|
2000
|
|
|
|
Baina
itzalak ziren,
|
|
|
Nekez,
|
baina
txolarreak ikusi ditut
|
|
|
|
baina
beste batzuen gorputzean neurea zara oraindik.
|
|
|
|
baina
beste batzuen gorputzean neurea zara oraindik.
|
|
|
|
baina
egin bedi zure nahia, ez nirea".
|
|
|
|
baina
lurrunez beteko dizut aurpegia kaixo esatean
|
|
|
|
baina
tekleo liliput batek alegeratzen nau aldi oro.
|
|
|
|
baina
gogait eragin zidaten.
|
|
|
|
Baina
nik uste dut maitasuna kubo bat dela,
|
|
|
Lagunen bisitetarako baimenak eskatuak ditugu denok,
|
baina
inori ez zaigu erantzunik heldu. Arreba, koinatua eta iloba bere senarrarekin etortzen zaizkio Antxoni.
|
|
|
Venezuelara alde egin nuen. Santanderren hartu nuen ontzia, gerra garaian Arroxelara joateko hartu nuen leku berean...
|
baina
mendebalderantz. Nire bizitzako bidegurutzeetako bat zirudien Santanderko leku hark.
|
|
|
Esana dizut, lehendik ere banuen ETAren berri, ez ninduela erakartzen, ez zitzaidala gehiegi interesatzen, nondik zetorren kontuan hartuta.
|
Baina
banuen Erakundearekiko sinpatia. Geure zerbait bezala sentitzen nuen, gauza gutxi izan arren.
|
|
|
Ezarian ezarian indartzen zihoan erakundea zen. Halako zerbait amestu izan nuen beti; halako zerbaiten premia gorria ikusten nuen;
|
baina
etsiak jotzen ninduen Donostiako giroak. Gerora, ETA lortzen ari zen oihartzuna ikusirik, apur bat ilusionatzen hasi nintzen, nahiz eta itxaropen berezirik ez izan, EAJrekiko nuen mesfidantzarengatik batik bat.
|
|
|
|
Baina
68ko hartan izan ziren gertakariek konbentzitu ninduten. Benta Haundin Txabi Etxebarrieta hil zuten uda hasieran.
|
|
|
Herri baten iratzartzea izan zela esango nuke, gerraosteko lausoaren ondoren argi izpi baten begiztatzea. Halako zerbaitekin amets egina nintzen,
|
baina
errealitatean gerta zitekeela itxaropenik gabe. Eta orain gertatzen hasia zen, ametsa egia bihurtzen.
|
|
|
Venezuelan sei hilabeteko egonaldia eginda itzuli nintzen Donostiara,
|
baina
berriro ere Amerikara itzultzekotan, bigarrenez.
|
|
|
1973 inguruan barrika petrolioaren prezioa izugarri igo zuten; 20 dolar urtebetean, 3 dolar balio izatetik 23ra.
|
Baina
herria miserian eta injustizian bizi zen. Aski zenuen Caracas gaineko muinoetara begirada jasotzea gizarteko ezberdintasunak eta injustizia latza ikusteko.
|
|
|
Nire ustea da, 30etako petrolioaren eta beste gai batzuen aurkikuntzak eskulan eskari handia sortu zuela bat batean, eta laborariak eskulan premia horretara bideratu zituztela trumilean, nekazaritza lurrak hustuta. Lehen urte haietan langile ugari behar zituzten,
|
baina
gero petrolioa ateratzeko ez da ia eskulanik behar. Langabezian geratu zen jende hura guztia, hirietan pilatuta, noraezean.
|
|
|
Itzela zen hango ontzi trafikoa. Aberastasun handiak ditu Venezuelak,
|
baina
aberastasun guztia esku gutxi batzuetara joan zen, jakina. Gaur ere biztanleen %80 pobrezian bizi da.
