|
2000
|
|
|
Bai horrek ETAren jarduna eteten lagunduko lukeelako,
|
baina
batez ere indar abertzaleek herri honen etorkizunari kontsentsuzko bideetatik hel diezaioten garaia delako. Bigarren arrazoia da pisuzkoena, baina horrekin, gainera, jarduera armatua alboratzea lortuko balitz, are bultzagarriago.
|
|
|
Hitzaurrea berriz, Jose Luis Orella Deustuko Unibertsitateko katedradunak eta EHUko titularrak egin du.Aipatzen dituen berdintasunen artean izpiritu demokratikoa, erakundeak (hemengo eliz aurreetan inspiratu zirela dio), odola (O mota eta Rh faktorea), ile horia, jaiak eta kirolak (pilota, sokatira, aizkolariak, entzierroa, zezensuzkoa), paisajea, eta abar nabarmentzen ditu.
|
Baina
batez ere herri, mendi eta ibaien toponimo ugarietan oinarritzen da Ruiz Vega: Urbion, Larralde, Celaya, Garray, Garagueta, Chabarri, Aranzana, Ormaza, Erice edo Iruecha, adibidez.
|
|
|
Horretan gure belaunaldia sanoa da, bakoitzak bere giroa du eta horixe islatzen du. Bildu egiten ginen, bazkariak egiten genituen,
|
baina
batak bestearen poemak irakurtzen hasi eta esaten genuen: " Zertan gabiltza?
|
|
|
Neuk gehienbat jendearen erantzuna zuzenekoetan sentitu dut. Diskoak saltzea oso ondo dago,
|
baina
batek erosten badu eta hamar lagunei grabatzen badie, bere lana ere egin du. Niretzat" horrenbeste disko saldu duzu..." hori nahiko birtuala da.
|
|
|
Egoera honetan bertsolaritza izan zen goreneko mailara igo zen fenomeno sozio-kulturala, eta horrek zenbait errezelo sortu zuen kultur alorreko zenbait sektoretan. Kritikak egon ziren bertsolaritzak egiten zituen ekarpenekiko,
|
baina
batez ere okupatzen zuen espazioarekiko jarrera ezkorra izan zen. Nire ustez 90eko hamarkadan bertsolaritzak izan zuen dimentsio soziala puztuta egon zen.
|
|
|
Beste batzuetan ukitu hori deskribapenetan edo egon daiteke.
|
Baina
batez ere kezkan dago: XX. mendeko arte eta abanguardia plastikoek hautsi dute literaturak hautsi ez duena.
|
|
|
Zinemarena horietako bat izan zen Euskal Herri zabalean,
|
baina
batik bat, nolaez, herri euskaldunetan. Eta horrela, gizarteak irrikatzen zuen mundu berri, desberdineta liluragarri batera iristeko bidea zirudiena, produkzioa eta banaketa bideratzenzituztenen planteamenduetara bortizki makurrarazten zuen tresna baino ez zen.
|
|
|
konkistatzailearena eta konkistatuarena. Azterketa bi aurpegi horien dialektikatik egin behar da;
|
baina
batez ere konkistatuaren ikuspegitik begiratuko dugu, konkistatzaileak. Estatuak, goraipatuegiten baitu bere konkista, nahiz eta krimen ikaragarria izan.
|
|
|
(edo, ustiaketa kapitalista?) kontzeptuak ezin ditzake injustiziaguztiak bildu. Orain arte, ustiaketa kapitalista, ez bakarrik,
|
baina
batik bat bai. Estatu baten barneko gertakizun soziala izan da.
|
|
|
Halere, esan dit, zerbait egin duzu. Eta tabernariak zuritoak ateratzen zizkigun tarte motz horretan lau zertzelada txiki eman dizkiot, mutil batekin eta neska batekin enrollatu naizela,
|
baina
batez ere mutilarekin. " Nire antza zuenarekin, ezta?", galdetu dit.
|
|
|
Eta harekin batera beste herrialde askotako doinuak.
|
Baina
batez ere Irlandakoak, iragan urteko udan pasatutako hilabete inguruak utzi zion zapore onaren fruitu ziren disko eta zintak. Bai, lurralde hark liluraturik utzi zuen Eider, eta miresmen horren lekuko ziren The Chieftains, De Dannan, Van Morrison, Mary Black, Christy Moore eta Davy Spillane, beste askoren artean.
|
|
|
Eta igual hirira joaten ere jakingo zutelako.
|
Baina
batez ere, eta hau zen garrantzitsuena, herriko zulotik ateratzen zekitelako.
|
|
|
|
Baina
batez ere etxeko atarian jesarrita dagoen gizonak eman dit atentzioa, zeren, lur berde esmeralda aurretik, itsaso koloreanitza atzetik, eta zeru beruna goitik, bera da paisaiaren oreka, bera eta bere arropa beltzak, eta bere pentsamendu gaelikoak. Aipatutako beste hiru elementuak hain dira neurrigabeak, hain amaigabeak, hain infinitu eta absurduak, ezen bere aulkitxoan jarrita lasai pentsatzen ari den gizon hori baita paisaia zoragarri hau orekatzen duena, paisaia hau existitzearen arrazoia.
