezin dute bizipena deskribatu, gehieneztranskribatu eta sekula
|
ez
bere osotasunean.
|
|
|
–Gizabanako etikoak bere zeregina norbere baitan dauka,
|
ez
beregandik kanpora?, dio Kierkegaard-ek. –Norbere burua etikoki hautatu duenak, eginkizun gisa hautatu dubere burua; ez posibilitate gisa, ez bere apeten jostetarako jostailu gisa?.
|
|
|
–Gizabanako etikoak bere zeregina norbere baitan dauka, ez beregandik kanpora?, dio Kierkegaard-ek. . Norbere burua etikoki hautatu duenak, eginkizun gisa hautatu dubere burua; ez posibilitate gisa,
|
ez
bere apeten jostetarako jostailu gisa?. Aurrenik, bada, bere hautua, hots, bere jomuga, bere balioak, bere obligazioa bere baitatik ateratzeko, bere burua, ezagutu?
|
|
|
Orain arte argi esan ez badut ere, sumatuko zenuten dagoeneko, neronek Txillardegi ikusten dudala, historikoki eta hein handi batean, baina
|
ez
bera bakarrik, euskara eta askapen politika suturatzeko joeraren abiapuntuan. Baina, nire irudiko, ezkontza hori ezinbesteko bihurtzeak ez die, ez euskarari ez eta askapen politikari, onik ekarriko.
|
|
|
Hori galdetu nion.
|
Ez
bere presentziak bereziki pozten ninduelako: aukeran nahiago nuen bakarrik egon.
|
|
|
Baina batez ere etxeko atarian jesarrita dagoen gizonak eman dit atentzioa, zeren, lur berde esmeralda aurretik, itsaso koloreanitza atzetik, eta zeru beruna goitik, bera da paisaiaren oreka, bera eta bere arropa beltzak, eta bere pentsamendu gaelikoak. Aipatutako beste hiru elementuak hain dira neurrigabeak, hain amaigabeak, hain infinitu eta absurduak,
|
ezen
bere aulkitxoan jarrita lasai pentsatzen ari den gizon hori baita paisaia zoragarri hau orekatzen duena, paisaia hau existitzearen arrazoia. Munduaren zentroa da gizon hori, berak jakin gabe.
|
|
|
—Zergatik
|
ez
berari gurutzea eta niri ezpata...?
|
|
|
Jakina da ezen san Bartolomeko gau izugarri hartan, zeinean, Katalina Mediciskoaren manuz, Frantziako hainbat tokitan milaka higanot hil baitzituzten, Baionan ez zela odolik isuri,
|
ez
bertako gobernariak —Orthezko bizkondea zenak— eta ez herritarrek ere erreginaren manua bete ez zutelako, eta erran liteke ezen baionarrek gau hartan erakutsi spiritu franko eta liberal hark gehiago ukitzen zuela jaun Marcelen bihotza, eta gehiago erakartzen ere zuela, erlijione eta pentsu diferentetako kideen arteko liskarrek baino, eta hargatik zen, jendearekin zuen tratuaz denaz beza...
|
|
|
Baina
|
ez
bere azken erabakia hartu aitzin...
|
|
|
—Aitari hitz eman nioan, eta bete egin behar nian hari emanikako hitza, nitaz ahalke ez zedin amoreakatik, ezta nihaur neure buruaz ere. Horregatik, noiz eta pintatzeari utzi bainion, berdintsu segitu nian, urtean karta pare bat skribatzen, donejoanetan bata eta gabonetan bertzea, aitak pentsatzen segi zezan ezen ez nuela etsiko eta amak sinets
|
ezen
berak taroteko kartetan ikusi izarra noizbait loratuko zela Italiako zeruan...
|
|
|
Eta hasi ziren aita eta osaba irriz, jarraiki zitzaizkien jauntxoak, eta apezak ere irri egin behar izan zuen azkenean,
|
ez
bere borondate borondatetsuz, baina bortxaz.
|
|
|
Baina orduan Antonio Ibarbia mintzatu zen, zeren eta Antoniok buru buruan sarturik baitzeukan orduko
|
ezen
bere asmoetarako irabazi behar zuela Joxe Aberasturi:
|
|
|
Baina, zergatik amaren behako hura: osabak amaren aitzinean zibiltasun arauak —horrela traduzitu ote genuke frantsesen civilité delakoa, jaun André? — hautsi zituelako ote zen, edo, hobeki, hitz gozo haiek eta keinu hura —edo haien antzeko hitz eta keinu abegikorrak—
|
ez
berari ez bere ahizpa Emilianiri eskaini ez zizkielako, ez orduan ez nehoiz. Jelosiaren ispilu eta mirail ote zen, bada, amaren behako hura?