|
|
|
Uholdeetan jendea itota hiltzen dela esaten dute,
|
baina
hangoak ez dira urarekin itota hiltzen, muinoetan lur jauziak izan eta euren rantxito eta guzti azpiratzen dituelako baizik. Han bizi diren haurrentzat ez dago eskolarik; hango emakumeentzat ez dago haurgintzarako ospitalerik.
|
|
|
Unean unekoa bizitzea gustatzen zaiona.
|
Baina
ezberdintasun eta injustizia sozial iraingarriak pairatzen dituen herria da. Ni han egon nintzen garaian horrela zen behintzat.
|
|
|
Baneraman garagardoa ere.
|
Baina
, arraina afaldu ostean, Jeremiasek gauetan beste zerbait jaten zuela ohartu nintzen, kutixiarik ederrena balitz bezala, haragi zuria zeukan zerbait. Sua egiten genuen afaltzerako, eta su haren ertzean ipintzen zuen zerbait.
|
|
|
Centro Vascora ez nintzen ia azaldu ere egiten, noizean behin besterik ez: Santo Tomas egunez, Urte Zaharrean eta horrelakoetan,
|
baina
askoz gehiagotan ez. Han ez zegoen giro abertzalerik.
|
|
|
Santandertik Arroxelara joateko ontzia nola hartu genuen aipatu nuen nik. Taldean bazen adineko gizon bat nire kontakizunari adi,
|
baina
isilik, txintik atera gabe. Nire haurtzaroko ibilera modu haiek kontatu ondoren, ordea, hara non esaten didan gizonak:
|
|
|
Ni beti izan naiz baikorra,
|
baina
garai hartan ilun ikusten genuen dena, oso goibel eta triste. Hala eta guztiz, bistakoa zen diktadoreak ez zuela luzaroan iraungo, azkenetan zela tiranoa.
|
|
|
Etxetik irten eta Zudairera joan nintzen, nire arrebaren senarraren izeba baten baserrira, han baitzegoen arreba abuztuko egun batzuk pasatzen. Arrebari esana nion bidaia hura egiteko irrika nuela,
|
baina
koinatuak esaten zion ez nuela egingo, ez nintzela kapaz izango bidaia modu hari ekiteko. Gero jakin nuen arrebak eta koinatuak apustua egina zutela; errendituko nintzela koinatuak, ezta pentsatu ere arrebak.
|
|
|
Kara edo kruz pentsatu nuen txanpona airera botata. Kara ateraz gero, patuaren mandatua izango zen aurrera ez jarraitzea eta etxera itzultzea; halabeharrak derrigortuta bueltatuko nintzen...
|
baina
ez neure gogoz... duintasuna babestu behar nuen, badakizu. Kruz ateratzen bazen, aldiz, bidean aurrera jarraituko nuen.
|
|
|
Buelta etxera.
|
Baina
modu hartan itzultzea ere ez zitzaidan itxurosoa iruditu. Patuari berriro galdetzea pentsatu nuen.
|
|
|
Kemena eta indarra sumatzen zen nonahi. Hori banekien Venezuelan nengoen bitartean ere,
|
baina
gauza bat zen han egonik jakitea, eta bestea, arras ezberdina, Euskal Herrian bertan bizi izanik dastatzea. Franco hilik, hauteskunde eta gisakoen leihoa irekitzen ari zen.
|
|
|
Franco hilik, hauteskunde eta gisakoen leihoa irekitzen ari zen. Ilusioa bai,
|
baina
ilusionismoaren garaia ere bai, zoritxarrez. Indar politiko gehienentzat, demokrata omen zirenentzat eta 68ko iraultzaile askorentzat posibilismo garaia zen.
|
|
|
Maiatz hartan autoritate eta agintari guztiak gainezkatu egin zituen gizarte mugimenduak; armada eta polizi indarrak ere larritu egin zituen tupusteko iraultza hats hark, eta egoera goren hura beste apur batez luzatu izan balitz, gehixeago iraun izan balu, urrunago iritsiko ziren ondorioak.
