|
2000
|
|
|
Trantsizio garaiak bizi ditu euskal gizarteak, eremu askotan gainera,
|
baina
ezin uka denbora dela trantsizio hori behar legez burutzeko. Denbora hori kudeatzeko buru hoztasuna eta erantzukizuna izango dira balorerik preziatuenak datozen hilabeteetan
|
|
|
Euren folklorea ekonomikoki errentagarri bihurtu eta bizirik iraungo dute.
|
Baina
ezin gara eurekin solidario izan, garapenak eta pragmatismoak gure elkartasuna zentzugabe bihurtu dutelako. Eurek elkartasunez beren begiak uzten dizkigute etorkizunari aurre egiteko izan behar duten beldurra sentitzeko.
|
|
|
Guztiz onartzen dut hori,
|
baina
ezin dugu ahaztu herria alderdi politiko baten izenean ordezkatzen dugula, eta badira herriaren kudeaketaren gainetik dauden baloreak. Udal akordio hauek su eten giroan sortu ziren eta legebiltzar mailako akordio bat ere bazegoen.
|
|
|
Jarraitzen zuen, noski,
|
baina
ezin, bada, lana bere osotasunean hemen jaso. Hala ere, zuzenean euskara batuaren inguruan deus esaten ez zuen arren... uhmmm!
|
|
|
Gauzak horrela, Bourdieuk ez du itxaropenik epe motzean Europako Sindikatuen Konfederazioak (CES) hor sarturik daude ELA, CCOO eta UGT" sindikalgintza militantea" bildu eta ekinean jarriko dituen, eta, horregatik, bere ustez, oraingoz, behin behinekoz bada ere, sindikatu nazionalen gaitasunaz baliatzea beste biderik ez dago.
|
Baina
ezin da inolaz ere ahaztu, sekulako arazoak daudela benetako eraldaketa egin eta, Europako ikuspegitik, tentazio teknokratiko diplomatikoa saihesteko eta, ikuspegi nazionaletik, eguneroko ohikeria eta betiko muga nazionaletan geratzeko pentsamoldeak baztertzeko.
|
|
|
ETAk nahi badu su etena erabaki dezake, ez guk, alderdiok. ETAk ekarpen politiko hori eskaini dezake,
|
baina
ezin duena da ekarpen hori ezarri proiektu baten truke. Proiektu guztiak eztabaidagarriak eta hobetzeko modukoak dira, are gehiago alderdi politikoek edo gizon emakumeek egina badira.
|
|
|
Batzuek uste dute azken operazio hauetan EAJren interesekin bat egin duela Prisak. EAJ aspalditik baitabil EAEn El Correori aurre egingo dion komunikazio proiektu enpresariala antolatu nahian,
|
baina
ezin esan, orain arte behintzat, arrakasta handia izan duenik horretan. Zurrumurruek, hain zuzen ere, hemen kokatzen dute aipatzen ari garen albistea:
|
|
|
Komunikabideei zera azaldu dizuegu: guk diru bat emango dugu produktu bat kaleratzeko,
|
baina
ezin dugu diru hori berau publizitatzeko erabili, ezin dugu publizitate klasikorik egin, horrek gure produktua bi edo hiru aldiz garestituko lukeelako. Eta komunikabideei produktuaren inguruko informazioa zabal dezazuen eskatzen dizuegu.
|
|
|
Artea, historia, geografia... zientzia eta literatura mundu horietan ibilia izatea. Nik horiek ikasiak nituen,
|
baina
ezin nituen erabili zuen garaikoak etorri arte.
|
|
|
|
Baina
ezin ditugu ahaztu aldaketa kualitatiboak: inbertsio publikoak egitekoerabaki irizpideak edota enpresa eta zerbitzu publikoen kudeaketaren helburu estrategikoak, merkatu irizpideen bitartez zehazten hasi izan dira.
|
|
|
Eta askeizan nahi dut nik, neure esku!! Neuk izan behar dut nere geroaren aukeratzailea?.
|
Baina
ezin izan, Mireni loturik dagoeno. Eten eta ospa egin behar, hortaz, Ulises berrihonek, orain arteko guztitik urrun, askatasun berri baten eguratsetaraino?.
|
|
|
–Neroni joango nindukek, ahal banu,
|
baina
ezin diat komentutik atera baimenikgabe, eta herriraino joateko...
|
|
|
Agindu zorrotz harekin eta zaindari neraman zakurrarekin alfer alferrik nuenbisita hura,
|
baina
ezin esango nion hori Aita Arbizuri. Gainera, bueltarako kotxerik ereez nuen eta, horrenbestez, fraide zaharra ikustera sartu ginen.
|
|
|
Rocío García de Mainuetaren aurpegia imajinatzen saiatu arren, soilik eskotea gogoratzen zitzaion, eta hori ere nekez.
|
Baina
ezin zuen etsi: ahalegina egin zuen gutxienez Rocíoren begiak irudikatzen.
|
|
|
Nigatik izango balitz, geratuko nintzateke.
