|
2002
|
|
|
Salmonella, Campylobacter eta Escherichia coli dira eragile nagusiak. Mikroorganismo horiek modu egokian kontrolatzeko modu bakarra da garbiketa eta desinfekzio neurri egokiak hartzea industrian,
|
baina
baita etxean ere. Ez da ahaztu behar gure herrialdeko ia etxe guztietan Escherichia coli dagoela eta %10 baino gehiagotan Salmonella dagoela.
|
|
2003
|
|
|
Esneak, zukuak eta beste produktu batzuk saltzen dituzten tetrabrik kaxak birziklatu egin daitezke,
|
baina
baita etxean berrerabili ere, hainbat eskulan sortzeko; besteak beste, ontzi oso praktikoak, arkatzak, loreak, frutak eta beste objektu batzuk jartzeko. Artikulu honetan, tetrabrik ontziak berrerabili eta aprobetxatzeko eta material horrekin egindako ontziak apaintzeko jarraibideak aipatzen dira.
|
|
2005
|
|
|
Gainera, lankidetzan ari garenon edo misiolarien kopurua beste herrialde eta autonomia erkidegoekin alderatuz, nahiko solidarioak garela esango nuke. Dena den, mundua nola dagoen ikusita, solidarioagoak izan genukeela uste dut, bai kanpoan,
|
baina
baita etxean ere. Zera esan nahi dut:
|
|
2006
|
|
|
Sofak bizkarraldea eta oinak lurrean ondo bermatuta egoteko aukera eman behar du. Lehenengo gaiari dagokionez, ona da sofa zabala izatea,
|
baina
baita etxearen neurrira egokitzea ere. Handiegia bada, erosoa izango da bertan eserita egotea, baina joan etorriak zailduko ditu.
|
|
|
Ikusten duzunez, denoi egin diguzu faborea: anaiari handiena,
|
baina
baita etxeko guztioi ere. Iritsiko da zure belarrietara haren ezkontzaren berri.
|
|
2008
|
|
|
Esaerak be asko, laratza dala eta. Han hemen irakurriak batzuk,
|
baina
baita etxean bertan entzunak be:
|
|
2009
|
|
|
Basora beharrean joaten ziren sasoian, ardi lanaz egindako galtzerdi lodiak ipintzen zituzten. Artzainei eskatzen zizkieten edo herriko dendetan erosten zituzten,
|
baina
baita etxean egin ere. Udan, ostera, bernutsik joaten ziren.
|
|
|
Domingorekin beste gauza bat zen: etxeko poza zen, beti mugimenduan eta beti planak egiten?,
|
baina
baita etxeko negar malkoa ere, guztiak mareatzen zituena, bai etxean bai ikastetxean, ez baitziren bakanak gurasoei handik ere igortzen zizkietèn oharrak, tinta gorriz idatziak, portaera txarragatik; Domingo, beraz, ume problematikoa zen, bera zegoèn tokian ezkutatzen baitzen haize zurrunbiloa; ume bihurria zen arren, baina, bihurgunerik gabekoa zen: garbia, inondik ere, garbiegia ere bai, agian?
|
|
|
–Etxekoandrearekin zertaz hitz egin, etxeaz ez bada! Eta etxea sukaldea eta logelak dira, bai,
|
baina
baita etxeko loreak ere? –esan zuen Rakelek, egongelako atea irekitzen zuela.
|
|
|
Emakume askok rol bikoitza hartu dute beren gain: etxetik kanpo lan egiten dute,
|
baina
baita etxe barruan ere, eta horrek zama berezia dakar. Emakumeek askoz ere denbora gehiago eskaintzen diete etxeko lanei gizonezkoek baino, eta zer esanik ez seme alaben arduraz mintzatzen bagara.
|
|
|
Zeramika lanak, grabatuak, artelanak, zilarrezko ontziteria, bitxiak, ehunak, antzinako arropa, tresna zaharrak, behinolako jostailuak, liburuak... Bildumagileak erakarri ohi ditu azokak,
|
baina
baita etxeari ukitu berezia eman nahi dioten pertsonak ere, eta, nola ez, nostalgikoak.