|
Baina
norbaitek edo zerbaitek desegin egin zuen hura guztia, zapuztu.
|
|
|
Horrelako une erabakigarrian zuzen eta zintzo gidatuz gero, amarru eta tranpak zapuzten jakinez gero, aldaketa handia eragin dezake mugimendu indartsu baten bultzadak gizartean.
|
Baina
sasi amnistiarekin dena desmontatu zuten, sasi amnistiarekin eta hauteskunde eta abarrez irekitako bide posibilistarekin. Dena lardaskatu, eta hurrengora arte.
|
|
|
– Hemezortzi urte hauetan asko aldatu da kartzeletako egoera, bai jendearen izaera bai jende modua bera.
|
Baina
denboraren bereizketarik gabe ere, egoera oso ezberdinak aurkitzen dira espetxe batetik bestera. Castellonen zegoen preso jendea izan edo hemengoa izan, alde handia dago.
|
|
|
Mendian zuloa neukan lekura ere eraman ninduten, gerrikoarekin lepotik lotuta. Han ez dakit zer gertatu zen,
|
baina
, konortea galduta egon ondoren, txakurren oinei begira esnatu nintzen lurrean.
|
|
|
Hernia lunbarraren kariaz, oso gaztetatik ibili izan bainaiz gaizki gerritik.
|
Baina
txakur hark ez zekien halakorik. Kontua da, txakur haren karate kolpeek zerbait ukitu edo mugitu izan behar zidatela, eta haren" tratamendu" berezia zela bide, egundo ez naiz gerritik hobeto ibili azken hemezortzi urte hauetan baino.
|
|
|
Zauri itzela egin nuen bekoki gainean, odol jarioa hasi zitzaidan. Txakur batzuek ospitalera atera nahi ninduten,
|
baina
arduradunak ezetz, berak konponduko zidala hura, eta ez ninduten inora atera.
|
|
|
Urte hartan ez dakit atzeratu egin ote zuten Francoren heriotzaren urtemuga edo zer gertatu zen,
|
baina
DGSn nengoen egun haietako batean ari ziren txakurrak haren oroitzapenetan, eta gogoan dut denak mozkor arraio eginda zeudela. Txakur haien artean buru egiten zuenetako bat ikusi nuen, ni ninderamanari esaten geroxeago ostera eraman nintzala hara, bere aurrera.
|
|
|
|
Baina
goazen astiro.
|
|
|
hanketan, sabelean, saihetsean sartzen... Ping ponga eta horrelakoak zeuden lekura ihes egitea lortu zuen mutilak nola edo hala,
|
baina
berehala agertu zen atzera patiora, galdu ordean, norabait ihesi beharrean. Hantxe, patio erdian errematatu zuten labankadez!
|
|
|
Bakar batzuk ikusi ditut kartzelan hiltzen,
|
baina
ez modu hartan, hain basatiki, ehizakia setiatu eta akabatzen den moduan. Gogoratzen naiz, mutil hura modu hartan ikustean, nola edo hala laguntzera jaitsi nahi izan zuela Sotero Etxandik.
|
|
|
Gogoratzen naiz, mutil hura modu hartan ikustean, nola edo hala laguntzera jaitsi nahi izan zuela Sotero Etxandik.
|
Baina
ezinezkoa zen guztiz. Inpresio izugarria egin zion ikuskizun hark Soterori, urduri jarri zen erabat.
|
|
|
Berrogeita hamar urte nituen kartzelara sartu nindutenean; adinaren zama sentitzen hasten den sasoi hori, beraz, eta komisaldegiko tortura egunak igaro ondoren are gehiago.
|
Baina
kartzelak ez dizu bakean bizitzen uzten, nahiz eta zaharra izan eta jubilatzeko garai hobean egon.
|
|
|
Ez nuen utzi!
|
Baina
... greba amaitu ondoren aipatu egin nion whisky botila; eta baita ekarri ere.