|
|
|
Baina, zergatik amaren behako hura: osabak amaren aitzinean zibiltasun arauak —horrela traduzitu ote genuke frantsesen civilité delakoa, jaun André? — hautsi zituelako ote zen, edo, hobeki, hitz gozo haiek eta keinu hura —edo haien antzeko hitz eta keinu abegikorrak— ez berari
|
ez
bere ahizpa Emilianiri eskaini ez zizkielako, ez orduan ez nehoiz. Jelosiaren ispilu eta mirail ote zen, bada, amaren behako hura?
|
|
|
Jelosiaren ispilu eta mirail ote zen, bada, amaren behako hura? Eta, ohartu zenean ama
|
ezen
bere ahalegin haiek guztiak alferrikakoak zirela bai osaba bereganat erakartzeko bai, aitzinago, bere ahizpa Emilianiganat; eta ohartu zenean, halaber, ezen gizon hark nekez errespetatuko zituela graduz eta kondizinoz zegozkion kortesi arauak, eta alferrik zebilela, ondorez, hura arrastoan sartu nahian, zeren hurrengoan berdin tratatuko baitzuen osabak zerbitzuko jendea —Maddalen, berezikiAmaren hondar aitorrari bagatxezkio, hala dirudi.
|
|
|
Eta guk bagenekien ezen In dietarat zihoazen giristinoek hutsaren hurrengotzat zituztela beltzak eta indiarrak, eta bagenekien, halaber, ezen bertze ikusmolde batetik abiatu behar genituela geure egiteko guztiak, zeren biok ere irakurria baikenuen orduko Bar to lo mé de las Casasen Brevísima historia eta zeren baikenekizkien, halatan, bertze historia batzuk ere, indiarren holokaustaren berri emaiten zigutenak: ...o bati... hurbildu zitzaion frantziskotar bat, erran ziona zer sinetsi behar zuen eta zer ez, baldin zerurat joan nahi bazuen, zeren, bertzenaz, infernurat joanen baitzen; eta, hura aditu bezain fite, kezkatu zen cacique a eta galdetu zion frantziskotarrari ea giristinoak zerurat joaiten ziren; eta ihardetsi zion frantziskotarrak baietz, eta buruzagi indiarrak erran zion, ordainean eta ustekabean,
|
ezen
berak orduan infernurat nahi zuela, zeren eta ez baitzuen hain jende krudelarekin zerurat joan nahi.
|
|
|
Eta egunak argitzerat egin zuen, eta Bucciok galtzoinak ikusi zituen ohaburuan, leihoa zabaldu bezain fite. Eta, usterik
|
ezen
bereak zirela, eskuan hartu zituen, janzteko asmotan... baina, gero, paratu zen bere beztimenden kutxari beha eta, ikusi zuenean han bertze pare bat, pentsakor geratu zen, bere buruari erraiten ziola:
|
|
|
Zeren torturatua dena ez baita bere buruaren jabe
|
ez
bere denboraren, eta zeren, bere baitan dagoela, bere baitarik kanpoan baitago, eta ez dago hori baino desterru handiagorik.
|
|
|
Baina izan zen, halarik ere, ditxazko ditxa hartan hala holako egun bat: osaba etxerat ekarri eta handik aste pare baterat izan zen, noiz eta Maddalenek eta osabak beren artean iharduki baitzuten; eta, hala, diskusionearen ondorez edo, Maddalen tristura oso batean sartu zen, zeina irakur baitzitekeen haren begien lausoan; osaba, bere aldetik, haserre zegoen, Maddalenekin ez
|
ezik
bere buruarekin ere. Baina, osabaren arratsaldeko ibilalditxoan, zeina bi guardiak zaindurik egiten baitzuen, juntatu eta elkartu zitzaion Maddalen... egin zuten lizar baten ge rizpean geldialdi bat, ikusi nituen biak solasean —guardien begi bistan beti ere, baina ez haiek entzuteko puntuan—, eta adiskideturik edo itzuli ziren handik, biok ere irritsu.
|
|
|
Eta, zen bezalakoa zelako, hari buruzko iritziak aldatzen hasi zitzaizkidan. Libertatea omen zen itsasoa, kapitainaren erranetan, eta nik ere hala sentitu izan dut usu, baina itsasoak irakatsi zidan, halaber,
|
ezen
bere baitako zituela menekotasuna eta libertate faltarik handiena ere.
|
|
|
Eta banindoan, banindoan, eta bat batean oroitu nuen nola guardia buruak erran zigun ezen puta haiek bertze jende batzuekin elkar harturik behar zutela... baina oroitzen nituen, halaber, bere kideen hitzak eta haien irriak eta haien bertze hainbat keinu eta xehetasun, eta gero eta gehiago iduritzen hasi zitzaidan ezen guardia haiek zirela putekin elkar harturik zeuden gizonak. Eta ez ote zituen Mignon biluziak ere oinetakoak jarririk,
|
ez
bere ahalkearen eta bere dekoroaren ezkutatzeko, nola aitortu baitzidan, baina arintkiago eta fitezago ihes egin ahal izaiteko. Ongi bai ongi enplegatu zituen Parisko ilehoriak bere artea eta maina, baita sarea eta lakioa ere, ene buru handiaren atrapatzeko...!