|
Baina
ezin dut, hegazkineko txartela joan etorrikoa da –Txemaren erantzuna, Euskal Herrira bueltatzeko gogo izugarria ezkutatu nahian.
|
|
|
Beno, ba Ipar Irlandakoak dira seiak, nongoak ez dut gogoratzen. Duncanek bakoitzaren jatorria aipatu zidan,
|
baina
ezin izan nituen izen solteak baino harrapatu: Belfast, Armagh, Antrim...
|
|
|
txori baten kausaz. Auskalo ze distantzia luze egin zuen perikito hark nire etxeraino,
|
baina
ezin nuen pentsatu ondoko kaleko etxe batetik egin zuenik ihes, ezpada ehundaka kilometroko distantziatik. Frantziatik edo Albaniatik, gutxienez.
|
|
|
Ezin dut sinetsi. Barkatuko didazu, Bitakora,
|
baina
ezin dut oraindik ondo ulertu honek guztiak zer esan nahi duen. Galduta nago, baztertuta, ahaztuta, bakarrik, inoiz baino bakartiago.
|
|
|
Ezin nuen hitzik egin, ezin nuen negarrik egin, joder, ezin nuen ezer egin. Berari begira egon naiz orduan,
|
baina
ezin nuen gehiago eta estu besarkatu dut nire gorputzaren kontra, musuz betetzen nuela. Rocíok lasaiago ematen zuen, eta bere besoek ez ninduten hain tinko lotzen.
|
|
|
Fede itsuak, ordea, itsutzen gaitu eta bertzeen salatzerat eta haien ezabatzerat eramaiten gaitu... eta pentsu bategatik bertzeen ezabatzea da, hain zuzen ere, ene pentsuak ezin onar dezakeena. Halarik ere, aitortzen dut ezen neke eta gaitz dela, pentsuaren bidetik, mundu sendo baten lantzea; izan ere, pentsua arrazoinaren esparrua da, bai,
|
baina
ezin ahantz daiteke ezen arrazoinak zalantza duela bere egunorozko ogi... halako tailuz, non segur dagoenean ere ez baitago segur, zeren arrazoinak, zalantza bat itzali orduko, pizten baitu bertze bat... pizten ditu bi, edo piz ditzake anitz, zalantzen katea infinituraino luzatuz.
|
|
|
Eta maisu haien bidez ezagutu nituen maisuen maisu ziren Elizako jakintsu eta doktoreak —jondone Agustin Hiponakoa, edo jondone Tomas Akinokoa, konparazione, aitzinetik ere zertxobait ezagutzen nituenak, batik bat aita Bartolo me ren irakaspenei esker—, baita haien hainbat liburu ere, zeren liburu haien argitan edirenen bainuen, itxuraz, iturri zaharra, zeinari baitzerion, nonahi den eta noiznahi den, betiko ur berri gardena. Eta, halatan, bada, zinez eta minez entseiatu eta ahalegindu nintzen saindu haiek urratu zituzten bideetan barrena egiterat,
|
baina
ezin izan nuen. Zeren iturri zaharrari zeriòn betiko ur gardena, ene imajinazinoaren lurretarat heldu bezain fite, lohitzen eta lokazten baitzen.
|
|
|
KORRIDAREN kontu hauek bazterrerat utzi eta bertze zerbaiti ekin nahi nion,
|
baina
ezin... Zeren, gogoan dudalarik aitak arkabuzez akabatu zezena eta zezenaren burua —edo burezurra eta adarrak, hobeki, zeinak urtebete gabe sala nagusiko apal batean ipini baitzituen—, bertze zerbait komentatu nahi bainizuke, aitzina egin baino lehen.
|
|
|
ez zuela deus ere gordetzen, alegia, eta zen bezalakoa onartzen zuela etxeko iragana... nahiz eta ez nagoen oso segur, zeren eta iragan hark bere kontradikzionea baitzuen, kontzientzian barrena itzal bat bezala luza zekiokeena, eta uste dut ezen itzal hark ere egitekorik aski eman ziola, ez dakit bizitza osoan, baina bai bizitzaren azken aldian. Eta segur nago eta gero eta segurago nago ezen itzalpean nahi izan zuela itzal hura,
|
baina
ezin izan zuela, halako suertez, non itzalak itzali baitzuen aitona bera ere, finean.
|
|
|
Eta gitarra hartu, begiak hertsi, eta bertze kanta bat kantatu zuen. Eta nik ere begiak hertsi nituen, eta hegaldatzerat entseiatu nintzen,
|
baina
ezin izan nuen, buruan nerabilelako zer gerta zitekeen eta zer gerta zekidakeen, baldin osaba itzarri, eta eskaileretan beheiti etortzen bazitzaidan.