|
|
|
–Etxekoandrearekin zertaz hitz egin, etxeaz ez bada! Eta etxea sukaldea eta logelak dira, bai,
|
baina
baita etxeko loreak ere... –esan zuen Rakelek, egongelako atea irekitzen zuela.
|
|
|
Domingorekin beste gauza bat zen: etxeko poza zen –beti mugimenduan eta beti planak egiten–,
|
baina
baita etxeko negar malkoa ere, guztiak mareatzen zituena, bai etxean bai ikastetxean, ez baitziren bakanak gurasoei handik ere igortzen zizkietèn oharrak, tinta gorriz idatziak, portaera txarragatik; Domingo, beraz, ume problematikoa zen, bera zegoèn tokian ezkutatzen baitzen haize zurrunbiloa; ume bihurria zen arren, baina, bihurgunerik gabekoa zen: garbia, inondik ere, garbiegia ere bai, agian... horregatik ematen baitzituen ematekoak, eta horregatik hartzen hartzekoak; Reginak, batzuetan, ume galdu bat bezala sentitu behar zuen bere seme hura, are gehiago haren jaioteguneko pasadizo hura oroitzen zuenean, txoriak leihotik sartu ondoren hormaren kontra jo zuenekoa, bertan seko geldituz, kointzidentzia hura, amari amatasun eta babes sentimenduen areagotzea ekarri behar zizkiona, premonitorioa eta adur txarrekoa zitekeelakoan; horregatik, Domingorekin noiznahi ama ama sentitzen zelako –bi aldiz ama, alegia–, baita auzi hartan –entzun beharrekoak entzun ondoren– Domingok –Gabinok– arrazoia zuela uste zuelako ere, seme galdua babesteko posibilitaterik txikiena aurkitu zuenean aprobetxatu egin zuen:
|
|
2011
|
|
|
Baziren hilabete batzuk liburu soberakinak xehatu eta birziklatzera bidali beharrean espetxeetara igortzen hasi zirela. Saldu gabe zegoen stocka nagusiki,
|
baina
baita etxean zituzten hainbat liburu ere, sekula gehiago berrirakurriko ez zituztenak. Adin batetik aurrera arazo bihurtzen zen liburu pilaketa.
|
|
2012
|
|
|
Zortzi urterekin gurasoek bizikleta berria oparitu zioten. Ondo pasatzeko, bai,
|
baina
baita etxetik eskolara eta eskolatik etxera joan etorriak azkarrago egiteko ere, denbora gehiago izan zezan aitari nekazaritza zereginetan laguntzeko. Ziklismoaren harrik ez zuen artean.
|
|
|
Baina, gainera, Interneti esker, dirua gastatu gabe ikasten den bitartean gozatzeko moduak ere badaude. Sareak doako aukera interesgarriak eskaintzen ditu helduentzat,
|
baina
baita etxeko txikientzat ere. Jabe arduratsua izaten ikasteko modu dibertigarria dira.
|
|
|
Hori dela eta, komeni da jolas sorta ona izatea. Ondoren, haur bakar bat hartzeko proposamenak azaltzen dira,
|
baina
baita etxean bat baino gehiago daudenean ere. 1 Altxorra bilatzeko jokoa Altxorrak dituen altxorra bilatzeko jokoa klasiko bat da, eta Gabonetan ez du huts egiten Benetako klasikoa da, eta oso dibertigarria da beti.
|
|
2013
|
|
|
Beraz, Sementek nahi du etxetik galiziera dakarten umeek hizkuntza ez galtzea.
|
Baina
baita etxetik ez dakartenei galizieraz bizitzeko espazioa eskaintzea ere".
|
|
|
Malnutrizioak eragindako gaitzak, eta gaixotasun infekzioso eta epidemikoak oso arruntak izan ziren. Guztien artean tuberkulosiak heriotza tasarik altuena zuen, eta gaixo gehienak gizon gazteak ziren176 Gerra aurretik tuberkulosia arazo larria zen jada, baina larriagoa elikadura egokirik ez zuen gizarte batean, 1939 eta 1952 bitartean janariak errazionamendu liburuxken bidez edo estraperloz lortzen ziren garaian177 Izan ere, tuberkulosia, beste gaixotasun batzuk bezala, elikadura txar batekin,
|
baina
baita etxe eta lan baldintza kaskarrekin ere erlazionatua zegoen. Tuberkulosiaren aurkako kanpainak gerran bertan hasi ziren, 1936ko abenduaren 20an Gobernazio Ministerioaren barruan Patronato Nacional Antituberculoso (PNA) erakundea sortu zen, zeinak 1908an sortutako Real Patronato Antituberucoloso eta beste erakunde batzuk ordezkatzen eta kontrolatzen zituen178 Patronatuaren egitekoa, gerra eta gerraosteko egoera latzagatik eta baliabide ekonomikoen gabeziagatik, erietxeen eraikuntza eta berritzera mugatu zen.