|
|
|
Eta, kontatu berri dizkizudan bi kontu horiek buruan nituelako edo, hara zer nolakoa izan zen hereneguneko ametsa: lehenbizikotz, Piarres Oihartzabal kapitaina ikusi nuen, gure aitarentzat aldi batez lan egin zuen gizona,
|
baina
batik bat osaba Joanikoten lagun mamia izan zena eta jauregirat noizik behin etortzen zena, osabarentzat libururen bat zekarrela edo bertze zernahi. Eta ene amets hartan ere halatsu zetorren Piarres, gurdi batean kutxa bat zekarrela, jauregirako bidean.
|
|
|
—Baina harrien etsenplua zentzuz kontrakoa iduritu bazaizu, aita Bartolome —segitu zuen osaba Joanikotek—, bertze bat jarriko dizut, guztiz zentzuzkoa, ea orain ulertzen didazun. Idurika itzazu, mementu batez, bi gizon, bikiak direnak eta berdin berdinak bai azalez eta bai mamiz ere,
|
baina
bata katoliko eta bertzea protestant. Ez dago dudarik ezen, gorputzez berdinak izan arren, protestanta anitzez ere astunagoa izanen litzatekeela, zeren bekatu mortalean bailegoke, eta bekatu mortal baten pisua ez dago neurtzerik...
|
|
|
Eta, hala, xuxenetik ustez xuxenagorat egiten nuela, xuxena makur ikusten hasi nintzen, eta erabaki nuen ezen ezin jo nuela jada baterat eta bertzerat,
|
baina
baterat edo bertzerat: guztiz jaun Marcelen gerizperat, edo osaba Joaniko te ne rat.
|
|
|
—Liburuarekin edo libururik gabe, aitzina eginen diat... zeren libertatearen liburua hitzez duk,
|
baina
batik bat egitez, eta zeren hala egiten baita libertatea, kolpe bati bertze kolpe batez ihardetsiz.
|
|
|
Baina natorren berriro kapitainarenganat: izan ere, zenbat eta zenbat mintzatu ginen kapitaina eta biok, itsasoratu aitzin, honetaz eta hartaz,
|
baina
batik bat itsasoaz eta itsasoarekin loturikako hainbat gaiz...! Eta konbertsazione haietan hura zen kasik beti erraile eta irakasle, eta ni entzule eta ikasle... eta hala hitz egin zidan, konparazione, euskaldunek urruneko itsasoetan egin izan zituzten balentriez, balearen arrantzuan; hitz egin zidan marrazoez eta bertze mila arrain suertez; hitz egin zidan Ekialdeko Indiaz eta Mendebalekoaz, non ezin konta ahala lurralde hauteman baitzitezkeen, eta bertze hainbat herri eta gizon arraza, bakoitza bere izatasunarekin eta ez sinesteko moduko sinesteekin; hitz egin zidan urpean zeuden su-mendiez, zeinetarik uharteak eta artxipelagoak sortzen baitziren...
|
|
|
Harrotasun ezin gordeaz mintzo zen,
|
baina
bat batean, halako burutazio xelebre bat izan balu bezala egin zuen irri, niretako baino areago bere kolkorako. Ahoa nire belarrira hurbildu zuen.
|
|
|
Batzuetan, autobidean azeleragailua sakatu eta 130, 140, 150 hartu izan ditut kasik egokiagoa da nituen esatea, harik eta bat batean ertzainei antzeman, eta bat batean balazta  tzen nuen arte. Eta Dabidek, ertzain sartu aurretik,
|
baina
batez ere gero, nire bizitzan poliziarena egin izan duela iruditzen zait, eta harekin galga sakatzen bizi izan naizela. Biok bidaiatu behar bagenuen, autoa beti berak gidatuko zuen, oporretan berak erabakiko zuen nora joan, zineman berak hautatuko zein film ikusi..., eta ni beti ados, ustez eta nik nahi nuena ere horixe zela.
|
|
|
Han nengoela, Gasteizko katedralean ikusi nituen zikoinez oroitu naiz.
|
Baina
batez ere han nengoelako, eta nengoen gisan nengoelako, apaiz bat hurbildu zait eta, ez bat eta ez bi, galdegin dit ea zer dudan hain burumakur egoteko, ea aitortza edo bestelako laguntzarik behar dudan. Nik, inortxori ere esplikazioak emateko gogorik izan ez, eta, irriño bat egiteko indarrak nolabait bildurik, ezezkoa egin diot buruaz (hain zuzen ere bakarrik, isilik eta ilunpetan egon nahi nuen):
|
|
|
Eta eraku  tsion heure buruari bera gabe bizi haitekeela.