|
|
|
" Ordea, Indiak urrunegi daude ni harat joaiteko... eta hura ez da eneganat etorriko nehork erraiten ez badio, zeren zinez bainago harekin izan nuen jokabideaz damu, eta harekin mintzatu nahi bainuke, hil aitzin..." Haatik, bat batean argi bat piztu balitzaio bezala, erantsi zian: ...Halarik ere, gutun bat skriba diezaioket Villagrandeko dukeari, zergatik ez?, zeren haren eskua, bai, luzea baita, eta zeren dukea zorretan baitago etxegoiendarren leinuarekin"; eta, handik aitzina, hire amak kontatu zidaan nola prometatu zion dukeak zuen aitari ezen markes titulua emanen ziola eta Urbiaingo herria markeserri izendatuko zuela, hire aitak kanoi eta fusilen tratua bete ondoren,
|
baina
ezin izan zuela bere hitza bete, zeren, dukea azken urratsa emaiteko puntuan zenean, ahakartu baitzen aldi batez, bertze kontu batzuengatik, erregeren balidoarekin, zeinak ukatu baitzizkion, hartaraz gero, zor zizkion fabore, garazia eta abantail guztiak, aitaren markes titulua tartean. Eta hire amak hura guztia erran zidaan, eta bertze zerbait ere erraiterat zihoakidaan, baina nik ere hartua nian neure erabakia orduko, zeren, hasteko, itsasoa utzi nuenetik bortz hilabete baineramatzan lehorrean, gogait gaixto eginik, halako suertez, non itsasorat berriro itzultzeko asmotan bainengoen, eta zeren aitzakia ezin hobea izan baitzitekeen hura enetzat ere, Mundu Berria ezagutzeko eta obra on baten egiteko... eta zeren erakutsi nahi bainion neure buruari ezen ez nengoela artean ahiturik, adinean sartua egon arren; eta, hala, arrazoin haiek guztiak buruan nituela, erran nioan hire amari:
|
|
|
Eta, bidean aitzina gindoazela, mila burutazio nerabiltzan gogoan, eta orain gauza bat bururatzen zitzadan, orain bertze bat,
|
baina
ezin asmatu nuen nola laxa nezakeen nik buruko korapilo hura, zeinak baininderaman eskumuturretako bertze korapilo hartarat.
|
|
|
ordea, haren urruntasunak, aitarenak ez bezala, hunkitu egiten ninduen eta erakartzen. Eta mementu hartan ere hunkitu egin ninduen, haren hitzak —urrunak bai,
|
baina
ezin doiagoak eta justuagoak ere: " Zeren, Joanes apez izaitekotan, zinezko apez izaitea nahi nuke, Jainkoak zinez eta minez deitua..." — laguntzan etorri zitzaizkidalako eta aterabide bat eskaintzen, nondik ihes egin ahal izan bainuen.
|
|
|
Badakizu: Mattin ahantzi nahi nuen, zeren noiznahi den itzal egiten baitzidan,
|
baina
ezin izaiten nuen.
|
|
|
Eta ez nintzen jadanik neure baitako, eta, nola anaiaren triunfoak eta arrakastak neure onetik atera baininduten, hala, dantzalekutik disumulurik handienean jalgi eta logelarat joan nintzen.
|
Baina
ezin izan nuen lorik egin... zeren, alde batetik, soinu baten nota urrunak aditzen bainituen eta, soinuaren konpasean, ikusten ez nuena imajinatzen nuen, baina anitzez ere modu burugabeagoan eta zentzugabeagoan, neure imajinazino beroaren meneko, eta, zeren, bertzetik, jelosiaren harrak ez baitzidan lo egiten uzten, bihotzean zulo bat egin orduko bertze bati ekiten ziolako, atsedenari leku egin g...
|
|
|
—Barka, seme,
|
baina
ezin erran dizut hori, zeren, erranen banizu, ez bailitzateke sorpresarik izanen...
|
|
|
Irri egin nahi izan nion,
|
baina
ezin izan nuen, osaba Joanikoten irri etsiaz oroiturik...
|
|
|
—Gaur goizean hilerrira joan behar nuen, adio erratera,
|
baina
ezin izan dut, konprenitzen duzu. Ez nuen indarrik, ez kemenik...
|
|
|
Eta arrazoibidea arrazoizkoago izan zedin, eta sakonago, idazle txekiar buruzuri baten ahotik hauxe adieraziko nuke jarraian: " Gizakiak eternitatea irrikatzen du,
|
baina
ezin lor dezake haren suzedaneo bat baizik: estasiaren unea".
|
|
|
Egia esatera, hotelera heldu, eta harrera gelan nire izena aipatu dutenean, ez naiz Las Vegaseko hartan bezainbat harritu, zeren Karmeloren deiek jakitun jarri baininduten.
|
Baina
ezin ukatuko dut telegramak niregan hotzikara ttiki bat eragin duela eta aurpegia nola mudatu zaion ikusirik, baita Rubeni ere.
|
|
|
Txartela hartua neukan, zuekin aireportura joan, eta handik ospa egiteko, baina orain beste moduren bat bilatu behar dut". Hori esanda, ohetik jaikitzen saiatu, saiatu da,
|
baina
ezin izan du. " Ekarridazu nire maletatxoa, otoi", esan dit gero.