|
|
|
Lehenengo gose greba hura negu erdian egin genuen, eta hotzaz askoz gehiago izorratzen zara; ez da jakiten, ea jateak eta ahuleziak edo hotzak izorratzen zaituen gehiago.
|
Baina
gorputzak gaizki erantzuten badu, gose greba laburrak gehiago izorra zaitzake luzeak baino. Esperientziak erakutsi dit hori.
|
|
|
|
Baina
, lehenera itzuliz, Carabanchelgo aurreneko greba hura gogorra izan zen niretzat. Ezertarako gai ez nintzela geratu nintzen.
|
|
|
Urru eta biok zeharo jota geundelako, eta Txino eta Rafael gu zaintzera joan zirelako. Hauek ere greban zeuden,
|
baina
gu baino hobekixeago haatik. Egundoko sagu pila zegoen enfermeriako bazterretan.
|
|
|
Egundoko sagu pila zegoen enfermeriako bazterretan. Nik ez dakit non ezkutatzen ziren eta nola konpontzen ziren,
|
baina
arratsaldetan eta iluntzetan alde guztietatik agertzen ziren saguak. Hormak ez ziren guztiz lauak, pikordunak baino, eta horman gora armairu gainera, ohe gainetara eta edozein tokitara heltzen ziren.
|
|
|
Hil behar nuela iruditzen zitzaidan. Luzera gabe pasa zitzaidan,
|
baina
gorriak eta beltzak ikusita.
|
|
|
Hura irakurriz hasi nintzen burua astintzen, tentatuta.
|
Baina
gose greban ez neukan indarrik ezeri ekiteko, ez launa zuloko xaplarik ez bestelakorik. Hilabete batzuk geroago lotu nintzaion kontu hari, gerrikoak egiteari:
|
|
|
Puerto de Santa Mariara eraman ninduten 1982ko uztailean,
|
baina
bi hilabeteren buruan Carabanchelera berriro, epaiketetarako. Hantxe egongo nintzen hurrengo urteko martxora bitartean.
|
|
|
Antxon gaztea zenean, urruti baino urrutiago ikusten omen zuen 2000 urtea, eta milurte hasiera horretan non eta nola egongo ote zen galdetzen omen zion bere buruari, etorkizun asmaezinari begira galdetzen den moduan, ia fantasia denari begira aritzen garen bezala. Duela hemezortzi urte ere, atxilotu zutenean, artean urrun eta ia harrapaezin ikusiko zuen seguru asko 2000.aren muga hori;
|
baina
iritsi zaigu, eta hemen gaude, muga horren atarian, muga askoren atarian beharbada. Eta zutik gaude, eusten.
|
|
|
Baldintza tamalgarriak ziren Puertokoak, inhumanoak ziren, batere exageratu gabe. Norbera gaizki egon,
|
baina
txartoago ikusten zenituen lagunak. Oso latza zen hango kontua.
|
|
|
Ekonomatotik ezin zenuen ezer erosi, ezta tabakorik ere. Egunez ezin zinen ohean etzan edo eseri; aulki bat bazen mahaian esertzeko,
|
baina
ez zeneukan eserita egoterik. Kartzeleroa isilka ibili ohi zen galerian, ateetatik begiratzen, eserita edo etzanda harrapatzen zuenaren ateari ostikadak eta zartadak emateko.
|
|
|
Usategiko ziegan aldizkari baten orria aurkitu nuen, eta, besterik ezean, orri huraxe irakurri nahi nik!
|
Baina
nire betaurrekoak ere Carabanchelen geratu ziren, eta ez nezakeen zipitzik irakurtzen ahal.
|
|
|
Egonaldi hura amaitzear zelarik bidali zizkiguten Carabanchelen geratu zitzaizkigun trasteak.
|
Baina
nire betaurrekoak ez ziren berehalakoan agertu! Geroago baizik, Joseba Sarrionandiaren idazmakinan sartuta.
