|
2000
|
|
|
Euskaldun izateak ez gaitu epai unibertsal batzuetatik absolbitzen, ez dugu buldarik. Kultur komunitate bat gara, baina komunitate horren barruan euskaldun zapalduak daude,
|
baina
baita euskaldun zapaltzaileak ere, banguardiako artistak daude, baina baita jarrera estetiko atzerakoienen defendatzaileak ere, poeta fusilatuak daude, baina baita poesia fusilatu izan duten apostoluak ere...
|
|
|
Euskaldun izateak ez gaitu epai unibertsal batzuetatik absolbitzen, ez dugu buldarik. Kultur komunitate bat gara, baina komunitate horren barruan euskaldun zapalduak daude, baina baita euskaldun zapaltzaileak ere, banguardiako artistak daude,
|
baina
baita jarrera estetiko atzerakoienen defendatzaileak ere, poeta fusilatuak daude, baina baita poesia fusilatu izan duten apostoluak ere...
|
|
|
Euskaldun izateak ez gaitu epai unibertsal batzuetatik absolbitzen, ez dugu buldarik. Kultur komunitate bat gara, baina komunitate horren barruan euskaldun zapalduak daude, baina baita euskaldun zapaltzaileak ere, banguardiako artistak daude, baina baita jarrera estetiko atzerakoienen defendatzaileak ere, poeta fusilatuak daude,
|
baina
baita poesia fusilatu izan duten apostoluak ere...
|
|
|
Beraz, ahozko iturriak erabili zituzten gehienbat. Neurri handi batean herri xehearengana jo zuten,
|
baina
baita iturri literarioetara ere. Ondoren, iturri herrikoiaren estiloa jaso eta literarioarena apaldu zuten, estilo bateratua sortuz.
|
|
|
Castroz gain Laredo eta Santanderko hiribilduetako ordezkariak bertan ziren.
|
Baina
baita Hego Euskal Herriko portu nagusietakoak ere. Urte batzuk beranduago, 1311an Castrok euskal hiribilduekin zituen harremanak Iparraldera zabaldu ziren Baiona eta Miarritzekin sinaturiko hitzarmenari esker.
|
|
|
Apirila edo maiatzean loretan distilatuz edo hedez joaz biltzen da isurtzen duen ladanoa. Umanzelore artean larrean dabiltzan ahuntzen bizarrak orraztuz ere jasotzen omen zen, garai batean,
|
baina
baita kexatu ere jendea honekin egindako ukendua eta perfumearen kiratsaz!
|
|
|
Azken urteotan jendeak Eugi Beloki finala ikusi nahi du eta horiek bidean geratuko balira, finala Arretxe Errandonea edo horietakoren bat izango litzateke. Sistema honek baditu bere abantailak
|
baina
baita bere desabantailak ere.
|
|
|
Ez dago azalpenik ematerik, garaiak izaten dira. Hemen afizio handia dago,
|
baina
baita Gipuzkoan ere.
|
|
|
Gaiz aldatuz, Goñi pilotaria hitzetik hortzera dabil, bere maila
|
baina
baita bere izaera dela eta. Irabaziko al du inoiz buruz buruko txapela?
|
|
|
IA 82 urte ditu Juan Joxe Eizagirrek" Mardu zaharrak" eta hala ere, uztailaren 11n aurkeztu zuen berak jotako trikiti piezez osaturiko diskoa. Bertan, Antton Baltzola edota Elgetarekin ikasitako doinu batzuk grabatu ditu,
|
baina
baita gerra garaian irratiz entzunda ikasitako beste batzuk ere. Guztira, 19 pieza bildu ditu diskoan, Xabi Nabarrok eta Joseba Tapiak aukeratuak.
|
|
|
Ez dugu asmatu gestioan, baina ideia horri eutsi egin behar zaio. Lizarrako kontzeptuak, gutxienez, Espainiako Konstituzioa aldatzea eskatzen du,
|
baina
baita Frantziakoa ere. Bide hori ez bada, alternatiba bakarra independentzia da.
|
|
|
Indar euskaltzale eta zenbait kazetal erakunderen salaketa izan du jarrera honek, besteak beste Mugarik Gabeko Kazetariak elkartearena. Adierazpen askatasuna eta teorian gailurrean ordezkatutako beste zeinbait baloreren garrantziaren adierazle dira debekuok,
|
baina
baita kontraesan ikaragarri baten agerle ere: herri bateko herritar askok ezin izan duela jarraitu herri horretako gertaera oso garrantzitsu bat bertako hizkuntzetako batean.
|
|
|
Zurrumurruek, hain zuzen ere, hemen kokatzen dute aipatzen ari garen albistea: Prisaren laguntzarekin EAE mailako telebista eta irrati sare konpetitiboak antolatu nahi omen ditu EAJk, horretarako Canal Bizkaia eta Canal Gasteiz baliatuz,
|
baina
baita bere inguruko enpresariek kontrolatzen dituzten zenbait FM ko frekuentzia ere, hauen bidez, trukean, Canal Dial emango litzatekeelarik.
|
|
|
Jaialdietako formula zaharkituarena izan daiteke egia agian
|
baina
baita jaialdiak saltzen asmatu beharra ere ez da gutxiago. Oraindik jaialdia egoki saltzen bada, jendea biltzen da, bertsolaria motibatzen da eta jendeak ongi pasatzen du.
|
|
|
Poeta, antzerkigile, hiztegigile, itzultzaile, editore... izan genuen Gabriel Aresti, orain dela 25 urte betirako joan zitzaigun idazle bilbotarra. Pentsatu eta sentitzen zuena suharki defendatzen jakin zuen pertsona dugu Gabriel Aresti, kosta ahala kosta barruan zeramana besteoi islatzen saiatu zen gizona, eta bere izateko era horrengatik, lagun handiak lortu zituen bizitza honetan...
|
baina
baita arbuiatu, zokoratu eta iraindu zuenik ere, Angel Zelaietak berridatzi duen biografia honetan garbiki ikus daitekeen bezala. Gabriel Arestiren zenbait poema ikur bihurtu da denontzat, haren hizkuntza ereduak hurrengo belaunaldiak eta euskara bera markatu zituen, bere adimen kementsuak obra mugarri eta zabala utzi digu.
|
|
|
Algortarra eta galdakoztarra, biak ere euren eskualdeetako, Bilboaldeko eta Uribe Kostako txapeldunak izan ziren udaberrian, eta elkarrekin ibili dira finala prestatzen. Batez bestean euskaldun kopuru txikiena duten Bizkaiko eskualdeetakoak dira Ibaizabaletik mendebaldera bertsozaletasunak oraindik oso urrats apalak egin ditu,
|
baina
baita bertsoaren hiritartzearen erakusle argia ere.
