|
2000
|
|
|
Agian bertsolaria akitzen duena ez da bertsotan egitea,
|
baina
bai bertsolarien bizimodua eramatea, alde batetik bestera ibili beharra...
|
|
|
Mentu oinak lortzeko sagar basakaren haziak bildu, neguan hare heze artean jaso, udaberrian lur gozoan poliki erein, hurrena mentatzeko aukeratutako barietate egokiaren mentuak bildu eta txertatu eta sagardia osatzeko landaketa egin. Ez du bidezidor erraza hartu,
|
baina
bai ederra.
|
|
|
A zer nolako algarak. Ez dira antzezle on onak
|
baina
bai adarjoleak.
|
|
|
Beharbada hasieran azken uholdea ez zela uste zuten, orain 1512koa definitiboa ikusten dugun arren.
|
Baina
bai, beranduago Sakanan (Zegorrea) gipuzkoarren aurka eta Zangozan, erraite baterako, bertzelako liskarrak gertatu ziren, lehen baino hagitzez lagun gehiagok parte hartuz.
|
|
|
Ez nekien hori esan nuenik,
|
baina
bai. Gaur egun literaturak oihartzun gehiago dauka mamia baino.
|
|
|
Eguraldi bikainak direla-eta inon baino azkarrago hazten direnez, dirutza ederra egiten dute hango nekazariek. Hazi bai
|
baina
bai makal arraioak! Eta espraietako ustezko gainarekin zerriak bai jan, baina txerria ere ukatuko litzateke...
|
|
|
Haurrak dena ulertzeko gai dira, bere mailan, noski," Eman eta gero" adibidez, 3 urtetik 6ra bitarteko haurrentzat eskaini aurretik, jendeak ez zuen uste haurrak ulertzeko gauza izango zirenik,
|
baina
bai. Txotxongiloen bidez edozer konta dezakezu.
|
|
|
Ez naiz horren inguruko balorazioetan sartuko,
|
baina
bai, niretzat hutsune larria zegoen nirea atera aurretik. Dena den, Joe Eguren euskal" amerikarrarena" izan zen lehena.
|
|
|
Ufff, baina hori duela urte mordoa izan zen, historiaurrean ia ia.
|
Baina
bai, oso rol polita zen; bitxia da nola batzuetan jendea hobe gogoratzen den zutaz tutik ere esaten ez duzun rol batengatik pertsonaia hitzontzia izateagatik baino.
|
|
|
Oro har, sartune eta irtenune handirik azaltzen ez dituzten itsaslabar hauek soilik Kantauri itsasora urak isurtzen dituzten ibai laburrek amaieran eratzen dituzten itsasadarretan ebakitzen dira. Kostalde honetan, salbuespenak salbuespen, ez ditugu tamaina handiko irlak,
|
baina
bai itsasbazterreko paisajea aberasten duten hainbat itsas harkaitz eta irla txiki. Irla hauetako gehienak gainera, gizakiarekiko azaltzen dituzten isolamendu baldintzei esker, itsas eta itsasbazterreko hainbat animalia eta landareren azken gordeleku bilakatu dira.
|
|
|
Egundoko pisua dute, jendearengana heltzen dira eta haien bidez jendeak ezagutzen zaitu. Ez dut uste horrek bertsozaletasuna emendatzen duenik,
|
baina
bai, dudarik gabe, laguntzen duela. Haurren mailan, datorren ikasturtean ikusiko da eragina, bertso eskolan ikasle gehiagok bere izena ematen duenez jakitean.
|
|
|
Ez dakit zein maila daukaten, asteburuan ikusi.
|
Baina
bai, orain arte eman dudana nahiko ona zen, bai. Non dagoen sekretua?
|
|
|
Eta hiesa duten gaixoentzat onuragarria gertatzen da erabilera. Minbiziaren kasuan bezala, horrek ez du esan nahi gaixotasuna sendatzen duenik,
|
baina
bai haren kalteak eramangarriago egiten dituela. Hiesaren kasuan, morfinak THCarekin nahasturik bere efektua hirukoiztu egiten du.
|
|
|
Euskarazko liburugintza gehiena bezala, herrigintzaren atal ere bada, batetik. Bestetik, berriz, gogoeta eta eztabaida suspertzea du, hasiera hasieratik, xede (ez lan ildo guztietan,
|
baina
bai hauetan), eta, alde horretatik, emaitzak ez dira pozez txoratzeko modukoak izan.
|
|
|
" Ematen zuen sormena dela' nik' sortzendudana,' nire' barruan dagoena,' ni' naizena; eta nik uste dut inor ezin dela izan besteak gabe. Indibidualismoa sartuta duzu, ez agian bizimoduan,
|
baina
bai pentsaeran. Inork ezin du sortu bakarrik, ezta ume bat ere"
|
|
|
Adibidez, orain urte bat Batasuna prozesuari buruzko genituen espektatibak eta oraingoak ez dira berak. Duela urte bat nolabaiteko esparrua zabaldu zen, ez dut esango Zutikek errealitatea aldatzeko esparru moduko bat zenik,
|
baina
bai behintzat gure ideiek bide bat izan zezaten. Egun, ETAren aktibitate militarrak esparru hori murriztu egiten du berriz ere, ezker abertzalearen jarduera norabide oso zehatz batean ibiltzera baldintzatzen duena.
|
|
|
" Gu, euskaldunok, gera besterik ez bezalakoak. Ez danok,
|
baina
bai asko. Kanpoko dana ona dugu.