|
|
|
Kartzelero batek aitortu zidan egunean bederatzi parte sartzeko agindua zeukatela. Izan zitezkeen bederatzi edo lau,
|
baina
kontua da setioa ezartzen zigutela, unez uneko jazarpena, edozer huskeriarengatik zigorrak ezarriz. Ziegako harraskan ile bat aurkitu zidatelako sartu zidaten behin partea!
|
|
|
Egituraren kariaz dena da eskasa, txaboloan bakarrik zaude, eta nahi duzuna egin dezakezu, ohiko mugen barruan.
|
Baina
txabolotik kanpo, behean zaudenean, edo patioan egon behar duzu edo pasillo moduko barrunbe txiki batean... Patioan ez dago aterperik.
|
|
|
Nik gerrikoak egiten jarraitu nuen, Carabanchelen bezala. Haize hark hariak eta gainerakoak nahasten zizkidan,
|
baina
Txapelen laguntzarekin –Iñaki Ojeda Martinez de Butron, gero Barakaldon erail zuten gaztea– nola edo hala konpontzen nintzen hariak zuzen ipintzeko.
|
|
|
Bazterreko eserlekuetan multzotuta begiratzen diegu guk zortziok, berriketan. Areto futbolean jokatzeko ez ezik beste ariketa batzuetarako ere badira instalazioak kiroldegian,
|
baina
soberan daude guretzat, honela elkartzeko aukera daukagun bitartean behintzat.
|
|
|
Munduan ibilia da Antxon,
|
baina
, dioenez, ez dauka urrunera joateko gogo berezirik. Aralar aldera edo horrelako lekuren batera joan nahiko luke kartzelatik irtendakoan, bakardade apur baten bila, zaratarik ez dagoen lekuren batera.
|
|
|
Bada, Herrerako orduko erregimenak zeukan izenik ez dut gogora ekarri nahi; ezagutu egin behar zen hura zelakoa zen sinesteko. Militarra zela esan izan da,
|
baina
halako erregimen militarrik ez da inon izango. Gu suntsitzeko eta deuseztatzeko ahalegina prestatu zuten han.
|
|
|
Bi hilabete lehenago hara iritsiak ziren gure lagunak, eta haien sarrera ere horrelakoa izango zen, beldurgarria.
|
Baina
nik ez nekien zelakoa izango zen, noraino izango zen izugarria. Furgoitik jaistean" korridorea" egin ziguten kartzeleroek.
|
|
|
Hasi zitzaizkidan lotsagabekeria eta burlaize galantarekin.
|
Baina
kontua da, hamaikagarren egunean eman egin zidatela txapela, eta orduan jaitsi nintzen patiora. Arropak eta beste gauza batzuk ere eman zizkidaten.
|
|
|
Lehen egunetan jarraitu egin zuten kartzeleroek goizetan eta euren orduetan ateak irekitzen eta errekuentoetarako zuti gintezen agintzen.
|
Baina
jaramonik ez genien egiten. Ordura arte guztiz debekatuta geneukan leihoetatik elkarrekin berriketan aritzea.
|
|
|
Lelo eta kontsigna haietako batzuk, manifestaldietan eta oso ohikoak direnak, edonork aise ikasteko modukoak ziren, memorian itsaskorrak. Horrela bada, asteburuak joan eta asteburuak etorri denbora aurrera zihoala, hilabeteak ere joan ziren, negua eta udaberria igaro ziren, eta uda heldu; negu oso hotzak bezala, oso beroak dira udak Herreran,
|
baina
ilunabar freskagarriekin; uda hartako ilunabar beranduetan leihoetan egoten ginen elkarrekin berbetan; eta halako batean ohartu ginen, gure senideek oihukatzen zituzten leloak entzuten genituela kanpoan astegunetan ere. Ordu haietan ez zegoen han gure ahaide edo lagunik.
|
|
|
Halako batean amaitutzat eman nuen emakume aurpegia, erliebean egina.
