|
2000
|
|
|
5 ZINEMAK
|
EZ
DU HIZKUNTZARIK
|
|
|
Neurath ezik, beste partaideak bat zetozen —Schlick ere bai 1917 eta 1918ko liburuez geroztik— esperientzian ‘emandakoa’ zerbait leuna, garbia, bailitzan ezaugarritzerakoan: ‘emandakoak’
|
ez
zuen hizkuntzaren eraginik, beren ustez; teoriak ez zuen ezer aurreratzen, alderantziz baizik: ‘emandakoaren’ gain eraiki behar zen; behatzaile baten kontzeptuzko eskemek ez zeukaten zeresanik.
|
|
2001
|
|
|
Batzuek hizkera arruntaren adierazle izan nahi dute, beste batzuek idatziaren isla, baina denek dute ezaugarri bera: ikasleengan pentsatuz idatzi dira. Ez dut ukatuko idatzi horiek testuak direnik, azken batean hasiera eta bukaera duten osotasun koherenteak1 2 baititugu denak; baina agerian utzi nahi dut, horietako askok
|
ez
dutela hizkuntzaren benetako izaeraislatzen.
|
|
|
bere helburu nagusia irri eginaraztea da, trukulantzia, fartsa etaalagara lodiz apaindutako gaiak tauladaratuz. Irriak ez du anartean sozietatearenkitzikatzea trabatzen, alderantziz baizik; baina publikoarekiko hurbiltasuna lehiatuz, antzerki mota honek
|
ez
du hizkuntzaren egitura, jendartearena, ondorioz, zalantzan jartzen, hala nola literaturaren ekoizpenaren, intimotasuna, gogoanatxikitzen baldin badugu.
|
|
|
izenen deklinatze femeninoa, izena bera ondoriozmaskulinoa delarik (artzaina, artzaintsa demagun). Hori, eta gehiago dena, generorik
|
ez
duen hizkuntza bat gizonez, gizakiz eta gizartez hanpatu da (guztiak, giz, errotik hazitako neologismoak), frantsesaren zein espainolaren eraginez. Aregehiago, Iparraldeko mintzalariek. Hegoaldeko anaiak?
|
|
|
Eta horretaz ari garenean, Koldo Mitxelenaren aipamena egiten da aldez edo moldez. Inolako gaurkotasunik galdu
|
ez
duen hizkuntza eta herri ikuskera baten jabe da Koldo Mitxelenaren pentsamendua âlehenarekin lokarri, orainaren maisu, etorkizunerako bidaideâ, eta bizitzen ari garen garai  politiko honetan, inkomunikazioaren itzal luzeak elkarbizitza iluntzeko arriskua bizi dugunean, garrantzitsua iruditzen zait Mitxelenaren pen  tsamendua plazaratzea, eta ez, hain zuzen, liskarra hauspotzeko, elk... hain zuzen ere, oraindik euskal gizarteak eskain dezakeen zehatzen eta sakonena, ezbairik gabe eta ideologiak ideologia.
|
|
2002
|
|
|
Argi esan behar dugu: euskarak
|
ez
du hizkuntza baten garapenerako kritikoaden muga hori oraindik era egokian gainditu:, bide horretan abiatu bazen ere?, eta horixe da jatorrizko arrazoia zerengatik gaur egun ez den erabiltzen euskarahainbeste nola espero genezakeen. Euskarak gure beste hizkuntzek ibili dutenbidetik kilometro batzuk baditu egiteke, eta hor datza arazoa.
|
|
|
Gaitasun linguistikoa gizakiak mintzaira eratzeko duen gaitasuna da; gaitasun paralinguistikoak hiztunak erabiltzen dituen tonuak eta jario erritmoak besarkatzen ditu. Aurrez aurreko komunikazioan mezuak entzun eta ikusi egiten dira, aurrez aurreko komunikazioan
|
ez
du hizkuntzak bakarrik komunikatzen; eta nola aurrez aurrekoan, hala eskaintzen duten diskurtsoan. Hartara, nola giza hala gizarte komunikazioan, bai gaitasun kinesikoek (mintzakideen mimika eta keinuak gidatzen dituztenek) baita proxemikoek ere (komunikatzerakoan mintzakideek gorde ohi duten distantzien kodeek) berezko garrantzia hartzen dute mezuaren kodeketan eta deskodeketan.
|
|
|
Mende hasierako hiri auzoetan, proletario inmigranteak eta nekazari lurraldeetako etorkinak bildu ziren. Askok
|
ez
zuten hizkuntza menperatzen, beste askok ezta jakin ere, atzerritarrak zirelako; mende hasierako zinema mutua dibertimendu ezin hobea izan zitzaien.
|
|
|
|
Ez
dugu hizkuntza sormen egokirik. Eta dohain hori falta zaigunez gero, beste norbaiti eskatzen diogu etengabe gu egiteko gai ez garena berak egin dezan:
|
|
|
Batzuetan mihian traba egiten dizuen bigarren hizkuntza? Gaztelaniarekin egiten ez duzuen bezala, euskaraz ari zaretela eta hitz egokia ez ateratzen tematzen zaizuela, erdaratik hartu eta kaxka!, esaldian sartzeko beldurrik
|
ez
duzuen hizkuntza. Hori da euskara zuretako?
|
|
|
Haien gurasoak ere hor inguruan jaio ziren? Zeren hala ez bada, zuk
|
ez
duzu hizkuntza komunitate naturalik. Eta komunitate hau ez baduzu nekez egin daiteke Zuazok dioena.
|
|
2003
|
|
|
Lehenik galtzeko beldurra daukazun dena horrek zer hartzen duen aztertzera joko duzu. Dena hori hizkuntza baldin bada, ulertu duzu, eraman indar erraldoiengatik agertzera baino zergatik doan desagertzera; jendeak, banaka justuki, agian
|
ez
du hizkuntza horren premiarik eta orduan debalde date ez dakit zein konstituzioren bigarren artikuluaren aldaketa eskatzea. Zeronek diozun eran, nehork ez ditu euskaraz mintzatzetik trabatzen, non ez den beren baitako ezjakintzak.