|
Baina
batez ere, zaindu heure burua, kontu egin hire gorputzari eta hire autoestimuari. Eta gero, azken batean eskerrak eman behar banitu bezala, eransten zidan:
|
|
|
Beldurrak hilik, komunean ezkutatu zen, eta han geratu zen harik eta lapurrek alde egin zutela ziurtatu zuen arte. Orduan niri deitu zidan, kirioak airean zituela,
|
baina
batez ere lotsaren lotsaz zer esan, nola esan ez zekiela. Nire aholkuen kontrara, gertakariak bere alde azaldu nahi hartan eta lana behar bezala egin zuela adieraztearren, nahitara zauri bat eragin zion bere buruari.
|
|
|
zazpi urte, familia sarritan zama astuna gertatu izan zaigu Dabidi eta bioi, gero eta harrapatuago gintuen armiarma sarea (etxekoen erritmoa, janariak, batez ere haurrak zirela-eta gure gain zamatzen zituzten espektatibak...). Nor berean aski gustura egon gintezkeen,
|
baina
bata bestearenean normalena da zen arrotz sentitzea; irribarrea azkenean izoztu egiten zitzaigun, asko luzatzen den argazkilari baten aurrean bageun  de bezala. Noizbait plan bat ere bururatu zitzaigun:
|
|
|
Billek, sentitu ez ezik, eraman ere, urrunera eraman du, eta hanka sartu du, baina berriro diot: bere hutsa mundu osoaren aurrean onartu behar izan du, eta ez nire aurrean bakarrik, nork eta munduko herri asko botoi bat sakatuz birrindu eta porroka dezakeen pertsonak, eta pertsona horrexek barkamena eskatu dizue,
|
baina
batez ere, berriro diotsuet, niri eskatu dit. Eta zuei ere, herri tribunaleko kide guztioi, zuen kontzientziak pixka bat aztertu, eta barka dezazuela eskatzen dizuet.
|
|
|
Poema horretan neke handirik gabe atzematen ditugu Lizardiren eraginak poesiaren pertsonifikazioan eta aditz trinkoen erabileran, berbarako,
|
baina
batez ere poetak begiak lauso, malkotan edukitzeak, dakarkigu Lizardi akordura. Bai, sentimentalkeria hori ere Lizardiri zor dio gure poesiak, eta poeta berez malkontzi hutsa delako usteak baluke arrazoirik Salbatore Mitxelenaren formula eder hura irakurrita," zeinen ederra den olerkaritza/ biotzak min duenean!".
|
|
|
Familia nobleko prusiar liberal baten semea izanik, bere jarrera irekia eta sortzetiko itxura aristokratikoaren elegantzia ongi konbinatzen zituen Schlickek. Bere berezko kortesiak,
|
baina
batik bat irakaskuntzan eta ikerkuntzan zuen esperientziak, Zirkuluaren buruzagitzara eraman zuten, beste partaideen aldetik inolako kexarik entzun gabe41.
|
|
|
Hire ordez Egunkaria ko erredakzioan behar egitea be ez litzatekek txarrena izango, ez horixe!
|
Baina
batetik ezinezkoak dozak aukera guztiok, eta bestetik neuk be ez jakiat zehazki non egon gura neukeen benetan.
|
|
|
Norabide jakinik gabe, noraino helduko edo noiz itzuliko nintzen jakin gabe, bidez bide, joan eta joan, euskal txara, zelai, baso, mendi eta herrietan barrena, aspaldiko partez bizitzarekin aurrez aurre topo egiteko esperantzan. Albiste ahalik eta garrantzitsuenen inguruan bizitzeari utzi eta bestelako albiste batzuen bila jo nahi nuen, albiste askoz txikiago
|
baina
batez ere askoz neureagoen bila.
|
|
2001
|
|
|
Lehen eskuz dxietik atera egiten zelako, gaur ostera bonbekin egiten da. Biak dira ura ateratzea,
|
baina
batean eskuz eta bestean botoia sakatuta, eta ez da berdina".
|
|
|
Erakusketa iraunkorra hemendik aurrera 1850etik 1950era egindako lanez osatua egongo da.
|
Baina
batez ere, euskal margogintzak jasan duen garapena aztertuko da bertan. Honela, Zuloaga, Salaberri, Arteta eta beste hainbaten lanak ikusi ahal izango dira.
|
|
|
Honetaz guztiaz gain, Seaskakoek mintzaleku publiko bat antolatu dute eta beren mezua Iparraldeko hautetsi eta botere publiko guztiei ere bidali diete, dena ahalik eta jende gehien eta garrantzitsuenarengana iritsi asmoz. Azkenik, martxoaren 31n Ipar Euskal Herriko ikastola guztietan" ateak zabalik" delako eguna egin zuten, ikasleen gurasoentzat
|
baina
batez ere arrazoi bat ala beste medio orain arte beren seme alabak Ikastolan sartu ez dituzten gurasoei begira.