|
Baina
txapeoak aurrera jarraitu behar zuen, eta ate jotzeek ere bai. Beste txabolo batera aldatu nintzen.
|
|
|
Mikel Lopetegi... Hirurena izan zen latza,
|
baina
niretzat Kirruli eta Mikelena gogorrena, neu nengoen moduluan gertatu baitziren. Kirruliren gorpua zaintzen egon nintzen goizean, Elurtxurirekin batera.
|
|
|
Preso arriskutsu horiek izan ohi dira, hain zuzen, nolabaiteko klase kontzientzia daukatenak eta duintasun gehien dutenak, eta bizi baldintzen egoera gogorragatik gurekin txukunen konpondu ohi direnak ere bai, jakina. Preso horien eta gure artean enfrentamendua sortzen saiatu zen etsaia,
|
baina
gaizki atera zitzaien jokaldia. Bortxatzaileak, salatariak eta giza-lakasta modu guztiak izaten dira kartzeleroen konfiantza dutenak, inolako duintasunik ez dutenak gehienetan; kartzeleroak ere ohartuko ziren horiekin ezin zutela euskal presoon aurkako gerrarik egin espetxeetan.
|
|
|
Agerian daude jazarpenarekin eta sakabanaketarekin lortu dituzten emaitzak: itota eta gehiago jasan ezinik euren buruaz beste egin duten lagunak, esate baterako; ez dituzte menderatu,
|
baina
urkamendira bultzatu dituzte. Eta hor daude damutuak ere; nire ustez, damutuak baino ukatuak eta etsitakoak besterik ez direnak.
|
|
|
|
Baina
sakabanaketa eta isolamenduen gainetik, etsaiaren zafraldi eta suntsiketa saioen gainetik, ahal dituzten txakurkeria eta umilazio era guztien gainetik jarraitzen dugu kolektibo batua eta tinkoa izaten. Badakite ez dutela asmatu damutuen politikarekin, damutuez egin duten erabilera narrastiarekin, momentu jakinetan telebistan agerraraziz, prentsan aldarrikapena eskainiz...
|
|
|
Argi zegoen preso sozialekin nahastu eta haiekin parekatu nahi gintuztela, haien artean urtu, nolabait esateko.
|
Baina
, aldi berean, gurekin harremanetan edo lagunartean ikusten zutena begitan hartuko zuten berehala; laster hasiko ziren kartzeleroak hari jarraipen berezia egiten. Gurekin mintzatzearren bakarrik sartzen zizkieten parteak eta zigorrak.
|
|
|
Kartzelan ezin zaitezke bizi erredentzioei begira, erredentzioengatik erreguka; are gutxiago zergatik gauden kontuan hartuta. Ahal den guztia kendu behar zaio kartzelari; eta erredentzioak kenduz lehenago kaleratu ahal bazara, ederki, oso ondo;
|
baina
ezin zaitezke horri lotuta bizi, negarraren letanian eta labirintoan erori nahi ez baduzu.
|
|
|
Kartzelaldirik luzeena Castellongoa izan dut. Hantxe bertan hamabi urte hona eta hara,
|
baina
inora mugitu gabe. Hala ere, kartzelaldiak denboraren arabera neurtzea ez da haizu.
|
|
|
Guk, hala ere, ez genuen aitaren aztarnarik, eta gerra amaitu eta gerora arte ez genuen ikusiko. Zumaiako hotel hartako egonaldia ezin dut zehaztu,
|
baina
laburra izango zen edonola ere. Presaka antzean atera ginen handik ere, Durangora.
|
|
|
Agian horrexegatik, denbora eta espazioaren gainetik jauzi eginez gogoratzen ditugu hain argi aspaldiko kontuak, gaur goizekoak baino hobeto. Data zehatzak galdu egiten dira, hari finkoren bati loturik ez badaude;
|
baina
gertakarien argazkiak argi eta garbi azaltzen dira burmuinetan, temati, ezabatzeari uko eginez euren egoskorkerian.