|
|
|
Gerardo Markuletak liburu honek izan bide dituen iturrien aipamena jasotzen du bere erreseinan" Ereduen artean Hegoameriketako narratzaile" laburrak" aipatuko nituzke nik, Augusto Monterroso batez ere,
|
baina
baita Eduardo Galeano, Mario Benedetti eta Julio Cortazar. Ironia zorrotzari dagokionean, Ambroise Bierce eta H.J. Mencke gogoratzen zaizkit orain."
|
|
|
Zazpi lekutara heltzen da ontzia: sorlekua edo abialekua
|
baina
baita helmuga ere ze Kavafis poetak dioen bezala eta honetan Sarrionandia estu estuan jarraitzen zaio" eduki ezazu beti Ithaca zeure buruan/ hara heltzen zarenean bete baita zure fatua". Berehala dator Paris mitikoa, imajinazioaren sormen hori; geroago Grezia, Lisboa, Irlanda, Praga eta, amaitzeko, erbestea.
|
|
|
Kortazarrek liburuari darion estilo zaindua, fina eta zuzena azpimarratzen du, kutsu dekadentea eta estetizismoa aipatzen ditu,
|
baina
baita tentsiorik eza eta izenburuan agintzen diren" izuen" ausentzia. Halere, 1997ko Lurra eta lurra n matizatu egiten du baieztapen hori, beharbada Sarrionandiaren poesiak garai beretsuko Atxagaren Etiopia-ren aldean" leunagoa" eta ikuspegi" idilikoagoa" duela esanez.
|
|
|
Bide honetatik, liburuak idazle estatu batuar askok jorratutako ildoa gogorarazten digu Joxe Belmonteren lanak.
|
Baina
baita Katalunian genero horren inguruan azken urteotan egindako lan bikainak ere. Guztietatik ikasi du Belmontek, baina era berean bere estiloa ere landu du.
|
|
|
aberastasuna eta aniztasuna. Ekimenen eta sorkuntzen (formatua, emankizuna) aberastasuna, batez ere euskaldun edo elebidunak diren irrati soziatiboek (Lapurdiirratia, Irulegiko irratia) proposatutako ugaritasunaz,
|
baina
baita Radio France PaysBasquek ere, mugaz gaindiko saioen bidez edo Euskadi Irratiaren laguntzaz eginikoikuskizunen sorreraz(? 2.000 korista 2000 urterako?, 1999ko abenduaren 19a). Lehiakortasunaren aberastasun berria dakar, Radio Franceren aurrean, irrati soziatiboenagerpenak, nahiz eta zuzenduak zaizkien publikoa eta edukiak bat ez datozen; 1992an, ETB1ek. Iparraldearen orena?
|
|
|
Hala ere, gehienetan ezin dugu aniztasunaz hitz egin gaien aukerari zein aurkeztu eta komentatzekoerari dagokienez, ez eta zuzendua zaien irakurleei eskaintzen zaizkien gaurkotasunezko berrien begirada eta ideia nagusiei dagokienez ere. Hauxe gertatzen zaie bereziki deszentralizatuak diren hedabide publikoei (France 3 Euskal Herri, Radio FrancePays Basque)
|
baina
baita ere, maila txikiago batean baina. La Semaine du PaysBasqueri, Sud Ouest13 egunkariarekiko.
|
|
|
Hedabideen paisaia honen aniztasuna proposaturiko euskarri eta formatuari lotutadago,
|
baina
baita zuzenduta dagoeneko publikoari (euskaldunak, frantses hiztunak, eremu geografiko desberdinetara joaten direnak eta bertakoak direnak...), erabilitakohizkuntzei (frantsesa, euskara batua, zuberera,...) edo hedabide desberdinetakokazetari eta arduradunen jatorri eta unibertso kulturalei ere.
|
|
|
Balizko Euskal Herriko komunikazio eremua enpresa aldetik aztertzean, industriaezberdinen dinamika espazial berezituak hartu behar dira aintzat,
|
baina
baita, berriroere, Ipar eta Hego Euskal Herrien arteko banaketa Frantziar eta Espainiar Estatuenartean. Prentsan, merkatuaren zatiketa territoriala handia izan da, bai Frantziar Estatuan zein, bereziki, Espainiarrean.
|
|
|
Kirolariak eman behar al dituzte lehenago pausoak? Txalogarria da,
|
baina
baita penagarria ere. Urratsak ez diraematen; hitzak bai, ekintzak ez.
|
|
|
Beharraren asetasuna nahitaez bestearen bidez datorkigu (Grinberg etalankideak, 1971) eta honek kanpo mundua objektibatzea dakar,
|
baina
baita horrenbarne irudikapena egitea eta, beraz, fantasmatizazioa ere (barneratutako objektuaren eta benetako objektuaren arteko ezberdintasuna eta harremana).
|
|
|
Barth, R. Bultmann),
|
baina
baita katolikoan ere (K. Rahner), bai artean eta bailiteraturan azkenik, batez ere existentzialismo frantsesaren eraginaz.
|
|
|
izenekoan sortutako teorien artean, teoria mediazionala izenekoa da bat; honetan, ezagutza izango litzateke norbanako bakoitzarenkanpoan dauden errealitateen barneratze prozesua, zenbait azpiprozesu ezberdinen bitartez: aprendizaia ere bai,
|
baina
baita jarrerak, intentzioak eta horrelakoazpiprozesuen bitartez ere; horrela esplikatzen da kanpoko errealitate berdinenaurrean, norbanako bakoitzak lortzen duen ezagutza ezberdina izatea. Honetanere, hizkuntza litzateke tresna edo bitarteko nagusia, prozesu eta azpiprozesuhauetan.
|
|
|
Arauek agintari zibilak ez ezik eliztarrak ere ukitu zituzten: Gobernari etaGotzainak,
|
baina
baita Alkate eta Parrokoak ere. Eta erlijioso etxeak ez ziren geratu, honetan, albora.
|
|
|
324). Horrela, ba, espainolista petoa etafrankozale porrokatua genuen Lauzurika Gotzaina,
|
baina
baita zinezko euskaldunmintzatzailea ere. Hau da, nonahi ere euskaraz mintzatzen saiatu izan zena, Durangon, noski, baina baita bisitatu izan zituen hainbat herri euskaldunetan ere, kalean edoelizan, euskaldunik aurkitzen zuen lekuetan.