|
|
|
Adibidez, PP eta PSOEren «Askatasunaren alde eta terrorismoaren aurkako» delako ituna garai ezberdinetarako egina dago. ETAk estrategia armatua berriz ere indarrean jarri duenerako,
|
baina
batik bat, Lizarra Garaziko garaian gertatu bezala, aurrez aldetik kontrolatuko ez luketen egoera baterako. Hau da, etorkizunean etor daitekeen distentsio garai berri bat kontrolatzeko sinatu dute itun hori.
|
|
|
Ondoren, kontzertu batean ezbehar bat izan genuen: belauna apurtu nuen,
|
baina
batera gertatu zen, azken kontzertuetako batean izan baitzen. Denbora honetan guztian diskoa konposatzen aritu gara eta Estatuan zehar zenbait kontzertu eman dugu, alde batetik «puntua» ez galtzeko eta bestetik, kanpoan ere probatzeko.
|
|
|
Herrien Europa eta hizkuntzak dira EFAko alderdi eta ordezkarien artean kausitu daitezken gai eta lotura nagusienak".
|
Baina
bat dator euskaldunok Europarekiko lotura gutxi dugun iritziarekin: " Europar sentimendua gehiago sakondu genuke.
|
|
|
Harmaila ederra igo ostean, aurrealde monumental eta gorrixkadunak dorre handiosoa erakusten digu. Barruan, nabe bakar batez egituratua, sabai izardunek gurutzeria erraza dute ikusgai,
|
baina
batez ere gehien nabarmentzen dena erretaula nagusia da. Erretaula nagusi hau ederki landutako burdin hesi barroko baten ostean gordetzen da, eta bertan XIV. mendeko Kodeseko Ama Birjinaren irudi gotikoa azpimarratu behar dugu, Bibliako pasarteak erakusten dituzten bestelako margo batzuen artean; zehazki, Jaiotza, Jasokundea eta Igokundea.
|
|
|
300 metrora Iratiko etxoletako hondakinetara iritsiko gara. Hemen aparkatuz hondakin hauek eta pixka bat aurrerago baseliza bisita ditzakegu,
|
baina
batez ere, Irabiako urtegiari itzulia eman ahal izango diogu. Dagoeneko Iratiko bihotzean bertan gaude, eta edonora joan gaitezke, ikusiko dugun guztia eder ederra izango baita.
|
|
|
" Poesiaren gaia errealiatea da" (NENH, 190) baieztatzen da oso garbi poetika horretan.
|
Baina
bat batean matizatu da zer den" errealitatea". Hori norberaren esperientziarekin lotzen da lehen lehenik.
|
|
|
|
Baina
batez ere, adin honetan neskak eta mutilak Enid Blytonek idatzitako orrialdeetan murgildurik ikusiko ditugu eta Bostak, Los Siete Secretos edo Las mellizas pertsonaia intenporalekin; eta baita R.L.
|
|
|
Zerbitzuaren kalitateari dagokionez (jatetxe bakoitzean 64 aldagai aztertu ziren, 7 ataletan sailkatuta), orokorrean plater aukera bakarrik da hobetu beharrekoa edo lehen eta bigarren platererako, edaritarako eta postrerako aukera kopurua;
|
baina
batez besteko kalifikazio onargarria lortu zuten.
|
|
|
Jon Kortazarri jarraikiz, esaterako,«. Herriproiektua? deituriko poeman eratzen da nolabaiteko etorkizuna,
|
baina
batek bainogehiagok uste zuenez, gerlari zaharrak normaltasunera itzuli nahi du» (1997a: 110).
|
|
|
Zu lurrera begira zoaz, Abeliok oinak jartzen dituen lekuan zeureak ipiniz, zaila baita hortik ibiltzea.
|
Baina
bat batean, zelai berde batean geratu da, aurrera begira, arnasa sakon hartuz eta irribarre zabala ezpainetan. Itsas labar baten gainean zaudete, parean itsasoa du, oinetan hondartza eta atzean herria.
|
|
|
Nik ere antzeko arazo bat nuen, lagun mordoa nuen,
|
baina
bat bera ere ez nire modukoa.
|
|
|
Han, ohe gainean, emaztea izerdiz beterik dago. Bere bi emazte kuttunak elkarturik daude,
|
baina
bata bestea baino ahulagoa da... Sortu berria eskaintzen dio amatxok.
|
|
|
Orduan, Roma etxe batera sartzen zen eta Marcos bestera. Zazpigarren pisura igotzen ziren biak eta eskaileretako leihoen aurrean jarri;
|
baina
bat bestearen gainetik geratzen zen beti, arkitektoak inkonstanteak direlako.
|
|
|
Nik animalia guztiak
|
baina
batez ere zakurrak laztanlaztan ditut. Laster zakurrez liburu bat idatziko dut.
|
|
|
Lukutik baserrira bidean bazegoen aintzira bat. Egunean zehar,
|
baina
batez ere iluntze aldera, padura alde hura igel hotsez betetzen zen, igelek ibar guztira zabaltzen zuten euren kantuaren oihartzun berdotza, kroak kroak kroak, hala aldarrikatzen zuten euren bizialdia.
