|
2000
|
|
|
Honekin ez dizut erran nahi, jaun André, ezen jesuita guztien jokabidea halakoa izan zela, zeren eta ezagutu izan baititut nik euskararen alde mintzatu izan diren jesuita sutsuak ere.
|
Baina
aita Bartolomek bai, ohitura hura zuen, eta aitortu beharra dut ezen ez zela hartan bakarra, zeren, urrunagorat joan gabe, aztura eta ohitura bera zabaltzen ari baitzen, bertzenaz ere, jauregian, batik bat aita Villagrandeko dukearekin harremanetan jarri zenetik eta gure prezeptore jaun Marcelek jauregitik alde egin zuenetik. Osaba Joanikotek, aldiz, maite zuen euskara, eta, jaun Marcelen ondoan, are gehiago maitatzerat heldu zen, batik bat gure prezeptore zenak berboari buruzko argibide haiek —logikaren munduarekin lotuak— eman zizkionetik, eta, hala, erran behar zuenaz konbentzitua zegoelako, baina baita apezari kontra egiteagatik ere, halako batean —euskaraz, jakina—, erran zion:
|
|
|
Amak irriz hartu zuen aita Tommék errana, eta iduri zuen ezen mintzatzerat zihoala,
|
baina
aita Tommék eskuaz geldiarazi eta, niri beha jarririk, eratxiki zuen:
|
|
|
Amak anitzetan erraiten zion tentuz eta zentzuz ibiltzeko,
|
baina
aita, aldiz, harro egoiten zen, eta ihardesten zion:
|
|
|
Eta aita Bartolomek erran zuen orduan ezen Mattin deabruak hartua zela, eta hura gorputzetik atera behar zitzaiola lehenbailehen,
|
baina
aita guztiz koleratu zitzaion eta erran zion ezen ez ziola hura aditu ere egin nahi.
|
|
|
|
Baina
aita jesuitak ez zuen, artean, etsi nahi, eta erran zion eta eskatu zion, arren eta arren, ezen utz ziezaiola apur bat gehiago bere egiteko hartan eta bere utziezinezko trabailu hartan, baina aitak ezetz eta ezetz, gaua eta goiz osoa izan zuela hartarakotz, eta aski zela, zeren eta lehenbailehen akabatu nahi baitzuen tigrearen historia harekin... Eta aita Bartolomek orduan erran zion:
|
|
|
Baina aita jesuitak ez zuen, artean, etsi nahi, eta erran zion eta eskatu zion, arren eta arren, ezen utz ziezaiola apur bat gehiago bere egiteko hartan eta bere utziezinezko trabailu hartan,
|
baina
aitak ezetz eta ezetz, gaua eta goiz osoa izan zuela hartarakotz, eta aski zela, zeren eta lehenbailehen akabatu nahi baitzuen tigrearen historia harekin... Eta aita Bartolomek orduan erran zion:
|
|
|
|
Baina
aitak ideiak garbi zituen, eta ihardetsi zion:
|
|
|
Eta amak ere bazekik hori, zeren karta batean jakinarazi bainion hori guztia —eta, begiak urrunean galtzen zituela, malenkoniaren besoetan harturik bezala, erran zuen—: Bai, amagatik ezin gogarago itzuliko nindukek Urbiainerat...
|
baina
aitaren memoriak...
|
|
|
Joan nintzen, bada, haienganat, eta aitak erran zidan: " Aita Bartolome Iruñatik etorri berria duk, eta..."
|
Baina
aitak bide erdian utzi behar izan zuen bere errana, zeren orduantxe aditu baikenituen osabaren ziztuak eta oihuak ere: " Luthero, Luthero!" Eta aita jesuitaren keinu hura ikusi nuen ondotik:
|
|
|
|
Baina
aita Bartolomek, bertzeek ez bezala, bere hitza zuen eta bere predikuak zituen, eta kaperako pulpitutik zabal zitzakeen bere ideiak eta iritziak, baita Urbiaingo elizakotik ere, zeren, bertze nonbait erran dizudan bezala, Urbiango apez berria, don Laureano, aita Bartolomeren erranetarat baitzegoen, halako moldez, non honek anitz igandetan emaiten baitzituen, don Laureanoren orde, bere sermoiak, h... Eta baliatzen zen, hartarakotz, dramatismo handiko hainbat historiaz, zeinak aditzerat emaiten baitzituen ongi loturikako iduri bizi bezain bortitz batzuen bidez, zeren eta halakoa baitzen aita jesuitaren trebetasuna ere, historia haien hariak ezin hobeki mugitzen zituenean.