|
|
|
Horrela, ba, espainolista petoa etafrankozale porrokatua genuen Lauzurika Gotzaina, baina baita zinezko euskaldunmintzatzailea ere. Hau da, nonahi ere euskaraz mintzatzen saiatu izan zena, Durangon, noski,
|
baina
baita bisitatu izan zituen hainbat herri euskaldunetan ere, kalean edoelizan, euskaldunik aurkitzen zuen lekuetan. Euskararena, barrutik zerion zerbait zuen, berezko komunikazio tresna naturala.
|
|
|
Bi tesi kontrajarriok elkarren segidan ager daitezke,
|
baina
baita aldi berean ere.Iraultza barneko sentiera eta pentsamenduak ez daukate zerbait monolitiko eta zurrunaizan beharrik, askotan iraultzaileak beren jatorri ideologikoetan ezpal berekoak izanohi ez diren bezala. Frantziako Iraultzan ikus dezakegunaren gisara, bi tesi kontrajarrien presentzia eraginkorra Iraultzaren barneko kontraesanetako bat izan daiteke, etahain eraginkorra ze tesi batek bestea ordeztu baitzuen kasu hartan (Intxausti 1989:
|
|
|
Aukera horrek ahalbidetzen du hain zuzen errorea,
|
baina
baita askatasuna eta egiaere. Hau guztia, bestalde, estu estu dago heriotzari loturik.
|
|
|
Pentsamendu kontzeptuala aintzakotzar hartuta finkatzen ditugu genero horiek. Edukietatik abiatuz,
|
baina
baita formaren aldetik ere, badira batzuk, zenbait predikazio prozedurari genero izena ematen dietenak: eduki deskriptibo, narratibo eta argudiakorrari, hain zuzen.
|
|
|
Monotonia da, batez ere irakurtzean,
|
baina
baita hitz egitean ere, ager daitekeen beste akatsetako bat. Zerikusi handia du honetan esaldien antolaketak, denak egitura eta neurri berberaz sortuak izanez gero, askoz errazagoa baita monotonian erortzea.
|
|
|
" Lahincheko atentatu lazgarriaren buru izan zen Ian Donnelley atxilotua izan zen atzo, Londonderryn. " Ralph" ezizenez ere ezaguna den aktibista honi hamar atentatu egozten zaizkio, gehienak Ipar Irlandan,
|
baina
baita Errepublikan egindakoak ere. Azken hauen artean dago iragan urteko uztailaren 13an Lahinchen burututakoa, zeinetan bost..."
|
|
|
Eta hats hartzen dut gaur, konparazione, eta airea hartzen dut, baina aire hori bertze batek hartu zuen atzo, eta bertze batek hartuko du bihar. Eta ni hemen nago, zu hor zaude eta hura han dago, eta aireak bereizten gaitu,
|
baina
baita aireak elkartzen ere, zeren aire beretik hats hartzen dugun.
|
|
|
" Otoitz egizue, beren gaitzetarik libra daitezen", karitatea eta urrikalmendua bertze sentimendu guztien gainetik ipintzen zituela. Eta, baldin halakoa bazen, halakoa zelako zen,
|
baina
baita erasmista zelako ere, hitz batean erraitekotan, ez baita erraz esplikatzea, bertzenaz, nola egon zitekeen, utzi zizkidan liburuen artean, Gero rekin baterat, Erasmoren Enchiridion militis christiani liburua ere... ezta nola jo zezakeen edonoiz Barto lo mé de Ca rranza apezpikuaren Katixima rat ere, zeina baitzeukan faszikulutan argitaratu Flandriako edizione batean, teologo ezagunak Inkisi...
|
|
|
Emazteki adintsu bat agertu zen: adintsua
|
baina
baita osasuntsua eta kementsua ere.
|
|
|
—nik aditzeko moduan mintzatu zen emaztekia, medikuari baino gehiago neuri xuxendu balitzait bezala: haatik, baldin dudaren bat banuen, ez nuen luzaz iguriki behar izan, zeren, medikuari adio egin bezain fite, eneganat etorri eta, bere semeari ahakar egiterat zihoakion ama batek bezala, fermu eta fintko,
|
baina
baita gozo eta emaro ere, erran baitzidan, euskaraz—: Mutila, ez al duk nehoiz ere aditu ezen astoa meneratzen dela zigorrez, baina gizona hitz onez...?
|
|
|
Gero, haatik, eguzki izpi batek hodeia zulatu, eta zure be hako hark argitzerat egin zuen. Eta zure begiek gogor behatu zidaten orduan,
|
baina
baita urrikiz ere: behako bihozbera bat zen... behako uxter bat, bai, bere gogorrean.
|
|
|
Baina aita Bartolomek bai, ohitura hura zuen, eta aitortu beharra dut ezen ez zela hartan bakarra, zeren, urrunagorat joan gabe, aztura eta ohitura bera zabaltzen ari baitzen, bertzenaz ere, jauregian, batik bat aita Villagrandeko dukearekin harremanetan jarri zenetik eta gure prezeptore jaun Marcelek jauregitik alde egin zuenetik. Osaba Joanikotek, aldiz, maite zuen euskara, eta, jaun Marcelen ondoan, are gehiago maitatzerat heldu zen, batik bat gure prezeptore zenak berboari buruzko argibide haiek —logikaren munduarekin lotuak— eman zizkionetik, eta, hala, erran behar zuenaz konbentzitua zegoelako,
|
baina
baita apezari kontra egiteagatik ere, halako batean —euskaraz, jakina—, erran zion:
|
|
|
Eta kanporako bidea hartu zuen. Baina, kanporat egin aitzin, atea irekitzerat zihoanean, jiratu egin zen, eta, erdi nigarrez,
|
baina
baita amorru biziz ere, erran zuen:
|
|
|
" Honat etorri nintzenean, mila bider aditu izan nuen ezen Pagabasoko leizea infernuko zuloa zela, eta nik ez nekien zer erran, zeren eta egia izan baitzitekeen,
|
baina
baita sineskeria eta superstizionea ere. Ordea, guztiz sinesten dut orain, zeren eta tigre haren begietan ikusi bainituen Satanen begiak, eta tigrearen orro hartan aditu Beeltzebulen orroa.
|
|
|
Egun hartako irakurraldietarik batean, Aaronen eta Faraoiren sazerdoteen arteko auzia kontagai duen Bibliako pasartea oroitarazi ziguten: pasarte hura, zeinean aditzerat emaiten baitzaigu nola Aaronek erdietsi zuen, Jehovaren garaziaz, eskuan zeramàn makila suge bihurtzea,
|
baina
baita nola egiptoarren Jainkoa ez zen gutiago izan, halako suertez, non bertze hainbertze erdietsi baitzuten haren sazerdoteek ere beren eskumakilekin, harik eta sugeak borrokan hasi eta Aaronenak egiptoarrenak irentsi zituen arte, frogatzen zelarik, gisa hartan, ezen israeldarren Jainkoa zela egiazko eta zin zinezko, eta ez egiptoarrena.