|
|
|
—Zer egin ez nekiela nengoan —Ximurrak pausarik
|
ez
bere kontakizunari—, seme alabak kanpineko igerilekuan ito, eta haiekin batera andrea eta izeba ere bai, edo neronek burua urkatu itzala ere ematen ez duten pinu ziztrin horietariko batetik. Baina oporretan hago.
|
|
|
Barraren gibelaldean Antonio dugu, beti bezain Musu triste. Eskalatzaileari galdegin diot zerbitzariak hor gelditu behar ote duen emakumea eta biok zerean ari bitartean, eta hark, besapeko karpeta zabaldu eta han irakurri ondoan, baietz erantzun dit, zerbitzaria ez
|
ezik
bera ere hortxe egonen dela. Orduan nirekin heldu den emaztekia eranzten hasi da, baita biluzgorri gelditu ere irri arra batean.
|
|
|
Bestalde, eta ugaritasunaren ondorioz, gero eta gehiago begiratzen zaio idazlearen lanari, eta
|
ez
bere izenari. " Izenik gabeko" idazle gero eta gehiagoren liburuak dira aipagarri.
|
|
|
beste poeta bat. Badakit Rikardo Arregik ezagutzen zuela Montoiaren lana, eta
|
ez
bera bezala gasteiztarra delako, baizik eta hura bezala irakurle handia delako. Arregi oso kontzientea da malkoa, alegia, lirika, oso landua dagoela, gai eternalek —heriotzak, maitasunak, maitasun ezak... — eragindako komunleku handi bat besterik ez dela.
|
|
|
Izan ere, Carnap, Vienan egon arren, filosofia analitikoaren lehenengoetako zutabea izan zen61 Heideggerren eta heideggertarren aldetik emandako erantzunak aintzat hartu gabe, Vienako Zirkuluaren partaideek, Neurathek eta Carnapek, batik bat, beren erasoa metafisikoei zuzenduriko galdera probokatzaile batean laburbiltzen zutela esan genezake, alegia: ‘Zer nahi duzue esan horrekin? ’ Esan beharrik ez dago ikuspegi honetatik heideggertarrak ezin duela
|
ez
bere terminoen erreferenteak seinalatu ezta bere adierazpenak egiazta edo errefusa ditzakeen modua zehaztu ere. Reichenbachen hitzetan:
|
|
|
hau da espreski Vienako Zirkuluak ekidin zuen enpirismo klasikoaren tesia. Vienarrek Hume aukeratu zuten aurrekari gogokoen gisa, baina
|
ez
bere ideien teoria, horren arabera adimenak bere ideia propioak ezagutzen dituela, eta ez gauzak, mantentzen zuelako. Honela, pentsamendua ideien arteko erlazioetara murrizten da, Lockek aipatu lez bere Entseiuan:
|
|
|
Hortaz, ‘ (ez p eta ez q) edo (p edo q) ’ proposizio osoa egiazkoa da edozein kasutan, bere ‘egibalioa’ ez baitago
|
ez
bere esanahi faktualaren ezta bera osatzen duten barne proposizioen ‘egibalioaren’ menpe. Esate baterako, baten batek esaten badigu" Orain eta hemen euria ari du edo elurra dago", errealitateari buruz zer edo zer ari zaigu esaten, proposizio horrek beste aukera batzuk baztertzen baititu:
|
|
|
Objektibotasun kontzeptua, ikusten denez, behin eta berriro azaltzen zen filosofiaren munduan. Vienarrentzat ere, jakina, nozio gakoa zen, baina
|
ez
bere zentzu kantiarrean. Horientzat tamalez, lehen aipaturiko Poincareren konbentzionalismoak argudio eszeptiko gogor bat zekarren geometria espazialaren objektibotasunaren aurka, Schlickek eta besteek aintzakotzat izan zutena, zientzia berriaren ikuspegi orokorra galtzeko prest ez bazeuden behintzat.
|
|
|
Etxola berezia prestatzen diote, eta han bizi behar izaten du bi hilabetez, bere gorputz espirituen garbikundea jasanez. Denboraldi horretan zehar ez dauka emazteagana joaterik,
|
ez
bere eskuz jaterik; beste norbaitek ahoratu behar izaten dio janaria. Betebehar hauek hildakoen espirituen beldurrak eragiten ditu ezbairik gabe;(...)" (Urrezko abarra, I bol.," Hiltzaileak tabututa" atala, 293 orr.).