|
|
|
|
Baina
aita jesuitak gehiago jakin nahi zuen, eta bertze egun batean, hark propio eskaturik, Pagabasoko leizerat eraman nuen.
|
|
|
Sutan zegoen aita jesuita, beraz, eta sutan zegoen ama...
|
baina
aitak ez zuen nahi gauzak bere lekutik atera zitezen eta, noiz eta amak behe solairuko bertze salarat eraman baikintuen —sala tipirat—, erran zuen:
|
|
|
—Eta hala, bada, heldu zen, bai, halako batean, izurritea —erran zuen amak— Eta aita Bartolome egun haietarik batean Iruñatik etorri, eta ikusi zuenean izurriteak eragin miseria, erran zuen, ukabilak hertsatzen zituela: " Urbiainek ez du konponbiderik izanen, Pagabasoko leizea estali arte!"
|
Baina
aita jesuitak mintzagai gehiago zituen, itxura batean, bere zakuan, eta hala aritu ginen orduan ere honetaz eta hartaz... eta, Iruñarat itzuli aitzin, galdetu zidan: " Pentsatu al duzu lehengoan erran nizun zer hartaz, andere Graziana...?" Ene testamentaz eta jauregiaren etorkizunaz ari zitzaidan, jakina...
|
|
|
|
Baina
aita Bartolomek ez zuen ikusten ari zena ikusi nahi, eta ez zuen aditzen ari zena aditu nahi... eta, eskuak eta hatzak begien aitzinean eta belarri zuloetan paraturik, dantzalekutik alde egin zuen, bakarrik uzten ninduela.
|
|
|
|
Baina
aita kaputxino hura ez zegoen han bakarrik, eta bertze lagun bat zuen, Zacarías López de Rojas zeritzana, handik ordu pare baterat edo etorri zena, komarka hartako tribu bateko indiarrak bisitatu ondoren, eta ezin hobeki hartu gintuena. Eta guk hari mapa erakutsi, eta jakin zuenean zertarat gindoazen, halaxe eleztatu zitzaigun hura, abegikortasunez, bai, baina baita engainamendurik gabe ere:
|
|
|
|
Baina
aita ez zegoen, ez, bakarrik, zeren ama baitzuen, ohi bezala, bere alde, eta, horrela, noiz eta aita osaben arteko ihardukiak eta eztabaidak aitzina egin baitzuen, amak, oharturik ezen mokokaldiaren funtsak eta mamiak lehentasunezko auzi baterat jo zuela, zeren eta osabak erraiten baitzuen ezen jendearen eskubideak zirela lehenik, eta aitak, aitzitik, ordena zela lehenbizi, erran zuen azkenik:...
|
|
|
" Jostetan nabil, aita, zuk erregalatu zenidan kanoiarekin", asmatu nuen.
|
Baina
aitak bere manua eman zidan, kontrako errepuestarik onartzen ez zuena: " Kanporat hemendik!"
|
|
|
|
Baina
aita Bartolome ez zegoen hura irensteko prest, eta erran zuen:
|
|
|
|
Baina
aitak, aldiz, halako espekulazioneetan ibili gabe, guztiz klar zituen gauzak eta, akabatu zuenean Pedro Huizik ni hainbertze liluratu ninduen marrazkia, ama eta aita Bartolome ere han berean genituela, erran zion:
|
|
|
|
Baina
aita Bartolome ez zegoen, ez, etsitzeko eta, osabari esku besoetako urratuak erakusten zizkiola, baita sotanakoak ere, erran zion:
|
|
|
|
Baina
aita jesuitak, orduan, bular gainean eraman ohi zuen gurutzea hartu zuen eskuan eta, tigreari hura erakusten ziola, erran zuen:
|
|
|
Dabiden anaia ere, Joseba, lur joa geratu zen ustekabeko desagerketa harekin eta urtebetez egon zen etxetik irten gabe. Nonbait, oso maitemindua zegoen,
|
baina
aita eta ondorioz, Dabid ez zen ausartu Karmeloren zinezko arrazoiak ematera. Berriro ere Dabidek, ezkutuka, Karmeloren mezu ba  tzuk eskuratu zizkion (haietan beste norbait ezagutu zuela esaten omen zion) eta, horrekin batera, Dabid arduratzen zen Karmelori Joseba dohakabearen berri emateaz.
