|
2000
|
|
|
Nik" Lamiak" idatzi nuenean, krisialdi batetik atera berri nengoen, zerbait alaia idazteko beharra sentitzen nuen nolabait iparra aurkitzearren.
|
Baina
orduan ere, publikoa nuen buruan. " Desperrados" en kritika soziala egiten bagenuen ere, umorearen bidez egiten zen ikusleak errazago jasoko zuelakoan.
|
|
|
Eta zenbat Biafra eta Nijeria dago munduan?
|
Baina
orduan ere, galdera berdiña egin bearko genduan. Orduan ere auziak zuzentasunik ezaren arrixku berdina izanen zun.
|
|
|
Eta aitortzen dut, bertzalde, ezen batzuetan ez dagoela gibelatzerik eta, hala rik ere, gibelat bihurtzen garela,
|
baina
orduan ere ez nuke nehoren juje izan nahi, zeren eta, nor da nor bertzeei kontu hartzeko eta juzkatzeko, tartean erabaki gordin bezain izugarri horiek daudenean, zeinetan bizia jokoan dagoen. Eta bai, ulertzen dut Galileo, umiliatua izan zelako, baina ez arras umiliatua; belaunikatua, baina ez arras belaunikatua; makurtua, baina ez arras makurtua, zeren, tribunalak deliberatu bazuen ere ezen lurra ez zela mugitzen, mugitu mugitzen zen:
|
|
|
Argia zegoen Josuren ganberan eta ahalik eta isilen errepikatu nituen goizekoak. Pilulek —hiru oraingoan— ez ninduten hain berehalakoan jo,
|
baina
orduan ere lokamuts egiazko nahiz alegiazko guztietatik kanpo egon nintzen, gorputza berriz ere noiz eta nola errendituko behakizun izan zuen itxaronaldi lañoan.
|
|
|
|
Baina
orduan ere ez. Artean gerra odolean zuela ekarri ninduen amak, eta, odolak odol, gerra daramat neure bihotzean ere.
|
|
|
Guztiarekin, Dabid ere asko aldatu zen garbitasuna dela eta, batez ere higiene per  tsonalarekiko, batez ere arroparekiko, batez ere, berak zioenez," luxuzko ertzain" izatea lortu zuenetik.
|
Baina
orduan ere nork eta nik neuk garbitu, lisatu eta jaso behar haren arropak dotore baino dotoreago ematen ziotenak, bestalde.
|
|
2001
|
|
|
Geroago, kimioterapia tratamendua egin behar izan zuen emakumeak,
|
baina
orduan ere ezin izan zuen Kantabrian hartu, aurreko aldiko arrazoi beragatik.
|
|
|
Begien bistan denez, eta salbuespenak salbuespen, Euskal Herriko PSOEn ez da euskaltzalerik, ez euskal sentiberatasunik ere, eta alderdi batean aldaketak gertatzeko, gutxieneko masa kritikoa behar da, eta sozialistek horixe dute falta. Ene ustez, etortzekotan, aldaketa kanpotik helduko zaie, katalan galegoen eraginez, edota Madrilgo bere kideen komenientzien akuilupean,
|
baina
orduan ere gaizki eta berandu, berek ez duten komentzimendua baitigute besteoi sinetsarazi.
|
|
2002
|
|
|
|
Baina
orduan ere oso gauza zehatzak lotzen ari ginen. Ez ezazu ahaztu Herri Batasunarekin legealdi itun bat sinatu genuela.
|
|
|
|
Baina
orduan ere Sarak ez zuen nahi besteko erantzunik jaso," Bihar ere ez, etzi ere ez... eta inoiz ere ez", esan baitziezaiokeen Sergiok, zalantza guztiei atea itxiz: horregatik, apika," Eta etzidamu...?" etorri zitzaion Sarari gogora, baina, hitzak gogotik ezpainetarako bidea egin baino lehen, isilik egotera deliberatu zen, zuhurtziak halaxe agindurik.
|
|
|
Eta dei bat beste bati zerraion, huts bat beste bati... harik eta Sarak abisua utzi zion arte dei zezala berak, Sergiok alegia, nahi zuenean, ez baitzuen uste, garai batean telefonoz deitzen hain iaioa izan zena amnesiak joa egon zitekeenik, bat batean. Handik aurrera, telefonotik zintzilik egon zen Sara, Sergiok noiz deituko,
|
baina
orduan ere alferrik. Eta joan zen hilabetea, joan ziren bi hilabete, eta Sarak gutun bat jaso zuen, non Sergiok jakinarazten baitzion, lehenik, amak eskatu ziola etxean gelditzeko, etxeko inor ez baitzegoen soberan aitaren negozioak aitzinatzeko; bigarrenik, beste neska bat ezagutu zuela, eta...; eta hirugarrenik eta azkenik, Alpujarretako denda, zeramika egiteko labea eta beste jabego guztiak berarentzat geratzen zirela, Sararentzat jakina, berak ez baitzuen Alpujarretara itzultzeko asmorik...
|
|
|
–Zalantza ikaragarri hori etorri zitzaidan orain dela hiru lau bat egun,
|
baina
orduan ere ez nintzen galdetzera ausartu...
|
|
2004
|
|
|
Martinaren ahoaren eztia dastatu zuenean, Markosek bapore handi bateko makina guztiak martxan jartzen sentitu zituen bere barnean.
|
Baina
orduan ere geldirik geratu zen, besoak non sartu asmatu ezinik. Geldirik, kalatxoriak haitzetan geratzen diren bezala.
|
|
|
emakume haiekin inolako konpromisorik hartzen ez nuela, neure karrera profesionalari ekin bainiezaiokeen.
|
Baina
orduan ere, bat gertatu zitzaidan teoria, eta beste bat praktika. Esan nahi baita, egun batean emakumeek gehiago nahi izaten zutela nik haiekin aurrez hitzartutakoa baino; besteetan, ni neu izaten nintzen gehiago nahi izaten nuena, eta hala luzatzen nuen festa goizeko lehen orduetaraino, larrua eta whiskya, whyskia eta larrua.