|
|
|
kontalaria, omnisziente edo orojakile ezezik, esplizitoegi eta ingenuo samarra ere bada zenbait pasartetan: pertsonaiak, berriz, planoegiak, sinpleegiak, barne gatazka handirik gabekoak, ez beharbada erabat zuhur eta gisakoak zintzoen rola dutenak,
|
baina
bai pitzadurarik gabeko dolorkeria baten jabe gaiztoak eta beren kideak (kontalari orojakileak Jenaro eta Errufinoren barrenera sartu eta haien pentsamenduen berri izateko aukera ematen digun arren, ez dugu une bakar batez ere ikusten euren jokabide arimagabekoari buruzko zalantza izpirik meharrena ere dutenik). (Egunkaria II)
|
|
|
Foruek historiaz administraritza aldetik Euskal Herriari ematen zioten burujabetza juridikoki nolabait bete beharrekoa zela. Denboraz, berez gizarte giroa aldakorra denez gero, ez zeritzola zuzena atzera begira jartzeari,
|
baina
bai nolabaiteko ordaina eskaintzeari. Hortik jo zuen ebazpidetzat guztion artean osa genezakeen autonomia zabal bat proposatzera.
|
|
|
Eta arrazoi du, pertzamundu zaharra bada. Txillardegik,. Aristotelesen kontrakoa naizela esateak ez dit lotsarik batere ematen?, eutsi dio bere erantzunean,. Gogaide ez,
|
baina
bai adiskide (Orixe Jaunari, begiramenduz eta adiskideantzera)?, Jakin 14, 1961, 53 Zuzen zuzen Orixeren kritikari, erantzun, osoago bat, edo aristotelismo etatomismoaren aurkako bere jarreraren azalpen arrazoituago bat, Fulton Sheen New York eko Gotzainfamatuaren Religion sin Dios liburuaren erreseina baten kariaz eman du Txillardegik, Egan 3/ 6, 1956,155 la ezezaguna baita, merezi du zati adierazkorrenak aipatzea:
|
|
|
Debeku hau, 1937ko abenduaren 17an sinatuta eta Probintziako KomandanteMilitarrak bidalita Goardia Zibilaren bidez iritsi zen Parrokia eta Komentuetara. Esanbezala, Donostiako Egia Atotxako frantziskotarrenera heldutako agiri papera ezin izandugu eskuratu,
|
baina
bai Arantzazura Oñatiko Komandantziatik bidalitakoa. Honaberonen testua (AKA.
|
|
|
1940ko martxoan A. Mitxelena Martutene auzoan aurki genezakeen Misio bateuskaraz ematen (Cronica: I, 399, 501), eta akordio haren ondoren, elizgizonek ohiturazaharretara itzultzen ari ziren, noski, beti euskararen ohiko erabilpenean maila berairabaziz,
|
baina
bai debeku eta muga sobera itogarrietatik irtenez.
|
|
|
Hau ez da mintzo oso surrealista, oraindik,
|
baina
bai gozoa irudien aldetik (ileadatsa gariarekin lotzean). Irudimen harro askatua bera hurrengoan ere:
|
|
|
Gure abesti zahar batek dioen bezala, arrain asko dago itsasoan. Eta ni, hutsegite handi haren ostean, gogoz saiatu nintzen arrainen bat harrapatzen,
|
baina
bai zera!, inork ez du nirekin nahi. Eta?
|
|
|
Hasiera bikaina izan zen dudarik gabe, momentu horretatik aurrera neska izan baitzen elkarrizketaren nondik norakoaz arduratu zena. Txemak ez zuen gogoratzen zertaz egin zuten berba,
|
baina
bai zenbait orduz jardun zutela jo eta tira. Erlojuari so eginda, pentsatu zuen ordu haietan ez zela inor egongo logelan.
|
|
|
–Beno, ez dakit gauza txikiak diren,
|
baina
bai, bai.
|
|
|
Esnatzerakoan mingainaren zapore garraztuarekin egin zuen topo, eta behin eta berriz igurtzi zuen aho-sabai partean iragan gaueko alkoholaz estalirik segitzen zuen trapu likits hura. " Agg... ez zirudien ba, hainbeste edan nuenik ere",
|
baina
bai, Santiago kalea luze samarra ere bada, eta gainera bere luzeraren erdia tabernek betetzen dute. Eta espaloi bietan gainera.
|
|
|
Eta, hala, egun batean, aitak astebeterako kondenatu zuen ziega itsu hartarat morroi bat, Urbiaindik mozkorturik itzuli zelako eta biharamunean bere egitekoei buru egin ahal izan ez zielako. ...4 aditu zituela han barruan, eta amets batean bezala ikusi zituela haiek guztiak —ikatza baino beltzagoak—, infernuko garren artean kiskaltzen eta oihu desesperatuak egiten; eta, honelatan, mozkor hark amestu edo asmatu idurietarik hartu zuen ziega ilun hark fama are ilunago hura, jauregiko bertze morroien eta neskameen kontsentimenduarekin; eta ez hauek erran ziotelako sinesten ziotela,
|
baina
bai isilik geratu zirelako, irririk eta trufarik egin gabe morroi mozkorrari gai hartaz solasten zenean, erakusten zutelarik, gisa hartan, ezen sinestetik hurbilago zeudela ez sinestetik baino. Eta Mattin eta biok ere halatsu geunden, zeren eta artean umeak baikinen, imajinazinoaren edozein fantasia sinesteko prest.
|
|
|
Bai, atearen azpitik zetozen errainu urri erdi itzaliak ziren barrena argitzen zutenak. Eta morroiak ekarri ogi puska eta ur txarroa begiztatu nituen, ez zehaztasun osoz,
|
baina
bai haien iduriak bereizteko moduan. Zenbatetan etorri izan zaidan, ordutik honat, iduri hura, jaun André, neure bizitzako gaurik gautsuenetan partikularzki...!