|
|
|
Eta hala abiatu nintzen egun batean Salamancarat, kontzientzia, beti bezala, eskrupuluaren pipiak jana eta zuhirindua,
|
baina
baita studioen esperantza harekin ere...
|
|
|
Izan ere, nik uste nuen ezen jakintasunak —zinezko eta minezkoak— gorputz sendo eta gotor bat zuela eta, aldi berean, airosa, Burgosko katedralaren antzekoa. Ez al zen, bada, katedral hura, monumentu ezin astunagoa, alde batetik, zeren egina baitzen, eta beti da astun,
|
baina
baita arina ere, bertzetik, zeren baitzirudien ezen, Galileoren iritzien gainetik, zerurantz egin zezakeela noiznahi den, bere bi dorre haiekin —zeinak izan baitzitezkeen lantzak edo tragazak, lurraren baitan zetzàn Greziako mitologiako jigant batek edo gure euskal lurretako jentil batek jaurtiki berriak—, grabitate indarra garaituz gero. Arratsez iritsi nintzen Burgosat, eta arrats hartan hala ikusi nuen katedral hura.
|
|
|
Halaxe erran nion, bai, eta esplikazionea ere eman dizut, baina badakit ezen nik eman esplikazionea motza eta laburra geratzen dela. ...ta oraino ere neke eta gaitz egiten zait bertze argibide baten edireitea... baina bai erraiten ahal dizudala ezen, hitz haiek trenkatu orduko, bi sentimendu errotu zitzaizkidala, biak ere kontrakarrean zeudenak, zeren sentitu bainuen, batetik, halako kezka bat, osabari modu hartan trufa egiteagatik eta zor nion begirunearen hausteagatik, berak napolitarrari zor ziona hautsi zuen bezala, bertzalde;
|
baina
baita halako alegrantzia eta halako satisfazionea ere, bertzetik, ene kezkaren gainetik zegoena mementu hartan, zeren bidaia oso hartan osabaren erranetarat egon bainintzen, sekula erabaki bat hartu gabe, eta zeren hura baitzen, hain zuzen ere, ene lehen deliberamendua, adierazten zidana ezen gizon egiten ari nintzela, zinez... eta zeren noiznahi den etortzen baitzitzaidan bururat osabaren iduri ... Edo, ez al zen arrazoin printzipalena izanen ezen maisu ezin hobea nuela osaba, eta harenganik eta haren injeniotik gero eta gehiago ikasten ari nintzela, zeren eta nik osabari eman ihardespena, osabak berak egina izan baitzitekeen bertze zirkunstantzia batzuetan?
|
|
|
bata, aita Bartolomerekin aitortu nahi zutenena, luzea, inurriena baino luzeagoa; bertzea, don Frantziskorena, laburra, jondone Pedro Ermitauak bere haitzuloan hartzen zituen bisitariena baino laburragoa; ordea, ikusirik zein betilun ateratzen ziren aita Bartolomerekin konfesatzen zirenak, berehala iragan ziren errenkada luzean zeudenak don Frantziskorenerat, luze zena labur egiten zelarik, eta labur zena luze, minutu guti batzuen buruan. Eta, oroitzen ez badut ere don Frantziskok jarri zuen aurpegia, betilun imajinatzen dut alde batetik, ikusirik zer penitentzia zetorkion gainerat jende uholde harekin,
|
baina
baita betilunetik betargirat egiten ere bertzetik, loratzen zitzaiolarik, finean, ezpainetan, irri ezkutu bat, zeina izan baitzitekeen, hitzetarat bihurtua, apezak eliztarrei xuxendu komentario balizkoa, malizios bezain inozenta: " Zer?
|
|
|
Arrazoin zuen François de la Rochefoucauldek, eta arrazoin duzu zuk ere, jaun André, zeren eta halakoak baitira anitzetan guhaurk asmatzen ditugun hitzak, iduri ederrekoak kanpotik
|
baina
baita huts hutsak ere barrendik, eta iduri horrek ekartzen dit gogora antzinako egiptoarrek baltsamatzen zituzten Faraoiena, eternitatea amets, azala eta itxura mamiaren eta muinaren sostengua izan zitekeelakoan. Vanitas vanitatum et omnia vanitas.
|
|
|
Eta, egun batean, xakeari buruzko historia harrigarri hura kontatu zigun: ...ain; eta eskatu zizkion asmatzaileak taulako lehen koadroagatik bi gari bihi, hurrengoagatik lau, eta hurrengoagatik zortzi, bakoitzean bi aldiz gehiago... eta erran zion ezen segi zezala gisa hartan koadroz koadro, hirurogeita laugarrenerat arte, eta hirurogeita laugarren eta azken koadroak jakinaraziko ziola berari eman beharreko ordaina; eta kontatu zigun nola hatsarrean erregek irri egin zion,
|
baina
baita harri eta zur geratu zela ere, hondarrean, emaitza ikusi zuenean, zeren erresuma osoan ez baitzuen, ezta urrunetik ere, hainbat gari bihi. Eta jartzen gintuen aitonak problema haren erresoluzionean... eta, kalkuluak egin ondoren, kontatzen hasten ginen numero luze hura, eta milioien, bilioien eta trilioien artean galtzen ginen, zeren numero hark infinitutik hurbil behar baitzuen, eta infinitua ez zegoen nehola ere atzemaiterik.
|
|
|
" Irriz ari natzaizu, baina haserre nuke, Graziana. Izan ere, anaia mesprezatzen eta gutxiesten ari zara, zeren eta Joanikot ero samarra izan daiteke,
|
baina
baita gizon noblea eta bihotz onekoa ere, eta bere mailako emazteki batekin ezkonduko da, nehoiz ezkontzen bada... zeren hori bertze kontu bat da! Eta ahantz ezazu Maddalen, neskame bat izanik, jostailu bat izan baitaiteke, gehienik ere, Joanikoten eskuetan...
|
|
|
Osabak plateretik burua jaso, eta behako labur bat xuxendu zidan, ezusteko baten ondorea izan zitekeena,
|
baina
baita galdera bat ere.
|
|
|
—Izan ere, gauza handia da ordenaren sakramendua,
|
baina
baita ezkontzarena ere, eta, bietarik ere, ondo gabiltza ingurune honetan, zeren, Joanesek apez izaiteko asmoa duen bezala, Maddalenek eta biok ezkontzekoa.