|
|
2005
|
|
|
Galiarren lehen erasoari ederki eutsi zioten erromatarrek. Bigarren eraso gogorragoa gauez egin zuten galiarrek,
|
baina
orduan ere Julio Zesar garaile izan zen. Vercingetorixek ezin zuen kanpoko armada itzelarekin komunikatu eta horrela ezinezkoa zen eraso koordinatua antolatzea.
|
|
|
Behin maila bat hartuta kontserbadore bihurtu daitekeela?
|
Baina
orduan ere, goizegi utziz gero arriskua dago plazak galtzeko, beraz, gehienak joan egingo dira.
|
|
|
Eta biberoia ematen hasi zitzaizkion,
|
baina
orduan ere zernahi asmatzen zuen Tomasek: egun batean, ai, ai, ai!?, ziatika zuela; hurrengoan, norbaitek esan ziola aitak alabatxoa haztea ez zela komeni, etorkizunean intzestuaren arriskua zelako, Columbiako unibertsitateko psikologi departamentuko jakintsu batzuek ziurtatu zutenez; eta biharamunean, auskalo zer?
|
|
2006
|
|
|
Esan dezadan, besterik gabe, ez dudala orduan beste hitz egin aita zenarekin. Ba, orduan, galdetu ere egin nion, halako batean, ni nahiko heldua nintzela iritziko ziolakoan, aurrez aurre eta gizonez gizon (ez dakit, atera zait esamoldea nahiz eta niretzat hutsala izan, baita aitarentzat ere, agian, ordurako) mintza gintezkeelakoan, nahiko denbora pasatu zelakoan eta esperientzia zahar bati buruz bezala hitz egin zuelakoan;
|
baina
orduan ere betartea ilundu zitzaion, eta nahiago zuela horretaz ez hitz egin esan zidan. Etzaidak gogorarazi, seme, esan zidan, ahots apalean, poliki, baina kontestarik ametitzen ez zuen moduan.
|
|
2007
|
|
|
Metalezko oheak artilezko koltxoiz eta lihozko zapiz babestuta zeuden.
|
Baina
orduan ere, goi mailako erromatarren eskura baizik ez zegoen luxu hura. Besteak zuntz begetalez egindako oheetan etzaten ziren.
|
|
2008
|
|
|
Eta hala, aitak hitzez hitz bete zuen agindutakoa hurrengo hiru urteetan orbetarren baserrian, herioa bidera atera zitzaion arte.
|
Baina
orduan ere seme zaharrenari. Nazariori, hamahiru urte egin berriak zituèn mutilari, ohiturarekin jarraitzeko agindua eman zion, etxeko txikienak. Honoratok?
|
|
|
Espiritu Santuak hartua, argiak kristala hartzen duen bezala, kristala zeharkatuz, bai, baina kristala hautsi gabe, egitezko egite ezin garbiagoan.
|
Baina
orduan ere, bere pentsamendukate ustez sublime hari inoiz baino lotuago zegoenean, Ama Birjinaren bertuteak lau haizeetara aldarrikatzeko eta oihukatzeko gertu, beste galdera bat bururatu zitzaion, ausaz, nahigabezko aurpegia ere jarri zuen une batez, buruko nahigabegarriren batek edo eraginda, burmuinetan deabru txiki bat balu bezala, galdera haiek inspiratzen zizkiona:
|
|
|
Nik, noski, amarekin joango nintzela esan nuen; eta denak, noski, oihuka hasi ziren gure burugabekeriaren aurrean;
|
baina
orduan ere ez zuen inork gurekin etortzeko pausorik eman. Niri pistola kargatu bat uztea besterik ez zuten egin, eraso egiten baziguten ere; eta zaldiak prest edukiko zituztela hitzeman zuten, agian segi egingo gintuztela itzultzerakoan eta; bien bitartean, mutil bat sendagileagana joango zen gizon armadunen bila.
|
|
|
–Hemen egon nintzen aspaldian, eta gauza asko berdin berdin daude, aizu. Beste batzuk goitik behera aldatu dira,
|
baina
orduan ere ez zen egitekorik falta?
|
|
|
Guilbeau eta Adema. Zaldubik? deialdi hura atzera botatzeko aukera izan zuten
|
baina
orduan ere ez ziren ohartu haren inplikazioez, eta onartu egin zuten. Azkuek, Broussainek eta Campionek, testua irakurri orduko, Arana Goirik bere jarraitzaileak mugituko zituela jakin aurretik ere, aukera populista hori salatu zuten.
|
|
|
Eta hala, aitak hitzez hitz bete zuen agindutakoa hurrengo hiru urteetan orbetarren baserrian, herioa bidera atera zitzaion arte.
|
Baina
orduan ere seme zaharrenari Nazariori, hamahiru urte egin berriak zituèn mutilari ohiturarekin jarraitzeko agindua eman zion, etxeko txikienak Honoratok hamabost urte bete bitartean, hartarako ere bere arrazoia ematen ziola:
|
|
|
Espiritu Santuak hartua, argiak kristala hartzen duen bezala, kristala zeharkatuz, bai, baina kristala hautsi gabe, egitezko egite ezin garbiagoan.
|
Baina
orduan ere, bere pentsamendukate ustez sublime hari inoiz baino lotuago zegoenean, Ama Birjinaren bertuteak lau haizeetara aldarrikatzeko eta oihukatzeko gertu, beste galdera bat bururatu zitzaion, ausaz –nahigabezko aurpegia ere jarri zuen une batez, buruko nahigabegarriren batek edo eraginda– burmuinetan deabru txiki bat balu bezala, galdera haiek inspiratzen zizkiona:... " Zer esango nuen nik, ordea, neure senarrak horrelakoak idatzi izan balizkit?".