|
|
|
Horixe da harrera gelan giltza eskatzerakoan luzatu didaten mezua. Ni gelara lur joa itzuli naiz, eta haserre samar ere bai Teresa ez dudalako etxean topatu,
|
baina
ezin dut ukatu Rubenen proposamenak on egin didala, on egin didanez. Eta ezin dut ukatu poztu egin naizela telefonoa hartu, eta ordu erdi barru irteteko geratu garenean.
|
|
|
Biak ere aski diskretoak dira eta bidaia apenas mintzatu gabe egin dugun arren, abiatu berritan barteko kontu batzuk entzun dizkiet: ulertu ahal izan dudanez, bart Adela Dan dantzara ateratzen saiatu omen zen,
|
baina
ezin izan zuen lortu; bestalde, Dan Luisekin haserretu omen zen dantzatokian peta bat erretzen hasi zelako; eta Luis, azkenik, Lola nafarra nabarmen samar xaramelatzen saiatu omen zen, baina hau ere alferrik.
|
|
|
En plus, gaur ere elkarren alboan etorri dira furgonetan... Bestelako berriak eman gura nizkizuke,
|
baina
ezin. Ez dakit zer gehiago esan.
|
|
|
Ohi bezala, denok batera abiatu gara eta, ohi bezala ere, hau filmatu, besteari argazkia atera, apurka apurka taldekoak sakabanatuz joan gara. Ruben eta biok bakarrean ibiltzen ahalegindu gara,
|
baina
ezin izan dugu Tom gainetik kendu. Rubeni Tomen pistolarena kontatua nion eta honek, zeharka, EEBBetako arma kontuak ekarri ditu hizpidera; Tomek, ordea, argi baino argiago utzi du armak defentsarako erabiltzeari ongi iritzi arren, bera ez dela batere zalea eta ikusi izan dituen gutxitan hilkutxa hotz baten antzera utzi dutela...
|
|
|
Horrexegatik, Bill Clintonek kargutik kanporatua izatea merezi du, bere koherentzia eskasagatik, bere animaleko itxurakeriarengatik, behin eta berriro erakutsi duen bere prestutasun ezagatik. Bai, badakit orain emaztea eta abokatu defendatzaileak haren asmo ona eta apaltasuna goraipatzen hasiko direla,
|
baina
ezin izango dute haren errugabetasuna frogatu. Korajea ematen du, baina gure herriak presidentea egokia izan dezan, nik Bill Clintonen kontrako epaia eskatzen dizuet, eta denon artean behingoz kargugabetu dezagula espero dut.
|
|
|
Baina hotelera itzuli arren, frufrua ez zen berehala amaitu; Luis Adelarekin joan zen Rakelen beraren gelara, eta Esther, ezetz imajinatu, Rubenenera. Luisek berak kontatu dit Esther Rubenen ohean sartu ere egin zela,
|
baina
ezin izan zuela ezer lortu. Antza, bezperan ere harekin ligatzen saiatu ei zen, baina, ezin izan zuela ikusirik, bart eraso bortitzagoa jo du, zuzenean haren ohean sartuz.
|
|
|
Bai, badakit erantzun nik, irri firfira bat ezpainetan,
|
baina
ezin dut lorik egin eta gaugiro eder hau oso kilikagarria zitzaidan.
|
|
|
Ikuskizunaren mundu gurea txikia dela tamainaz badakigu
|
baina
ezin dugu onartu zikoitza izan dadila. Aurkitu ditugu bideak Euskal ikuskizunaren magia areagotzeko.
|
|
|
" Ez naiz erlijiozalea:
|
baina
ezin diot utzi arazo bakoitza erlijioaren ikuspuntutik begiratzeari". Wittgensteinengan erlijioak duen rola ezagutzeko, eta baita bere filosofiaren izaera ere.
|
|
|
Kartzelan ezin zaitezke bizi erredentzioei begira, erredentzioengatik erreguka; are gutxiago zergatik gauden kontuan hartuta. Ahal den guztia kendu behar zaio kartzelari; eta erredentzioak kenduz lehenago kaleratu ahal bazara, ederki, oso ondo;
|
baina
ezin zaitezke horri lotuta bizi, negarraren letanian eta labirintoan erori nahi ez baduzu.
|
|
|
" Lepoa egingo nikek." Hiru gizon haien atzetik joan eta bilera haren lekuko izan nahiko nukeen, Txikik aipatutako" besteak" nor ziren jakin, zertaz mintzatuko ziren...
|
Baina
ezin nuen horrelakorik egin. Argi zegoen ni ez nengoela bilera hartara deitua.
|
|
|
– Ez zakiat. Beharbada arrazoia duk,
|
baina
ezin izango nikek bizimodu horretara ohitu.
|
|
2001
|
|
|
Martxoaren 8a Emakume Langilearen Nazioarteko Eguna da mundu guztian eta baita Euskal Herrian ere.
|
Baina
ezin esan gizon eta emakumeen arteko berdintasuna hurbil dagoenik, eta horren adierazgarri garbiak dira Espainiako Gizarte Segurantzaren hainbat alderdi.