|
|
|
Baina ikasitako guztia ahalegin pertsonal handi bati esker ikasi zuen bi hilabete pasatxoko tarte hartan, inoren laguntzarik gabe, liburutegi eta hemeroteketan begiak erretzeraino lan eginez. Autodidakta izatea egokitu zitzaion, eta
|
ez
berak hala nahi izan zuelako, beste erremediorik izan ez zuelako baizik. Jendeak Lauaxeta ikusi eta entzun egiten zuen, Lauaxetak egunkaria eros eta irakur zezakeen, irratia entzun, telebista ikusi, zinemara joan, jan eta edan ere egiten zuen, ondoriozko hondakinak gerripetik hustu, lo eta amets edonork bezala, trenean edo autobusean ibili...
|
|
|
Funtsean ez zitzaion askorik axola hori guztia. Begien aurrean agertu berri zitzaion munduaren nondik norakoek kezkatzen zuten Lauaxeta bizira itzuli berria, eta
|
ez
bere patu pertsonalak. Azken batean, ondo barneratua zuen hila zela.
|
|
|
Pantailan zenbait gizon mahai obalatu baten inguruan eserita zeuden. Dudagabe politikoak, batzuk
|
ez
bertakoak itxuraz, beste batzuk euskaldunak; arranguratuxe agian, azkenekook; irri zabalka, satisfazio plantak eginez hala ere; paper bat zerabilkiten eskuz esku, bertan firma bana ipini, akordio batera heltzen ari zirela zirudien. Ikusi batera errepresentazio arrunt, ez oso interesante bat ematen zuen; gizon iharrak, ordea, eztul txiki pixka bat egin eta, Xanengana amiñi bat itzuliz, hargatik begiak pantailatik kendu gabe:
|
|
2001
|
|
|
Bertso trama, molde gisan, asmakuntza onetariko bat da. Beste kontu bat da trama ona asmatzea,
|
ez
bere baitan bakarrik, aurrean egongo den publikoa atxikitzeko modukoa baizik".
|
|
|
Itxuraz bere eleberriak errealitatearekin duen lotura estua adierazi nahi diguidazle ondarrutarrak, ez ahantzi, zentzu horretan, Arrandondo izenaren izaeraanagramatikoa?. Errealitatea islatze soiletik urrundu bada. Brix eta Tramanarenhizkera gordinaren aurrean hartzen duen joera autozentsuratzailea lekuko?, errealitate hori eufemizatzeko izan da, inolaz ere
|
ez
bere zati bat ezkutatzeko asmoz.Bakhtin en ikuspegi dialogikotik ikusirik, ordea, Kresalak ez luke errealitatearekiko harreman partzial eta ideologikoa baino. Ohiturazko eleberriak, edo teorizatzaile errusiarrak idilio erregionalista deitzen dion horrek, errealitatearen zati batisolatu eta idealizatu egiten du, euskara eta erlijio katolikoa nagusigo solipsistabatean batzen dituen herrixka, gure kasuan?, ontologikoki polifonikoa deneleberriaren izaera sakonari muzin eginez, errealismotik at geratuz.
|
|
|
«Ez al zuen bada, bera ere, neska mota berezi batek baizik erakarri, eta horibetidanik? Neska herabeak, nahiko ederrak, baina ez sobera sentsualak, alegiaberea baino sentsualitate gutxiagokoak, azal arroxa (haurtxoarenaren antzekoa) zutenak, bere inteligentzia eta jakitatea apreziatu ahal izateko bezain inteligenteakzirenak, baina
|
ez
bera baino gehiago zirenak...».
|
|
|
Hain zuzen ere, gure pentsamendu kritikoa benetan eta praktikan bultzatunahi duelako (eta
|
ez
bere beharrari buruzko manual bat eskaini: ik.. Manualak?, HO), horrexegatik, diot?
|
|
|
H herrialdearen zorrak aldatu gabe segitzen duenez bere kanpo hartzekodunei transferitzen dien etxeko aurrezkien kopurua edozein delarik ere, premiazkoa da H diruan inolako ordainketarik ez egitea; hala ere, horrela eginen balu, bere sakrifizioa alferrik izanen litzateke. Logikari dagokionez, zorpeko herrialdeak kanpo monetatan irabazi netoak eskuratzen ditu bere kanpo hartzekodunei zerbitzatzearren, irabazi horiek erabiliz eta
|
ez
bere etxeko dirua erabiliz.
|
|
|
Moneta jaulkitzen duen banku sistemaren barruan moneta hori erabiltzen den heinean, ez dago inongo zailtasunik azaltzeko (Schmitt 1966 eta, batez ere, 1984c),
|
ezen
berak nazionalki ekotziriko ondasunen eta zerbitzuen gainean balio positiboa daukala. Dena den, moneta atzerrira igorria denean, gauzak erabat aldatzen dira.