|
|
|
Eta hala, aitak hitzez hitz bete zuen agindutakoa hurrengo hiru urteetan orbetarren baserrian, herioa bidera atera zitzaion arte.
|
Baina
orduan ere seme zaharrenari –Nazariori, hamahiru urte egin berriak zituèn mutilari– ohiturarekin jarraitzeko agindua eman zion, etxeko txikienak –Honoratok– hamabost urte bete bitartean, hartarako ere bere arrazoia ematen ziola:
|
|
2009
|
|
|
Baladen aldaera berriak, aldaketa askoren ostean sortuak izan arren, ez dira euren aurrekoak baino balio gutxiagokoak. Izan ere, kantu bat argitaratzen denean edo disko batean kaleratzean bakarrik finkatzen da,
|
baina
orduan ere, bere historiaren leku, une eta tradizio bide baten lekuko baino ez da, eta horrek ez du esan nahi gero beste aldaketa batzuk izango ez dituenik.
|
|
|
Hamar urteren buruan 70 urte izango dituela, nik. Bai,
|
baina
orduan ere fleitean egongo dela, berak ongi zainduko baitu.
|
|
|
aberatsak zeruan nekez sartuko zirela, adibidez, ondasunak banatu ezean? , bestela ere urrunsko joan zen arren, hantxe geldi zitekeen,
|
baina
orduan ere ez zen gelditu; aitzitik, azkenburukoari gindatxoa jartzeko garaia zela iritzirik edo, honela errematatu zuen Domingok esaldia?: Hori bai, aberatsek beti dute fabrikatzaileren bati orratz erraldoi bat enkargatzeko aukera, gamelua orratzaren begitik pasarazteko.
|
|
|
Altzairuzko hodi bat zen, berokuntza sistemarena behar zuena, handik berorik hedatzen ez bazen ere, udako egun haietan nekez?; hodi hura, ganbara zeharkatzen zuèn tartean, hiru zatitan zegoen banaturik, zati bakoiza hurrengoan ongi ahokatuta; Teofilo Maria ahalegindu zen, luzaz ahalegindu ere, kokagunerik erosoenean ez zeudèn pieza haietako bi askatzen,
|
baina
orduan ere hutsaren hurrengoa gertatu zitzaion lanaren ordaina.
|
|
|
Urriko iraultza ahalegineanmilitarrak langile matxinatuen kontra eta eskuineko gobernu eta errepublikarenerakundeen alde lerrokatu ziren.
|
Baina
orduan ere, Sanjurjadan gertatu antzera etalaster batean piztuko zen Gerra Zibilean ikusiko zenaren kontra, erbestea ez zenpiztu eta borroka Espainiara bakarrik, eta bertan ere leku jakin batzuetara, mugatuzen. Iraultza leku gutxi batzuetan piztu zen eta laster agortu ziren haren indarrak.
|
|
|
Jakina denez, uztailaren 1etik aitzinera, baserri auzoetako postontziak leku bakarrean biltzeko asmoa du Correos ek, 2007ko araudi berri bati segituz. Lehendik ere, 2001ean, honelako saiakeraren bat egi zuten,
|
baina
orduan ere Herriko Etxeak mugitu eta egitasmoa geldiarazai zuten. EAren ustez, etxez etxeko banaketa kentzea “nafar batzuen bizi kalitatearen, ongizatearen eta pribazitatearen aurka doa”.
|
|
|
Errietak errieta, Gasolek bere erritmoan jarraitzen zuen, nekatu gabe. Hazi eta hazi egin zen, 2,15 metroraino,
|
baina
orduan ere ez zuen bere bizimodua saskibaloira lotuta ikusten. Bartzelonako harrobian zegoen jada, baina aitaren bidea jarraitu, eta medikuntza ikasten hasi zen.
|
|
|
Antzerkiak oso oso ondo irteten zuen.
|
Baina
orduan ere iluntzero Jaka-k dendatik garrafoi ardoa, pikuak eta abarrak eramaten zituen entseguetara. Artistak haiek ziren, haiek.
|
|
|
|
Baina
orduan ere ez zen amaitu espetxearen mamua. Fiskaltzak kaleratzeari errekurtsoa jarri zion.
|
|
|
aberatsak zeruan nekez sartuko zirela, adibidez, ondasunak banatu ezean... –bestela ere urrunsko joan zen arren, hantxe geldi zitekeen,
|
baina
orduan ere ez zen gelditu; aitzitik, azkenburukoari gindatxoa jartzeko garaia zela iritzirik edo, honela errematatu zuen Domingok esaldia–: Hori bai, aberatsek beti dute fabrikatzaileren bati orratz erraldoi bat enkargatzeko aukera, gamelua orratzaren begitik pasarazteko.
|
|
|
Altzairuzko hodi bat zen, berokuntza sistemarena behar zuena, handik berorik hedatzen ez bazen ere, udako egun haietan nekez...; hodi hura, ganbara zeharkatzen zuèn tartean, hiru zatitan zegoen banaturik, zati bakoiza hurrengoan ongi ahokatuta; Teofilo Maria ahalegindu zen, luzaz ahalegindu ere, kokagunerik erosoenean ez zeudèn pieza haietako bi askatzen,
|
baina
orduan ere hutsaren hurrengoa gertatu zitzaion lanaren ordaina.
|
|
|
Egun batean, ez zen azaldu. Hurrengo astean haren zain egon nintzen,
|
baina
orduan ere ez zen agertu.
|
|
|
Aldaketa handi bat zetorrela orain diozu,
|
baina
orduan ere sumatzen zenuten?
|
|
2010
|
|
|
Bai, bai,
|
baina
orduan ere haurrentzat ilustratuko zenuke.