|
|
|
Baina ez, ezin nuen halakorik egin. Edo, anaia eta Elbira galdu eta hondatu nahi ote nituen,
|
baina
baita neure burua ere.... Ez, bertze joko tailu bat jokatu beharra nuen, neure burua perilean jarri gabe...
|
|
|
Baina, Indietarik Europarako bidaia ezin luzeagoan galdu gabe, xuxen heldu nahi nioke Pasaiako portutik Urbiainerat egin nuen bertze bidaia hari, edo, hobeki, Irundik Urbiainerat egin nuenari, zeren Pasaiatik Iruneraino elkarrekin joan baikinen kapitaina eta biok, eta zeren Irundik Urbiainerat egin nuen bertze bidaia hura Indietarikoa baino laburragoa gertatu baitzitzaidan, bistan da,
|
baina
baita beteagoa eta erranahitsuagoa ere, berehala endelagatuko duzu zergatik.
|
|
|
Aizue: baldin bizirik bazaudete, esker mila zuei, zeren, naizena naizela, zuengatik bainaiz, eta zuen baitakoa nauk erroan; eta zuengatik nauk, zuen ondoan bizi izan naizelako, desterruan edo erdi desterruan azken urteotan bai, Errege Faltsuaren kontrako bertze gerla hura galdu ondoren,
|
baina
baita errespetu handi batean, nahiz eta zuek katoliko izan eta ni luthertar. Izan ere, oroitzen al duzue iaz izan genuen konbertsazionea, noiz eta jakinarazi bainizuen ezen irakurri berriak nituela Lutherok indulgentzien kontra skribatu zituen 95 tesiak —egun Parisen bizi den ene lagun mami Joseph Elizanburuk ezkutuki igorriak—, eta irakurraldi hark Lutheroren zale eta gura egin ninduela guztiz?
|
|
|
Eta ez zaude, bertzalde, ero, zeren sasoinez baitzabiltza... eta zureak badu erremediorik, eta berehala emanen dizut horren frogantza. Izan ere, pentsa dezagun ezen koadroko mutil hura zinez zela zuk amesten zenuen lehengusuarena, eta ez zure aitonarena; haatik, nola gauza bat den ametsa eta bertze bat errealitatea, hala, baldin begiak hertsaraziko balizkizute eta erranen balizute ezen haragi hezurrezko mutilaren aitzinean zaudela, ez al duzu uste ezen berehala zabalduko zenituzkeela begiak...
|
baina
baita handik gutirat hertsiko ere beharbada, damuturik, koadroak erakusten ez zizun akatsen bat igarriko zeniolako: orinen bat ez dakit non... edo atsegin ez zenukeen bertze zerbait, gorputzaren neurria, konparazione?
|
|
|
Baina, aitzinatu gabe utzi ditudan bertze gai batzuekin bezala, honekin ere bertze liburu bat skriba nezakeen, zeren eta halakoak baitziren han ezagutu nituen presoak ere —arraza guztietakoak: beltzak eta indiarrak gehienak,
|
baina
baita zuri guti batzuk ere—, baina ez da hori oraingo kontua, adarretarik galdu nahi ez badut bederen... nahiz eta ez nukeen preso haietarik bat ahantzi nahi: preso indiar bat, Ixaru zeritzana.
|
|
|
Baina aita kaputxino hura ez zegoen han bakarrik, eta bertze lagun bat zuen, Zacarías López de Rojas zeritzana, handik ordu pare baterat edo etorri zena, komarka hartako tribu bateko indiarrak bisitatu ondoren, eta ezin hobeki hartu gintuena. Eta guk hari mapa erakutsi, eta jakin zuenean zertarat gindoazen, halaxe eleztatu zitzaigun hura, abegikortasunez, bai,
|
baina
baita engainamendurik gabe ere:
|
|
|
—Zalantza bat daukat, Joanes, zeren ez baitakit bertze bizitzan lehen senarraren edo bigarrenaren etxean piztuko naizen, zeren hura maite izan bainuen,
|
baina
baita zu ere, hura bezainbat... Halarik ere, zure zalantza handiagoa izanen da, agian, zeren bertze mila emazteki ezagutu zenituen ni ezagutu aitzin... eta oraino ezagutuko duzu bertze norbait, beharbada...
|
|
|
Baina bada bizitzan epe bat eta aro bat, zeinean haurra apurka gizontzen den, eta bertze aterbe batzuk bilatzen dituen, ohartu ere gabe batzuetan,
|
baina
baita ongi oharturik ere bertzeetan, nola izan baitzen ene kasua. Eta, hala, osabak jauregiko ziegetarat ustekabeko bisita hura egin zidanean, ene baitan zerbait hautsi, eta haustura hark marra hura eta zigilu hura eragin zizkidan denboraren bidean, aditzerat emaiten zidatenak ezen epe bat akabatu eta bertze bat hasterat zihoakidala.
|
|
|
Eta ni ere ideia hartakoa nintzen eta, gisa hartan, ez nuen burua gehiegi erabili beharrik, jakin eta ulertzeko ezen mapako paradisuak ez zuela egiazko Paradisuaren existentziarik frogatzen... Haatik, nola, nengoen puntuan nengoela —zalantzen zuloan sartua, bai,
|
baina
baita bizitza nehoiz baino seriosago hartzeko gogoarekin ere, zirt edo zart—; nola, bada, deus guti behar bainuen, ipurtargi baten argitik eguzki distiratsu baten egiteko, hala, mapa hura ikusi nuenean, iduritu zitzaidan ezen Jainkoa mapa hartaz mintzatzen ari zitzaidala eta mapa haren bidez seinalatzen ari zitzaidala neure xedea eta etorkizunerako bidea, nola egun batzuk lehenago mintzatu b...
|
|
|
—Arrazoin duk, bai, zeren Frantziak ezpatak behar baititu...
|
baina
baita buruak ere...
|
|
|
" Nikolas: etxegoiendarrok gari gaineko txoriak izan gintuan eta gari gaineko txoriak izanen gaituk... zeren eta ehun urtetan ikus baitezakek jauna bilauturik,
|
baina
baita bilaua jaundurik ere".
|
|
|
Aitona Nikolas, komunzki eta eskuarki, euskaraz mintzatzen zitzaigun,
|
baina
baita frantsesez ere, batik bat don Frantzisko, herriko apeza, Mattin eta bion prezeptore izendatu zuenean —sasoin hartan, noiz eta aitona deliberatu baitzen, nekearen nekeaz, etxeko jaun gisa zituen arduren uzterat—, zeren don Frantziskok ez baitzekien frantsesez, eta aitonak biziki maite zuen frantsesa eta frantses kultura, eta nahi zuen, bertzalde, ahalik eta hizkuntza gehienetan tre...