|
|
|
Zeren eta, ge hienbat, Gero n azaltzen diren anekdota bitxiak baitzizkigun irakurtzen eta diktatzen... edo jaun Marcelek berak euskararat traduzitu edo moldatu bertze hainbat, berak hango eta hemengo liburuetarik ikasiak. Horrekin ez dizut erran nahi ezen jaun Marcel ere isilpeko eta ezkutuko protestant bat zela edo izan zela, zeren katolikoa baitzen,
|
baina
bai gehiago sinesten zuela Jainko miserikordios bat Jain ko mendekos bat baino, eta sineste horrek gehiago bulkatzen zuela eskuaren luzatzerat, bertzeen eskuen hersteko, hatzaren luzatzerat baino, bertzeen seinalatzeko eta haien baztertzeko, nola luzatzen baitzuen gure aitak noiznahi den... eta gure amak ere bai, aldian behin.
|
|
|
Ez, ez naiz Jesu Kristoren iduria lohitzen ari, nahiz eta dogma katolikotik gero eta urrunago sentitzen naizen eta gero eta sozzinitarragoa eta nestoriarragoa naizen, nolabait erraiteagatik, zeren maite baitut nik ere Jesu Kristo, eta sinesten dut ezen gizon hura, Jainkoak ukiturik, Jainko egiten zela, ez beti,
|
baina
bai batzuetan, hala nola iltzez josi ondoren hitz haiek erran zituenean: " Aita, barka iezaiezu, ez baitakite zer ari diren"...
|
|
|
Zeren, bere burua azote bat gehiagoz apaltzenago eta beheratzenago zuenak ez ote zuen goratzenago bere burua gradu bat gehiagoz, ez dakit Jainkoaren aitzinean,
|
baina
bai bertzearen aitzinean. Eta ez ote da halakoa izaiten, anitzetan, gure jokabidearen funtsa eta muina, eta ez ote nintzen ni ere berdintsu eta orobatsu ibili handikeriazko amets hantuetan galdurik?
|
|
|
Galileok, aldiz, erdibide bat bilatu zian: ...edo behatu, bertzenaz, nola egin zion buru Pisakoak tribunalaren itsukeriari... zeren, bere aurkako prozesuan, tribunalekoei hitzez baietz erran zien arren, onartzen zuela bere hutsa, buruz ezetz erraiten ari baitzitzaien, eta ezezko hura handik sei urterat biribildu zuan, noiz eta bere Discorsi ak skribatu baitzituen, bizitzan gehien hunkitu izan nauen liburua, Italian ezin argitaratu izan zuena,
|
baina
bai Ley denen...
|
|
|
Halaxe erran nion, bai, eta esplikazionea ere eman dizut, baina badakit ezen nik eman esplikazionea motza eta laburra geratzen dela. Anitzetan galdetzen diot neure buruari nola atera zitzaizkidan hitz haiek, eta oraino ere neke eta gaitz egiten zait bertze argibide baten edireitea...
|
baina
bai erraiten ahal dizudala ezen, hitz haiek trenkatu orduko, bi sentimendu errotu zitzaizkidala, biak ere kontrakarrean zeudenak, zeren sentitu bainuen, batetik, halako kezka bat, osabari modu hartan trufa egiteagatik eta zor nion begirunearen hausteagatik, berak napolitarrari zor ziona hautsi zuen bezala, bertzalde; baina baita halako alegrantzia eta halako satisfazionea ere, bertzetik, ene kezk... Edo, ez al zen arrazoin printzipalena izanen ezen maisu ezin hobea nuela osaba, eta harenganik eta haren injeniotik gero eta gehiago ikasten ari nintzela, zeren eta nik osabari eman ihardespena, osabak berak egina izan baitzitekeen bertze zirkunstantzia batzuetan?
|
|
|
Nik ezin segura diezazuket nolakoak izan ziren aitaren negozio haiek: sal-erosi nahasiak izan ote ziren edo sal-erosi garbiak, lukurreriazko tratu gaixto engainamenduz beteak edo egainamendu gabeak,
|
baina
bai segura diezazuket ezen probetxu handikoak gertatu zitzaizkiola guztiak ere, halako suertez, non oker handirik gabe erran baitzitekeen gizon hartaz ezen nekez ereinen zuela bihirik buru beterik emanen ez zionik... Eta, hala, bide hartarik bideratu eta biribildu ahal izan zuen hurrengo hamabi hamahiru urteetan —bizi izan zen artean, beraz— mirakulu iduriko hura Urbiainen, zeren Euskal Herria pobretzen eta jendez hustutzen ari zela eta gainbehera zetorrela erdietsi baitzuen jauregiaren eta jauregi inguruaren jasotzea eta nehoiz baino goitiago edukitzea, diru irabaziak urtez urte berretzen eta gurentzen zituela.
|
|
|
Eta, jauregiaren izena zenbatenaz gorago zeramala eta izenaren itzala zenbatenaz urrunago, hainbatenaz hertsiago ezarri zituen aitak jauregiko barren arauak, ordenantzak eta zirimonia suerte haiek guztiak. Eta, are gehiago, zeren, Villagrandeko dukeari jauregirat etortzeko gonbita egin zionean, eta jakin zuenean ezen dukeak gonbita onartu zuela, Donibane Lohizunetik ekarri baitzuen, izendatuki eta espreski, dukea jauregiratu baino bi hilabete eskas lehenago, kontu haietan aditua zen zirimonia maisu bat, jaun Louis Delapierre zeritzana, Borde len jaioa eta euskaraz ez zekiena,
|
baina
bai gaztelaniaz, frantsesez bezain ongi, etxeko sehiak eta zerbitzariak ohitura eta usantza haietan aitzinago zitezen eta finago zitezen.
|
|
|
Baina matutiek ere kezkatzen zuten, jakina. Ez barrendik, benturaz,
|
baina
bai kanpotik. Are gehiago konde edo markes izaiteko ametsak betean harrapatu zuenetik.