|
|
|
Beste alde batetik, literatura soziolinguistikoaren irakaspen elementalenak gainbegiratze hutsa nahikoa da familia bidezko hizkuntza transmisioaren garrantziaz erreparatzeko. Familiaren hizkuntza politika euskalduntzeko estrategiarik
|
ez
duen hizkuntza politikak badakigu zer atarramentu daukan. Izan ere, hankarik sendoena falta zaio euskalgintzaren halako politika bideari.
|
|
2004
|
|
|
ingelesa. Honez gero
|
ez
dugu hizkuntza bera eta bakarra. Baina elkarren arteko komunikazioa bermatzeko hizkuntza bera izatea bezain inportantea da egitura zabal bat izatea, duguna baino zabalagoa.
|
|
|
Hori ikusita, jakina, esker txarreko euskaldun zahar batzuen jarrera zikoitza ikusita alegia, galdera hau egiten digu Pérez Iglesiasek: . Beraz, zertarako mintzatuko ote naiz hain ondo ezagutzen
|
ez
dudan hizkuntzaz, gaztelaniaz ematen dudan maila berbera bigarren hizkuntza horretan inoiz ere emango ez badut??.
|
|
|
Horregatik, eta beste hainbat arrazoirengatik, geure pentsabideetan barrena jariatzen ditugun bizipen eta aburuak azpilanean ari zaigun erdaran funtsatuak daude. Bere mundu sinbolikoa ekoitzi eta berritzeko aski autonomiarik
|
ez
duen hizkuntza herria ezin da bere hizkuntzaren arabera bizi. Hizkuntza ez baita hor nonbait eraikia dagoen gizarte bizitzaren lanabes soila, behin eta birritan esana dugun moduan, gizarte bizitza horren eraikuntzan esku zuzena duen egilea baizik.
|
|
|
Hizkuntzaren ikuspegi dinamiko eta aldakor hori onartzen duen inor gutxik ezetsiko digu orduan aurrekoa: hots, gizarte dinamika berrietara egokitu
|
ez
duten hizkuntzak arazoak izango dituela eraldaketa horietan sortutako komunikazio premiak behar bezala asetzeko. Moztasuna hortik datorkio halako hizkuntzari, eta moztasun horren arrazoiak azaltzeko orduan, kanpo historiaren eta barneegokitzapenaren arteko doikuntza kontuak dauzkagu azalpen gai.
|
|
|
–Euskalzulo batek, gaur egunean, euskarari hildako hizkuntza baten tankera hartzen dio erremedio gabe?. 561 Iñaki Segurola mintzo zaigu gisa horretan, nolabait ere hiztunaren etorri asegarria berdintzeko jariorik
|
ez
duen hizkuntza definitzeko. Hizkuntzak ere bete behar baititu egokitze baldintza batzuk, Axularren harako ohartarazpen hura gorabehera.
|
|
|
–Egoera diglosikoa oso erosoa da hizkuntza nagusiaren elebakardunentzat:
|
ez
dute hizkuntza menperatua ikasi nahi eta demokratak direnez erabilpen pribaturako eskubidea onartzen digute; honela lasai egiten dute lo. Jarrera honi eritasun soziala deritzot eta patologia larria da?. 661
|
|
|
Bego, honenbestez, esana eta zilegitua: demokrazia espainiarraren izenean, euskaldunak izan bitez elebidunak, guk erdal elebakar demokratok
|
ez
dugu-eta hizkuntza bizikidetza baketsu honetan elebidun izateko beharrik. Ez al da bada egia biribila euskaldunik euskaldunena den giza guneetan bertan ere errealitate soziolinguistiko lotsagarri hori?
|
|
|
Bizitzaren ohiko jarduera esparruetan sustraipen eta garapen maila egokia edukitzeko, euskal hiztun elebidunaren komunikazio premiak erdararen pareko erraztasun egokitasunaz egikaritzeko, gure hizkuntzaren errepertorio gaitasunak orotarikoa izan behar du. Litekeena ote da, izan ere, kultura hizkuntzaren garapen ezaugarriak
|
ez
dituen hizkuntza bat orotariko hizketa jardunetarako trebatua izatea. Juan Garziaren esanei bagagozkie, ez.
|
|
|
Hezkuntza barrutitik kanpoko gizarte bizitzan balio komunikatiborik
|
ez
duen hizkuntza batentzat itxurazko aterabidea al da Josu Sierrak gomendatzen digun hau. Itxurazkoa izango da agian ikuspegi didaktikoaren aldetik, baina hizkuntza erabileraren gakoak ez daude azken batean prozedura pedagogikoen egokitasunean.
|
|
|
Batek edo bestek," politikarik ez dagoen gertaeretan" politika sumatzen dudala esango du. Halere gauza jakina da, beren zerbitzuko erresuma bat bederen
|
ez
duten hizkuntzak oro, hiltzen dirala; eta dutenak, azkartzen eta hedatzen. Bretoiña atzera ari da, Bretañia’ko gobernurik ez dagoelako; hebreotarrak, berriz, indartzen, Israel sortu delako.
|
|
|
Hitz batez, berezketa edo irizkera desberdin horiek dirala bide, hitzek eta sufijoek
|
ez
dute hizkuntza guzietan adierazki eremu berbera hartzen, ez dute semantikazko eskualde edo parte berbera biltzen.
|
|
2005
|
|
|
Hemen ere horrelako zerbait gerta daiteke. Egia da, euskarak Europan aitorpen sinbolikoa besterik ez du, eta besterik ez bada, Itunaren itzulpenarekin bakarrik, ofizialtasunik
|
ez
duen hizkuntza europarra dela onartzen da. Esango didazu sinbolikoa dela, baina hori lotzen baduzu hizkuntzen aniztasunaren begirunearekin eta eskubideen berdintasunaren printzipioarekin, hor badago aurrera egiteko oinarri juridikorik.