|
|
|
Iragarkien sormenaren mailaz ari bagara, Euskal Herrian badugu behar den kapazitatea publizitate kreatiboa egiteko.
|
Baina
ezin dugu ahaztu honetarako dauden oztopoak: bata, hemengo iragarle handiek (inbertsio handiak egiten dituztenak) Madrilera edo Bartzelonara jotzea nahiago izatea; bestea, kanpoko bi merkatu horiek profesional onak erakartzeko duten ahalmena (kanpaina eta soldata interesanteenak han daudelako).
|
|
|
Orduan esaten genuena diogu gaur ere bai: herri hau eraikitzeko behar diren erakundeen eratze prozesuarekin bat gatoz,
|
baina
ezin da nahastu bake prozesua eta herriaren eraikuntza. Bi egiteko hauek erritmo berean jarri nahi izatekotan etor zitekeenaz kon tziente ginen EBn, eta etorri zen.
|
|
|
Jendea izutzen hasi da datorren manipulazio genetikoarekin. Egia esan, kaleko jende arruntak, ez adituak, ezer gutxi daki oraindik gai honi buruz
|
baina
ezin da ukatu gero eta handiagotzen ari dela ezinegona eta kezka larria. John Le Carre idazleak idatzitako azken liburua(" El jardinero fiel") irakurri duenak badaki garbi asko zertaz ari naizen:
|
|
|
Ulergarria da beldurra agertzea nazio mailako erakundetze baten aitzinean, beldur horiek oinarri historikoa dute.
|
Baina
ezin dugu historiaren abstrakzioa egin. Iraganean egin akatsez ikasi behar dugu eta erantzukizuna hartu geroari buruz.
|
|
|
Euren hitzetan arazoa ez da politikoa, ETAk sortzen duena baizik. Guk bereiztu bai,
|
baina
ezin duguna da PPk eta PSOEk diotenari jaramonik egin.
|
|
|
Hamaika gauza interesgarri gehiago esaten zituen Juan Jose Goenagak,
|
baina
ezin denak hemen jaso. Hobe Z. ARGIAk zekarren berrikuntza bat azaltzea.
|
|
|
" Egia da ekitaldi honetan batez ere EAJkoak gaudela, baina euskaldun guzion Batasuna behar dugu. Gure hildakoak oroitzen ditugu,
|
baina
ezin berpiztu, aukera dugunean gure karrikek haien izenak izanen dituzte, baina egiten ahal duguna da, hau bai, espetxeetatik gure presoak ateratzea. Eguneroko bizitza politiko, sozial eta zibil osoa oztopatu behar dugu presoak askatu arte.
|
|
|
(...) Eta jendea ez da falta. (:..)
|
Baina
ezin lehiatu. Lehia, betiko lehia!
|
|
|
Hobekuntzak egin daitezke, baliabideak zabaldu eta zurrunbiloak saihestu,
|
baina
ezin izango dugu ezinezko dena lortu.
|
|
|
Konturatzen da zein zentzugabe eta irrazionalak diren,
|
baina
ezin ditu saihestu.
|
|
|
Ebrokohiriko gobernariak Zaragozako giltzak eskaini zizkion Karlomagnori karolingioenpartaidetzaren truke. Kanpainarako prestatu zen armadak Zaragozarako bidaia eginzuen,
|
baina
ezin izan zen hirian sartu, Sulaiman-en ordezkariak frankoei ateakixteko agindu baitzuen. Itzuleran, Karlomagnok, baskoiekiko mesfidantzakeraginda, Iruñeko harresiak suntsiarazi zituen.
|
|
|
Hala ere, Bruselak azpimarratzen du birusa batez ere animalia bizietan dagoela, eta pertsona bat haiekin kontaktuan egonez gero izaten den arrisku nagusia dela gaixotasuna beste animalia batzuei kutsa diezaiekeela, eta gaixotasuna kutsatzeko ahalmen handia dela eraso beharreko arriskua. Batzordeak babes neurri bat hartu du, Erresuma Batuko azienda eta esnekiak Hamabostetara esportatzea debekatuz,
|
baina
ezin du bermatu bahitura baino lehen esportatzen diren produktu guztiak osasungarriak izango direnik.
|
|
|
Halako batean, hurbil zegoen zuhaitz gibeletik martiztarra hurbildu zitzaigun. Nahi nuen ihes egin,
|
baina
ezin nintzen higitu: zangoak lurrari itsatsiak neuzkan.
|
|
|
Tarteka, itsasontzi batzu kausitu eta kapitainak agindurik, ezagutzen ez zituzten ontzietako gizon harrituak hil ondoren, aurkitzen zituzten urre zaku guziak hartu eta ihes egiten zuten. Ramuntxok ez zuen gogoko,
|
baina
ezin zuen atzera egin, kontratu madarikatu harengatik kortsarioen menpe baitzen. Kostaldetik hurbiltzen zihoazela, bere alabarentzat irabaziriko dirua zenbatu zuen.