|
|
|
Izan ere, ez ote zuen gure aitak berdin samar jokatu... nahiz eta hark ez zituen mirailak kolekzionatu,
|
baina
bai burezurrak eta adarrak, berak ehizatzen zituen animalienak. Halako moldez, non anitz baitziren sala nagusiko paretetan jarriak zituen orein burezurrak eta orein adarrak, gehienak apal batzuen gainean.
|
|
|
...eko, jakizu ezen osaba, alde batetik, zuhurra zela eta buru argia, baina zuhurra zen neurrian zela, bertzetik, jostetari emana, zeren eta biziki maite baitzuen josteta, halako moldez, non zuhurtziak osaba periletik itzurtzerat eramaiten zuen neurri berean eramaiten zuen jostetak perilaren ontzat hartzerat eta perilaren mugetan ibiltzerat, muga iragaiteko arriskuan jartzen zelarik, ez noiznahi den,
|
baina
bai noizik behin. Hala erranik, kontradikzione bat lidurike, baina kondizione bikoitz hura osabaren baitaren baitakoa zen.
|
|
|
Baina natorren lehenbailehen etorri beharrekorat eta lot nakion gaiari, nahiz eta aitzinetik jakinarazi behar dizudan ezen ez dizudala kontatuko bidaia osoa, zeren bertze liburu bat skribatu behar bainizuke,
|
baina
bai hiruzpalau gertakiren aitzin gibelak, gure joan etorri haren berri eman diezazuketenak.
|
|
|
—Ez nuen uste, egia erran, ezen hutsak deus ere bete zezakeenik, eta espazioa, beraz, hutsez bete zitekeenik,
|
baina
bai...
|
|
|
Izan ere, erran berri dizut ezen, gogoratzen dudan neurrian, sentitzen zuena erraiten zuela aitona Nikolasek eta erraiten zuena sentitzen: ez zuela deus ere gordetzen, alegia, eta zen bezalakoa onartzen zuela etxeko iragana... nahiz eta ez nagoen oso segur, zeren eta iragan hark bere kontradikzionea baitzuen, kontzientzian barrena itzal bat bezala luza zekiokeena, eta uste dut ezen itzal hark ere egitekorik aski eman ziola, ez dakit bizitza osoan,
|
baina
bai bizitzaren azken aldian. Eta segur nago eta gero eta segurago nago ezen itzalpean nahi izan zuela itzal hura, baina ezin izan zuela, halako suertez, non itzalak itzali baitzuen aitona bera ere, finean.
|
|
|
Nik halaxe oroitzen dut bederen. Eta oroitzen dut ezen erran niola, ez mihiz
|
baina
bai buruz, haserre: " Zientzia, zientzia... baina zientzia Apu leioren urrezko astoa da, zure ahotik zurrunga egiten duenean!" Eta hura erran eta, handik gutirat, gitarraren nota urrunak aditu nituen berriro, eta napolitarraren boza.
|
|
|
Kontatu nion, bada, ez guztia,
|
baina
bai komeni zitzaidana, eta, akabatu nuenean, aitak erran zuen:
|
|
|
Zeren, haien irakaspenik gabe eta haien jostetarik gabe, nekez biribil baitzitekeen halako ateraldirik ene ezpainetan, eta nekez obra nezakeen buruak bururatua, hain mementu larrietan! Eta zenbat eskertzen diodan Fortunari eta zenbat, orobat, Jainkoari, ez naturalezaz ausart egin nindutelako, zeren eta ez bainaiz Hernán Cor tésen, Pizarroren edo haien iduriko bertze piztia batzuen kastakoa,
|
baina
bai hornitu nindutelako bertze bertute batzuekin, zeinetarik adierazgarrienetarik den beldurraren gainetik jauzi egiteko dudan fermutasuna —edo axolagabetasuna erran ote nuke, jaun André? —, beldurrak berak —edo ahalkeak berak, beharbada— eraginik eta bulkaturik, zeren eta anitzetan beldurraren aitzinekoa ohi baita ahalkea, bertzeen aitzinean ergel bat bezala geratzeko trantz...
|
|
|
Eta itzar nadila zuekin batean, bertze munduan, betiko zorionean, baldin zuek ere jadaneko han bazaudete. Zeren segur bainago ezen, Eusebiok erranaren ildotik, Jainkoak ez gaituela bertze munduan elkarrenganik bereiziko zuek katoliko eta ni lu thertar izaiteagatik,
|
baina
bai elkarrenganat bilduko, nafar eta giristino prestuak izaiteagatik.
|
|
|
...tozela eta pairuz hartu behar nituela haiek guztiak; eta erraiten zidan, halaber, ezen zorigaitzik handiena ez zela zorigaitza bera eta zorigaitzaren existentzia, baina haren eramaiteko ez ahalik ez argirik izaitea; eta erraiten zidan, finean, ezen nekearen ertzetik eta hegitik ere heda zitezkeela besoak harat eta honat, eta adimenduaren argiak egin zezakeela gure besarkada bakoitza, ez sutsuagoa,
|
baina
bai zabalagoa, zeren zinez izan baitzitekeen zabalago ulertzen zuèn eskuaren fereka, ulertzen ez zuèn suaren horzkada eta ausikia baino.
|
|
|
Eta nik ez nuen bekaturik egin nahi, baina bekatu egiten nuen, erremediorik gabe... harik eta, halako batean, zutaz haurdun gertatu nintzen arte. Eta, handik aitzina, ohi ez bezala alhatzen hasi zitzaidan neure kontzientzia gaixtoa, zeren neure tokia galdu bainuen behin, eta bekatu mortala egin nuen, adulterio egin nuen, ez gorputzez
|
baina
bai gogoz eta arimaz... Eta haurdunaldi osoan ezin izan nuen bekatu hura burutik kendu eta, nola bekatuak lohiturik bainengoen, beldurtu egin nintzen, zernahi etor zitekeelakoan haurdanaldi hartarik.