|
|
|
Boterearen bozgorailu ugariek hedabideek, publizitateak, kontsumoak arrunkeriaz janzten dituzte eta zehaztasun faltarekin mozorrotzen komeni ez zaizkien hitzak. Botereak sekula
|
ez
du hizkuntzaren erabilerarekin egiten dituen albo kalteen ardurarik izan.
|
|
|
Emaitza oso garrantzitsuen datuak dira horiek denak. Baina EAEren kasuan hizkuntz politika ofizial epel bat baino ez dute izan atzetik azken 20 urteetan, helburu bezala normalizazio osoa ez, baizik eta gizartearen integratzea eta kohesionatzea bezalako kontzeptuek estalirik, gizarteko sektore elebakarren haserrerik ez piztea izan duena, haiek" behartuko" edo" molestatuko"
|
ez
dituen hizkuntz politika egitea, eta batez ere, komunikabide" handien" erasoa ahalbidetuko ez duena.
|
|
|
Edonola, ezaguna da edozein hizkuntza osasuntsutan ohikoak direla aldaketak eta aldaketa horiek askotan ez direla interferentziak edo indar ahulgarriek eragindakoak. Bestetik, badira hizkuntzen arteko uki penaren ondorio zuzenak diren aldaketak, transmisioa ziurtaturik duten eta irauteko inolako arazorik
|
ez
duten hizkuntzetan ere. Azkenik, badira heriotza prozesu baten urratsak diren aldaketa (ahulgarria) k, batzuk hizkuntzaren barnekoak eta beste batzuk interferentziak eragindakoak.
|
|
|
(.) nor ausartuko litzateke hizkuntzan hitz berri bat sartu orduko, aldaketa berri batonartu orduko, kultura horren elementu tradizionalena porroskatzen ari dela esatera. Nor saiatuko litzateke hizkuntzari aldaketarik gabe eusten, betiko galeratik babesteko? Inortxo ere ez, biziaren bermea baita aldaketa, eta urratsak gizarte aldaketekinbat egin
|
ez
zituzten hizkuntzak ditugu hain zuzen ere galdu direnak.
|
|
|
2 Egungo hezkuntza sistemek
|
ez
dutela hizkuntzaren normalizazioa bermatzen eta lehen urrats bezala, euskararen ofizialtasuna Euskal Herri osoanezinbestekoa dela.
|
|
|
Hemendik dator, hain zuzen, euren literaturaren bikaintasunaren araberako hizkuntzen garrantziaren balorazio faltsua, kasik literaturarik
|
ez
duten hizkuntzen erabateko gutxiespena eta idazleen ulermenera bakarrik zuzenduriko irakas metodo nahasia.
|
|
|
L. Austin, J. R. ...en funtzioen deskribapenean" (M. A. K. Halliday) oinarritzen da197 Bere sortzaileen arabera, estrukturalismoak edota generatibismoak bultzatutako planteamendu formal gramatikalak motz geratzen dira, eta, hauen ekarpena nabarmena eta onartzekoa bada ere, beraiek hizkuntz irakaskuntza perspektiba funtzional eta komunikatibotik artikulatzeko beharra aldarrikatzen dute198 Egia da, bai, Humboldtek
|
ez
duela hizkuntz didaktikari buruzko proposamen zehatz askorik egin eta planteamendu honen jarraitzaileek ere ez dutela normalean hura aipatzen, baina lotura puntuak egon badaude eta ez dira kasualitatezkoak. Esan dezagun, bukatzeko, bere hizkuntz teoriaren irakurketa pedagogiko berri hau guztia, zuzen zuzenean, pentsamenduaren historiak XX. mendearen erdialdera ezagutu duen" biraketa linguistikoarekin" dagoela erlazionatuta.
|
|
2006
|
|
|
Informazio zuzena eta zehatza izatea, denok dakigunez, erabakiak hartzeko ezinbestekoa baita. Hori egia bada ere
|
ez
dituzte hizkuntz arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende bat baino gehiago Zentsu eta Udal erroldetan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako.
|
|
|
"
|
Ez
dituzte hizkuntz arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende bat baino gehiago Zentsu eta Udal erroldatan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako.
|
|
|
Baina euskararen ezgaitasuna frogatzeko Unamuno-k beti hartzen duen bidea txirotasun lexikalarena izaten da: gaur arte, Unamuno-ren adibideak izaten dira gehienak, gure lagun espainolek bilera guztietan atera ohi dizkigutenak, euskarak ments omen dituen kontzeptu kulturalen kasuak296 Honek zerikusirik
|
ez
du hizkuntza bat eranskaria edo malgukaria izatearekin, baina Unamuno-k beti esplizitatzen duen arrazoia hau da. Hots, ez hizkuntzaren egitamuarena, baizik historiarena.
|
|
|
Altxatu eta ostalariarengana hurbildu zen. Eskua eman elkarri eta ulertzen
|
ez
nuen hizkuntza hartan hitz eginez jarraitu zuten.
|
|
|
Eta zein dira moda horiek sortzeko mekanismoak? Lider argirik
|
ez
duen hizkuntza komunitate batean, periferia samarrean dagoen hiztun talde batean, nork markatzen du bidea. Nork gainditzen ditu erresistentziak eta erabilera berriak hedatu?
|
|
|
Azalpen zorrotzago batek zehaztuko liguke ez dela euskara ataka horretan jartzen gaituena, hizkuntzen arteko ukipen egoera edo hizkuntza ordezkapena baizik; izan ere, gertakizun horiek" gure" euskara higatu eta murriztu dute. Hala izanda ere, azalpenak
|
ez
du hizkuntzaren amaraunean harrapatuta gelditu den hiztuna kontsolatzen.