|
|
|
15 urte geroago, Danielarekin telebista ikusten eta uda sasoiko piku berde zoragarriak jaten ari ginela erabaki nuen nik ere banuela garaia. Gauzek bere momentua dutela,
|
ez
bere adina, eta nik urteetan aurrera egin arren ez nuela sexuaren momenturik bizi izan.
|
|
|
Agian bai. Berarekin ispilu aurrean eta egindakoak ez ditudala beste inorekin egin,
|
ez
bera ezagutu baino lehen, ezta geroago ere. Bera hil ostean ere esan izan diot askotan, bere izerdia baino ez dudala ezagutu, eta gogoan dudala oraindik nola sartu nuen behin, tranbian, eskua bere gona azpira eta nola bihurritu zuen berak ere hatza nire praketako botoi artetik, eta badakidala segundo bat baino ez zela izan, baina txokolatezko segundoa.
|
|
|
Ikustera, baina, ahaideetarik inor ez zaiolako etorri, oso minduta dago. Ez senarraren aldekorik,
|
ez
bere etxekorik. Inortxo ere ez.
|
|
|
ez da mintzabide bat besterik. Zerbaitetarako da, zerbait adierazteko,
|
ez
bere txilborrari begira egoteko. Zenbat eta gehiago idaztea, hobe.
|
|
|
Ez zen, luzaroan han egon arren, Jesusen Konpainian gelditu. Mundura zenean berriz, eta
|
ez
bere gogoz, bizirik zeukan jainkozko gose egarria?" Basauntza ur bizien irrikaz bezala; alaxe dago nere anima Zure irrikaz, Jauna", eta bizirik zeukan haurtzaroko hizkuntzari zion maitasun goria.
|
|
|
Ez nau, egia esan, inork asebetetzen: ez Etxahunek, are gutxiago bere emazteak,
|
ez
bere osaba, guraso eta senideek. Zer dela-eta ezinikusi hori?
|
|
|
Ez gaituzte betetzen nork bere atseginerako, nork bere eskua trebatzeko, egiten dituen lanak. Idazlea besterekin ari dela, irakurlearekin alegia, gogora dadin nahi genuke,
|
ez
bere buruarekin. Euskal irakurleak erdaraz irakurtzen du, denon gisara, eta ez dago euskaraz berresan beharrik erdaraz hobeto behin eta berriro esan diren gauzak, irakurleari zerbait jakingarri ez badakarkiote.
|
|
|
Ero etxera daramate bukaeran, burutik egin duelakoan. Ez zeukan beste biderik
|
ez
berak ez egileak. Hori edo bere burua hiltzea.
|
|
|
Ez dakit beste jakintza adarretan zenbatekoa izan den euskarazko sorkuntza lanarenpo rtzentajea, eta zenbat itzulitakoarena (J. Zabaletak ez zuen datu zehatzik eskaini,
|
ez
bere artikuluan, ez zerrendaelektronikoan zabaldutako mezuetan, eta liburukiek ez dute informazio argirik ematen); Historia arloan argitaratu dituen hiru liburukiak osorik itzuliak direla baino ez dakit (horietako bat —Euskal Herriko Atlas Historikoa— aurretik gaztelaniaz argitaraturik zegoen, eta beste bien gaztelaniazko bertsio originalak ez dira, oraindik behintzat, kaleratu —Eu... Nahiz eta, esan bezala, egileetarik zenbait euskaldunak izan eta beren jarduera profesionalaren zati bat euskaraz egiten duten.
|
|
|
Zentzurik ez du gauzez hitz egiteak, agerpenez ari garenean. Subjektua, honenbestez, guri agertzen zaigun eran ezagutzen dugu, denboran agertzen zaigunez beti,
|
ez
bere baitan izan litekeen moduan. Beraz, autokontzientzia soilak, adigaien bidez norberari buruz egindako gogoeta soilak ez du niari buruzko ezagutzarik ekartzen, eta, ondorioz, psikologia razionalaren porrota erabatekoa da.
|
|
|
Espazio bakarra irudika dezakegu, nahiz eta gero hori zati askotan banatu ahal izan. Zati hauek, ordea, espazioaren zatiak dira, espazioa dira,
|
ez
bere osagaiak. Adigaiek, ordea, osagaiak dituzte (edozein adigai definitzen duten ezaugarri anitzak), baina ez da hau espazioaren kasua.
|
|
|
• Denbora ez da adigai diskurtsiboa, adigai orokorra, baizik eta apriorizko begiespena, sentsuzko begiespenaren forma hutsa. Denboraren aldi eta tarte denak denboraren zatiak dira,
|
ez
bere osagaiak. Ondorioz, denbora ez da sortzen bere zatien batuketaz.
|
|
|
Maitagogoaren eginkizuna, ezagueraren alorrean, bere maitagaiak, bere ezagugaiak bilatzea, argitzea, zabaltzea eta sakontzea da.
|
Ez
bere ezagumena justifikatzea, inola. Gizakia ezin da gizakiak justifikatua izan.