|
|
|
Golpe latz batek burua lepotik askatu du eta amona leher eginda utzi du.Bere begi txikiak gozamen iturri dira eta hortik erortzen diren malkoak iturriaren tanta gozoak. Gorpu hilarekin dantzatu nahi izan du amultsuki,
|
baina
ezin: zahartzaroaren nekea beti present.Gogo berdinez baina neke gehiagoz aizkora hartu eta gorpu hila begiratu du berriro.
|
|
|
Bakardadeaz maitemintzea posible ote zen sarritan galdetzen nion neure buruari. Egia esan, hura askotan gerturatu zitzaidan isiltasunez jantzitako amodioaren balsa dantzatuz,
|
baina
ezin nuen maite bizidun ororen maitale zena. Izenik gabeko kale ertzek errespetuz begiratzen zidaten; izan ere, bakardadea baina gauza ala bizidun baztertuagorik eta era berean mirestuagorik ba ote zen bada?
|
|
|
Ondo gogoratzen dut.
|
Baina
ezin genuen besterik egin, trukatze horren gose ginen, eta konturatu gabe, hau eta hura komentatzen jartzen ginen edozein aitzakiarekin. Orain, urteak pasata, berriro elkartu garenean, berdin berdin jarraitzen dugula ematen du, eta pozgarria izan da elkarrekiko interesa ez dela galdu ikustea. Arratsaldea motz geratu zitzaigun.Zaletasunak konpartitzea lagunak aurkitzeko oso bide zuzena, polita eta aberasgarria da, eta aurkituz haratago, mantentzeko ezin formularik onena.
|
|
|
Ez, ez.
|
Baina
ezin ditu mugitu. Hankartean omen du mina.
|
|
|
|
Baina
ezin izan du bere galdera bukatu. Une horretan Arantxa negar batean hasi da izan ere.
|
|
|
Hurbildu garenean andreetako bat agiraka hasi zaigu, berandu gentozela eta beraiek eutsi behar izan diotela gizonari aurpegiratuz.
|
Baina
ezin izan diogu ahoa ireki, jakinarazi digu bat bateko penaz, gizagaixo haren paparra erakutsiz. Mingaina hozkatu bide zuen atakearen eromenean.
|
|
|
Bakarrik geratu naizen batean, barregura etorri eta algaraka hasi naiz. Gizon gazte bat sartu da bagoira orduan
|
baina
ezin izan diot eutsi eta barre txikika hasi naiz. Gizonak ondo nagoen galdetu dit.
|
|
|
Eguraldia ederra eginen du, itsaso bare eta eguzki betearekin. Bi kolore besterik ez dira izanen, urarena eta elurrarena, urdina eta zuria,
|
baina
ezin sailkatuzko konbinazioak eta ñabardurak sortuz. Eguzkiaren efektuak miresgarriak izanen dira izotzen kontra, izotz batzuek kolore morea hartuko dute itsasoaren berdinean, beste batzuk gorritu eginen dira, barru argia balute bezala.
|
|
|
Sofia Loren, Claudia Cardinale eta enparauei begira handitu zitzaizkigun guri begiak.
|
Baina
ezin ginen denetara sartu gure galtza laburrekin. Harearen koloreko bilo mehe batzuk besterik ez nituen, eta bizarra noiz haziko zain nengoen.
|
|
|
Itsasoa izoztuta ikusiko da bistak antzematen duen distantzia osoan. Itsasoaren gainean ibili ahal izango zarete,
|
baina
ezin izango duzue nabigatu. Izotza gogorra izango da eta irristakorra, baina, izotz bloke itsatsiz osatzen denez gero, ez da zelaia izango.
|
|
|
‘Zurekin joango nintzateke,
|
baina
ezin dut gauetik irten, ’ esango dizu Ametsen Maisuak tristurarekin. ‘Baina, galduta bazaude, joan zaitez ostertzean argitasun pixka bat ikusten den alde hartarantz... ’
|
|
|
‘March tenientea naiz, ’ esango dizue militarretako batek. ‘Ontzian etortzen ahalegindu gara, izotza apurtuz,
|
baina
ezin izan dugu... ’
|
|
|
Ez duk itsusikeria, lagun... Gustura hartuko nikek,
|
baina
ezin diat... inolaz ere.
|
|
|
Hasiera eta bukaera oihalkiak, aberats izan nahi,
|
baina
ezin zutenek.
|
|
|
Aberats izan nahi,
|
baina
ezin zutenek, bi; negurako bata, udarako bestea.
|
|
|
Orduan, aberatsenek, aberats izan nahi zutenek eta aberats izan nahi,
|
baina
ezin zutenek soineko denak askatu, eta berriak josten hasi behar izan zuten, berriro ere.
|
|
|
Bai..., zuek barre egiten dozue,
|
baina
ezin izaten genduan trankil ibili... Lehenengoagaz, zure nebagaz, regulatu nintzan; baina, halan eta guzti bere, ez pentsatu, beti bilurretan, beti bilurretan ibili behar izaten genduan...