|
|
|
Hau da, irakaskuntza euskaldunean eta euskara hizkuntzaren presentzia sendoa duten Euskara eta Ingurunea bezalako arloetan testuliburuak ez erabiltzea hizkuntza normalizazioaren aurkako erabakia izango litzateke. Izan ere, testuliburuak erabiltzen ez dituzten irakasleek
|
ez
dute hizkuntza aldetik beste alternatiba hobeagorik.
|
|
|
• Guraso askok aurretik
|
ez
dute hizkuntz eredu elebidunen sistema ezagutzen, eta batzuetan ez dute informazio argirik jasotzen (ereduen arteko ezberdintasunak eta, bereziki, emaitzak edo ondorio linguistikoak).
|
|
2007
|
|
|
Baina ez dugu nabaritzen hauek euskararen normalizazioan duten eragina egiten den esfortzuaren adinekoa denik. Euskaltegietatik irteten diren hiztunek
|
ez
dute hizkuntza normaltasunez erabiltzeko aukerarik eta, ondorioz, euskaldun moduan jarduteko ere ez.
|
|
|
Bigarren zutabean agertzen dira ehuneko zenbat jende ibili diren ekintza hauetan. hirugarren zutabean zenbat ekintza euskaraz ziren erabiltzaileen arabera. zinema da arrakasta handiena duen ekintza, baina filma guti da euskaraz. Anitz entzule ere kontzertuetan, heren bat kantaldi euskarazkoak zirelarik. hizkuntzaren pertzepzioa ohargarria da. ekintzan erabiltzen den hizkuntza baino gehiago kontuan hartzen da ekintzaren ingurunean entzuten den hizkuntza. euskal dantzaldiak %67 euskaraz egiten dira, dantzak berez
|
ez
duelarik hizkuntzarik. Aldiz harrigarri da bertso saioak eta pastoralak ez direla %100 euskaraz entzuten, hain segur ekintzaren inguruko erdararengatik. hemen herritar guzien emaitzak ditugu.
|
|
|
Ez da harritzekoa, beraz, euskaldunak ugaritu diren arren, horietako askok erdarara erraz jotzea: euskaraz duten gaitasuna ez baita erdaraz dutenaren parekoa eta, hortaz,
|
ez
dute hizkuntza gaitasun erlatibo nahikorik.
|
|
|
Etxean urtetan bidalitako eta jasotako bertsoak biltzeari ekin zion; eta bertso berri gehiago ere idatzi zituen. Ordurako Uruguaiko senideek ulertzen
|
ez
zuten hizkuntza batean bertsogintzaren lehen pausoetan entzun zuten behiak ere aspaldian joanak ziren, Euskal Herrira begira idazten du. Montevideoko, 25 de Mayoko, Aizkolari proba 25 de Mayo n.
|
|
|
Arteak
|
ez
du hizkuntza jakinik, artea berezko hizkuntza litzateke. Topiko honenazpian estaltzen dira euskarak arte plastikoen munduan dituen gabeziak.
|
|
|
Komunikazio idor eta pobrea besterik posibilitatzen
|
ez
duen hizkuntza estereotipatuaren antzutasunaren arazoan ere laguntzera datoz metaforok, zeren komunikatzeko gaitasuna berreskuratzea eta komunikazioa aberastea erdiesten baitute (Azkorbebeitia, 1996: 141).
|
|
|
Soziologikoki, banakoa ezerk
|
ez
du hizkuntzak adina gizartekotzen (eta gizabanako bat ez gizartekoa abstrakzio bat besterik ez da? «no puede ser hombre», «no existe») 1425 Hizkuntzak, ordea, banakoa gizartean gozoki magaleratu egiten duenak, gogorki estekatu ere egiten du gizarteari, usadioei, pentsaerari, hizkuntza den mundu ikuskerari.
|
|
|
Are, kortesia japoniarrak ez du lehen lehenik kortesiarekin batere zerikusten, izan liteke oso adeigabea ere (eta hizkuntzak, kortesia formak bezalaxe, deskortesia formak dauzka). Japonieran kortesiazko moldeek egundoko garrantzia dute, baina ez japoniarrak jende bereziki adeitsua direlako, ezpada bai, pertsonarentzat kontzepturik
|
ez
duelako hizkuntza japoniarrak gramatikan. Kortesia formekin japoniarrak giza elkarrekikotasuna jarraikitasun bat bezala bururatzen du, hori datza urruntasun azkengabeki mehe mehe mailakatuetan; aldiz, indogermaniarrak gizadi eta gizakiaren inguru guztia hiru partetan partitzen du:
|
|
|
«La race latine, la race germanique, et la race eslavonne»1147, hiru arrazak hiru hizkuntz familia baitira, eta hiru kultura molde edo zibilizazio. Humboldt mila aldiz begiratuagoa da (Herder-en kritikek alertatua, apika), eta bakanak dira arraza aipatzen duten pasarteak, eta ia guztiak esateko ezen gizadiaren banaketa arrazatan oraindik ez dakigula modu baliagarrizkoan egiten, edo arraza garbirik egon ere ez dagoela, edo interesik
|
ez
duela hizkuntzaren ikerketan, etab.1148 Hizkuntzak (eta, beraz, hizkuntzen pefekzio gehiago eta gutxiagoak, nahi bada) arrazarekin zerikusirik ba
|
|
|
Eta hain zuzen Humboldt-en solaskide eta informatzaile inportanteetako bat Pariseko egunetan Domiku Garat izan da, Robespierre n Justizia Ministroa (erregeari lepoa moztu zaion tenorean), eta batez ere, guretzat orain, Rivarol en Diskurtsoaren kritiko bakan bakanetarikoa Frantziako hiriburuan. ...atiboa egin dio Mercure de Francen, zenbait kritika puntualekin (Rivarol ek espainolaz eta italianoaz esandakoei), baina printzipiozkoagoekin ere (frantsesarentzat errebindikatzen den «unibertsaltasunaren» esanahia ekibokoa eta nahasia dela Diskurtsoan zehar; edo frantsesaren «argitasun» famatua, hitzen ordena razionalagatik, berdin berdina dela italiano, espainol edo ingelesean, deklinaziorik
|
ez
duten hizkuntza guztietan). Gaur egun, ihardukitzen du Garat ek, frantsesez bezain argi ingelesez idazten da:
|
|
|
(testuinguruak hala eskatuta, suposatzen da) 1558, eta solas arrunteko ia esaldi ororen zentzua (haren formulazioa ere, suposatzen da) testuinguruak erabakitzen duela. Ukatu ere, Pinker ek
|
ez
du hizkuntzaren influentzia pentsamenduan guztiz ukatzen, bera beste interes batzuen mailan mugitzen bada ere. «La lengua es un medio del que no se pueden separar la poesía, la literatura y la música de una cultura»1559 Hizkuntzak ematen dizkio poesia eta musika gizajendeari, kulturari:
|
|
|
Gerora esperientzia enpirikoak Humboldt bera Kant-ekin alderatuko du, eta bere hastapen propioarekin horrela. Kant-ek eraiki duen ezagutzako aparailu logiko transzendentala, bere kategoria edo adimenaren kontzeptu hutsekin eta hautemaketaren apriorizko formekin, hizkuntza bakoa da goitik behera, hau da, hizkuntza suposatuz baino pentsaezinak diren, Kant-ek hor ezartzen dituen kontzeptu eta izenek batere zerikusirik
|
ez
dute hizkuntza errealarekin; pentsamenduari hizkuntzarik gabe funtzionarazi gura zaio. Esperientzia irakasten doakion neurrian, adigaiak hizkuntzan eta hizkuntzatik eta hizkuntzarekin bakarrik uler daitezkeela, hizkuntzatik at adigaiek inon ez dutela lekurik, eta egiazko hizkuntzan, mintzatuan?