|
|
|
Gizonek harriturik hartzen ninduten, altxatzen ninduten eta kontu ba  tzuk ere egiten zizkidaten, eta ni, falta zitzaidan aitatasun dosia jasorik, pozarren itzultzen nintzen amarengana. " Barkatu,
|
baina
aitaren beharra du ume honek, aitaren beharra", aitortzen omen zuen orduan amak eta esaten dut nik ere orain, bestela egunotan ez baitzitzaidan haur denborako ametsa berriro errepikatuko: ni, eskola atarian semearen zain dagoen aita naiz; halako batean, txirrinak jo, eta haurrak tarrapataka irten dira; gutxi asko, haur bakoitzak badaki nor eta non daukan zain; nire semea ere irten da eta nik besoak zabaldu ditut haurra besoetan hartzeko; baina nireak, ametsetako nire semeak alegia, beste aita baten besoetara jo du!
|
|
2001
|
|
|
Gerra osteko frankismoaren giroan bizi zen familia arrunt bat zen arestitarra. Ez ziren frankista militanteak,
|
baina
aitak irabazleen aldeko joera zuen nonbait. Arestitar gazteak, nolanahikoak izanik ere, irakurle porrokatuak omen ziren, argiak; biblioteketan ibili ohi ziren.
|
|
|
Botere handia lortu zuen, etapatrizio izatetik San Pedroren ordezkari militarra izatera pasatu zen, Aita Santuaren alboan ordezkari erlijiosoa bihurtuz, biek osatzen baitzuten ecclesia. Gainera, 800 urtean osotasunera iritsi zen hau guztia, Aita Santuak abenduaren 25eanenperadore egin zuenean, Mendebaldeko Kristandade guztia bere esku jarriz.Elizaren babeslea zen orduan,
|
baina
Aita Santuak bere independentzia gorde nahizuen, berak izendatu baitzuen enperadore (bizantziar acclamatio a herriak sinbolikoki egin arren); enperadore bakarra zen, Elizak izendatua izatean, eta, noski, Bizantziotik bereiztea zekarren honek. Bizantziar enperadoreak ez zuen onartu, 812an italiar lurraldea eman zitzaion arte.
|
|
|
Juliak gorroto zion tabakoari.
|
Baina
aita biriketako minbiziaz hil zitzaionean hasi zen erretzen.
|
|
|
Hastear ziren etsaminen estutasunetik libratuko ginen.
|
Baina
aita imajinatzen nuen, ikusi ere egiten nuen nire aita egun batzuk barru, itsuak bere aita aurrez aurre ikusten duen moduan. Ikastetxetik bota egin naute entzutean egingo zuen keinua imajinatzen nuen, eskuaz gorbata laxatuko zuen urkatuak soka laxatuko lukeen moduan.
|
|
|
gai biluzgorriek dute hor axola, ez horien apaindurak edo apaindurarik ezak. Huts bat badute horratik,
|
baina
Aita Apalategigandik datorrena eta ezin zuzenduzkoa horrenbestez. Honek euskara garbia maite zuen, maiteegi apika, eta ez zuen etsiko entzuten zituenak nolabait ere zuzendu eta apaindu gaberik.
|
|
|
Gaueko bertze lanak bezalaxe, hura ere utzixea genuen bolada hartan,
|
baina
aitak gustukoa baitzuen, ibaiari begira orduak eta orduak pasatzen zituen, eta errana zidan nontsu sumatu zuen berriki izokinaren mugimendua. Gauez paratu genuen sarea eta biharamun goizean bildu.
|
|
2002
|
|
|
|
Baina
aitarenak kapitulu bat aparte merezi du. Aitak, izan ere, ez ninduen erretzaile nahi.
|
|
|
|
Baina
aitaz eta aitak jarri zidan debekuaz ari nintzen, zigarroak erretzea zela-eta, oker ez banago. Esan dut, alde horretatik, nola, lehenengoan, zaplazteko izugarria eman zidan.
|
|
|
Eta are gehiago etsi zuen, enea kasu galdutzat hartu arteraino, esplikatu nionean Rezolako tximiniak liluraturik nindukala, orduan bai, guztiz ulertu baitzuen mundu osoan ez zegoela Zugarramurdiko sorginek prestatutako edaberik, ez fierabrasik, ez beste formula magikorik, ni bizio hartatik sendatuko ninduenik.
|
Baina
aitak bere arauak zituen, eta esan zidan:
|
|
|
|
Baina
aitak eta biok bagenuen, artean ere, beste eztabaida bat. Izan ere, berak ene estudioei lotutako bere beste amets harekin segitzen zuen.
|
|
|
Eta aita –Jaxinto– jostailu mutu bat zen amaren eskuetan, sekula iritzirik ez zuen gizona. Ai, nola egoten zen Sara, halakoetan, aitaren hitzen baten zain!,
|
baina
aitak ez zuen hitzik ere esaten, eta haren isiltasuna amaren aldekoa gertatzen zen, ororen buruan. Halaxe bizi izan zen Sara hogei urtetan, eta halaxe ohitu zen, finean.