|
|
|
Euskal literaturaren lehenbiziko kondaira zein da? Nik esango nuke aita Aranak norbaiten historiaren bukaeran, oker ez banago Labayruren Historia del SeñorÃo de Vizcaya liburuaren azken aldean, sartu zuela zenbait berri euskal literaturaz,
|
baina
ezin esan daiteke, eta Aita Aranak ere ez zuen hori pentsatzen noski, hori euskal literaturaren historia denik. Lehenbizikoa dirudienez Orixerena da, Orixek euskaraz egin zuena8 Nik ez diot Orixerenari deus kenduko, baina esate baterako hau esan daiteke:
|
|
|
Gizon begiragarria da egiazki, beste edozein adina, Gandhi indiarra,
|
baina
ezin ditzaket ontzat har liburu honek aurrealdean dakartzan haren hitzak4 Ez da egia, aurrenik, europarrok makinak egin ditugunik, makina besterik egin ez dugula adierazi nahi bada. Askozaz goragokoa den jakintza baten umeak baizik ez dira makinak eta jakintza hori ez du aginte  goseak ekarri, jakin goseak baizik.
|
|
|
Arrazoi dute, beharbada,
|
baina
ezin dezake egungo eguneko inork aldi hartako edozeinek zekiena jakin, ez sentitzen zuena sentitu. Hona zer bertso egin omen zituen Txirritak, eta ez da Txirrita jauntxotzat hartuko duenik jaio, Cánovasen alarguna ikusi ondoan:
|
|
|
Ez dut esango artea ezin lora daitekeenik askatasunik gabe, aski baikenuke Txillida aipatzea hori egia ez dela erakusteko.
|
Baina
ezin eraman du gogorkeria nagusi ibiltzea, askatasunaren gose egarria bere baitan baitarama, beretzat eta besterentzat. Arteak ez luke etikari loturik egon behar, batez ere etika lege horiek maizegi indarzaleek asmatuak direlako, nahasketaz beste biderik ez baitute aurkitzen bere buruen alde jokatuko badute.
|
|
|
2 Beste iritzi batzuek anatema bihurtu dute hedabideek gatazkari ematen dioten tratamendua, hedabide" espainolistak" Estatuaren eta Euskadiren aurka hitzarturiko konspirazio baten atala bailiran. Egia da horien artean informazio politikaren gaineko akordio batzuk zehaztu direla, baita hedabideek aginte politikoaren aginduak ere onartu dituztela, eta egia da, orobat, hedabideen jardueraren azterketak manipulazio paradigma baten presentzia salatzen duela;
|
baina
ezin ulertuko genuke hedabideen jarduera konspirazio ikuspegi soil honetatik, hedabideak Estatu aparatuaren propaganda bitarteko huts bailiran, Estatuak bere gogara kontrolatu eta erabiltzen dituen bitartekoak bailiran.
|
|
|
ETBrena izan zen, zalantzarik gabe, esanguratsuena.
|
Baina
ezin ahantz dezakegu urte hartan Euskadiko Autonomia Erkidegoan (eta Nafarroan zer esanik ez) hedabideen kontsumoaren %85 bideratu zela hain zuzen ere Ermuko espirituaren bertsio manipulatuaren eskutik ziharduten hedabideetan, terrorismoaren aurkako garaipen poliziala eta nazionalisten eskabideak moderatu beharra aldarrikatzen ari ziren hedabideetan alegia. ETBren aldaketa (eta beste hedabide txikiago batzuena) ez da, beraz, arrazoi aski iritzi giro horren agerpena argitzeko.
|
|
|
Bestalde, askoz ere interesg arriagoa iruditzen zaidan protagonistaren engaiamendu karlista ren jatorria ren auziaz (une batean Karlos Setimoren alde armak hartzera eramaten duen bilakaeraz), ordea, ezer gutxi esaten zaigu: euskaldun= foruzale= karlista ekuazio topikoa berritzeaz gain, nobelak ez du, alde horretatik, ekarpen literario handirik egiten, historialariek erabat arg itu ez duten gaia bada ere (nik behintzat ez dut oraindik aurkitu erabat konbentzituko nauen azalpen sintetikorik),
|
baina
ezin ezkutatu alde horretatik zerbait gehiago espero zitekeela. Bide batez, ematen du Txillardegi zinez saiatzen dela Jon Juaristiren teoriak oinarritzeko argudio gehigarri ak eskaintzen:
|
|
|
Datu hauek ez dute ukatzen, jakina, denetariko mafia, narkotrafikatzaile, pedofilia zale edo legez kanpoko taldeak sareaz baliatzen direnik,
|
baina
ezin ere uka, aldez aurretik eta edozenbat urtetan talde berberoriek telefonoa, faxa edo posta erabili izan dutena eta erabilpen horrek ez dituela sekula komunikabide sistema klasikook auzitan jarri.
|
|
|
Edozelan ere, euskararen normalkuntza aurrera doa eta zaila izanen da prozesu hori kontrako norabidean jartzea.