|
|
|
Eta, ondorez, usteak eta aburuak aurkituko dituzu —liburuan barrena azalduz joan daitezkeen pertsonei eta gauzei buruzkoak,
|
baina
baita ideiei buruzkoak ere, nahiz eta, puntu honetaz denaz bezainbatean, goganbehar naizen aspaldiko egiak asmatzen ibili ez ote natzaizun usu—, ene memoriatik eta ene kontzientziatik mamituak eta hautemanak, zuk hainbat gutunetan adierazia abiapuntutzat harturik, baina egizu kontu ezen uste eta aburu horiek ez dutela ene konfesionearen etorkiko intentzionea hondatzen ez zapuzten, zeren, ber...
|
|
|
Izan ere, muga orotarik haratago, iragana zehatz mehatz oroitzea baino anitzez ere inportantagoa zen, ene ustez, iraganaren usainen eta aromen oroitzea. Zeren gertaki bakoitzak gorputz bat baitu,
|
baina
baita arima bat ere, eta xehetasunak dira gorputza, eta aroma arima. Edo erran diezazuket ezen gertaki bakoitzari usain bat dariola, aroma bat, gure baitan errotzen den halako sentsazio berezi bat, eta aroma horren berreskuratu ahal izaitea edo hartarako gai izaitea dela enetzat funtsezkoena eta gorabehera ororen egia.
|
|
|
ezin handiagoa agertzen zait alde batetik, ez hain handia bertzetik: skribatzaile gisa, munduan izan diren erretorika maisurik ederzaleenen pareko, etorri eta hitz jario handikoa,
|
baina
baita doia eta zuzena ere, ugaria bezain zehatza; pentsalari gisa, Trentoko kontzilioaren jarraitzaile ezin fidelagoa eta leialagoa, halako suertez, non beldurrik gabe afirma baitaiteke ezen deus guti berririk eransten eta eratxikitzen diela Trentotik hedatu ziren ideiei eta arau moralei... nahiz eta ezin zaion kendu, bertzalde, ezen, haien janzteko eta indartzeko, ezin hobeki erabili zituela bai... Aineza nik ere haren trebezia, nahi dudana edo nahiko nukeena behar bezala adierazteko, eta neure burutazio eta ideiei gorputz emaiteko, gorputz sendo bat, zeinak harria den hitza eta hitza den harria bailituzke oin eta zimendu!
|
|
|
Eta, segidan, osabak bizpahiru mila hitzetako dikzionario bat erakutsi zidan, osabak berak Collège de France n italianoz eta frantsesez skribatua, lagun izan zuelarik, hartarakotz, ikaskide italiar bat, bolognarra, Marco Conti zeritzana. Zeren Parisen irakurri baitzituen, Gassendiren kontseiluz, zientzilari pisatarraren De motu, latinez,
|
baina
baita Il Saggiatore, Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo, tolemaico e copernicano eta haren Discorsi ak, zeinek Italiako lengoaiaren ikasterat eta gogoz ikasterat bulkatu baitzuten.
|
|
|
" Osaba Joanikotek, zeina baita etxeko zientzilaria, hori guztia afirma diezazueke", eta amak osaba Joanikoti behatu, eta behako hura eskaini zion, zeinak baitzuen estimutik konplazentziatik bezainbat. Eta, akabatzeko, erran zigun ezen Jainkoa gisa hartan mintzatzen zitzaigula, gizonen obra handi haren bidez, jakin genezan nolakoa zen mundua, berez eta izaitez, eta nola lege jainkozko haren arabera eraiki beharra zegoen Estatua eta Eliza,
|
baina
baita jende printzipalaren etxeak eta jauregiak ere.
|
|
|
Eta jaun Marcelekin ere, bertzalderat, berdintsu eta orobatsu. Eta kontu hartan ene arimaren salbazionea zegoen jokoan, eta joko hura garbi jokatu behar nuen, oro irabaz edo oro gal, Jainkoaren aitzinean ez baitzuen ene burua engainatzen edo ene kontzientziaren korapiloak ezkutatzen ibiltzeak balio, Jainkoak guztia ikusten zuenez gero, bai ene gorputzaren zokorik gordeena,
|
baina
baita arimarena ere, eta horrek larritzen ninduen.
|
|
|
Izugarria izan zen bi mutilek beren ezpatekin eskaini ziguten ikuskizuna, hain izugarria, non gehiago baitziruditen biek ere zaldunen nobeletako protagonistak, haragi hezurrezko izakiak baino. Aitak, ohi bezala, inguruneko lagunak eta jauntxoak gonbidatu zituen festa hartarat,
|
baina
baita, ohi ez bezala, haien emazteak eta seme alabak ere, eta, beraz, batzuen eta bertzeen artean, berrogeita hamar lagunez goiti izanen ginen, haietarik erdiak edo neska mutil gazteak. Uraitzeko jaunak bazituen hiru alaba gazte, zein baino zein ederragoak, eta bai haiek bai bertze neska guztiak ere liluraturik bezala egon ziren bi ezpatariei beha, halako moldez, non ezin afirma bainiezazuke zeinek zein distirarazten zuen joko hartan:
|
|
|
Zeren puntu horrek, zeina izan daitekeen paperaren gainean darabilgun antzara edo faisai lumaren muturra, sortzen baitu lerro xuxena, baldin bertze puntu baterat xuxen irioiten badugu; sortzen du zirkunferentzia, baldin puntu finko baten inguruan biraka ipintzen badugu; eta sor dezake parabola, hiperbola... edo esfera eta oboidea eta zikloidea... forma geometriko erregular eta irregular guztiak sor ditzake, eta espazio osoa sor dezake, eta, ororen buruan, mundua sor dezake, mundua sortzen du. Eta formen munduak liluratu egiten gaitu,
|
baina
baita nekatzen eta ahitzen ere, zeren, begiak eta behakoa forma batean pausatu orduko, bertze bat ari baitzaigu albotik deika: izan ere, nola forma batzuk bertze forma batzuen baitarat biltzen diren, edo desegin egiten diren, bertze mila forma berriren sortzeko eta haietan gorpuzteko, halatan ugaltzen, berretzen eta emendatzen zaigu formen mundua; eta, formen mugimenduan eta haien etengabeko itxuraldatzean begiak batetik bertzerat darabiltzagula, pausarik eta geldialdirik gabe, akabatzen dugu hondarrean eroturik eta zorabiaturik.