|
|
|
Literaturak besterik ekarri izan digu sarri askotan, eta Greziako eta Erromako oturuntza oparoak nabarmendu dizkigu gauza guztien gainetik,
|
baina
orduan ere, izan zen joera hori kritikatzen zuen korronte orokor bat, uste baitzuten gehiegikeriak kaltegarri zirela osasunarentzat.
|
|
|
2007ko abenduaren 17an Ertzaintzak atxilotu zuen Auzitegi Nazionalaren agindu bati jarraiki, ETAko informazio sareko kide izatea leporatuta,
|
baina
orduan ere aske utzi zuten.
|
|
|
hura izan zuela jarraibide ere, baina jokabide hura ez zegoen zuritzerik; nik behintzat hain itsusitzat jo nuen, non aldartea guztiz txartu baitzitzaidan.
|
Baina
orduan ere ez nion Teori aurre egin?
|
|
|
|
Baina
orduan ere, aitagurea errezitatu eta etengabe errepikatzen nuen, egin bedi zure nahia?: nik ez nuen hura ulertzen, nola ulertuko nuen, bada, Jainko akasgabe batek horrelako munstro bat egitea, akatsez josia!?, baina Jainkoak bai, eta hura zen inportanteena, Berak bazekiela?
|
|
|
Gaztelauak ez ziren, beraz, Nafarroan odol eta gar sartu, XVI. mendean; XIX. mendeko karlistadak, beraz. Agosti Xahok, lehen gerraren lekuko zuzena izan zenak, argi eta garbi ikusi zuen hura ez zela errege baten aldeko gerra, euskal nazioaren aldekoa baizik? ez ziren gertatu; gerra irabazita gero, garaileek beren legeria inposatu zuten, foruak eta hankaz gora jarriz,
|
baina
orduan ere ez zen inposiziorik izan; maisu erdaldunak ekarri zituzten, baita herririk euskaldunenetara ere, zigortu ere, zigortu zituzten euskaraz egiten zutenak, orain makila eta orain eraztuna erabiliz, baina orain badator Unamuno derrepentean eta, magiazko saio batean, kapeluaren azpira sartu ditu makila eta eraztun guztiak:
|
|
|
–Helena!?; eta Helena ere jiratu, ni nengoèn norabidean bi edo hiru pauso eman, eta halaxe segitu nuen: . Zatoz bihar ganb??;
|
baina
orduan ere airerik gabe gelditu nintzen, ahoskatzen ari nintzèn esaldia etenda, ez aurrera ez atzera, harik eta, oztopoa gainditu ezinik, esaldiari beste behin ekin nion, alferrik?, berriro jiratu eta aurrera egin nuen arte, lasterka, kanpoko aldera.
|
|
|
Eta nork esaten du bestela?; ongitxo baitakit indioen artean ere, siuxak, cheyenneak eta enparauak? tribu batzuk zirela nagusi, eta besteak mendeko;
|
baina
orduan ere, entzun hau ongi?, ni mendekoen alde: madarikatuen alde, alegia!, siuxak baziren siuxak, eta cheyenneak baziren cheyenneak?; hori baita gure arteko diferentzia:
|
|
|
esan zion izeba Ernestinari; izebak, ohi bezala, bere axolagabetasunarekin erantzun zion?
|
baina
orduan ere ama ez zen isildu: –Sinesten hasia naiz ez duzula mirarietan sinesten, baina mirariak existitzen dira, Ernestina!
|
|
|
elkarrekin egoten ahalegintzen ginen horregatik, Pagoagaren inguruan bizi genuèn esperientzia harrigarriari buruz hitz egiteko edo arrosarioa errezatzeko, ahalik eta girorik bilduenean, interferentziarik gabe? horregatik egiten bainizun, halaber, zuri ihes, Damaso, egongelan edo etxeko korridoreren batean topo egiten genuenean, konplimenduzko keinu azkar bat egin eta aurrera ekiten niola, zurekin hitz egitera geratu gabe; bazkari eta afarietan, hala ere, halabeharrez elkartzen ginen,
|
baina
orduan ere gutxi hitz egiten genuen, inongo gogoberotasunik gabe, bereizten gintuèn gaia bazter utzita, hari buruz esan beharreko guztia esana bagenu bezala; gure arteko harremanak, beraz, ez ziren garratzak ez mingotsak, baina bai hotzak, bi arrebekin zenituenak ez bezala, noiznahi ikusten baitzintuztedan hirurak hizketan, baita barre algaraka ere noiz edo noiz....
|
|
|
edo are okerrago, zure Jainko hori ez baita putz izatera ere iristen?. Teofilo Mariak merezi zuen, bai, halako erantzun bat,
|
baina
orduan ere isilik geratu nintzen, Teorekin ohi bezala?
|
|
|
Baina bakoitzak... Baina 9etatik 5etara lan egitea erabakitzen baduzu, aukera askoz erosoagoa eta kontrolatuagoa da,
|
baina
orduan ere lan interesgarri bat baztertzen duzu.
|
|
|
Urtebete kartzelan egon ostean, Mitnick detektibe agentzia batean hasi zen lanean.
|
Baina
orduan ere iruzur egin zuen enpresan, eta Polizia Federala bila joan zitzaionean, ihes egitea lortu zuen.
|
|
|
ez dezadala pentsa indioak beren artean ongi konpontzen zirenik, irlandarrak eta britainiarrak hara iritsi aitzin; ez dezadala pentsa indioak Rousseauren bon sauvage mitoaren eskolakoak zirenik... eta abar eta abar. Eta nork esaten du bestela?; ongitxo baitakit indioen artean ere —siuxak, cheyenneak eta enparauak— tribu batzuk zirela nagusi, eta besteak mendeko;
|
baina
orduan ere —entzun hau ongi—, ni mendekoen alde: madarikatuen alde, alegia!, siuxak baziren siuxak, eta cheyenneak baziren cheyenneak...; hori baita gure arteko diferentzia:
|
|
|
...at zuena, gurutzetik askatzeko gai; gure ama ez zen Piedramillerara joan, baina lagunekin egoten zen, edo telefonoz deitzen zien ezer berririk ba ote zekiten; esan nahi dizudana da itxuragabeko aktibismo batean murgildu zela, sukar batek hartua bezala;" Atzo Limpiasen, eta gaur Piedramilleran...!" esan zion izeba Ernestinari; izebak, ohi bezala, bere axolagabetasunarekin erantzun zion...