|
|
|
Gure izena ere eman zuten, anaia eta biona, Errusiarako.
|
Baina
gure amak ez zuen egon behar guztiz konbentzituta, eta irtenaldi hura, adio hura, atzeratzen eta atzeratzen joan zen, joatekoak joan eta gu bertan geratu ginen arte.
|
|
|
Gure amak, senarra non eta nola ote zen arrastorik gabe, umeak ondotik bidaltzea eta agian galtzea ez zuen pentsatu ere egin nahiko. Umeak igotzen ziren itsasontzira, Errusiara joateko,
|
baina
haien gurasoak eta jende heldua ez. Bederatzi hamar urteko haurrek eramaten zituzten txikiagoak eskutik helduta.
|
|
|
Adiskide egin ginen.
|
Baina
ez zen ohitu Euskal Herriko bizimodura, eta ostera alde egin zuen Errusiara. Hango sentitzen baitzen jada, familia hemen eduki arren.
|
|
|
Besteak ere izango zuen senideren bat. Bidaia luze samarra egingo genuen elkarrekin,
|
baina
nahi bezain luzea ez, zoritxarrez. Donostiako neska koskor bat ere bazen bidaia osoan gure inguruan, Tinita zeritzana... eguerdian ahoratzen zuen haragi zatia hausnartzen aritzen zen gauean oheratutakoan ere.
|
|
|
Zurezko kutxak egiten ere ibilia da, eta gerrikoak eta horrelakoak.
|
Baina
horiekin aspertuta, zerbait kuttunagoa egin nahian, itsasontzien kontua dauka orain. Planoak erakusten dizkigu, itsasontzien izenak, neurriak, prezioak...
|
|
|
Astirik gabe dabil ezertarako, ezin geldi egon; eta tartetxoren bat daukanean, paseatzera joan ohi da patiora. Ipurtarinaren irudia ematen du horrela esanda,
|
baina
gizon patxadatsua dugu, adinak emandako tenplearekin luzatzen da berriketan hasten denean. Kontalari ona da; badu ezpala.
|
|
|
– Asmatuko nuke, zerekin egina baneuka –erantzun diot– Idazmakina Bonxen utzi nion Joxeri. Hemen ordenadorea sartzeko baimena eskatu dut,
|
baina
auskalo noizko izango den hori. Gainera, nik ez duk egundo ordenadorerik ukitu, eta traste malapartatua omen da oso.
|
|
|
Begira geure kolektiboan zenbat dauden.
|
Baina
, hara, emakumeek, gerraren ondorioz kartzelan daudenean ere, haurrak izaten dituzte, haurren kargua hartzen dute, heziketaz arduratzen dira. Horra Maitane bera, alboko moduluan daukaguna...
|
|
|
Ez dakit trena non hartu genuen,
|
baina
handik Cerverara egin genuen lehen bidaia, geuretzat propio antolatutako tren batean. Katalunia jotzen zen orduan leku segurutzat, eta haraxe gindoazen.
|
|
|
Garai hartan, artean ez zegoen janari faltarik.
|
Baina
azken aldian abioien eta bonbardaketen faltarik ere ez. Egun batez, ez dakit Oloten edo Tortellaten izan zen, ume mordoska genbiltzan jolasean herrigunean.
|
|
|
Behin batez, haur mordoska joanda, egundoko jana egin genuen aranondoetatik. Mikatzak eta berdeak egongo ziren,
|
baina
guk bapo jan. Denok gaixotu ginen, larri gainera.
|
|
|
Kalibre handiko balak, txikikoak... orotarik bide bazterretan, sasipeetan, nonahi. Armarik bat bera ere ez,
|
baina
munizio pila handia. Egurra bildu eta sua egiten nuen mendian, eta sua indartzen zenean, bazterretan batutako balak botatzen nituen garretara.
|
|
|
Gure aitonak konfiantzarik ez zuen izango harengan; beldurra bai galanta.