|
|
|
Xabierrek, agonian, sukarretan, azken beltzean, hitzen batzuek ahoskatu omen zituen portugaldar poliglotak ulertu ez zizkionak. Geroztiakoa zeuek imajina dezakezue, hizkuntza asko zekitzanak ulertu
|
ez
zuen hizkuntzan hitzegin bazuen horrek euskara besterik ez zezakeen izan.
|
|
|
Kontrakoa ere posible da. Graziadio Isaia Ascolik, 1873an, Europan inork atzemana
|
ez
zuen hizkuntza bat deskribatu zuen lehenbizikoz: frankoproventzala edo arpitaniera, frantsesetik eta okzitanieratik bereizia.
|
|
|
Egoera diglosikoa oso erosoa da hizkuntza nagusiaren elebakardunentzat:
|
ez
dute hizkuntza menperatua ikasi nahi eta demokratak direnez erabilpen pribaturako eskubidea onartzen digute; horrela lasai egiten dute lo. Jarrera horri eritasun soziala deritzot eta patologia larria da.245
|
|
|
Testuinguru honetan, eta arestian aipatutako Ortega Gasseten hitzak komentatzerakoan, zera dio Chamizok: " Gizakiak hizkuntzaren bidez jasotzen dituen sozializazioa eta hominizazioa,
|
ez
ditu hizkuntza abstraktuaren bidez jasotzen baizik eta ama hizkuntzaren bidez" 146 Hori osatuz esan dezakegu, ondoren, enkulturazioa ere —gizabanakoak bizitza forma kultural jakin batzuk eskuratzeko jarraitu beharreko prozesua— hizkuntza ren beharrean dagoela. Gogoratzekoa da, horren haritik, gizakia hizkuntzari esker dela" animalia kulturala", alegia," hizkuntzaren artikulazio sinbolikoari esker" —honela Ortiz Oses— ahal duela gizakiak" mundu kultural" bat eduki, zeinak egiaz berarentzat" bigarren natura bat adierazten duen" 147 Hizkuntzaren esanahi eta zeregin berezi horren lekuko dira, ere, Deweyren honako hitzak:
|
|
2008
|
|
|
Katalanaren berreskurapenean eskolak jokatu duen eta jokatzeko duen papera izan zuen aztergai. Gaztearen sozializazio eremuan hezkuntzak gaur egun oso pisu handia duela adierazi zuen eta, beraz, nahiz eta XXI. mendean eskolak bakarrik
|
ez
duen hizkuntza bat salbatuko, eskolarik gabe hizkuntza batek ez duela aurrera egingo esan zuen. Katalunian eskolaren bidez hizkuntza gaitasuna izugarri zabaldu dela adierazi zuen, baina horrek ez duela automatikoki ikasleen arteko erabilera informalean katalanaren alde egin.
|
|
|
" Emaztea Baztangoa izateak areago motibatu ninduen". Euskal letren munduaz mintzatzen hasi eta" berria naiz mundu honetan" adierazi digu.Txikitan
|
ez
zuen hizkuntza kontzientziarik. Munduan bi hizkuntza bakarrik zirela uste zuen:
|
|
|
Hitzik gabeko umorea gustatzen zait. Eginen euskaraz marraztu behar nuen, eta
|
ez
nuenez hizkuntza kontrolatzen, txiste guztiak mutuak izan zitezen ahalegintzen nintzen, itzulpen filtroetatik ez pasatzeagatik. Gustatzen zait txiste mutua.
|
|
|
Nafarroako euskaltzaleak berriz atera dira kalera lurralde osorako euskararen ofizialtasuna eske. Legeak bakarrik
|
ez
du hizkuntza garapena bermatzen, begira Irlandara edo, gerturago, EAEko esparru askotara (administrazioa, Madrilen menpe diren guneak, kalea, etxea, lana...); baina legerik gabe hizkuntz garapen sendorik izan daitekeela fikzioa da egungo Euskal Herrian. Asko bada ere, EAEn azken 25 urteetan egindakoa ez da nahikoa, baina legearen babesak nagusitasun espazioak irabazteko ateak zabaltzen ditu.