|
baina
orduan ere ama ez zen isildu: " Sinesten hasia naiz ez duzula mirarietan sinesten, baina mirariak existitzen dira, Ernestina!
|
|
|
Hurrengo egunetan, ama eta biok defentsiban bezala egon ginen: ...zia harrigarriari buruz hitz egiteko edo arrosarioa errezatzeko, ahalik eta girorik bilduenean, interferentziarik gabe... horregatik egiten bainizun, halaber, zuri ihes, Damaso, egongelan edo etxeko korridoreren batean topo egiten genuenean, konplimenduzko keinu azkar bat egin eta aurrera ekiten niola, zurekin hitz egitera geratu gabe; bazkari eta afarietan, hala ere, halabeharrez elkartzen ginen,
|
baina
orduan ere gutxi hitz egiten genuen, inongo gogoberotasunik gabe, bereizten gintuèn gaia bazter utzita, hari buruz esan beharreko guztia esana bagenu bezala; gure arteko harremanak, beraz, ez ziren garratzak ez mingotsak, baina bai hotzak, bi arrebekin zenituenak ez bezala, noiznahi ikusten baitzintuztedan hirurak hizketan, baita barre algaraka ere noiz edo noiz....
|
|
|
|
Baina
orduan ere, aitagurea errezitatu eta etengabe errepikatzen nuen" egin bedi zure nahia": nik ez nuen hura ulertzen —nola ulertuko nuen, bada, Jainko akasgabe batek horrelako munstro bat egitea, akatsez josia! —, baina Jainkoak bai, eta hura zen inportanteena, Berak bazekiela... nahiz eta gauza bat zen buruz esatea eta bestea bihotzean sentitzea, hain egiten zitzaidan latza batzuetan Jainkoaren ausentzia —" Aita, zergatik utzi nauzu bazterrera?" esan zuen Kristok gurutzetik—, Lisieuxeko Teresari egiten zitzaion bezala, inor gutxik pairatu baitu Jainkoaren ausentzia eta fedearen laiotza hark baino gehiago... hari ere, zenbat eta Jainkoari emanago bizi, orduan eta ilunago agertzen baitzitzaion:
|
|
|
Gaztelauak ez ziren, beraz, Nafarroan odol eta gar sartu, XVI. mendean; XIX. mendeko karlistadak, beraz —Agosti Xahok, lehen gerraren lekuko zuzena izan zenak, argi eta garbi ikusi zuen hura ez zela errege baten aldeko gerra, euskal nazioaren aldekoa baizik— ez ziren gertatu; gerra irabazita gero, garaileek beren legeria inposatu zuten, foruak eta hankaz gora jarriz,
|
baina
orduan ere ez zen inposiziorik izan; maisu erdaldunak ekarri zituzten, baita herririk euskaldunenetara ere... zigortu ere, zigortu zituzten euskaraz egiten zutenak, orain makila eta orain eraztuna erabiliz, baina orain badator Unamuno derrepentean eta, magiazko saio batean, kapeluaren azpira sartu ditu makila eta eraztun guztiak: ez daude...!; nik, ordea, hemen ditut J. Filomendiren agiri batzuk, eraztunaren politika baiesten eta berresten dutenak; horietatik aspaldiko bat ezagutaraziko dizut, Aiakoa eta XVIII. mendekoa, non, maisuari egindako kontratuan, honako klausula azaltzen den:
|
|
|
" Helena!"; eta Helena ere jiratu, ni nengoèn norabidean bi edo hiru pauso eman, eta halaxe segitu nuen: " Zatoz bihar ganb...";
|
baina
orduan ere airerik gabe gelditu nintzen, ahoskatzen ari nintzèn esaldia etenda, ez aurrera ez atzera... harik eta, oztopoa gainditu ezinik —esaldiari beste behin ekin nion, alferrik—, berriro jiratu eta aurrera egin nuen arte, lasterka, kanpoko aldera.
|
|
|
Banekien, bai, aitak osaba Beñardorekin antzeko zerbait egin zuela, baita Teok aitaren" balentria" hura izan zuela jarraibide ere, baina jokabide hura ez zegoen zuritzerik; nik behintzat hain itsusitzat jo nuen, non aldartea guztiz txartu baitzitzaidan.
|
Baina
orduan ere ez nion Teori aurre egin...
|
|
|
zure heroiak —Arturo eta Rikardo Lehoibihotz eta Franco— haizea dira; zure fabrika hori, berriz, haizearen gainean eraikitako gaztelu bat, haizeak berak egunen batean eramango duena; eta zure Jainkoa ere, halatsu... edo are okerrago, zure Jainko hori ez baita putz izatera ere iristen". Teofilo Mariak merezi zuen, bai, halako erantzun bat,
|
baina
orduan ere isilik geratu nintzen, Teorekin ohi bezala...
|
|
|
Gure ezbehar handi hartan laguntzeko? Ez da erraz sinisten,
|
baina
orduan ere gure irratia isilarazteko asmoz zetozen, gure tresna teknikoak ez zeudela legeak agintzen zuen eran jarrita esanez.
|
|
|
Baina harreman gutxi genuen elkarren artean filosofo eta teologo ikasleok. Giro bikaina zegoen gure artean,
|
baina
orduan ere bazen, lehen aitatu dudan bezala, nahiko zalantza honelako leku bat, monasterio bat, mendi tartean, herri txiki batean, hiri handietatik urrun, tokirik egokiena ote zen jesuita gazteentzat.