|
|
|
|
Baina
aitaren arreta osoa ardoan jarrita dago, sommelierak bete dion kopa usaintzen ari baita. Kopa jasotzen du, argitan hobeto ikusteko.
|
|
|
Ozta ozta eutsi nion negarrari. Amak bazuen nire saminaren berri,
|
baina
aitak ezin zezakeen irudi irrigarri bat beste deus ikusi: bere alaba, mantala soinean, tentel baten moduan musuzapia bihurritzen; begiak gorri eta heze; ilea nahasirik eta erdi bustia...
|
|
|
Ia ezer jan gabe nengoen azken hogei orduetan,
|
baina
aitak pasadan bezala aipatutako beste atentatuak jateko gogoa kendu zidan derrepentean. Zigarro bat erreko nukeen, ezer egitekotan.
|
|
|
Sei laguneko koadrila baten erdian ikusi zuen, eta semea bere presentziaz konturatu arte itxaron zuen bost bat metroko distantzian. Istant batzuk besterik ez ziren izan
|
baina
aitak semea aurkeztegi batean legez ikustearekin disfrutatu zuen tarte labur hartan. Gizontzen ari zen zinez, eta Joselu izena txikigarriegia ez ote zen zalantzak hartu zuen.
|
|
2003
|
|
|
|
Baina
aita eta ama… gaizkileak dira?
|
|
|
Lehian ari garenean ez dugu pentsatzen ezer gertatuko zaigunik, istripu arriskua beti hor egon arren.
|
Baina
aita ari denean karreran, oso urduri egoten gara. Nahiz eta gehiago urduritu karreran zenbatgarren egingo ote duen pentsatzen, istriputan baino.
|
|
|
Nahiago izango leuke berak holakorik ez aitatutea, aitatu beharrik ez eukitea. Eta bardin dinotsuet neuk be orain;
|
baina
Aita Santuak, gauzea ikusten dauan lez agertuten deusku, eta inok baino hobeto daki berak Eleizearen barri. Arrisku handi bat ikusten dau gaur egunean, han horhemen:
|
|
|
Eta badakite amets egiten, mundua berrasmatzen euren solasetan. Nebak ez du gogoko gudarako zuhaitzpean aukeratu duten buruzagiari men egitea, ez beste inori ere,
|
baina
aitak ez zion barkatuko bere ondoan eta beste gizonekin batera biharamunean ez agertzea. Herritik sarkin berriak bidali behar dira azkar, euren etxeetara sarraskirik ekar ez diezaieten.
|
|
|
Orain, garbitzaile on bat bilakatu behar zara etxeko andere errespetagarri bat izateko, eta hortan badituzu oraindik antzinamenduak egiteko. Gure herriko ohitura guztiak ahantzi dituzula ohartu naiz.
|
Baina
aita, badakizu biziki ongi, betidanik erizain izan nahi dudala. Hori da nire ametsa! Oya, errealitatea begiratu behar duzu.
|
|
|
mekanoa!", hasi zen haurra, ikusten ari zenarekin txundituta.
|
Baina
aitak ez zion orain besteko kasurik egiten garai hartan, ez eskua sorbalda gainean hainbestetan jarri ere. Garai latzak zirela errepikatzen zioten behin eta berriro gurasoek, auskalo zein gerra aipatu ere bai, eta bera ez zela etxeko ume bakarra.
|
|
|
Amak horrelakoetan errieta egin izan dio, egunen batean kartera lapurtuko diotela, espaloiarekin estropezu egingo duela...
|
Baina
aitak, kasu piperrik ere ez. " Zer gertatzen ote da munduan egunkaria egunero horrela irakurtzeko?", pentsatu du askotan.
|
|
|
Aitak ez ditu oso estimu handitan amaren lagunak. Berari Andrex esaten diote, osabak bezala,
|
baina
aitari gustatu ez. Aita ez da oso gustura egoten eurekin.
|
|
|
" Gurasoen icenez adietan dira nagusiagoac edadean, onran ta aguintaritzan, celan  direan gurasoen gurasoac, aita ama guierrabac, eche ta errietaco buruac ta aguintariac, ugazabac, maissuac, juezac, ta batezbere Sacerdote beneragarriac, gure guraso ta arzain espiritualac" (Añibarro, ME, I: 300). Ikusi dugu jada agintari guztiei errespetua eta obedientzia zor zaiela,
|
baina
aita eta amari, gainera, maitasuna eta laguntza âmateriala zein espiritualaâ eman behar zaie; eta baita hil ondoren ere, beren arimen ongizateaz arduratuz.