|
|
|
" Euskara legez ukatua, herritarren presioz laguntzera behartua, EEPk eperik, neurgailurik eta helbururik gabeko hizkuntza politika ezarri du plantan, ezagutza ofizialik
|
ez
duen hizkuntzaren berreskurapena, borondate xumean oinarritu daitekeelakoan".
|
|
|
Orain arte, ikusi ahal izan dugu erakunde publiko eta pribatuetan kontrol instituzional sendoa lortu duten hizkuntza taldeek aukera gehiago dituztela beren hizkuntza kolektiboa eta kapital kulturala babesteko eta handitzeko, talde bizindarraren esparru horietan kontrol instituzionalik
|
ez
duten hizkuntza komunitateek baino. Hala ere, estatu demokratikoetan, hizkuntza gutxiengoei babes instituzionala ematen jarraitu ahal izateko, gutxiengoaren hizkuntzak hiztun nahikoa dituela legitimatu behar da.
|
|
|
Fishmanek (1991, 2001) proposatu zuen independentzia politikoa lortzeko jomuga
|
ez
zuten hizkuntza taldeek ere, maila desberdinetako autonomia linguistiko eta kulturala lortzeko jomuga jar zezaketela. Fishmanen ereduan, hizkuntza ordezkapena alderantzizkatzearen ereduan, kulturaautonomia on samarra lor daiteke hizkuntza bat ondo egonkortuta dagoenean" etxe familia auzo komunitate" loturan eta asko erabiltzen denean esparru publikoetan (esaterako, komunikabideetan, hezkuntzan, negozioetan edo gobernuan).
|
|
|
Baina horiek euskararen unibertsora erakartzeko diseinatutako neurriak oso gutxi izan dira orain arte. Hots, oraingoz ulertzen
|
ez
duten hizkuntza horretan mundu oso bat biltzen dela erakusteko neurriak: hizkuntza horretan literatura bat, tradizio bat, nortasun bat, komunitate bat, kultura bat, unibertso oso bat dagoela, azken finean.
|
|
|
Datu honetan oinarrituta hitz egiten dugu irismen txikiaz. Azken finean, euskal hedabideek ez dute asetzen euren hizkuntza erkidegoa, eta arazo honek
|
ez
du hizkuntza erkidego txikia izatearekin zerikusirik. Arazoa funtsean hizkuntza erkidego ez normalizatua izatean datza.
|
|
|
Horrela, bada, egun espainiar Estatuan dauden euskal lurraldeetan, hiztun guztiei" euskaraz hitz egiteko" eskubidea onartzen zaien arren, legeetan ez da hizkuntza hori ezagutzeko betebeharra jasotzen. Beraz, eskubide hori baliatzeko aukera mugatu egiten da solaskideak
|
ez
badu hizkuntza hori ezagutzen, eta horrek pertsonen arteko hizkuntza gatazka moduan izenda dezakegun egoera multzoa eragiten du. Hiztunek eskura dituzten baliabideak erabiliko dituzte egoera horiei aurre egiteko, eta euskaraz edo gaztelaniaz hitz egitea aukeratuko dute, hainbat aldagairen arabera. soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 79
|
|
|
Haatik, ez da halakorik gertatu, eta egun ere bide beretik segitzen du kazetaritza abertzale elebidunak. Elebitasunaren logika sozialean, erabilera baliorik
|
ez
duen hizkuntza eta hizkuntza herria beti galduan atera ohi dira.
|
|
|
Horiek horrela, zertan da euskal hiztunaren nazio eragina hiztun horren jarduna ahozkora mugatzen baldin bada? Goiko tesiaren arabera, hiztun izate hutsak
|
ez
du hizkuntzaren nazio estatusik lortzen, hiztun horren hizkuntz jarduna ahozkotik idatzira igarotzen den arte. Esan dezagun bada, gauzak horrelatsu izatekotan, euskal hiztun gehienen euskaltasun motak ez duela herri honen etorkizunik bermatzen.
|
|
|
Nadiarekin gogoratu nintzen. Lau bat urte lehenago, leku horretan bertan adiskide baten zain nengoela, estali zizkidan bere bi eskuekin begiak eta miazkatu zidan belarriaren gingila, nik ulertzen
|
ez
nuen hizkuntza batean lizunak ziruditen hitzak errepikatzen zizkidan bitartean. Lau urte generamatzan, beraz, elkarrekin eta orduan bezain misteriotsu, orduan bezain maitagarri izaten jarraitzen zuen.
|
|
|
Haren esku luzeak ukitzen ari nintzen, izenik eman gabe nolanahi ere, ez bainuen hankarik sartu nahi, belarrian zerbait beroa eta lirdinga sentitu nuenean: mingainarekin gingila miazkatzen zidan, nik ulertzen
|
ez
nuen hizkuntza batean lizunak ziruditen hitzak errepikatzen zizkidan bitartean. Haren eskuak askatu eta begiak irekitzea lortu nuenerako, ingurukoak begira nituen hunkiturik, hunkigarriak izaten baitira betiere geltoki eta aireportuetan ematen diren bikoteen arteko besarkada itogarri eta luze horiek.
|
|
|
Ezagutzen
|
ez
duzun hizkuntza bati buruz esan zitekeen gauzarik ederrena zela hura bururatu zitzaidan, altxor baten mapa.
|
|
|
hitz egiten duenean ez da konturatzen egiten duena gaztelania ez denik13 Gauza bera aurkitzen dugu gaur egun uruguaitar eta brasilda rren mugan, portugesa eta gaztelania nahasten duten hizkuntzalarien artean. XX. mendearen hasieran euskara eta erdara berehala bizi ziren Euskal Herrian, baina nahaste honek
|
ez
zuen hizkuntza berririk sorta erazi: gaztelania goraka joan zen, eus kara gutxitzen ari zen bitartean (Echenique, 1997).