|
|
|
Garai hura, garai korapilatsua zen Europar Batasunari edo Welfare State delakoaren paradigmei dagokionean, alegia ongizate estatuaren edo estatu sozialaren paradigmei eusteari zegokionez.
|
Baina
orduan ere gaur bezalaxe pentsatzen nuen, Europaren protagonismo geopolitikoa ezin zitekeela merkatuan eta monetan bakarrik oinarritu. Nahiz Europa merkatu garrantzitsua izan, bostehun milioi pertsonakoa, nahiz euroa dibisa serioa izan, ez da aski, ez da nahikoa.
|
|
|
|
Baina
orduan ere baziren, Leitzalarren pikardian harrapatu eta isuna pagatutako artzain goizuetarrak. Juan Phelipe de Perurena eta Juaquin de Onsari alkaintzindarrak, hain juxtu:
|
|
|
Supergizonak ezin zuen asmatu ni nengoela Ugarteren jarrera ulergaitzaren atzean. Goiz zein berandu jakingo zuen nondik zetorkion haserrea jerenteari,
|
baina
orduan ere erakutsi egin zuen, lehenik eta behin, bera ez zela erruduna... eta gero lortu Ugarteri sinestaraztea. Soilik hirugarren fase batean etor zitezkeen susmoak niganantz, beraz eta asko falta zen nire burua arriskuan ikusteko.
|
|
2011
|
|
|
|
Baina
orduan ere Berylek ez zion bota; ontzia hurbildu zion. Zer gertatzen zen?
|
|
|
Azeriaren gorria eta belearen beltza besterik ez da ageri elurraren gainean nabarmen; edo beste modu batean esateko, gortean ez dabil maltzurkeria eta doilorkeria besterik. Aldi hartan denborak ez zuen oraindik bizarrik,
|
baina
orduan ere, gaur bezala, berri txarrak zeruaren azpian.
|
|
2012
|
|
|
Bestalde, Lehendakaritzako iturriek gogora ekarri dute PSE eta PPren arteko ezberdintasunak ezagunak direla arlo sozio-ekonomikoan eta, hala ere, Alderdi Popularrak akordioari eutsi diola. Jose Luis Rodriguez Zapateroren legegintzaldian ere Euskadiko PP Espainiako Gobernuarekin oso kritiko izan zela adierazi dute,
|
baina
orduan ere PSErekin zuten hitzarmena bere horretan mantendu zutela azpimarratu dute.
|
|
|
Denbora pasa ahala iritsi liteke, jakina, Mikel bera ere larrituko litzatekeen eguna,
|
baina
orduan ere oso erraza litzateke kontua konpontzea, pentsatu du Naroak. Erietxean probak egin eta bietako bat antzua dela esatearekin nahikoa.
|
|
|
Gero asko poztu nintzen hala egin nuelako, ereindako ale bakar batetik ere ez baitzen landarerik sortu, ondorengo hiru hilabete lehorretan lurrak ez zuelako euri urik izan ereindako haziarentzat, eta horrenbestez, ez zegoen landarea ernetzeko behar zen hezetasunik; eta garai hezea itzuli arte landareak ez ziren batere hazi,
|
baina
orduan ere, alea erein berria balitz bezala.
|
|
|
Dena den, beste keinu batzuk ere egin zituen, behar hainbat janari eta edari izango nuela eta oso ondo hartuko nindutela aditzera emanez. Ondoren, berriro ere bururatu zitzaidan lokarriak apurtzen saiatzea,
|
baina
orduan ere, puslaz beteriko aurpegian eta eskuetan gezien erresumina sentitzean, artean azkon asko bainuen haragian sartuta?, eta etsaien kopurua ere handitzen ari zela konturatzean, nirekin nahi zutena egin zezaketela adierazteko keinuak egin nizkien. Gero, Hurgoa eta haren segiziokoak erretiratu egin ziren oso gizalegetsu eta aurpegi alaiz.
|
|
2013
|
|
|
Lau lasterketa jarraian irabazita lortu du Red Bullekoak nagusitasun egoera hau. Lehen sasoi erdian ez zuen garaipena lortzeko adina indarrik,
|
baina
orduan ere pisu handiko puntuak zakuratu zituen. Irabazi gabe ere hiru aldiz bakarrik egon da podiumetik at, baina beti gertu:
|
|
|
Euskal Herrian zela eta han zein goxo zen idatzi zuen.
|
Baina
orduan ere mendiak, itsasoa eta eguzkia zituen bihotzean. Badirudi Euskal Herriarenganako atxikimendua materiala zela, bazterretara eta eguzkira mugatzen zela:
|
|
2014
|
|
|
Foruak berreskuratzea eskatzen zen, eta hori gertatu ezean, autonomia estatutua eskatzen zuten, baina Espainiako gobernuak ez zion jaramonik egin eskakizunari. Handik gutxira, 1924an beste proposamen bat luzatu zioten aldundiek Primo de Riverari,
|
baina
orduan ere berdina izan zen emaitza.
|
|
|
Bigarren zatian berriro ere atezainaren aurrean bakar bakarrik izan zen,
|
baina
orduan ere baloia gora. Ondoren Baltzategi kaleratu zuen epaileak bigarren txartel horia erakutsita.
|
|
|
Gazta zalea genuen aita,
|
baina
orduan ere garestia zen. Noizean behin, Goierriko familia bisitan etortzen zitzaigunean gazta oso bat ekartzen zuten, opari.
|
|
2015
|
|
|
Ez zela bereziki zorrotza esan zuen, ez behintzat beste ikasleekin, baina bera begitan hartu zuela eta azterketa guztietan suspentsoa jartzen ziola. Haren asignatura zintzilik zuela pasa omen zen hurrengo kurtsora,
|
baina
orduan ere ezin izan omen zuen irakasle harena gainditu, ezta bere ustez azterketa txukuna eginda ere. Neskak ez omen zuen ulertzen zergatik, baina agian irakasleak beste zerbait nahi izango zuela pentsatzen zuen, haren bulegora barkamen eske joatea, negar pixka bat egin eta haren aurrean umiltzea.