|
|
2004
|
|
|
Txikitan herrian palaz eta erremontean ere aritu ohi ginen,
|
baina
aitari ez zitzaion gustatzen, jotzeko erak ezberdinak direlako. Eskuz jokatzen ikasten duenak ez du gero arazorik erremintaz aritzeko.
|
|
|
Miren Orreaga. Horrela sinatu nuen nik,
|
baina
aita Agustin nahastu eta zuzendu egin zuen: Miren Orreaga partez, Miren Olarreaga jarri zuen.
|
|
|
Artemio Zarco, Guillermo Garcia Lakunza eta Javier Etxebarria detenitu zituzten, eta gu abokatuen kolegioa mobilizatu nahian ari ginen. Poliziak halako batean nire bulegora ez
|
baina
aitarenera joan ziren eta aitak berak ireki zien atea: igandea zen eta notaritzan ez zegoen beste inor.
|
|
|
Eskaini zioten bere kontrako prozesua ixtea salaketa hori atzera botatzearen truke.
|
Baina
aitak ez zuen onartu. Azkenean, epaitu zuten, eta kondenatu; baina berak ere irabazi zuen tratu txarrengatik poliziei jarritako hoben judizioa.
|
|
|
|
Baina
aitak ordulari suitzarra ekarriko dit, lan bidaia egin behar baitu Europara.
|
|
|
Gaur bidean aurrera gindoazela hegazkin asko pasa dira. Ni begira geratu naiz geldirik,
|
baina
aitak segituan besotik hartu eta bere ondora, sastraka artera, bota nau. Ez dakit zergatik.
|
|
|
Ama zerbait esatera joan zen Liviarengana,
|
baina
aitak belarrira abisatu zion:
|
|
|
Etxeko atea zabaldu zenean, ordea, Gestapoko agente andana ez
|
baina
aita sartu zen.
|
|
|
bertan egonen baitzen, aitaren arropen artean kukuturik, nire oparitxoa.
|
Baina
aitak galdera anitz izaten zuen artean niri egiteko, maleta zabaltzeko unea heldu baino lehen:
|
|
|
Aita, normalean, tabernako barran egoten zen, eta ama sukaldean,
|
baina
aitak sukaldera ere egiten zuen noizbehinka, amak barrara bezala. Beharren arabera.
|
|
|
|
Baina
aita minduta zegoen, antza, eta, nola errealitateak deus gutxi eskaintzen baitzion bere min hura eta amorrua apaltzeko, irudimenean bilatu zuen bere mendekua:
|
|
|
|
Baina
aita ez zegoen aitatasunaren esperientziarik ez zuèn gizon haren aholkuak entzuteko prest:
|
|
|
|
Baina
aita onttoekin hasi, gibelurdinekin jarraitu, eta amanitekin bukatu zuen. Eta Lukasek esan zion:
|
|
|
Erreala zen faboritoa,
|
baina
aitak bazuen konfiantzarik nigan, eta honela esan zion amari, Lasarterantz abiatu aurretik, Michelinen futbol zelaian baitzen finala:
|
|
|
Azken bolada hartan, gainera, edozein aitzakia zuen on zurrutari ohi ez bezala emateko –nire taldearen garaipenak eta nire arrakastak, esate baterako–, eta horrek are lasterragotu zuen prozesua. Amonak noiznahi esaten zion ez edateko,
|
baina
aitak edan eta edan egiten zuen, baita ezkutuan ere, ezkutuan batez ere, ordu arte ez bezala.
|
|
|
Esan dut aita eta ama hala hola konpontzen zirela, batzuetan hobeto, besteetan okerrago, baina amak Joben pazientzia zuen, eta haren pazientzia zen ekaitzak baretzen zituèn tximistorratza... aita alkoholikoa egin zenean nondiknahi jo baitzezakeen trumoi erasoak.
|
Baina
aitak bezainbat sumintzen ninduen amak batzuetan: beren arteko egoerak muturrera egiten zuenean, aitak despotaren papera jokatzen zuen, amak esklaboarena, eta nik ez nituen atsegin ez bata eta ez bestea.
|
|
|
|
Baina
aita sendaturik zegoen, eta bere argudio bitxi haietako bat asmatu zuen, bihurria bezain handinahia:
|
|
|
|
Baina
aitak ez zuen istilurik nahi, eta ez zuen ezer erantzun.
|
|
2005
|
|
|
Hala ere nahiko lotsagarria da bai niretzat.
|
Baina
aita etxetik kanpo, eta emaztea erdalduna den etxe askotan bezala, azkenean haurrak erdaldunak. Uste dut konturatzen denean ikasiko duela.
|
|
|
Hantxe jaio ginen.