|
|
|
Ama, aurreko mantal urdinez jantzita, zopa zerbitzatzen ari da, txukun txukun; aita ogi apurrak jaten; semea, leihotik begira. Jangela honek ere lau horma ditu,
|
baina
bat kendu egingo dugu antzezpena hobeto ikus dadin. Lehen horman margolan fauvista bat dago; bigarrenean, margolan naif bat; hirugarrenean, bi margolan:
|
|
|
Baita ere nola gero, hemengoaz ari naiz, bat batean aldatu zen giroa eta bestelako eguraldia sortu. Arana Goiri eta Azkue ez ziren talde berekoak euskarari buruz,
|
baina
bat etorri ziren, nor baino nor amorratuago, Larramendiren kontra, eta bi horien inguruan bazen noski jende gehiago, lehen mordoskaka eta gero samaldaka. Zerbaitek, orain ukituko ez dudan zerbaitek, ekarri zuen bestetan etsai edo zirenen erabateko ukamen hori.
|
|
|
Larresororekin edo ari banintz, bestelako arrazoibideak atera nituzke,
|
baina
bat gatozela uste dut orain dihardugunok zenbait oinarriri buruz. Hizkuntzak, hizkuntza bakoitzak, alegia, ez gizontzen gaituen mintzatzeko gaitasunak?
|
|
|
Hala da.
|
Baina
batean biziraupenerako kezka izan dena, bestean arlo zabalkunde bihurtu da. Ekonomia eta zientzia izan dira arlorik landuenak gaztelaniaren biltzarrean, eta hizkuntza horren Errege Akademiaren Buruak argi adierazi ditu bere zerak:
|
|
|
Guztiek amankomunean dauzkaten ezaugarriak zeintzuk dira? Berezitasun identitarioaren kontzientzia eta aldarria, Estatu" zanpatzailearekiko" salaketa, alderdi edo administrazioaren ordezkaritza eskasa, historia nazionalarenberridazketa, jatorrien mitifikazioa, hizkuntzaren gaurkotzea komunikazio gisa
|
baina
batik bat komunio gisa, desberdintasunari arraza isuria ematea, intelektualen funtzioga rrantzitsua, taldearen berezitasun etnikoa lehenestea.
|
|
|
Honek ez du ikastoletara (baina baita horra ere!) mugatzen bere kritika: irakasle errudunik bada,
|
baina
batez ere edukietan dago gakoa: irakasten direnetan eta ezkutatzen direnetan.
|
|
|
Bat, metodologikoa, kontsentsuatzeko nahikoa ahalegin ez egina.
|
Baina
batez ere, Lizarra Garazi izeneko akordioa artean bizirik zegoela.
|
|
|
Tonua mezuaren zati integratzailea da. Hemen jaso ditudan materialetan ere bai,
|
baina
batez ere abertzaletasunaz irakurri dudan guztian, harritzekoa da tonua: zenbat mespretxu, irain, deskalifikazio, iseka eta burla.
|
|
|
Hortaz, hizkuntza guztiek ez dute berdin balio, diote.
|
Baina
batez ere, hizkuntza batek ez du ematen mundu ikuskerarik, ez nortasunik, ez identitaterik, ez identifikaziorik.
|
|
|
Hau areagotu egiten da gainera euskara bera hainbat eta hainbat esparrutan, hezkuntzan, lan munduan... urratsak ematen ari dela ikusten duenean.
|
Baina
batez ere, gizartearen gehiengoak euskararen aldeko eta euskararen normalizazioaren aldeko apustu garbia egiten duela jabetu direnean. Euskarak bizirik diraueno, eta areago, aurrerapausoak ematen dituen bitartean, herri autogestionatu bat sortzeko arriskua ikusten dute, eta beldur eta kezka horren ondorio dira erasook.
|
|
|
Honen aurkako argudioa ere aurkezten du: bolen arteko talkak irudikatzen ditu,
|
baina
batak bigarrenari energia zinetikoa eman beharrean (edo gero honek hurrengoari, eta abar), bolaren kontzientzia igorriko litzateke batetik bestera; azkeneko bolak denen kontzientzia izango luke bere kontzientzia izango balitz bezala, baina ez litzateke denboran eta espazioan gauza bat eta berbera izango, substantzia, arima edo pertsona.
|
|
|
Erreala denak ez du bere baitan soilik ahalgarria denak baino gehiago: 1000 euro errealen eta ahalgarrien edukia bera da, esanahia bera da,
|
baina
bata existitzen da eta bestea ez. Izateak ahalgarriari zerbait gehituko balio, ahalgarriaren edukia gehituko litzateke eta beste adigai batez arituko ginateke.
|
|
|
Harekin begiratzen genuen ilargian jenderik bizi ote zen edo gure ardiak zerrakura gainetik salto egin eta belartegitik atera ote ziren, eta herriko parrokiako erloju handiak zer ordu markatzen zuen! Berak beti eramaten zuen bizkarrean,
|
baina
batez ere hegaztiei begira egotea gustatzen zitzaion.