|
|
|
|
Baina
bai, halaxe izan zen, zin degizut baietz, jaun André!
|
|
|
Baina orduantxe sentitu nuen jaun Marceli ene bihotza zabaltzeko, ez dakit obligazinoa,
|
baina
bai gogoa, eta segidan erran nion:
|
|
|
Eta sekeretu hura ate bat ere zen, bertze mundu baterat jotzen zuena eta Felisaren munduarekin zerikusirik ez zuena... eta halatan egin nuen Felisak kontatzen zizkidan ipuinen aterbetik zientziaren aterberat. Ez bat batean,
|
baina
bai apur bana.
|
|
|
Baina orduan nik erran nion, ez oihuka, zeren ongi bainekien orduko ezen gai batzuk isilik mintzatzekoak zirela,
|
baina
bai fintko eta tinko:
|
|
|
—Uste diat ezen bertze noizbait komentatu izan dugula,
|
baina
bai, jaun Marcelen kaligrafiak musde Pierre Gassendirena oroitarazten zidak...
|
|
|
Baina ez zegoen segur. " Nik ez dut seguratzen ezen bertze mundu hori hor dagoela, baina ezta ez dagoela ere, zeren eta izena duen guztia zerbait bada...", erraiten zuen, bi iritzi haien artean erabaki ezinik, bai baina ez, ez
|
baina
bai... nahiz eta sineste ez sinestearen balantzak sineste alderat egin zuen bere bizitzaren azkenean, modu itsu hartan...
|
|
|
Ordea, baldin galdetu izan balidate, Italiatik etxerat itzultzean, zein izan zitekeen bizitzan gerta zekidakeen gertakirik gertagaitzena, segur nago ezen osabarekin izan nuèn haustura hura joko nuela, ez dakit gauzarik ezinezkoentzat,
|
baina
bai ezinezkoenetakotzat.
|
|
|
Jauregiaren aitzinean bazegoen menditik xuxenean zetorren iturri bat, gure osaba Bernabek egokitu zuena, hartarako pareta bat eraikiz eta paretan lehoi buru bat ipiniz, ahoa zabalik zuena, nondik ateratzen baitzen ura zurrusta hotsandi batean, aska errektangular zabal samar baterat isurtzeko. Iturria ez zen gure etxekoa bezain ederra,
|
baina
bai erabilgarriagoa, eta gu anitzetan ibiltzen ginen han jostetan geure zurezko belauntzitxoekin, edo eskuekin plisti plasta, eta, jakina, nola laurak ere ez baikinen geldi egoiteko mutilak, hala hasten ginen elkarri kilika, zirika eta zipriztinka... baita borrokan ere handik gutirat, anaiak anaien kontra beti ere —Markos eta Fabian, Mattin eta bion kontra—, harik eta, mila oihu eta ber... Ordea, borroka haiek, arestian erran bezala, mila oihu eta bertze hainbat irriren artekoak izaiten ziren, eta horrek ederki erakusten dizu ezen gehiago zutela idurizkotik zinezkotik baino.
|
|
|
|
Baina
bai, Pedro Huizi ere han zegoen jendartean, bizkar gainean zorro bat eta ohol tipi errektangular bat zeramatzala. Eta nik, noizik behin, saihetsetik soslai so egiten nion, eta neure ondoreak ateratzen nituen.
|
|
|
Handik atera ginenean, ordea, gizon bat atera zitzaigun biderat, eta, so ere egiten ez zidala, Mignon besarkatu eta zaflako amoltsu bat eman zion ipur-masailean. Eta, bat batean, ene anaiarekin gertatu zitzaidan bezala Elbira zela kausa, jeloskor sentitu eta besoa tinkatu nion, frantsesez erraiten niola, haserre, ezen utz zezala Mignon bakean; gizonak ez zuen nik hitzez adierazia ulertu —zeren eta holandarra baitzen, berehala jakinen nuen bezala—,
|
baina
bai keinuz adierazia, eta, hala, hark ni paparretik atxiki, eta ulertzen ez nizkion hitzak erran zizkidan. Eta, noiz eta baitzirudien ezen muturka hastera gindoazela, Mignon tartean sartu eta ene alde atera zen, erraiten ziola gizonari ozentki nik ez dakit zer, holandesez segur, zeren eta Mignonek holandesez eta frantsesez baitzekien eta nik ez nion ulertu.
|
|
|
Eta zein gogor egin zitzaizkidan ilunera arteko orduak, okaz oka eta eldarnioz eldarnio, harik eta lo pisu batek hartu ninduen arte...! Biharamunean, loak indarberritu ninduelako edo, neure buruaren jabe itzarri nintzen —ez, halarik ere, arras sendaturik,
|
baina
bai egunari buru egiteko moduan—, bertze marinel guztiekin batean. Eta berriro loratu zitzaidan bihotzean itsasoari nion amorioa... baina ene amorioaren lore hark, bezperakoarekin konparaturik, petalo bat gutxiago zuen, zeren bainekien ezen itsasoak eneganaino luza zezakeela, noiznahi den, bere esku beltza —bezperako oinazeak memorian utzi zidan lorratz sakona lekuko—, eta esku beltz haren gerizpean ezin zitekeela ene amorio hura osoa eta guztizkoa izan, zeren itsasoa ez baitzen nik idurikatu nuen bezalakoa, baina zen bezalakoa.