|
|
|
Solasa moteltzen denero musika entzuten da ozenago,
|
baina
orduan ere, denak soinu horren magian bildu ordez, liskarra piztuko da, batek edo besteak etxetik ekarritako zintaren kontura. Xabier Leteren doinu sarkorrak izan dira aurrena:
|
|
|
Lazarragak, Gamizek eta Albenizek entzat eta endako biak baliatu zituzten, baina badirudi endako ez zela emankorra. Izenordainetan agertzen da gehienbat,
|
baina
orduan ere entzat lehiakide duela. Lazarragaren izkribuetan, esate baterako, enetaco/ eneçat, neuretaco, çuretaco/ çureçat, çuendaco/ çuençat erabili ziren.
|
|
|
Eta gero, plazara.
|
Baina
orduan ere, kontuz. Kale Nagusian gora behiak ekartzen zituzten Agiñazpi baino lehentxeago zegoen" Mattaera" edo hiltegira, eta haien gorotzek harri pinporra zikintzen zuten.
|
|
2016
|
|
|
Bucesek dioenez," lan gogorra" izan da, eta" artxibo ugari" kontsultatu behar izan dituzte: " Azpeitian hil ziren,
|
baina
orduan ere bazen dispertsioa, eta presoak Andaluziakoak, Kanariar Uharteetakoak eta Gaztela Mantxakoak ziren. Artxibo lanak egiten eta haien senideak bilatzen aritu gara".
|
|
|
Garai hartan ere, Viviane Reding, EBko Juztizia komisarioak esan zion Sarkozyri hura naziek juduekin eginiko deportazioetatik gertu zegoela.
|
Baina
orduan ere Europar Batzordeak ez zuen ezer egin. Eta giza eskubideen noraeza bere horretan da.Orain, Calaisen 11km ko hesia eraiki dute.
|
|
|
Eta haren logelan ere bageunden, Micòl eta biok,
|
baina
orduan ere ez bakarka, baizik eta ezinbesteko presentzia arrotz batek «oztopatuta» (berak esan zuen xuxurlaka): Jor zen orduan, granitozko idolo erraldoi baten antzera gela erdian etzana, izotzezko bere bi begiez begiratzen zigularik, begi beltz batez eta begi urdin batez.
|
|
|
Hala ere, emakume zuri gutxik, eta, dudarik gabe, bortxaketen aurkako mugimenduaren barruan antolatutako talde gutxik jarraitu zioten Littlek gizon beltz haren askatasunaren alde borrokatzeko emandako aholkuari, zeina hegoaldeko arrazakeria lotsagabearen biktima baitzen. Littleren abokatu nagusiak, Jerry Paulek, Delbert Tibbs defendatzea erabaki zuen,
|
baina
orduan ere emakume zuri gutxi ausartu ziren pausoa aurrera egin eta Tibbs defendatzera. Hala ere, 1978 urtea iritsi orduko, bertan behera geratu ziren Tibbsen aurkako kargu guztiak, eta orduan hasi ziren bortxaketen aurkako aktibista zuriak Tibbsen kausara batzen.
|
|
|
DBHko bigarren mailan zebilela, Atxio fenomenoak bere kabuz erabaki zuen Fortuna arraun elkartean izena ematea.
|
Baina
orduan ere ez zuen fortuna askorik izan. Arraunean egitea oso kontu gogorra da, txikito.
|
|
|
aldizkari underground bat ateratzea eta Arestik egindako T. S. Elioten Four Quartets en itzulpena argitaratzea.
|
Baina
orduan ere oihartzun ikaragarria lortu zuten, eta gai izan ziren tertulia bizi bat eratzeko eta beren inguruan Bilbo aldeko idazle aldra polita biltzeko. Eskuzabalak izanik, inguruan sortutako literaturaren berri eman zuten aldizkarian eta haren orrialdeak zabaldu zizkieten beste idazle batzuen lanei.
|
|
|
Dawkinsek kontrajarriak ulertzen ditu Natura eta kultura (morala) Huxleyk egin zuena, ez Darwinek (bitartean Huxleyk baino baliabide askoz landuagoak helmenean erraz zeuzkan arren, bai biologian eta soziobiologia edo psikologia ebolutiboan eta bai filosofian, dikotomiaren zuloan ez amiltzeko, eta era baldan horretantxe). 271 Kontua da liburu honetan Dawkinsek oposizio horren terminoetan soilik dakiela ez egoismoari errealitate apurtxo posible bat aitortzen, horrela itxaropenen bat ukan guraz gizadiarentzat (Naturaren aurka!) etorkizunean.
|
Baina
orduan ere itxaropen gehiago jartzen du ‘egoismo razionalizatua’ esan genezakeenean.
|
|
|
Hori dela eta, 1823az geroztik, Hernaniko ikastetxea itxi behar izan zuen, eta lehenbiziko karlistada bukatu zela, ihesean joan zen Iturriaga, lehenbizi Hondarribia eta Zestoara, eta geroago, Lapurdiko Milafrangan zegoen Larralde gaztelura, Arkaingotzeko markisaren babesera. Iturriaga ez zen 1840ra arte berriz ere Hernaniratu,
|
baina
orduan ere arazoak oro ez zeuden guztiz jabalduta. Lehenagoko etsaiekin hartzara topo egin zuela, hauen amorrazioa arragoritu zen neurriz gain, alabaina hauek berek Iruñeko apezpikuari helarazi zioten ohartxo haserretuan Iturriagak gotzainaren babesa zeukala atzeman daiteke, garaiak, hagitz izukaizki ez bada ere, aldatzen hasiak zirelako seinale:
|
|
2017
|
|
|
Bai, bai, orduan ere leku askotan zegoen jendea, orduan ere korridore antzeko batetik igaro ginen, bai. Agian ez zegoen gaur egun ikusten den jendetza,
|
baina
orduan ere jende asko bildu zen, bai Urbian, bai Andraitzen, eta zer esanik ez Aizkorrin.Zegama Aizkorriren historian, gizonezkoetan, Tolosa izan da lasterketa irabazi duen euskal herritar bakarra. Emakumeetan, Lasagabasterrez gain, Oihana Kortazarrek ere bai, bitan.