|
Baina
gerra aurreko komeria, etxea leherrarazi nahi izan ziotenekoa alegia, gogoan izango zuen delako jauntxoak, eta bere zor morala kitatu nahi izango zuen. Halaxe jakinarazi zion behintzat gure aitonari.
|
|
|
Hamabi urte izango dira Antxon Garcia del Molino ikusi gabe, Herreran egon ginenetik hain zuzen. Han ere modulu ezberdinetan egon ginen,
|
baina
bisitara bidean ikusi izan nuen inoiz edo behin, eta ez zait akordu hartatik bere irudia ezabatu. Orduan bezala darama, orain ere, txapela buruan.
|
|
|
Poltsak igotzen eta txaboloa apur bat atontzen lagundu diot. 70 urte ez ditu urruti izango; ez dago gaizki zaindua itxura batera,
|
baina
gazteagooi ere arnasa berotzen zaigu bigarren solairura poltsak eta trasteak igotzen. Ziegan lixiba botila hustu du harraskan, komunean, dutxan...
|
|
|
– Neuk ere irudipen hori izan dut,
|
baina
geu ere zahartu garelako izango da. Batzuk burusoildu egin gara, beste batzuei zimurrak ageri zaizkie aurpegian, edo ileak eta bizarrak urdindu zaizkie...
|
|
|
– Memorian duzun gordailua zabaldu eta idatzi egin behar zenuke –esatera ausartu naiz– Presarik gabe,
|
baina
memoria horren kontaduria egin genuke –proposatu diot.
|
|
|
Begira geratu zait,
|
baina
ez du ezer esan. Agian, Durangoko bonbaren eztanda entzun du berriro; abioi haiei begira sumatu dut bere aurpegiko keinu behartuan.
|
|
|
Ziegan, ateak itxi dizkigutenean, koadernoa hartu dut eta honainoko zirriborro hauek idatzi ditut. Baiezkorik ez dit agindu,
|
baina
hasierako lerro hauek prestatuta jaitsiko dut bihar koadernoa; amua prest.
|
|
|
Errepublika garaia zen, apirilaren 14an aldarrikatua. Josefa zen gure ama, tolosarra jaiotzez,
|
baina
lau urterekin Ordiziara joana. Aita, berriz, Jose Luis, Sestaokoa.
|
|
|
Aro hura,
|
baina
, laster amaituko zen.
|
|
|
Ordurako mataderia ondoan bizi ginen, eta etxe osteko mendietan bonbak erortzen ari ziren, egundoko eztandak eginez. Gu ez ginen egoeraren larriaz ohartuko,
|
baina
jende helduarentzat begi bistakoa izango zen handik alde egin beharra zegoela. Gure amak hala erabaki bide zuen, eta etxea eta etxeko gauzak zeuzkan zeuzkanean utzita irten ginen Tolosara.
|
|
|
Gure amak hala erabaki bide zuen, eta etxea eta etxeko gauzak zeuzkan zeuzkanean utzita irten ginen Tolosara. Presaka eta larri, beraz,
|
baina
egunen batzuen buruan itzultzeko asmotan. Bere eskuturreko erlojua ere gau mahaiaren gainean utzi zuen gure amak, eta janzkiak armairuan.
|
|
|
Gurpil mazizoak zeuzkaten autobus haiek, inguruetako herrietatik Ordiziako azokara baserritarrak eta eramaten ibiltzen zirenak. Amaren ahizparen etxera gindoazen Tolosara,
|
baina
han ere gerra mugimenduak izan, eta egun gutxi egin genituen. Trena hartu eta Donostiara joan behar izan genuen.
|
|
|
Nik sua eta kea ikusten nituen itsasontzian, tiro egiten zuten bakoitzean, eta ondoren egundoko zarata, oihuaren oihartzuna entzuten den moduan.
|
Baina
ez pelikuletan eta bezala, ez. Ez da berdina.
|