|
|
|
Beraz, Akademia sortzeko unean, Broussain eta bere gogaide Azkuek honako planteamentuak zituzten: euskarak
|
ez
zuen hizkuntza bizi gisa iraungo batu ezean; gaztelania eta frantsesarekin lehia zedin ezinbestekoa zen hitz mordo batekin aberastea; eta, azkenik, goi mailetara hedatu ezean, euskara, arrantzale eta nekazarien hizkuntza soil gisa, desagertuz joatera kondenaturik zegoen. Hortaz, ezinbestekoa zen gizarteko goi klaseek, bereziki burges, eliztar eta intelektualek, euskara erabiltzea, haien eredua segituko baitzuten klase apalek, Europako hainbat herri txikitan jazo zen bezala.
|
|
|
(?) Halaber, gazteen artean euskararen erabilera indartzeko bestelako aldaerak (argota, hitanoa, etab.) sailkatzea eta kontuan hartzea garrantzi handiko kontuak dira. Izan ere, euskara egokia eta une egokian erabiltzeko gai ez den hiztunak ez du komunikaziorik lortuko,
|
ez
du hizkuntza erabiliz gozatuko, eta, azken batean, euskara bazterrean utzita beste hizkuntza batez baliatuko da.
|
|
|
Prospekzio negatiboenen arabera, globalizazioarekin hizkuntza boteretsuen (ingelesa, errusiera edo espainola, adibidez) eragina handitu egingo da, eta babesik edo inolako ofizialtasunik
|
ez
duten hizkuntzak desagertu egingo dira. Alegia, homogeneotasun linguistiko eta kulturala areagotu egingo da, behar bezalako neurriak hartzen ez badira; hau da, nazioarteak zein estatuetako agintariek XXI. mendera arte heldu den hizkuntzen altxorra babestearen garrantziaz ohartu eta hizkuntzen ofizialtasuna bultzatzen ez badute.
|
|
|
Flandrian azken hamarkadetan autonomiarantz egin ditugun urrats guztiak eremu konstituzionalaren baitan eman ditugu, eta bide horretatik segitzea ezinbestekoa da. 70 hamarkadan kultur eskuduntzak baino
|
ez
genituen hizkuntzaren ingurukoak bereziki eta pixkanaka pixkanaka eskumen gehiago eskuratu ditugu, ekonomikoaren alorrekoak tartean. Flandrian egun alor askoren gaineko boterea dugu; hezkuntzaren gainekoa, garraioarena, azpiegitura publikoena...
|
|
|
Dena, Pirinioak lotura dela azpimarratzeko. «Pirinioak
|
ez
ditu hizkuntzak bereizten», esan du Jose Luis Lizundia euskaltzainak. «Euskara eta katalana Pirinioetako bi aldeetan hitz egiten dute, eta gaskoiak eta aragoierak harreman handia izan dute elkarrekin».
|
|
|
Are gehiago, PSE EEk itxuraz salatzen duen elebakarrenganako diskriminazio horrek ez du errealitatea islatzen. Izan ere eta adibide moduan, oraintsu Arkautiko Ertzaintzako Akademiatik atera den atzen promozioko ertzainen heren batek baino
|
ez
zuen hizkuntza eskakizunik. Zeintzuk segituko dute euskara askatasunez ezin baliatuta Ertzaintzarekin topo egitean?
|
|
|
Gainera, oraindik uste txar asko dago gure artean. Gatazkak
|
ez
dituzte hizkuntzek sortzen; pertsonek sortzen dituzte gatazka horiek aldaketei euren gabezietan pentsatuta begiratzen dietelako, eta ez gazteek dituzten ahalmenez konturatuta.
|
|
2009
|
|
|
Hizkuntzen funtzio lehena izaki komunikazioa, erabat onesten dut ezagutzen
|
ez
dudan hizkuntza bat ulergarri egingo didan edozein laguntza. Eta hau diot gai labainkorrean sartu aurretik ondo bustitzeko.
|
|
|
Tesi hori okerra da, eta Irlanda da horren frogarik garbiena: botereak, besterik gabe,
|
ez
du hizkuntza minorizatua normalizatzeko gaitasunik, boterea bera ere hizkuntzaeta kultura identitateari dagokienez, ez delako neutroa.
|
|
|
Tesi hori okerra da, eta Irlanda da horren frogarik garbiena: botereak, besterik gabe,
|
ez
du hizkuntza minorizatua normalizatzeko gaitasunik, boterea bera ere hizkuntzaeta kultura identitateari dagokienez, ez delako neutroa. Botere kontzeptuaren abstrakzioa egiten du euskal abertzaletasunak oro har, alde batetik, eta, bestetik, botere hori aktibatuta salbu ikusten du herri euskaldunaren zoria.
|
|
|
1 Jendetza osoa hartuz, 15 urtez goragoko 230.200 herritarren hizkuntza jokabidea ezagutzen dugu. Baina badakigu horien artean 158.600 (%68, 9) erdaldunak direla eta elebakarrak direlakotz
|
ez
dutela hizkuntza hauturik.
|
|
|
Diziplinartekotasuna diogu,
|
ez
dugulako hizkuntza helburua isolaturik proposatzen, beste osagai batzuekin integraturik heltzen diogu hizkuntzaren esku hartzeari, kasu honetan, heziketa emozionalarekin. Horixe dugu" autobidea".
|
|
|
Lehen sekula irudikatuko ez nukeen egoera batean bizi naiz: nire bi alaba txikiak nik egiten
|
ez
dudan hizkuntzan aritzen dira. Ulertu, ederki ulertzen dut eta, behar izanez gero, haren pidgin bertsio bat ere erabil nezake.
|
|
|
/// Auzi jartzaileentzat, prozedura luzea eta garestia zen. Euliek euren abokatuak zituzten-eta, epaileen aurrean jende gehienak, eta beharbada euliek eurek ere ulertzen
|
ez
zuten hizkuntza batean aritzen ziren. 39 13 00
|
|
|
Talde biek, ordea, ez dutehizkuntza bera erabiltzen. Zientzialarien aurkikuntzak eta ondorengo berrikuntzateknologikoak hizkuntza arruntean azaltzen ditu kazetariak, nahiz bere lanarenoinarria zientzialariek zientzialarien hizkuntzan aurkeztutako informazioa izan.Natura zientzien alor bakoitzak hizkuntza jakin (berezitu) bat erabiltzen du, etaherritar arruntek, oro har,
|
ez
dituzte hizkuntzok ezagutzen, arrotzak egiten zaizkie.