|
Baina
aitak esan zuen han ez zegoela bizimodurik eta Mungiara joan behar genuela. Etorri ginen Mungiara eta hementxe bizi ginen".
|
|
|
"
|
Baina
aita saskibaloi jokalari profesionala naiz Friburgon, egunero entrenatzen gara, nekatuta iristen naiz etxera, asteburu oro dugu partida, hara eta hona bidaiatzen dugu, ez daukat denborarik ikasteko..." erantzungo dizu berak.
|
|
|
Ez bakarrik apez eta apezpikuak
|
bainan
aita sainduak ere bai. Anastasio (399) bere aitaren segida hartu zuen Inoxente I.ak (401), Aita Saindu kargutan.
|
|
|
Haur adoptatuek ezagutzen duten inarros aldi bera jasan du, jakin duelarik San Josepe ez zuela zinezko aita,
|
baina
aita ordezkoa.
|
|
|
gutxi irabazten zuelako baizik.
|
Baina
aitak kinielak egiten zituen, eta bazuen amets bat, kinielaren bat egiten zuen bakoitzean ahazten ez zuena: –Noizbait asmatuko dut, bai, eta, handik aurrera, egunero jango da oilaskoa etxe honetan!?.
|
|
|
Orduan, guk eduki behar dugu memoria, baina memoriaren kontra joateko ere bai. Honek esan nahi du, zuk eduki behar duzu zure aitaren memoria,
|
baina
aitaren kontra joateko ere bai ze joaten ez bazara aitaren kontra inoiz ez zara izango Josebaitor, izango zara Joseba, cópia numero dos?. Hau psikologia problema ere bada, eta herri baten historian berdin berdin.
|
|
|
Hogeita bat urte eskasekin, 1873an, doktore tituluaz amaitu zuen.
|
Baina
aitaren lanbidea ikasi arren, Ferminen zaletasuna idaztea zen.
|
|
|
Katuen kontu hark gerra garaiko istorioak ekartzen zizkidan gogora; zenbat eta zenbat gertaera ez ote nion entzun bati zein besteri, zenbat eta zenbat zulo ote zeuden sasiak estalirik, tiroz hildako hainbaten hezurren hilobi? Etxean galdetu izan nuen halako konturik ba ote zekitenetz,
|
baina
aita isilik geratzen zen halakoetan, burumakur, eta altxatu eta logelara joaten zen.
|
|
|
Uste dut ama konturatu ere ez zela egiten aitari gertatzen ari zitzaionaz; betiko gizona ikusten zuen, bere baitan bildua, geza samarra, baina ogi puska. Tartean sartzekotan egon nintzen,
|
baina
aitak ez zuen uzten zirrikitu txiki bat ere bere barnera iristeko, gela ilun hartako ateak eta leihoak erabat itxirik zeuzkan eta.
|
|
|
Beldurra iraizten zitzaion. Graxiren soan ere, menturaz, hiltzearen beldur berdina pizten zen, su berekoia,
|
baina
aitaren aurrean sentimendua neurtzen saiatzen zen. Jendeak ez ziren debaldetan uhertu behar.
|
|
|
Huraxe.
|
Baina
aitak otorduetan mahaiaren nire zatia papurrez gainezka neukala esan zidanez geroztik, ez diogu elkarri hitz egiten.
|
|
|
Marx anaien film bat ematen zuten latindar auzoko zinema batean, zaldi karrerei buruzko bat, hara joan nahi nuen nik.
|
Baina
aitari bost axola zitzaion zinema: Sorbonneri buruz hitz egiteko seta sartu zitzaion.
|
|
|
Harrizko jauregixka, Parisen beste ehunka baziren halakoak. Ez nekien zer zen la Sorbonne,
|
baina
aitak ni hara joatea nahi zuen, garbi zegoen hori.
|
|
|
Denoi eragin zigun, ezinbestean.
|
Baina
aita, borroka osoa lehen lerroan bizi izan zuena, heldulekurik gabe geratu zen. Ezin esan ama eta bere artekoa aspaldi hartan ez gozotik ez leunetik zihoanik, eta urtegia betetzeko aginduaren debekua lortzea zen harrezkero, familian gertatzear zen uholde bortitza nolabait saihesteko era bakarra.
|
|
|
Inazio Errasti nire aitaren uste oneko anaia ergelarenak, esaterako. Zerraldoetan eraman zituzten,
|
baina
aitak beti komentatu izan zigun itxurakeria izan zela hura," Oiartzungo hezurtegian bota zituzten gero denak". Ez nuke esanen hori ez zekienik A. jaunak, ez baitu deus aipatzen ahaideez edo ehorzketa katolikoaz, fusilatuak zeuden hartarik lekututa eztitu egin zen bere asaldura.