|
|
|
Ordea, bazkalduz gero kapitaina bere balentriak kontatzen hasi zitzaidanean, osabari gertatuak jada ahantzirik, nigarrari eman nion, halako batean, nehongo arrazoinik gabe... arestian konplitu ezin izan nuèn desira orduan konplitu izan balitz bezala, behar ez zenean. Ez, ez natzaizu gezurretan ari, jaun André, zeren atzo gertatuak balira bezala oroitzen baititut istant haiek eta istant haietako gorabeherak, ene desiren eta ene izatasunaren arteko liskarra islatzen zutenak —ene barrengo haustura, alegia—, huraxe izan zelako halako zerbait gertatzen zitzaidan lehen aldia; edo erran nuke ezen hura ez zela izan, benturaz, gertatu zitzaidan lehen aldia,
|
baina
bai gertatuaren berri nekien lehen aldia, ene barren hausturaren kontzientzia klar eta garbi harekin, gorputza leku batetik balihoakit bezala, arima bertzetik; edo erran dezaket, finean, ezen orduan bizi izan nuela neure baitan bataren bitasuna, zeren ustez bat nintzena bitan banatua banengo bezala sentitu bainintzen, leku batean egon arren bitan banengo bezala, han eta hemen, sentimendu kontraja... Eta Joanes bakarra nintzen arren, bi Joanes sentitzen nituen neure baitan... nola Mattinen baitan bi Mattin haiek hauteman bainituen, bata argia eta bertzea iluna, hark hartu kolpearen ondorez, noiz eta zalditik erori baitzen, nahiz eta, egia erran, nik zerbait disimula nezakeen eta anaiak ez...
|
|
|
Boz lasaigarria zen, eztia ez nuke erranen,
|
baina
bai inolako oldar kutsurik gabea. Baieztapena, hala ere, oihuka ari nintzela alegia, hain zen funtsik gabea, ez baitzitekeen eldarnio bat baizik, bizi ninduen lokamutsaren atal berantiar bat, errealitatearekin inolako estekarik ez zuena.
|
|
|
Ez nuen Edurne sobera ezagutzen,
|
baina
bai mehatxua betetzeko gauza zela konprenitzeko bezainbat. Horizontaltasunaren nolabaiteko jabaldurari gogo eta gorputz amore emanez, egitera utzi nion, begiak hertsirik eta ahoa ere, arrangura gehiagorik kanpora ez zekidan.
|
|
|
Ez" Gizon jalea", ez" Muttur gorri", eta are gutiago" Ixtudiantea".
|
Baina
bai nik idurikatu bezalakoa, gehienbatean. 27 urte, gutixeago beharbada.
|
|
|
—Ezin kexa. Suhiltzaileetan buru egiten zuenari hitz batzuk, udaltzain sarjentu bati ere bai, eta hilotza aurkitu duenari ez, etxera itzuli baita,
|
baina
bai haren ilobari. Ez duk gauza bera, baina berdin berdin balio dik betegarritako.
|
|
|
Baita neure bakarrean pisu batean sartzeko ahalbide falta edo alokairuen prezio neurriz kanpokoa ere. Horrela hasiz gero, ez nuke erabateko gezurrik erranen,
|
baina
bai gezur erdia. Izan ere, beti Josurenean banintzen, diru eskasiari baino areago, nire alferkeriari eta kemen ezari zor nion nagusiki.
|
|
|
Eskumuturra atxiki zidan. Ez zuen finki tinkatzen; ez zen, beraz, ene eskua toki menperatu berritik kentzeko bertze agindu bat —nik, bederen, neure opilari su, horrela ulertu nuen—,
|
baina
bai nire haztatze lanak gelditzeko erregua. Zeruaren eta infernuaren artean esekia, hiru segundoz egon nintzen, nola asmatuko.
|
|
|
Edurne/ Ixter puxkaren irribarrea arrosazko ukabilkada bat izan zen mutur muturrean. Ez zidan minik eman,
|
baina
bai hainbateko burtzoroa eragin. Neska suen aitzinean zen, xigortzen ari ziren ogien begira.
|
|
|
Xagua maneiatuz, testu tratamendurakoa hautatu nuen. Ez zen egunkarian nuen bezalakoa —hagitzez hobea zen—,
|
baina
bai, bederen, nire esku erdizka trebatuak bidea galdu gabe ibiltzeko bezain antzeko. " Aurkitu fitxategia" zioen leihatila hautatu nuen.
|
|
|
Baina zen zerbait gertatu zela; ez zerbait lizuna edo kontaezina,
|
baina
bai, itxuraz xumea izan arren, benetan larria eta konponezina ere bazena. Denak berdin jarraitzen zuela zirudien, baina dena aldatuta zegoen; ibai baten emaria bezalakoa zen:
|
|
|
Argi fokoek begiak itsutu zizkiguten, ez genuen asmatzen kameren aurrean zein jarrera hartu. ...rogramaren xedea argi adierazi zuen, uste okerrerako biderik utzi gabe, esanez saio hura elkarkidetasunezkoa zela, anaien arteko solas bihozkor polit bat, gure esperientzia borti  tzetatik lezio zorrotzak ikasteko aukera ezin hobea zela, beti bezala, Oinazeak orduak luze ditu berezi hura, baina, aurrez ikusle minberak ohartarazi nahi zituela, badaezpada ere, han bizitzaren laztasuna ez areagotua
|
baina
bai bere horretan azal zitekeelako, hau da, bere gordintasun guztian, eta auskalo. " Eta auskalo esan zuen atzera Otsotzarmendik ahots hari apurtuz, bai, auskalo non dauden hondamendi eta giza zoritxar hauen arrazoiak.
|
|
|
Jakin, badakit argitarapenak soilik irakurleak zilegi dezakeela testu bat, baina irakurlearen ebazpen aldekoenak ere ez dit kezkarik arintzen. Hala dira kontuok eta argitalpenari buruzko har horixe dugu idazleok gainetik kendu ezineko gure deabru goardako ugarien artean, agian ez saldoburua,
|
baina
bai malapartatuena. Hala ere, ez nuen zalantzarik izan editoreek Goiko Kale berriz argitaratzeko eskatu zidatenean.