|
|
|
Isla desertu batean gizaki bakar galduak ez luke beretzat bakarrik bere txabola apainduko,
|
ez
bere giza itxura, ez luke lorerik bilduko eta gutxiago ereingo apaingarritzat edukitzeko.84
|
|
|
Beraz, bere tesian adimena da adimenaren gidari. Maitaria (maita ari a) aurkitu
|
ezik
bere potentzietatik bereizita Santa Teresak bezala, ezagumena eta askatasuna ez ditu ipintzen maitagogoan bertan, bere potentzietan baizik. Legea da, berriz, gizakiari bere eginkizuna agintzen diona.
|
|
|
Arriskutsua. Fama zama bihurtu zitzaion eta ez zuen ate irekirik harrapatzen, ez Alkasoron
|
ez
Beran. Ardo partitzera joan beharrean, eskopeta hartu eta leihotik tiroka eman zuen goiz osoa.
|
|
|
Ez zuen entenditzen zergatik zebilen adiskidetu nahizik pixka bat lehentxeago futaka aritu zitzaion anarkista hura, baina ongi hartu zuen gonbita. Ezin zituen burutik kendu
|
ez
bere aitaren hitzak ez Joserenak. Ezta Terexaren oroitzea ere.
|
|
|
Baina Borges, hil genuenean, garrantzi oso txikiko terroristatxo bizarguri bat baizik ez zen, ekintza kaskar batzuk egindakoa, txoriburu bat. Inor ez zen hil genuela jakitera iritsi; ez polizia, ez kazetariak,
|
ez
bere burkideak... Orduan pentsatu genuen etekina ateratzen ahal geniola kasik halabeharrez gertatu zen hilketa hari.
|
|
|
Umoreak baizik ezin zintzaketen salba, edo agian kritikak, baina horretarako ere ez zarete gauza, serioegitzat hartzen duzue zeuen burua. Izan ere, horixe izan zen Leibnizbarrutiaren irakaspen interesgarrienetakoa; ez zela,
|
ez
bera eta ez bere lana ere, erabat seriotan hartu behar gaztigatzen zuen umore fin eta argigarri, argi eragile bat. Zuek ez duzue horrelakorik usaindu ere egiten, eta hamar mila kongresu eginik ere ez duzue usainduko.
|
|
|
Umoreak baizik ezin zintzaketen salba, edo agian kritikak, baina horretarako ere ez zarete gauza, serioegitzat hartzen duzue zeuen burua. Izan ere, horixe izan zen Leibnizbarrutiaren irakaspen interesgarrienetakoa; ez zela, ez bera eta
|
ez
bere lana ere, erabat seriotan hartu behar gaztigatzen zuen umore fin eta argigarri, argi eragile bat. Zuek ez duzue horrelakorik usaindu ere egiten, eta hamar mila kongresu eginik ere ez duzue usainduko.
|
|
2002
|
|
|
Eta hori guztia utzi nahiko luke atzean. Izan ere, faxistek fusilatu zuten bere aitona eta horren eragina ez du sekula erabat gainditu,
|
ez
bere familia abertzaleak, ez berak ere. Dena dela, bada bere ihesean, egoera politikoaz aparteko arrazoi garrantzitsu bat, bere buruari ere garbi aitortzera ausartzen ez dena:
|
|
|
Eta hori guztia utzi nahiko luke atzean. Izan ere, faxistek fusilatu zuten bere aitona eta horren eragina ez du sekula erabat gainditu, ez bere familia abertzaleak,
|
ez
berak ere. Dena dela, bada bere ihesean, egoera politikoaz aparteko arrazoi garrantzitsu bat, bere buruari ere garbi aitortzera ausartzen ez dena:
|
|
|
Hedatzeko dirua behar da, inbertsio handia egin behar da eta hau apustu arriskutsua izan daiteke. Tartalo ezaguna da Euskal Herrian, baina
|
ez
bertatik kanpo. Huescan eta Sorian ere pixka bat saltzen da, baina batez ere hemen.
|
|
|
|
Ez
bere konstituzioan ez legedian, Kanadako Konstituzioak ez du autodeterminazio eskubidea zehazki onartzen. Kanadako Auzitegi Gorenaren ebazpen ospetsuan Konstituzioaren hainbat printzipio sakon aipatzen da eta egoera desblokeatzen laguntzen dute:
|
|
|
N. SAN MIGUEL. Barkatu, agian, gaizki interpretatu duzu nik esana. Duintasunari buruz hitz egitean desobedientzialariaren ikuspuntutik hitz egin dut,
|
ez
bere parean dagoen ikuspuntutik. Gainera, desobedientzian funtsezkoena desobedientzia beraren praktikaren bidez desobedientzialariak bere duintasuna propioa nahiz kolektiboa bermatzea eta baieztatzea da.