|
|
|
Ttiki ttikitatik elkarren ondoan ibiliak ginen. San Migel eliza zaharraren inguruan koadrila osoa, Nikolas, Jero, Eduardo, Petaka (berak ere ez zekien orduan Anastasio zuela izena)...
|
baina
batez ere ur bazterrean, Ruizen lantegiaren pareko arboldegian eta. Beti Eduardo buru, Nikolas anaiarekin, haiek baitziren zaharrenak.
|
|
|
– Hortaz, gure lapurrak lau dauzka
|
baina
batek ez du balio...
|
|
2002
|
|
|
Hau guztia Euskal Herria artifizialki banatzen duen mugaren inguruan biziko dugu.
|
Baina
batik bat Sara inguruko mugalariek edo Atekagaitzen" Duranbal" ezpata magikoak erakutsitako moduan mugak edo oztopoak apurtzeko daude. Hala diote kondairek.
|
|
|
Kritikarenean, esaterako, eta Karlos Aizpuruaren zenbait ekarpen salbu, ez dakit ez ote goazen atzeraka. Hedabideetan ere bada salbuespenik (Hitzetik Hortzera, Nikolas Aldai),
|
baina
batez besteko balantzea ez da pozez saltoka hasteko modukoa.
|
|
|
ezpata zorroztea ogibide, kopla kantuan ere mingaina txorrotx beti. Buruan kattagorri bana daramate,
|
baina
bata nagusia da eta bestea langilea; nagusiak buruan axeritik gehiago duela, alegia. Langilea joan da Jaun eta Anderearengana, ezpata zorroztuko dietela esanez, eta behin lana egin eta gero, erabakiko dutela zenbat kobratu.
|
|
|
Tartalo ezaguna da Euskal Herrian, baina ez bertatik kanpo. Huescan eta Sorian ere pixka bat saltzen da,
|
baina
batez ere hemen. Hala ere, arroparen mundua konpetentziak eta norgehiagokak zuzentzen du eta handiak txikia zapaltzen du beti.
|
|
|
Joan den urtean, 2001ean, 121 langilek galdu zuten bizia lantokian edo laneko joan etorrietan. Urte batzuetan gehiago, beste batzuetan gutxiago,
|
baina
batez beste 120 pertsonak galtzen dute bizia urtero Euskal Herrian, laneko istripuetan. Nik, lerro hauek idatzi ditudan honek, zehatz mehatz aztertu dut Hego Euskal Herrian azken 25 urte hauetan lan istripuetan hildakoen zerrenda beltz egunerokoa eta urterokoa, eta ondo asko frogatu dut lan istripuak berak bezain erreala dela hamar urteko batez besteko hori.
|
|
|
Abertzaletasunak oro har,
|
baina
batez ere ezker abertzaleak, hautsi ezina den indar batek bultzatzen dituen gizon eta emazte duinak ditu bere baitan. Gaur egun, alternatiba eraginkor eta seriosa gara.
|
|
|
Bilketa egin ondoren, arropa sailkatu eta aukeratu egiten da. Mota guztietako arropa heltzen da,
|
baina
batez ere egoera onean eta txukun dagoena. Berriro janzteko balio duen arropa, garbitu eta plantxatu ondoren, kalera ateratzeko prest dago.
|
|
|
Ordainetan, errusiarrek hirietatik atera eta inguruko herri eta auzoetan sarekadak burutzen dituzte. Beren kontsigna, aurrez aurreko erasoei ihes egitea da, lautadetan
|
baina
batik bat gune menditsuetan. Taktika berria zera da:
|
|
|
Euskal Herriko gatazka sinplea da kausetan azaltzea, baina konplexua konponbide iraunkorretan gauzatzea. Lizarra Garaziko prozesua abiatu zenean tuneletik behingoz aterako ginela zirudien,
|
baina
batek baino gehiagok zapuztu ondoren, berriro ere sentitzen gara tunelean. Azken asteotako irudiak oso argigarriak badira ere, hitz goxoak baino askoz gehiago, zaila zaigu esku argi egokia aurkitzea, eta horrela gabiltza, amorru eta ezinean, eta batzuk umezurtz.
|
|
|
Abeltzaintzako arazoa eta arazo sanitario bat zena, arazo nazionaleko kategoriara igo zen, eta diru publikoko diru piloa inbertitu zen errausketa tokiak egiteko, tratamenduetarako…Gastu hori dena, askoz errazago arrazionalizatu zitekeen.
|
Baina
bat batean denok histeriko jarri ginen, eta horixe aprobetxatu zuten batzuk eta besteek haragiaren prezioa igotzeko, oraingoa kalitate hobeagokoa zela esanaz.
|
|
|
Bi antzokiak merkatu berean lehian dabiltza, hiri berean.
|
Baina
batek ikuskizun bakoitzeko diru kopuru bat ordaintzen duen bitartean, besteak leihatilan ateratako diruaren portzentaia eskaintzen dio bertara gerturatzen den taldeari. Ayala nola kudeatu den alde batera utzirik, posible al da egitarau duina antolatzea diru laguntzarik gabe?