|
|
2015
|
|
|
Les Halleseko merkatu inguruan biltzen ziren euskaldunen artean, gauetan bertako kafetegietan aspergabeko orduak emanez, bazegoen bon vivant talde bat Parisko gau alaiak eta bohemia zaratatsuaz ederki asko disfrutatzen zekiena. Euskaldun haien artean bazen lana egiten zuen jende mordoxka,
|
baina
baita etxetik bidalitako dirutik soilik bizi zena eta hauen artean, dirua xahutzean, han eta hemen bati eta besteari amarruz ateratakoaz bizimodua aurrera zeramana ere. Bizizaleen eta parranderoen artean zeuden, gehien nabarmentzen zirelako, Dionisio Arkaute eta Jeromo Sansinenea tolosarrak eta Ignacio Zuloaga eibartar margolariaren semea, Antonio.
|
|
2016
|
|
|
Izan ere, gutxi omen ziren Mozotegikoak bezala Urnieta, Andoain eta Hernanitik Nafarroa bitarteko mendiak ezagutzen zituztenak, arbaso nafarrengandik baizetorkien Mozotegikoei joera haruntzakoa. Gizon umila omen zen, eskolan
|
baina
baita etxean bere izeba Anjela maistrarekin ikasia, eta haren kuttuna omen zen gainera Juan Josek 9 urte zituela Maria ama galdu zuenez geroztik. EAJ ko zinegotzi atera ondorenean, herriko etxeko lanak baserriko lanekin tartekatu behar izan zituen, eta lehen auzolanean bezala orain herriarentzat ahalik eta txukunen saiatu zen.
|
|
|
Frankismoaren urterik gogorrenak ziren. Ipar Euskal Herriko hoteletan eta jatetxeetan aritu ziren lanean,
|
baina
baita etxe partikularretara ere, “interna” moduan. 12 edo 14 orduko lanaldiak egiten zituzten, pasaporterik gabe, lanerako baimenik gabe, eta frantsesik jakin gabe. Gaur egungo migrazio prozesuetan bezala, emakumeek paper hagitz aktiboa izan zuten orduko gizartean, bertan gelditzen ziren gurasoei eta etxekoei ekonomikoki berebiziko laguntza eman baitzieten". Emakumeon bizipenak dok... Proiektu honen bidez," dena utzi eta mendiz etorkizun baten bila joan ziren emakumeen testigantzak jaso nahi izan ditut. Ehunka izan ziren, frankismoaren urterik gogorrenetan, Baztan Bidasoatik lanera joandako emakumeak.
|
|
2017
|
|
|
Zortzi urterekin gurasoek bizikleta berria oparitu zioten. Ondo pasatzeko, bai,
|
baina
baita etxetik eskolara eta eskolatik etxera joan etorriak azkarrago egiteko ere, denbora gehiago izan zezan aitari nekazaritza zereginetan laguntzeko. Ziklismoaren harrarik ez zuen artean.
|
|
|
Jeremy Eckerling Intern Apirilaren 22an ere Lorearen Eguna izango da Lurraren Egunaz gain, apirilaren 22an ere Lorearen Eguna ospatzeko balio du, hau da, herritarrak gonbidatzea landareak oparitzeko eta trukatzeko. Loreontziak eta loreontziak dira aukerarik apalena,
|
baina
baita etxe edo lantokietan landare bat edukitzeko erabilerrazena ere, edonon jar baitaiteke. Kasu honetan, barietate asko dago, buztinezko klasikoenetatik diseinuetaraino.