|
|
|
Gainera, badaki amaren laguntza ez zaiola faltako... Bitartean, udan egindako lanarekin hilabete batzuk irauteko gai dela sentituz, amaren etxea utzi eta alde egiten du karabana batean bizitzera, nahiz erabaki hori ere ez den ez amaren,
|
ez
bere mutil lagunaren oso gustukoa. Baina Deborahrentzat, karabana batean biziz, badirudi ezerk ez duela halako garrantzirik.
|
|
|
Alegia, jendeak ulertzeko modukoa ez dena ezin dela bertso ederra izan edo, munduko ederrena bada ere, ez duela ezertarako balio. Izan ere, bertsolariaren helburua, bertsoaren bidez entzuleekin komunikatzea da eta
|
ez
berak bertsotan gozatzea bakarrik.
|
|
|
Baina ez dugu historia nahastu behar gaur eguneko kontzeptuak beste une batzuetara pasatuz. Antzinako erresumetan egitura politikoen kontzepzio patrimonialista zeukaten, eta lurralde bat batera edo bestera joan zitekeen
|
ez
bere nortasunaren arabera baizik eta heredentzia kontu batekin. Gaurko egoerak beste garai historiko batzuetakoekin alderatzeko ahaleginarekin kontuz ibili behar dugu.
|
|
|
Eskolan beti eman dut musika hitzari lotuta, sekula
|
ez
bere abstraktutasunean. Musika bide ikaragarria baita melodia eta erritmoaren bidez, pentsamenduak transmititzeko.
|
|
|
Beti hor egon da Urbieta, baina sekula nabarmendu gabe. Anjel Lertxundik esaten duenez," beti gogoratuko dizu zuk eman zeniona, sekula
|
ez
berak eman zizuna". Hurrengo astean, bere ikasle eta lagunek omenaldi berezi bat eskaini nahi diote.
|
|
|
Par. Bata hori, bada, tokialdatzen ezta, inora ioanez ez bertzeratuaz,
|
ez
beregan irauliaz, eta aldakuntzarik ere, izaiten eztu.
|
|
|
Par. Horra ba: bata,
|
ez
beregan ez bertzerengan ere ezin diteke izan.
|
|
|
Par. Ezta, beraz, bertze eta beraren berdina, eta
|
ez
beraren eta bertzeren berdiñaka ere.
|
|
|
Par. Hortaz geroz, bata eztiteke bertze izan, eta
|
ez
beraren eta ez bertzeren berdin ere.
|
|
|
mendeko pertsonaia aipagarrienetakoa denari, bakearen Nobel sarirako hautagai eta Adiskidetasunaren Asturiasko Printzea saria jaso zuen pertsonari egindako elkarrizketa; baina
|
ez
bere hitzen inpaktua, ezin baitugu irudikatu ere egin zirrara horren eragina non amaituko den.
|
|
|
Zeren eta esaldi osagarri luze edo konplexuak emate aldera, eta irizpide komunikatibo huts batetik, ezin uka baitaiteke ulergarriagoa dela, askoz eraginkorragoa dela, baliabide prepositibo aurkezle bat ezen
|
ez
bere kide pospositiboa. Gustatu dakiguke edo ez, zoritxarrekoa iritzi diezaiokegu edo ez, euskararen tradizioaren ikuspegitik, baina halaxe da, gainera tradizioak ere aldakorrak dira?. Ikus, adibidez, Edorta España itzultzaileak Administrazioa Euskaraz aldizkarianeskaintzen digun adibidea, administrazio testu batetik aterea?
|
|
|
Ageriko txirotasunak edo gabezia materialak, lehentasuna hartuz, arriskuen hautematea uka dezake. Baina
|
ez
bere errealitatea ezta bere efektua ere. Hirugarren munduan ez ezik, herrialde industrializatu aberatsetako pentsamendu eta ekintzek, hazkunde ekonomikoaren lehentasunak eta bizitza ereduak, beste leku batzuetan ere gauza berbera erakusten dute:
|
|
|
Nazioa askatzailea da.85 Nazioa abstraktua da, baina baita zehatza ere; bertan onartu ohi baita jendea eta egunerokotasunari erantzuten baitio. Nazioak, noski, errealitate historikoak txikitu ditu, baina
|
ez
bere idealagatik, iraganagatik baizik.
|
|
|
Beraz, publizitatea iragazki garrantzitsua da.
|
Ez
berak hautatzen dituelako albiste batzuk, beste batzuk tintontzian bizitzera kondenatuz; ez horregatik bakarrik, behintzat. Horrez gain, publititateak hedabide batzuk aupatu egiten ditu eta beste batzuk hiltzera kondenatzen ditu.
|
|
|
Albisteen munduan, ez da garrantzitsuena albistea bera,
|
ez
bera bakarrik eta edozein unetan. Albisteen munduan, albisteen arteko lotura diskurtsiboak eta sozialak dira garrantzitsuenak.