|
|
|
Eta ahalketurik nengoen gauza haiek entzuten, Pedroren behakoa atxik ezinik... harik eta kopa bat arno eta bi kopa ere edan nituen arte, zeren eta Pedrok gizontzat hartu baininduen eta osabak ez zuen ezetzik erran. Eta, eskandalizaturik nengoen alde batetik,
|
baina
baita gogara ere bertzetik, gero eta gogarago, zeren eta arnoak ausart egiten baininduen, eta hala akabatu nuen nik ere haiek bezala, hondarrean, irrikarkaraka.
|
|
|
Neure ordu arteko bizitzan kasik ez nintzen neskez arduratu izan, baina egun hartan bai, barrenean zerbait nabaritu nuen, zerbait berria, zeren eta hura ez baitzen, konparazione, anaia batek bere arreba eriarenganako senti zezakeen urrikalmenduzko maitasuna, nola izan baitzitekeen nik Pisan sentitu nuena, noiz eta Laura zeritzan neskatxa zangobakar harekin inkontratu bainintzen; aitzitik, sentimendu berri hark barrendik inarrosten ninduen eta asaldatzen, eta, nolabait erraitearren, hegazti ezezagun bat bihotzean bere habiaren egiterat balihoakit bezalakoa zen... Eta, nehongoa ere izaitekotan, paradisukoa edo zerukoa izan behar zuen hegazti hark, hain baitzen enegan sortzen zuen sentimendua gozoa eta deliziosa,
|
baina
baita, aldi berean, haizetsua eta bortitza ere. Eta gose egarrizko sentimendua zen, bertzalde.
|
|
|
Eta Pedro eni beha paratu zen... eta, segidan, koadroak erakusten zuèn neke eta atsekabe hura igarri nion Pedrori berari ere, betarte izerditsuan eskultore izengabe batek oinazearen iduria zizelkatu balio bezala, kolpez kolpe eta zimurrez zimur,
|
baina
baita oinaze orotarik haratago kausi daitekeen libertatearen distira ere, haren begi argiz beteetan.
|
|
|
—Felizitatzen zaitut, Pedro —erran nion hunkiturik, boza dar dar— Bizitzan ikusi dudan koadrorik beldurgarriena da,
|
baina
baita ederrena ere... Eta uste dut ezen osaba Joanikot...
|
|
|
Arrats gorria zen, eta karrika haietako mugimendua izan zen ene arreta piztu zuèn lehenengo gauza. Ekialdeko Indietarik hiruzpalau untzi iritsiak ziren bezperan, eta, hargatik edo —hargatik, segur— anitz jende zegoen karriketan —marinelak gehienak, jakina,
|
baina
baita bertze jende tailu batzuk ere— tabernetarako bidean, edo tabernetarik ateratzen; eta anitz ziren, halaber, hango eta hemengo jendeek erabiltzen zituzten hizkuntzak eta lengoaiak, holandesa eta espainola bere batez, frantsesa gutiago; eta gizon batzuk multzoka juntatzen ziren eta pilatzen edozein bazterretan: multzo batean, sorgin iduriko atso zahar bat ikus zitekeen, kartak nahasten eta egozten; bertzean, bertze atso bat, belar afrodisiakoak saltzen; hemen, xirula jotzen zuen gizon batek; han, bertze bi gizonek txotxongilo batzuen hariak higitzen zituzten...
|
|
|
Izan ere, amorioan eta komunionean, bietan ere ez ote dago, azpian eta harroinean, sentimendu bera: finitua infinituan urtzekoa,
|
baina
baita, aldi berean, infinitua finituaren mugetarat ekartzekoa ere. Eta, baldin amorioaren kontra ez banago, zergatik egon nuke komunionearen aurka, jakinik ezen sorburu eta iturburu bera dutela eta infinitutasun egarriak iturri hartarat garamatzala, batean bide batetik:
|
|
|
...k errerik, elkorturik eta idorturik— ez bainengoen jada lehengo gogoan eta sinestean, eta zeren iraganetik hastandu eta iraganarekin hautsi nahi bainuen, amarekin eta geure etxearekin, leinuarekin eta etorkiarekin, aita Bartolomerekin eta eliza katolikoaren harrokeriarekin... baita liburuekin ere, zeren kapitainak, zeinak etxean dozena pare bat liburu baitzituen, itsasoari buruzkoak gehienak,
|
baina
baita Montaigneren Entseiuak ere, hala erran baitzidan bere bertze erran haietarik batean: " Liburuz inguratua bizi izan haiz orainokoan, baina, hemendik aitzina, liburuak alde baterat utzi eta heure bizitzaren liburua skribatzen hasi huke, ez letraz, baina heure hatsaz eta heure odol kolpeez...
|
|
|
Etxe hartarik jalgi nintzenean, portuan ainguraturik genuen untzirantz abiatu nintzen, ez Frantsesen Ostaturantz, lagunekin geratu bezala, artean ez bainengoen neure onean... eta goiti beheiti etsaminatu eta argitu nahi bainuen, bertzalde, neure egoera, eta imajinazinoa dantzan jarri, lagunek biharamunean egin ziezazkidaketen galdegiteei ahalik eta modurik airosenean buru egin ahal izaiteko. Harako bidean nindoala, azken hiruzpalau orenetan gertatuak ezin sinetsirik, arrai sentitu nintzen, amesgaizto hartarik libratu nintzelako,
|
baina
baita bentzuturik eta zapuzturik ere, edonor zapuzteko modukoak izan baitziren, zinez, azken ordu haietan neuri gertatuak... Eta garagarnoan itorik uste nuen harra berriro hasi zitzaidan hizketan kontzientziaren bazter batetik:
|
|
|
Biharamunean, bezperan enekin atera ziren marinelak untzirat itzuli eta, kamastra batean lotan ikusi nindutenean, alegeratu zitzaizkidan,
|
baina
baita haserretu ere apur bat, gau osoan kezkaturik egon zirelako, zeren ostatuan iguriki baininduten eta ez bainintzen ostaturat agertu.
|
|
|
—.. Eta haien petzeroak, turista mota guztiak: frantsesak bereziki,
|
baina
baita, informazio honek dioenez, holandarrak eta britainiarrak ere.
|
|
|
Hemendik aurrera, gorroto sakonagoa izango digu Kandidok.
|
Baina
baita errespetua ere.
|
|
|
Grand Avenueko denda famatuetan ez ezik, ustekabean eta aspaldiko partez, eliza batean ere sartu naiz, San Patrick katedralean hain zuzen. Luzaroan egon naiz han, freskotasunean isil eta isiltasunean fresko, nire arimak agian toki sakratuan errazago topatuko ninduelakoan,
|
baina
baita zera ere.