|
|
|
Jainkoak emakumea moldatzeko Adani saihets hezurra kendu zionean, madarikatua dela ordu hura!?, deabrua suge itxuran agertu zuan eta, pff!, saihets hezurra eskuetatik ebatsirik hor joan zuan ihesi... Jainkoa abiatu zaiok ondotik, eta halakoren batean harrapatu dik,
|
baina
orduan ere deabrua, brixt!, hatz artetik irristatu eta hantxe utzi zian Jainkoa aho bete haginekin eta bere bi adarrak eskuetan. –Etxekandre maratza koilaraz ere josle?, esan zian bere artean Jainkoak.
|
|
|
Erresumindu egin zidan atzamarra berriro eta hala garbitzera joan nintzenean txalekoa aulki batetik zintzilik utzi eta argiaren soka beheratu nuen bonbillak mantxa lehor zezan. Aurpegia eta eskuak garbitu nituen,
|
baina
orduan ere usaina aditzen nuen xaboian, azkura ematen, sudur zuloak apur bat estutzen. Gero poltsa ireki eta alkandora eta lepoa eta gorbata atera eta odoldutakoak sartu eta poltsa itxi nuen, eta jantzi egin nintzen.
|
|
|
Galdera hori egin izan didate bere neska ohiek elkartu izan garenetan, eta galdera horixe egingo didate nire kide jubilatuek ere whiski tanta batzuekin koloreztatutako ura edaten dugun bitartean. ...nik ez dudala gauza handirik kontatzeko erantzungo diet eta egia da, begiak itxita jarraitu baitzuen, nigandik oso urrun joan nahi balu bezala, eta atseginaren aldapa igo ahala urrunago ote zegoen sentipena izan nuen, eta gailurrera iritsi eta gero lurrera erori eta lozorrotik nigana itzuli zenean bakarrik zabaldu zituen begiak, egin zuen irribarre eta oso modu apalean esan zuen, ederra izan da?,
|
baina
orduan ere ez nuen nigandik oso gertu zegoen sentipenik izan. Egun batzuk geroago, liburutegitik maileguan hartzeak lotsa ematen zidalako erosi nituen argitaratuta zituen bere pare bat eleberri, eta haiek irakurtzean hasi nintzen maitemintzen.
|
|
|
Erantzuna errealisten eskutik etorri zitzaien. Izan ere, abuztuaren 15ean, Pascual Liñan mariskalaren errealistak sutsuki oldartu zitzaizkion Sombrero gotorlekuari,
|
baina
orduan ere ez zuten lortu fuertea errenditzea, insurjenteek berriro atzera bota zituztelako. Gatazkaren erdian euri erauntsi batek alde bietako suzko armak erabiltezin utzi zituen eta, mexikarren eta Dibisioko borrokalarien adore handiaren aurrean, errealistek atzera egin behar izan zuten galera handiz.
|
|
|
Gerora, elizako liburuetan ere, Orozco deitura maiz ageri da Goizuetan. Lehen esan dut, Trentoko kontzilioaren ondoren hasi zirela herriotako jendearen deitura ofizialak finkatzen,
|
baina
orduan ere, besterik ezinean, deitura asko sorterritik, sortetxetik, oletatik, lanbidetik, gurasoen izenetik hartu ziren: de Goizueta, de Ubici, de Alduncin, de Ibero, Martinena, Michelena, Arozena, Argiñena, Merino, Escudero...
|
|
2018
|
|
|
Urte batetik bestera, taldeak asko aldatzen dira; diru asko sartu da, eta horrek zaildu egiten du jokalari batek bizitza osoa talde bakar batean ematea. Gure garaian, gauzak bestela kudeatzen ziren,
|
baina
orduan ere bazeuden tentazioak. Batzuok erabaki genuen Athleticen jokatu nahi genuela, eta hementxe gelditu ginen.
|
|
|
|
Baina
orduan ere heure burua ongi atera nahi baduk,
|
|
|
Erretratu zaharra, batetik: garai hartako gorpuzkera, aurpegiera eta ile orrazkera, noski, baina, batez ere, Bartzelonako Miren hura, totela hitzetan eta totela keinuetan, salbu eta kamera bat bazeraman esku artean,
|
baina
orduan ere nekez, ez baitzuen gustuko jendeak horretan ari zela begira ziezaiola eta beti izan baitzuen nahiago oharkabean egotea erraztuko zion txokoan jarri. Lanaren beraren mesedetan izaten zen batzuetan, naturalago harrapa baitzezakeen jendea baldin eta ez bazekiten objektiboa zeukatela beha, destatzeko prest.
|
|
|
Kolpe latza izan zen gure familiarentzat aitaren heriotza: handik gutxira, baserria utzi eta kalera jaitsi behar izan genuen amak eta lau anai arrebok,
|
baina
orduan ere gure arteko adiskidetasunari eutsi genion Anxok eta biok. Elkarrekin geunden langile bila zebilen enpresaren iragarki hura herriko plazan irakurri genuenean, azoka egun batean; elkarrekin erabaki genuen aukera hura aprobetxatzea, eta elkarrekin egin genuen Monfortetik Laudiora arteko bidaia.
|
|
|
Nik iraultza zer zen ez nekien. Justizia soziala, berdintasuna... horretan buru belarri saiatu ziren,
|
baina
orduan ere argi zuten: iraultza bat benetakoa bada, erasotua izango da.
|