|
Baina
ezin baiezta daiteke ezer segurtasunez, oraindik ere euskararen normalkuntzak oso urrats gutxi, sendoak izan arren, egin dituelako.
|
|
|
Aurreko ildoan sakonduz gero, mende honetan euskal nazionalismoa hizkuntzaren babes, zabalpen eta berreskurapenaren bultzatzaile nagusia izan dela egiaztatu ahal dugu. Ziurtasun osoz laguntza hau beharbeharrezkoa zen,
|
baina
ezin da betirako luzatu, bestela nazionalismo eta euskararen defentsaren arteko identifikazio erabate koa sortzen baita. Honetaz gain beste bi gauza gehitu daitezke:
|
|
|
Analogiaren zentzua hauxe da: hiru kide emanda, laugarren batekin duten harremana ezagut daiteke a priori,
|
baina
ezin da laugarren kide hau ezagutu zuzenki. Esperientzian hura bilatzeko erregela besterik ez dut.
|
|
|
Argi dago multzo baterako balio duenak multzo horretako osagai bakoitzarentzat balio duela.
|
Baina
ezin da esan predikatu bat osagai denei ez dagokielako inori ez dagokiola. Beste era batera esanda:
|
|
|
adigai batekin orokorki bat datorrena edo adigaia kontraesaten duena era berean bat dator edo kontraesaten du adigaiaren barne jasoa dagoen oro; ezin da esan, ordea, adigai batean jasotzen ez dena adigaian barnebilduta dagoenean jasotzen ez denik. Gizakiek eskuak eta hankak dituzte eta, beraz, gizaki bakoitzak ere izango ditu arrunki;
|
baina
ezin da esan gizaki oro beltza ez delako, baten bat beltza ez denik. Kantek, ondoren, gaia lau puntutan jorratzen du.
|
|
|
Arrazoimenak bere aberri segurua den esperientziaren irla txikia uzten du abentura bila joateko; hau da, txalupa hauskorrak eraikitzen ditu (printzipio transzendenteak) balizko mundu berri eta dotoreagoen bila abiatzeko. Ilusio transzendental hau arrazoimenaren emaitza da, eta beraz, ilusio gisa ezagut daiteke;
|
baina
ezin da ezabatu, arrazoimenak bere berea baitu sistematikoa izateko eta edozein muga gainditzeko irrika hori, eta beraz," etsaia gure baitan bilatu behar dugu". Silogismoak (arrazoiketak) sofisma bihurtzen badira, arrazoimenaren sofismak dira eta ez ahoskatzen dituen gizakiarenak, norbaitek arrazoimenaren erabilera okerra egitean sortzen direnak.
|
|
|
Beraz, ez da begiak zorroztuz edo arrazoiketa arretaz jarraituz desagerrarazi dezakegun ilusioa. Makila uretan sartzean okertzen da, badakigu benetan ez dela horrela gertatzen,
|
baina
ezin dugu bestela ikusi. Ezagutzaren baldintza subjektiboa objektuaren ezagutzatzat hartzean datza ilusioa.
|
|
|
Niaren batasuna aurresuposatu egin behar da errepresentazio ezberdinen batuketa bat pentsamendu batu bat izateko,
|
baina
ezin da hortik besterik gabe eta adigai soilen bidez bere ezaugarririk atera, ezagutu, hala nola, sinpletasuna. Sinpletasuna ideia soila litzateke, ezein esperientziak ez digu eskainiko.
|
|
|
Honetaz esan behar da Kantentzat gure ezagutza esperientzia arruntetatik abiatzen dela. Espazio okerra pentsa dezakegu,
|
baina
ezin dugu irudikatu bi punturen arteko marra motzena zuzena ez denik. Gure ekimenaren espazioa euklidearra da.
|
|
|
Esperientzia bat behin eta berriz berdin errepikatzeak ez du esan nahi inoiz ez dela aldatuko. Esakune hauek, beraz, ezagutza zabaltzen dute eduki berriekin,
|
baina
ezin dute beharrezkotasunik eta orokortasunik eskaini eta, ondorioz, ezin dira benetako zientzia baten oinarri izan.
|
|
|
Frogak gainera ostentsiboa izan behar du, ez apagogikoa, hau da, egiaz konbentzituz gainera egiaren iturrien ezagutza ere ematen duena. Apagogikoa baliagarria da Matematikan eta Fisikan, baina ez Filosofian; hemen, une polemikoan erabiltzen da,
|
baina
ezin du emaitza baliodunik lortu.
|
|
|
|
Baina
ezin dugu —zuk eta nik— hor datzan zerbait hori dela-eta aipatzen ditugun objektu desberdinak konparatu, zerbait horren zure eta nire ezagutza desberdinak baino, desberdinak badira. Beti dago arriskua hauek aurrez aurre ipintzeko:
|
|
|
104. "...
|
baina
ezin dugu ahaztu naturaren helburua gure animaliazko izaeran dautzan joerak gainditzea dela eta guri dagokigun gain mugaren hobekuntza lortzeko oztoporik nagusien direnak" K.U., 433.
|