|
|
2018
|
|
|
Pelikularen eszenak espazio errepertorio murriztu batean gertatzen dira maitasun eta haserrealdi mundu bat, txikia eta gertukoa, auzoaren eskala berean: batez ere, Daviden familia bizi den elkarren ondoko etxebizitza txikiak;
|
baina
baita etxetik eskolarako bidea, bidaiaren bat kotxez edo metroz; edo taberna batera pare bat irteera labur. Niñato filmeko protagonistak bizitako espazio txikietan ibiltzen diren bitartean, beren elkarrizketek erresistentzia txikien konstelazio baten zirriborroa egiten dute zatika.
|
|
2019
|
|
|
Hala ere, herritar guztiek ez dituzte egiten, erosotasunagatik edo arrazoi ekonomikoengatik. Argiak ez itzaltzea esan zuten inkestatutakoen %65, 5ek erantzun zuen ohitura edo ohitura falta zela,
|
baina
baita etxean adin txikikoak zeudelako egunerokoan jarduera horri eusteko ezintasuna ere (%21, 7). Aparatuen standby modua itzaltzen ez dutenen kasuan, erosotasunari ere %70, 1 zor zaio.
|
|
|
Normaltasunean den espazio planteamenduak segurtasuna ematen du, eta horrela betikotzen dira ohiturak eta bizimoduak arkitekturaren bitartez. Bizi izandakoaren errepikapena joera nabaria da,
|
baina
baita etxearen eta kalearen inguruan sortu diren irudikapen ideal eta fikzionatuak. Maitasun ideologiak sortu duen maitasun erromantikoaren mekanismo berbera aurkitzen da arkitekturan, ondorio lotesle eta mugatzaile berdintsuekin.
|
|
|
komertzio txikiaz ari gara, hurbileko kontsumo guneez, familia negozioez, kooperatibez edo ekonomatoez.
|
Baina
baita etxez etxeko salmentaz, ostalaritzaz eta zerbitzuez ere.
|
|
2020
|
|
|
Dagoeneko etxean zein pertsona bil daitezkeen 1 fasetik aurrera, dagoeneko posible da gizarte harremanak izatea konbentziorik ez duten pertsonekin. Eta hirugarrenekiko harreman horren barruan bilerak sartzen dira aire zabalean, taberna eta jatetxeetan bezala,
|
baina
baita etxeetan ere. Hasiera batean, familiari eta lagunei egindako bisita horiek inolako patologiarik gabeko pertsonen artean gerta zitezkeela eta koiperako zaurgarririk ez zutela planteatzen zen, Osasun Ministerioaren dokumentu honetatik ondorioztatzen denez (maiatzaren 3a).
|
|
|
Eta ez da zaila hori gertatzea. Saltokietan, ostalaritza establezimenduetan, lokal publikoetan… ditugu,
|
baina
baita etxeko harrera lekuan, poltsan, eskolako motxilan, autoaren erdiko beso euskarrian… txikienentzako leku irisgarriak. Eta hori arazo bat baino gehiago sortzen ari da seme alabak dituzten Espainiako etxeetan.
|
|
2021
|
|
|
Mekanikariak autoa konpondu bitartean Malletekin berarekin harremana izaten zuen,
|
baina
baita etxeko langileekin ere gutxienez hamabi lagun aritzen ziren zerbitzuan, sukaldean…. Honen arabera, langileen artean bazen bat, gidaria, Malletekin erlazio berezia zuena.
|
|
2022
|
|
|
Nola garbitu baldosak eta lauzak Substantziarik isurtzen ez den arren, lauzek eta baldosek koipea eta zikinkeria metatzen dute, eta, denbora luze samar baten ondoren, orban ikusgarriak sortzen dituzte. Batez ere sukaldean nabaritzen da,
|
baina
baita etxeko beste gela batzuetan ere, patioan edo terrazan barne. Zikinkeriaren zati bat gainazal horiek normal garbitzean ateratzen da, baina beste zati bat itsatsita geratzen da eta koipegabetzaileak erabili behar dira garbitzeko.
|
|
2023
|
|
|
«Oinarria hor egon da, eta izan da zerbait ia ia kultural politikoa. Aurreko emakume feministek borrokan lortu zutena,
|
baina
baita etxeak beretzat asumitu zuena ere; bere izaeratzat».
|