|
|
|
New Yorkeko egonaldiaz geroztik ez dut uste hain nekatua sentitu naizenik, ezta Grand Canyoneko jaitsiera egin genuenean ere. Eta kafetegi honetara sarturik, beste espresso bat eskatu, eta nire eguneroko ezinbesteko hau idazteari ekin diot, eta nire barrena zertan den laburbildu behar banu, esango nuke New Yorkeko egonaldian baino nahasiago sentitzen naizela,
|
baina
baita maitatuago ere. Eta beharbada horregatik, poltsatik Rubenentzat erosi dudan oparia kontuz kontuz zabaldu (egin behar ez bada ere, besteentzako opariekin beti hori egiten amaitzen dut, ezin bada eutsi berriro ikusteko gogoari), eta erlojua esku artean hartu dut.
|
|
|
Gure gizarteetan, eguneroko esperientzian bizimodu onen aniztasuna islatzen dituzten honako adibide hauek aipa ditzakegu: kontenplaziozko bizitzan murgilduta dagoen filosofoak bizimodu onaren ikuskera bat dauka,
|
baina
baita ere zerbeza kaxa bat eskura duelarik asteko hainbat egunetan telebista aurrean amaigabeko orduak ematen dituen futbolzale amorratuak; bizimodu on batek irudimen sexual ezberdinen adierazpenak, homosexual izaerakoak barne, errespetatu lituzkeela sostengatzen dute batzuek, beste batzuek, aldiz, bizimodu on bakarra sexuak espezie ugaltzea helburu duena dela sinesten duten bitartean; pertsona b...
|
|
|
Asmo honi erabat lotuta, Pio XII eta, orokorrean, apezteriaren manifestazioak tamaina handitan jasoko ziren beti Eusko Deya ren orrialdeetan. Ardura honen sustraia Euskal Gobernuan nagusi zen ideologian bila dezakegu,
|
baina
baita Europan garrantzi handia zeukaten kolektibo katolikoak euskaldunen kausara erakartzeko asmoan ere. Kolektibo horiei ematen zitzaien lehentasuna erakusteko," Liga Internacional de los Vascos" delakoaren Frantziako bi komite nagusien lehendakaritzak zeintzuen eskuetan zeuden aipa dezakegu:
|
|
|
Baina ez da hori bakarrik. Tokia, asepsia itxura, ordutegi luzeak; bai,
|
baina
baita marketin teknika aurreratuenak ere. Neurri handi batean, artea espektakulu bihurtu den aldi berean, edo beharbada horrexegatik, merkatua jabetu da arteaz.
|
|
|
Neurathen ikusmolde entziklopedistak, hortaz, entziklopediaren ideia nahi zuen finkatu zientziaren esparruan, horrela ikus zedin zientzien arteko elkarlana eta orkestrazioa noraino ailega zitekeen, proiektu hura zientziarekiko ikusmolde hertsietatik bereizteko, hizkuntza zientifikoaren konplexutasunaren inguruan arreta gehiago jarriko zuten terminoak proposatzeko eta zientzia gehiegi idealizatzen zuten hitzak eta kontzeptuak —metodoa, sistema— arbuiatzeko. Labur beharrez, Neurathek enpirismoa zientziaren baitan nahi zuen,
|
baina
baita zientzia bera aztertzeko ere132.
|
|
|
ohitura hauek printzipio baten arabera ordenatzen dira; printzipio hau Frazerrek azaldutakoa baino orokorragoa da eta gure arimetan hain sartuta dago ezen aukera guztiak ezin baititugu imajinatu. —Aise imajina dezakegu, adibidez, tribu baten erregeak begi guztien bistatik kanpo izan behar duela,
|
baina
baita tribuko gizaki bakoitzak ikusi behar duela ere. Egiaz, azken hau ez da gutxi gorabehera kasualitatez gertatuko, baizik eta jendeari erakutsia izango zaio.
|
|
|
Edo alderantziz, ez zakiat, berdin zaiok. Baduk haurride bila gertuago jotzen duenik, ETAko gudariengana esate baterako,
|
baina
baita askoz urrunago begira jartzen denik ere: Sabino Arana, Arturo Kanpion, Agustin Xaho, Matalas...; Amaiurren Mirandako kondeari eta Leringo etoiaren semeari, Orreagan Errolani eta Zelatunen erromatarrei aurre egin zietenak...; harrespil eta trikuharrien egileenganaino heldu arte.
|
|
|
– Irakurria nuen, bai,
|
baina
baita ahaztua ere. Ez nuen horrelakorik espero, egia esan.
|
|
2001
|
|
|
Gaixotasun gehienak 15 urte horietan pilatzen dira, eta, datu bat ematearren, Gipuzkoako nagusiak populazioaren %18 badira ere, ospitaleratuen erdia eta osasun aurrekontuaren %70 suposatzen dute. Prozesu honek geriatren heziketan aldaketa handiak ekarri ditu,
|
baina
baita, esate baterako, kontsumoaren arloan, gaur egun nagusiek lehen existitzen ez zen merkatu zabala suposatzen dutelako.
|
|
|
Zergatik egiten diote jaramon eskariari eta urtegitzarrak eraiki? enpresa handien presioarengatik,
|
baina
baita gaur egun oraindik urari gatza kentzea lehiakorra ez delako, orain ez bezala nekazariek ura osorik ordaindu luketelako.
|
|
|
Sektorearen datuak ez dira oso baikorrak, artzain eta baserritarrak dagoeneko nahikoa zahartuak daudelako eta ez delako belaunaldi erreleborik ikusten. Hala ere, baikor izateko datuak ere badaude, Arantzazun adibidez artzain eskola batek funtzionatzen duelako eta bertan hainbat gaztek parte hartu duelako, gehienak euskaldunak,
|
baina
baita gaztelarrak, kataluniarrak, perutarrak eta txiletarrak ere.
|
|
|
" Trebiño Eguna ere sarritan ospatu dugu herrian eta ez dugu arazorik izan", esanda, baikor ageri da Alfredo Oraa. Ikastolen elkarteak, berak, jakinarazi duenez, inguruan euskararekiko mugimendua indartu izana eta suspertu beharra izan dira aurtengo Araba Euskaraz Argantzunen antolatzearen arrazoiak,
|
baina
baita alkatearekin daukaten harreman ona ere.
|
|
|
Ikuskizun danteskoa.
|
Baina
baita zirraragarria ere. Batzuk errezoan ari dira extasiraino, beste batzuk euren burua hiru aldiz murgiltzen dute uretan, beste batzuk geldirik daude yoga postura sinestezinean eta mantraren errepikapenaren oihartzuna ere iristen da.
|
|
|
1944an 9 urte zituen eta oroitzapen biziak ditu. Beldurra sentitzen omen zuten,
|
baina
baita harrotasuna ere:
|