|
|
|
Ez nuke, agian, ezein modutan egingo: besteak beste, nire premia psikologikoek liburu honi esker erakutsi zioten bizkarra, ez agian haurtzaroari,
|
baina
bai nire haurtzaroko mundu itxi hari.
|
|
|
Orain ere erantzungailuak jantzita etorri naiz.
|
Baina
bai, harira. Garagardotegian, Rakelen begiak ere bris bris zeuden eta esango nuke Rubenen begiak bilatzen zituela.
|
|
|
Antzerkigintzaren bidea ez da orain urte batzuetakoa bezain txarra, esan beharrik ez dago. Aurreko urteko joerari jarraiki, badirudi sendotze prozesua aurrera doala, ez arinegi,
|
baina
bai etengabe. Ez dirudi, beste batzuetan bezala, gehiegi puztu eta lehertzeko arriskurik dagoenik oraingoan.
|
|
|
Baina balio positibo horrekin batera, kezkatu egin nau Chillidaren museoa zabaltzeak sortu duen oihartzun mediatiko ikaragarrian, bere obraren inguruko debate handirik ikusi ez izanak. ...ustatzen zait Chillidaren lana, beste askori bezala, baina aho bakar batek hitz egin du Chillidaren lanaren inguruan aste guztiotan, eta faltan bota dut orain hamarkada batzuk Jorge Oteizarekin sortutako tirabira, haserre eta eztabaidak gaur egun berpiztu ez izana, ez Oteizarekin —ez zuten eta alferrik elkar besarkatu bi artistek, lehenagoko gorabeherak atzean utzi izanaren sinbolo gisa—
|
baina
bai Chillidaren obrak dituen kritiko gogorrekin, baditu eta.
|
|
|
Baina nire joera klasikoak Zurbaran pintore espainiarrarengana eraman nau berriro ere, Bilboko Arte Ederretako Museoa azken bizpahiru urte hauetan, Migel Zugazaren zuzendaritzapean, egiten ari den lan azpimarragarriaren azken isla. Ez dituzte pintorearen lan gehiegi zintzilikatu Bilbokoan,
|
baina
bai extremadurarraren maisutasuna nabaritzeko adina. Espainiako Urrezko Mendearen pintoreak Berpizkundean nagusitu zen estiloari zenbaterainoko mugak ipini zizkion, edo barrokoaren bidea jorratu ondoren estilo klasikora itzuli zen ala ez, orrialde askotan irakurri ahal izan dugu guztiok dagoeneko.
|
|
|
Horra helburu garbia eta subiranoa, estatutuaren babespean, azken batean Euskal Herri mendebalean dago herri borondatea horrelako proiektuan abiatzeko. Beharbada ez du izango ondare baliotsu nagusiena
|
baina
bai aginte nagusia, biblioteken Herri sare nagusia artikulatzeko eta arautzeko. Horra koska, ahaztu gabe, internet sarean, izugarrizko lana eta ondarea lortzeko bidea izango lukeela, etorkizunean, ondarea ez baita izango Leizarragaren lehen edizioa edukitzea, informazio eta jakintza gune garrantzitsuak landurik edukitzea baizik.
|
|
|
Ondo zainduak daude; mimoz eta ilusioz zainduak; Lizarrako jauregi ederrenetako batean. Eta artea da, ez beharbada espektakulua,
|
baina
bai artea. Hiriburuetatik kanpo dagoen artean; asepsia eta merkatutik oraindik ere ihesean dabilena.
|
|
|
Pentsamenduaren jario bakoitza, segida logiko berria bailitzan behin eta berriro has zitekeela uste zuen. Neurathek ez zuen tesi hau ukatu kasu teorikoan,
|
baina
bai haatik praktikoan:
|
|
|
Arazoa benetan serioa zen, zientziaren filosofiaren baitako lehendabiziko proiektu handia eta anitza uztera behartu baitzituen vienarrak. Ez zen horretarako zio bakarra,
|
baina
bai garrantzizkoa. Beste arrazoi batzuek Zirkulukoek ezagutzaz, esanahiaz eta zientziaz ulertzen zutenarekin izan zuten zerikusirik.
|
|
|
Carnap, Ronsdorfen sortua —Alemaniako ipar mendebaldean—, ehule umilen semea, naziengandik ospa egin behar izan zuen ere, gaztetan beti mehatxu hori izan baitzuen atzetik, lehendabizi Jenan eta geroago Vienan. Ez zen judua,
|
baina
bai sozialista, eta hori nahikoa izan zen 1936an Estatu Batuetara erbesteratu behar izateko.
|
|
|
Munduak urrats erregular batzuk jarraitu beharrik ez duela baiestean Humerekin ados, eta, horregatik hain zuzen, etorkizunari buruz zerbait esatea erraza ez dela baiestean, Reichenbachek hori egiteko modua indukzioan aurkitu zuen. Ez zehatz mehatz,
|
baina
bai modu probable eta pragmatikoan: etorkizunari buruz ari bagara, razionalena, bere ustez, indukzioaz fidatzea da91 Hautaketa honen aurkako oztoporik handiena, alabaina, aurresateari buruzko beste arau askoren, baita ere razionalen, baliozkotasunean zetzan.
|
|
|
politika eta psikea (Schnitzler eta Hofmannsthal), Ringstrasse eta hirigintza modernoa, politika eta parrizidioa (Freud), pintura eta krisi liberala (Klimt), politika austriarra (sionismotik antisemitismora), Kokoschka eta Schonberg (pintura eta musikaren arteko konparazioa). Tamalez, Wittgenstein ez da liburuan azaltzen,
|
baina
bai bere Vienako kultura. Liburu zaharra izanik ere, klasikoa da.