|
|
|
Amezaga, Arana eta Azpillagaren irudiko (2010: ork. gabe), berriz, «zuzentzailea mugarria izan zen euskara informazioaren teknologia berrien munduan sartu zuen neurrian; zeregin nekeza inguruan nagusi diren hizkuntzen gramatika egiturarekin zerikusirik
|
ez
duen hizkuntzarentzat, hizkuntza nagusi horien inguruan garatu baita halakoak egiteko oinarrizko teknologia gehiena. Bestalde, zuzentzaile horrek euskara teknologia berrietara egokitzeko moduko hizkuntza delako irudia finkatzen lagundu ez ezik, ikaragarri lagundu zuen artean estandarizatu eta arautzeko prozesuan zegoen ortografia hedatzen ere; ez dugu ahantzi behar literaturako euskara batua 60 hamarkadaren amaieran sortua zela.
|
|
|
Gaur egungo Telenortek ez dauka eduki ezelako programazio espezifikorik euskaraz: euskara, erreportaiaren batean edo bestean ez baldin bada (horietan ere erdara lagungarri duela), Telenorteren ekoizpenetan lekurik
|
ez
duen hizkuntza da». Hamabi urteren buruan, 2009an, euskararen presentzia erabat desagertu da Telenorteren ekoizpen bakarretik (Informativo territorial delakotik, alegia).
|
|
|
Ekintza txikiak, lorpen handiak Ikertzaileek diote emaitza horiek erakusten dutela haurraren garapen soziala erraztea ez dela lan zaila, gogo aldarteari buruzko hitzaldiak ez baitira zailak.
|
Ez
du hizkuntza trebetasun nabarmenik behar, ezta gizarte ulermen konplexurik ere. Aitzitik, horiek guztiz didaktikoak dirudite.
|
|
|
“Musika industrian egin diren akatsak ez aipatzeko garaiz dago liburu digitala” Antzekoak badira ere, kontsumo ohitura desberdinak dira. Hasteko, ezagutzen
|
ez
ditugun hizkuntzetan entzun dezakegu musika, eta hori ezin da gertatu liburu batekin. Musika industrian egin diren akatsak ez aipatzeko garaiz dago liburu digitala.
|
|
|
Oinak zapata handiegietan sartzeko asmorik gabe, baderitzot nolabaiteko kutsu errealistaren falta sumatzen zaiola. Gai serioetarako balio omen
|
ez
zuen hizkuntza baten jabe izatetik bizitasunik gabeko hizkuntza administratibo baten jabe izatera pasatu gara. Lagunartekotasun gabezi hori konpontzen ez badugu, kondenatuta dago maite dugun hizkuntza.
|
|
|
Kasurik larrienak, Osakidetzaren eta Ertzaintzaren barruan ikusten zituen. Baztarrikak jakinarazi duenez, Ertzaintzako agenteen %70ak
|
ez
du hizkuntza perfila. Osakidetzan, gaixoek euskaraz tratatuak izateko zailtasunak dituztela ohartarazi zuen Kontseiluak.
|
|
|
munduko 6.000 hizkuntzatik 2.500 galtzeko arriskuan daude; eta horietako bat euskara da. Munduko sistema politikoak, ordea,
|
ez
du hizkuntza horiek babesteko politika efizienterik, hizkuntz aniztasuna bermatzeko legeriarik. Glotofagiako testuinguru horretan, Frantziak eta Espainiak euskara galtzeko eta mugatzeko politikekin jarraitzen dute; euskararen hizkuntz politika nazionala eta burujabea debekatzen; euren estatu hizkuntzen kolonialismoa eragiten, euskararen lekuan espainiera eta frantsesa aldatzeko, euskal herritar guztiei euskararen osotasuna eragozteko bere lurraldean.
|
|
|
Uemak zein Hizkuntz Eskubideen Behatokiak arazoa aspalditik datorrela uste dute. Osakidetzak 2002 urtean egindako lan eskaintza publikoan lanpostu bakar batean ere
|
ez
zuen hizkuntz eskakizunik zehaztu, orduan milaka lagun kontratatu zituzten arren. Orduan euskararen ezagutza oso gutxi baloratu zutela gogorarazi du Bilbaok, eta Uemak berak kritikatu du azken lan eskaintza publikoan euskarak izan duen balorazioa.
|
|
|
Reality show baten egitekotik harago, pantailan ageri diren horien izaerak eta mundua ulertzeko moduak harritu nau ni. Tribuek eta familia espainiarrek
|
ez
dute hizkuntza bera partekatzen, eta antolakuntzak ez du itzultzailerik jarri. Etxetik, azpitituluen bidez jakiten dugu tribuetako kideek zer dioten.
|
|
|
Bestalde, hemengoa den beste hizkuntza dela eta, maisuak eta maisuak daude noski, eta nik ez nuke Errenteriakoa aukeratuko auzi honetan, Urepeleko artzaina baizik: frantsesa, guretik deus
|
ez
duen hizkuntza, baldin bada, ez dakit zergatik izan behar duen gurea espainolak.
|
|
|
–Immigrazioa kriminalizatzeko beste modu bat da, etorkinek mendekotasun handiagoko jokabide kulturalak ekarriko balituzte bezala. Etorkin askok ez dute salaketarik jartzen,
|
ez
dutelako hizkuntza ezagutzen, ez dutelako hemengo legeen berri... Aldiz, emakume etorkinak kultura atzeratu batetik datozela eta ergelagoak direla zabaltzen da?.
|
|
|
–
|
Ez
dugu hizkuntza bera egiten, murmurikatu zuen Danielek?. Apenas gara arraza berekoak.
|