|
|
|
Hainbat arrazoi direla medio familia ingurunetik bereiz bizi diren bi anaiaren historiaren inguruan garatzen da haria. Beren bizitzan zenbait hiri ezagutu zituzten, adibidez Iruñea, Tutera edo Toledo,
|
baina
batez ere Lizarra, Erdi Aroan euskaldunak, frantsesak, gaztelarrak, juduak, musulmanak, ijitoak eta beste etnia zein kultura askotako jendea elkarrekin bizi zen hiri liluragarria. Ahots narratiboen txandakatzea, eskultura, fresko edo grabatu erromanikoen deskribapen laburrak, erritmo narratibo bizia... horra liburu honen irakurketa atsegin egiten duten zenbait ezaugarri.
|
|
|
Egunero hasten delakon etengabeak dira garai hartan puri purian zebiltzan gai eta eztabaiden erreferentziak. Jorratutako gaien artean badaude arrazakeria, birjintasuna, feminismoa...
|
baina
batez ere abortuaz hitz egiten da. Eleberrian Les Temps Modernes aldizkariaz egiten den aipamena, edo protagonistaren izena, Gisèle, 1972an Bobignyko epaiketan parte hartu zuen emakumezko abokatu ospetsua gogora ekartzen diguna, istorio nagusia testuinguru jakin batean kokatzen saiatzen dira.
|
|
|
Eraikuntzan lan egiten du eta itsusia da (ik. Frankestein); bizitza monotonoa darama,
|
baina
bat batean, pixka bat asaldatzen da Margot emagaldua ezagutzean, eta, batez ere, eleberriko bigarren protagonista nagusiarekin, Rosarekin, topo egitean. Bien arteko adin desberdintasunaz gain, hasieratik ematen zaigu Rosaren izaera ezohikoaren berri:
|
|
|
Ikusiko dugunez, Descartes, Bruno, Hobbes, Gassendi, Spinoza eta besteren irakurketek osatuko dute Joanesen formazio urteak.
|
Baina
batez ere, osaba Joanikot izango da protagonistaren pentsamendu eta jokamoldea hasierarik baldintzatuko dituena, berarekin partekatuko dituen Zientziaren Gela (86) edo Zientziaren Elizak (89) Joanesen joera protestantea markatuko baitute. Osaba iloben aldarri bihurtzen den" Ararat!" (89) oihuak, Galileoren beraren" E puor si muove!" (89) erantzun probokatzailea oroitarazten digu.
|
|
|
Gogoan ditugu, batez ere, zenbait idazle iparramerikar, R. Ellison eta bere The Invisible Man (1952),
|
baina
batez ere J. Baldwin, gizaki beltzak gizarte iparramerikarrean jasaten duen bazterkeria islatzen saiatu zen idazlea. If Beale Street Could Talk (1974) haren eleberri ezagunean, Baldwinek Fannyren istorioa kontatzen zigun, berak egin ez duen delituaz bidegabeki akusatzen duten gazte beltzaren istorioa.
|
|
|
Bestalde, taldea osatzen dutenen artean kultura unibertsal zabala duten kideak nagusi badira ere, gehienek ez zuten unibertsitate ikasketarik egin eta autodidaktak izan ziren. F. Krutwig, A. Irigoien, G. Aresti, J. San Martin, J. L. Alvarez Enparantza" Txillardegi", T. Peillen eta J. Mirande sartzen ziren talde hartan; haien asmoa zen euskal literatura eguneratzea, europar literaturen proposamen modernoak gureari txertatuz,
|
baina
batez ere euskal literatura morrontza politiko, erlijioso edo folklorikotik askatzea, azken finean funtzio estetikoa nagusi zedin literaturan.
|
|
|
Horregaitik, mila gauza harri, adar, eta gunen arabera bertzeak bat eta anhitz aldabatean direla agertzea nahi ba genu, zerok aldabatean bakhar eta anhitz direla erakhus dezakegu eta errez gainera,
|
bainan
bata anhitza denik eta anhitza bata denik nehork ere ez; eta hortaz nehor ere harritu ordez, guztiek batere eta akort dagozke.
|
|
|
Par.
|
Bainan
bata hori bat izaitea beharreko dugu, eta ez anhitz.
|
|
|
Par.
|
Bainan
bat den bitartean, ezta bertzearen bertze izanen; batari ezpaitagoko zerbaitetaz bertze izaiterik, bertzeari baizik, eta huneri soilik, arean.14
|
|
|
Par.
|
Baina
bataz eta bere berdinaz alderik ezpalitz, berbera lizateke, eta bethi berbera; eta bata bilhakatzen dena, berbera lizateke bethiere.
|
|
|
Par. Hunela, bihi edo soin berri bat gehitu ala, ukhipen berri bat egiten du soilik; eta hunelatan, ukhipen numerua, terminaren numerua
|
bainon
bat gutiago izanen da bethiere. Eta nola nahi ere, terminak hastapenik ere ukhipenaz areagoak baitira, hein berdinkiz gainezkatu doaz, terminen kopuru edo sumari termina bat baino gehiago erantsitzen ezpaitiogu, eta ukhipen berri bat ukhipen kopuruari.