|
|
|
– Bai,
|
baina
aitak laster bota nahi dik uretara...
|
|
2006
|
|
|
Obra bakoitzak bere energia guztia eramaten zuen, lantzen zuen unean. Familiako kideek ere txoko propioak dituzte,
|
baina
aita lurperatu zuten tokia, museoaren alde pribatuan, berezia da denentzat. Eta bisitarien kasuan, Argia bilatzen 27 tonako eskultura handia eta baserriaren xarma dira arrakastatsuenetakoak.
|
|
|
Aitak erranik, Anek bazekien aitonak Frantziara erbesteratu behar izan zuela 37an, eta bertan bizi izan zela 50eko hamarkadara arte.
|
Baina
aitak ez zion erbesteratze haren arrazoirik eman. Eta berak ez zion sekula galdetu.
|
|
|
Joseph eta Abraham Belgikan jaioak ziren –Anberesen, seguru asko–,
|
baina
aitarekin Amsterdamera etorri eta han finkatu eta bertakotu ziren, Anberesen baino indartsuagoa baitzen Amsterdamen harribitxien langintza, eta han sendotu baitzen aitak sortutako konpainia. XX. mendearen hasiera hartan, hegoaldetik iparraldera zihoan ibai bat bezalakoa zen Hegoafrikatik Amsterdamera eta Amsterdametik mundura banatzen zen diamantezko erreka distiratsua, eta bi anaien lantegitik igarotzen zen harribitxizko erreka hartako ur asko.
|
|
|
bezalako kontu hartzeren bat, edo adi ama horrela tratatu! gisako protestaren bat,
|
baina
aitak ez zuen ezer esaten, eta tarte hartan guztian, aitaren isiltasuna izan nuen eramanezinena. Judua nintzela jakitea bezain eramanezina.
|
|
|
Behinola, umetan, gure etxetik hogei bat minutura zegoen sinagogan izan nintzen, auzo hil berri bati agur esatera. Nik ez nuen joan nahi. Annette amona Erikarekin gelditzekotan zen etxean?,
|
baina
aitak ez zidan aukerarik eman. Asko zor diogu, esan zidan, eta nik ulertu nuen dirua zor geniola.
|
|
|
Eta nik alde egin nuenean berak zeukan kronika. Beste maisuek ere jakin zuten kronika hori bazela,
|
baina
aita Zelaiak ez zien eman nahi izan orduan. Gero bai, probintzialak eskatu zionean.
|
|
2007
|
|
|
Arkitekto handiak nahikoa kontzesio egin dio Pontifizearen autokontzientzia inperialari, muinoaren perspektiba osoa Vatikano aldera itzuliz, berez egiten zuen bezala Foro historikoetara eman ordez, horrela antzinateko Erroma eta moderno pontifikala elkarri lotuz bata besteari begira.
|
Baina
Aita Santuak Plaza Kapitolinoa bera ere autoritate goren paternalistaren oholtza gisa apailatu gura izan du, errepublikarra barik. Plaza hori eta berak hor ipinarazi duen zaldun inperiala eredua izango dira gero mendebal guztian, Donatello-rekin Paduan, Verrocchio-rekin Venezian, eta handik hara Madrilen zein Parisen, Londresko St James, s Square edo Berlingo Charlottenburgen, barokoan nahiz neoklasikoan jaso edo pintatuko diren zaldizko estatuentzat, larderiaren sinbolo faboritoak.
|
|
|
Kumeak, berriz, fresko fresko daude bere inguruan.
|
Baina
aita lehian zailduta dago, hainbat antilope harrapatua baita.
|
|
|
Izan ere, abeltzain guztiei galde egin zitzaien ea zein hobekuntza nahi zituzten ordezkapen zerbitzurako, eta horietako bat diskriminazio positiboa zela erantzun ziguten, sektore hau oso gogorra baita. Eta zaharkiturik zeuden moduluak kendu eta beste batzuk jartzea ere eskatu zuten, esaterako, aitatasunagatiko bajak (zeren horiek oraindik ez baitzeuden jasota); amatasunagatiko baja bai, bi urte lehenago onartu baitzen,
|
baina
aitarena jasotzeke zegoen oraindik. Gero, oporren kontuan batez ere epeak nabarmen zabaldu dira, batez ere esne behiak dituzten abeltzainen kasuan, ordezkapen egunak 14tik 18ra zabaldu dira eta.