|
|
|
Ziurraski, hura pittin bat ikasiz gero, filosofia, unibertsitatea, etika, zientzia, mundua eta, batez ere, gu geu, erabat desberdinak izango ginateke. Ez dakit okerragoak ala hobeak,
|
baina
bai desberdinak.
|
|
|
Miru isatsa eman zidaten egiteko; ar eta emearena egin behar nituen, eta baita egin ere. Lehen edo bigarren mailako ofizialearenik ez zidaten eman,
|
baina
bai hirugarren ofizialearena.
|
|
|
niri egundoko lepagainekoa esku zabalarekin; eta nik, orduan, lurretik alikate handiak hartu eta zait! kolpea hankartean; barrabilak ez nizkion harrapatu izango,
|
baina
bai inguruko zerbait... eta estutu egin nion; berak zapladaka ekin orduan, baina nik askatu ez, estutu baizik. Han amaitu ziren istiluok.
|
|
|
Juan Paredes Manot Txiki eta Anjel Otaegi, Francoren aginduz 1975eko irailaren 27an fusilatu zituzten bost lagunetako bi. Ez ziren Euskal Herriaren alde hildako azkenak,
|
baina
bai fusilatuta hildako azken euskal abertzaleak(" ofizialki" fusilatuta hildako azken euskal abertzaleak behintzat). Orduantxe bete berriak ziren hogeita bi urte.
|
|
|
Ama alabak beren mahai izkinan, hitz eten eta iheskorrak erabiliz, solasean ari zirela, mutilek berriz, isil antza jaten zuten, eta elkarri esaten zizkioten hitz bakanak, beragandik gertu izan arren, ahoa ertitxian eta erdibetean esaten zituztenez, Xanek ez zituen ulertzen. Azentuagatik hala ere,
|
baina
bai zuten jateko era basa samarragatik ere, mendiko mutilak zirela atera zuen; segurrenik, eguzkiaren aldeko erreka haietako batekoak. Lupo, Xanen ondoan, paretaren kontra zena, luzea zen, bizar motza zeukan eta, betazalak ia arras itxita zeuzkala, noiznahi lo jausi behar zuela zirudien.
|
|
|
Bera gainera gauza horietarako oso reserbatua zuan.
|
Baina
bai, gorde eta gero ere ikusi izan nian; beti etxean, hori bai; ez zian handik irten nahi izaten; eta hala ere, etxean ere bijilatuta zegoela susmoa zian. Behin leihotik begira begira gelditu zuan eta:
|
|
|
Xanek gauzak zertan zeuden, su etenaz galde egingo zion, nabari zuen ordea, bere hitzak laburrak eta ez egokiak izango zirela. Estrainio samar sentitzen zen; lagun haien prestutasuna, haien sua, haien dezisioa;
|
baina
bai haien janzkera, haien begiradak, haien umorea, haien keinurik sinpleenak ere... beste denbora batekoak balira bezala zen; hain zuzen, Xanen beraren denborakoak... Izan ote zen, su etenik, inoiz?
|
|
|
Ez diat uste", esan zuen begibeltzak. " Kuadrilarekin ez", esan zuen lepamotzak,"
|
baina
bai bera bakarrik; hara sartzen omen zuan esanez: Arratsalde on!
|
|
2001
|
|
|
Azken egunotan bapo jasan dut"" bizi direnen erasoa. Ez da bortitza izan,
|
baina
bai izugarri atorrante eta ernegagarria. Asko erretzen omen dut, gehiegi; kirola asko egiten omen dut, gehiegi; asko argaldu omen naiz, gehiegi; lan asko egiten omen dut, gehiegi...
|
|
|
Urduñatik berriz ere Burgoserako errepidean, momentuz ez gara Delikarantz desbideratuko (gerorako utziko dugu),
|
baina
bai ordea Tertangarantz, Urdua mendatea igotzen hasi aurretik.
|
|
|
Ez beti,
|
baina
bai askotan aparteko euskal idazleak, helduentzako salmenta urria dela-eta, haur literatura lantzera jo behar izaten omen dute. Hausnarketa honekin ados al zaude?
|
|
|
Mahatsa kaxatan biltzen dugu, eta hondatuta dagoen mahatsa bereizi egiten dugu. Beraz, ez da ardo merkea,
|
baina
bai arrazoizkoa. Arazo bat dugu:
|
|
|
Zergatik jartzen naiz trantze honetan? Ez dakit zergatik den,
|
baina
bai arraroa egiten zaidala.
|
|
|
Ezkerraldeari dagokionez, bi adibide ematearren, meatzari gune zigortuan" gizakiak eragindako altxor naturalak" izenda genitzakeenak azaleratzen ari dira, eta Pobeña ezezagunean gure hondartzarik bitxienetako bat dugu. Eskuinaldeko glamourra berriz, ez dago aurkeztu beharrik,
|
baina
bai beharbada Galea inguruko mirariak...
|
|
|
Itxura danez, ez bide dago herrian kontzientzia askorik.
|
Baina
bai kontzientzia hori esnatu behar luketen zenbait. Beraz horiek dira, hain zuzen, Eskoriatzako euskeraren egoera zuzper dezaketen pertsonak".
|
|
|
Begiraleek mutikoei esaten dieten lehen gauza da: " Guk ez dizuegu ziurtatzen futbolari profesional aterako zaretenik,
|
baina
bai hemendik ikasketa batzurekin aterako zaretela". Horixe da gakoa, mutikoek ez sekula ikasketak uztea.
|
|
|
Dena den, jadanik ordua da UPNren alternatiba egituratzen hasteko, alternatiba aurrerakoiagoa eta ezkertiarragoa. EAJ ez da ezkerrekoa,
|
baina
bai UPN baino askoz aurrerakoiagoa.
|