|
|
|
Hurrengo udan astegunetan dendari, aitari laguntzen; eta iluntze aldean aitak erosi eban potinean joaten zirean biak.
|
Baina
batez be, domeka eta jaietan egiten eben euren itsasoratetxua.
|
|
|
Saturraran aldera, Baurdo aldera, errekan gora Artibaiko urak ikusiz. Astegunetan arte bitarteetan,
|
baina
batez be, jai-egunetan... Nire adiskide bi hor dabiz.
|
|
|
Par.
|
Baina
bata, zahartasunaren eta gaztetasunaren muinkide delarik, aldiaren muinkide ere ba denez, ¿ aldi muinkide indar hortaz iraganean, ethorkizunaren eta oraiko aldiaren muinkide ere izaitea, halabeharreko ez othe?
|
|
|
Par.
|
Bainan
bata, bertze gauzetaz berdin ezpa da, hauk noraezean, haren berdin ez lirake.
|
|
|
Par.
|
Baina
batak eztu bertzelakotzerik, badela ala eztela. Bertzelakotzerik ba lu, ez ginake batari buruzko solhasean ari izanen, eta bai bertze zerbaiteri buruz.
|
|
|
Besteak beste, aspaldi izan genduzan gure inguruko jatorriko idazle erdaldunak, Santi
|
baina
batez be Tomas Meabe. Orain bazter berberean beste Meabe bat loratu da, baina zorionez euskal zelaian, sentimentu eta irudi adaskak ganezka dituala.
|
|
|
Konparazio baterako, Picassoren litografia bat ala Picassoren koadro bat erosteko aukera, kontsumoa edo goi mailako kontsumoa, hor dago koska: biek dute balioa, bakoitzak berea,
|
baina
batetik besterako aldea sekulakoa da.
|
|
|
Espainiako lehen Parke Nazionalak Ordesa eta Covadonga 1918 urtean izendatu ziren,
|
baina
batera zein besterako bisitak zortzigarren hamarkadan mugatu ziren.
|
|
|
Emakumeengan tabakismoak sortzen duen beste datu kezkagarri bat: gaitz koronarioak izateko arriskua handitu egiten da antisorgailuak hartzen dituen emakumeak erre egiten badu,
|
baina
batez ere biriketako tronboenbolismo arriskua handitzen da, erretzaileen artean 20 edo 40 aldiz handiagoa baita.
|
|
|
Produkziora bideratutako zerbitzuen artean, enpresentzako zerbitzuak diragarrantzi handienekoak, arrazoi kuantitatiboengatik ez ezik, beren izaera estrategikoagatik ere. Jarduera multzo honetan denetarik sartzen da,
|
baina
batez ere elementu komuna dute: enpresei zerbitzuak eskaintzea.
|
|
|
Irakurketa ozenari buruz gutxiago jardun genuen (gure ezjakintasunak baldintzatuta), baina azpimarratzekoa da ez zutela ahozko jardunarekin lotzen. Ez zeneuren gustukoa,
|
baina
batez ere ez zioten erabilgarritasunik ikusten.
|
|
|
Bikote harreman eta lan merkatuko betebeharren halako kontraesana ahalbidetu da gizonek eta emakumeek eginbehar aurrezarriak izatearen artean.
|
Baina
batak eta besteak lan merkatuaren bidez subjektu autonomo izatea erabaki (eta lortu) ahala, hankaz gora geratzen da, gizona, hornitzaile ekonomikotzat eta, emakumea?
|
|
|
diren artean.
|
Baina
bataren eta bestearen norabidea aldendu ahala, sistema sozialaren metafisika hutsala egiten da. Horren ildotik, Beck ek (1996:
|
|
|
Maila indibidualean, berea legez, gizakiak besteen kultura ere ezagutu behar du, eta errespetatu. Kulturak eta hizkuntzak ikastea zeregin garrantzitsua da denentzat,
|
baina
batez ere komunikazioan jardun gura duenarentzat.
|
|
|
Nepotek lan mota asko zituen aurrekari gisa hala Grezian nola Erroman,
|
baina
bat bera ere ez eredu zehatza izan zitekeena. Etorkizunean generoaren ildoa izango zena berak marraztu zuen, baina ez zuen jakin oso osoan asmatzen.
|
|
|
Herrixka horretatik hurbil ezarri zuen Hanibalek kanpamendua, idorteaz kiskalitako lur haietan hauts hodeiak eramaten dituen bolturno haizeari atzea emanda. Horrela egitea erosoa zen kanpamenduarentzat berarentzat
|
baina
batez ere gero izango zitzaien mesedagarri, gudalerroak antola zitzatenean, eurek atzea emanda, haizeak bizkarretik bakarrik jota, harroturiko hautsarekin itsututako etsaiaren aurka borrokatuko baitzuten.
|