|
|
|
Parkeko kolunpio guztiak hautsirik zeuden, eta txirrista bakarraren alde banatan egun askotako zakarra pilatuta zegoen, xiringak barne. Etxean ere arratsalde bat baino gehiago pasatu zuen telebista traga eta traga eginez. La casa de la pradera telesaioa oraindik gogoratzen zuen?,
|
baina
aitaren arrangurak eta aldarte gaiztoa jasan behar izaten zituen halakoetan, eta horregatik nahiago izaten zuen beste edozein tokitan egon etxezulo ziztrin hartan baino. Hortaz, bera oso urte gutxian izan zen" Katangako inbaditzaile" en tropakoa, halaxe esaten zioten-eta gaztetako lagunek igandero autobusek Bulebarrean deskargatzen zuten familia samalda hari:
|
|
|
Aitaren eta arrebaren heriotzek bidea erraztu zioten, gainera.
|
Baina
aita galtzeak seme bakarraren gainbehera ekarri zuen, eta haren izaera dezente gaiztotu zen etxean bakarrik geratu zenez geroztik. Garai hartan gertatu ziren istilurik latzenak, komunalak zirela eta ez zirela, eta berak bakarrik aurre egin behar izan zien lur okupazioei eta, hamaika lan-uzteren ondorioz, sindikalistekin izan zituzten negoziazioei.
|
|
|
Halatan, Gorringo lau euskaltzainekin gosaldu zen Bilbon, ostegun hartan eta katiluetako kafea artsenikoaz nahasi zien. Manex eta Pierrek edari beltza falangaz edan zuten, bietan jarraian gainera,
|
baina
aitak eta Albertek ez. Albertek tea manatu zuen beranduago.
|
|
2008
|
|
|
Eta ez dut negar egiten. Beno, amarengatik batzuetan;
|
baina
aitarengatik inoiz ez.
|
|
|
Aitaren irudikatze hartan orbetarrek belaunaldiz belaunaldi jarraitutako usadioak bazuen zeresanik. Nazarioren aitak eta osaba Bixentek ere ez zuten besterik egin, hura baserriaz arduratzen zela eta hau sutegiaz?, Nazarioren eta Ismaelen gustuak bestelakoak ziren arren, Ismaelek atseginago baitzuen baserria, eta Nazariok sutegia.
|
Baina
aitak bere asmoak bazituen ere, bi anaiek trukatu egiten zituzten beren lanak tarteka, halako eran, non ez baitzen harritzekoa Nazario sutegian ikustea, osaba Bixenteren agindupean, edo astoak, mandoak eta zaldiak ferratzen, edo inguruko baserritarren burdinazko lanabes zartatuak konpontzen: halakoak ziren sutegiari lotutako kontuak inguru haietan, halakoak ikusi zituen osaba Bixentek betidanik?
|
|
|
Gero, markesa andereak bere jarduna bukatu bezain laster?, muturra okertu zuen, keinua berehalako batean desegin bazuen ere.
|
Baina
aita kalonjea zalantzak hartua zegoen, antza, begien eta eskuen etengabeko mugimenduek halako zerbait aditzera ematen zuten behinik behin?, eta luzaz egon zen pentsatzen, hogei segundo, hogeita hamar, berrogei; esan nahi baita aita kalonjeak jokoan ikusten zituela, beharbada, bere ospea eta izen ona, baita bere buru estimua ere, arazo hura berak eta berak bakarrik konpontzera zeramana; badirudi, bestalde, arrisku bat ere ikusi zuela afera hartan guztian, zabaldu ere, zabaldu zituen itxuragabeki begiak, halako batean, beldur ezkutu batek bat batean hartu balu bezala?:
|
|
|
Eta handik aurrera, jakina, barne prozesu haren ondorio gisa, Regina bere iragana madarikatzera iritsi zen, euskararen ur txiki iluna, azken batean, euskara mundu gris bat esateko gai baizik ez zèn heinean?, bere burua ere madarikatzen zuen bitartean, baita aitaren memoria ere, bide batez: ai eskolan gaztelania ongi ongi ikasi izan banu, ai bere garaian doña Engraciarekin ikasi banu, Ernestinak bezala?!,
|
baina
aitak ez zidan utzi: nola utziko zidan, bada, etxeko uso belztzat banindukan eta heriotzako orduan baztertu baninduen!
|
|
|
harrigarria baitzen, erresistentziaren ikuspegitik, hamar urteko mutil argal hark, heroi txiki bat ote zen, bada?? egindakoa;
|
baina
aitak garbi zuen, lehenik eta behin, lezio bat eman behar ziola, horregatik mintzatu zitzaion semeari, beharbada, mintzatu zitzaion bezala, labur bezain lehor, zuhaitz ondora iritsi ahala:
|
|
|
Beñardok guztia ulertu zuen,
|
baina
aitak aurrera egin zuen, badaezpada:
|