|
|
|
Bakoitzak bere erreinua behar du, bere berea. Baina gizaki kultuak jakin luke,
|
ezen
beretik aparte beste hamaika ere badaudela, eta ezagut ditzakeela, eta ulertu, eta errespetatu; eta, halaber, bere bereari eusten eta berea errespetarazten.
|
|
|
Ilunago dago puntu hori. Telebistaren kasuan, makrodiskurtsoa ez da aipatzailea; elementu aipatzaileak makrodiskurtsoaren unitate berezietan aurkitzen ditugu,
|
ez
beraren osotasunean. Horrela izanik, errealitatearen ispilua ote da telebistaren makrodiskurtsoa?
|
|
|
Ezdiozute eceri lotsaric gorde; ez gendeen arteco legue artuei, ez Bialquiñai (Embaxadores) ez etsayai. Igaro ciran egunetan Julio Cesar ec, paquetzeco bere Soldaduen artean jaiqui zan iscambilla, ta machinada osoa, etorri nai etzutela bere esanetara, etzuen bururic ausi, ez mihia moteldu,
|
ez
bere eztarria laztu jardun luceaquin: bacarric aitatu zuen zoli itz au, Erromarrac; eta beingoan paquetu ta etorri ciran bere escura.
|
|
|
De mundo (Munduaz). Agian
|
ez
berea.
|
|
|
Partoetzaz itzik ez; etozanak esaten ebenetik gure zaldunak barbaroak erasoak izan ziran. Bibul, ek pentsa bere
|
ez
bere erri alderaiño urreratzen ziranik oraingo onetan. Alik eta beranduen andik urten gura ebalako egiten ei eban orlan.
|
|
|
Saiek ez diote erasotzen Akeronten datzan Tiziori eta ziur luketela haren bular zabalean ezer miatzekorik aurkitu sekulorun sekulotan. Haren gorputz etzana denik eskergarena balitz ere, haren lohadar hedatuek, bederatzi goldealdi ez ezik, lurbira osoa hartuko balute ere, luke min eternalik eraman,
|
ez
bere gorputz propiotik jana ematen beti jardun. Tizio hementxe geure baitan dugu, amodioan etzana, saiek zatitzen dutena eta larritasun antsiosak irensten edo beste edozein grinaren kezkak urratzen duena.
|
|
|
Bortxaz harturiko vestalak erditze bikoitza izan zuenez, nahiz horrela pentsatzen zuelako nahiz hobenaren eragilea jainko bat izatea itxurakoagoa zelako, Marte izendatzen du jatorri ezezaguneko oinordekotzaren aita. Baina ez jainkoek ez gizonek ez dituzte askatu,
|
ez
bera ez oinordekotza erregearen ankerkeriatik; apaiz emea giltzapera daramate lotuta eta umeak ur lasterrera jaurtitzeko agindua ematen du. Jainkoen borondatez edo, ibaiertzetatik gainez eginda zegoen Tiber, inta lasaietan, eta ezin zitekeen ibaiaren betiko ubidera hurbildu; baina urak, lasai egon arren, jaioberriak hondoratuko zituelako antza hartu zioten umeen kargu zirenek.
|
|
|
Eta atzera egin beharrean, aurrera egin zuen. Itsasoa baitzen, apika,
|
ez
berak uste zuen olagarro ankerra, baina berak bizitza osoan bilatu izan zuen amorante bakarra, dei egiten ari zitzaiona, berarekin bat egin zezan: bere arima bikiarekin, alegia.
|
|
|
Hasteko, mulato itxura hartu baitzion Sararen amak Sergiori. Eta mulatoak, beltzak eta munduko gainerako desheredatuak ongi zeuden misioetako lurretan,
|
ez
bere etxean. Alde ederra zegoen Edurekin!
|
|
|
zein josulagunetatik, zein Eskola Profesionaletik, zein  Institututik, gehienak ogitartekoa etxean janda. Rikardo agertu zenean,
|
ez
berak atera zuen gaia, ez inork egin zion galderarik bahiketaz. Julianek berehala ulertu zuen, mututasun hark zer esan nahi zuen:
|
|
|
erlatiboetan" non"," zein" edo holakoak erabiltzea, kasurako, edo kausaletan" zeren" edo" zergatik" bezalako galde hitzekin hastea. Iduri luke hau nik diot,
|
ez
berak Richard Duppak aipatzen zuenaren erakusle apartak garela: " In language, the ignorant have prescribed laws to the learned".
|
|
|
aldizkari zientifikoak, kultur elkarteak, mintegiak, fundazioak, institutu autonomoak, enpresak... Gaur egun kultur emaitzarik distiratsuenak, sarri, sistemaren sateliteren batean gauzatzen dira,
|
ez
bere zentroan.
|