|
2000
|
|
|
Orain dela urte batzuk izan zen Pernando Amezketarra txapelketa, hura ere taldeka jokatu zena eta askok diote aurtengoa haren antzekoa izan dela.
|
Baina
orduan bigarren mailako bertsolariak hartu zituzten. Hemen berriz sartu gara zaharrak, gazteak, lehenengo mailakoak, bigarrengokoak, gazteak zirelako gehiegi ezagutzen ez zirenak...
|
|
|
1918an, Eusko Ikaskuntzaren sorrera biltzarrean, Tomas Etxeberriak euskal biblioteka berezi bat sortzeko asmoa plazaratu zuen; logikoa da bi kasuon artean paralelismo garbia ikustea, hots, gurea ere biblioteka nazionala bilakatzeko bokazioz etortzea.
|
Baina
orduan ez zen etorri, eta hurrengo laurogei urtetan ere ez. Zergatik?
|
|
|
«Jokua berde berde daukazue eginda!».
|
Baina
orduan finak ginen horretan. Niri orduan norbaitek aginduko balit hamar mila duro emango zizkidala, gure etxean zentimorik ere ez zen izaten, eta nik ez nuen galduko apustu hura!
|
|
|
Nik" Lamiak" idatzi nuenean, krisialdi batetik atera berri nengoen, zerbait alaia idazteko beharra sentitzen nuen nolabait iparra aurkitzearren.
|
Baina
orduan ere, publikoa nuen buruan. " Desperrados" en kritika soziala egiten bagenuen ere, umorearen bidez egiten zen ikusleak errazago jasoko zuelakoan.
|
|
|
Nahiko polemikoa izan zen urte hura. Gauzak ahaztu egiten dira,
|
baina
orduan nahiko saltsa izan zen: txapelketa Euskal Herrikoa zela, ez zela Espainiakoa...
|
|
|
Hori beren aukera da eta guk guztiz errespetatzen duguna.
|
Baina
orduan ez dugu ulertzen zergatik jartzen duten EAJ erdigunean, batzuek zein besteek. EHk bere proposamen politikoa du eta guk gurea; une honetan proposamenhorietan baliteke lehentasunezko gairik izatekotan abertzaletasunarena izatea, baina Arnaldo Otegi eta Rafa Diezi nik entzun diet beste esparru batean, beren aukerarik logikoena alderdi sozialista litzatekeela.
|
|
|
Herra bat gordetzen dut Mauleko jende handikiarekilako. Jende hori, burgesia ttipia funtsean, egun pastoralaren alde agertzen da, gartsua eta fidela,
|
baina
orduan ez. Ni hiriburura ikastera joan nintzen garaian ez zen halakorik bederen.
|
|
|
ez dut irakurri Sagastizabalen" Kutsidazu bidea Ixabel" liburua, baina nire orduko esperientzia ere antzekoa izango zen. Orain oroitzapen goxoa dut,
|
baina
orduan ikusi nuen zer den euskara bizia. Ordura arte ikasitakoa ere bizia da, Bilboko tabernetan eta asko egiten genuen, baina baserriko mundua zer den, eta...
|
|
|
Eta zenbat Biafra eta Nijeria dago munduan?
|
Baina
orduan ere, galdera berdiña egin bearko genduan. Orduan ere auziak zuzentasunik ezaren arrixku berdina izanen zun.
|
|
|
Trifonemek (3 irudia) beren erdiko aldean fonema oso bat daukate; hauek erdiko foneman koartikulazio efektua oso handia den kasuetan erabiltzen dira; izan ere, honelakoetanerdiko fonemak ez dauka inongo alde egonkorrik, koartikulazio efektuetatikkanpo. Sistema batzuek goragoko unitateak ere erabiltzen dituzte, gehienetanhizkuntza zehatz baten fonema segida batzuen agerpen irizpideen arabera; bestalde, kontuan hartzen dute ezen, unitatea zenbat eta luzeagoa den, sintesiankalitatea hainbat eta handiagoa izango dela,
|
baina
orduan unitate kopuruhandiagoa ere erabili dugu. Unitateak aurrezteko ohiko estrategia (etahorrela sistemaren memorian espazioa ere aurrezteko), fonema baino txikiagoak diren unitateak erabiltzea izaten da; unitate hauek azpifonemak lirateke.Azpifonemak oso egonkorrak dira eta koartikulaziotik kanpo dauden fonemabatzuen zatiak atxikitzen dituzte (esate baterako, frikari ahoskabeen erdikoaldeak edo herskari ahoskabeen leherketak).
|
|
|
bazekiten ez zutela beste auzokoekin jolastu behar, besterik ez.
|
Baina
orduan ikusi zuten hura jolasa baino zerbait gehiago zela, guda zela. Bere txikitako adiskide asko zuloan daude, edo bestela preso.
|
|
|
‘Nahiz eta, zer...? ’, galdegin nioan, handiz, zeren eta ene izeba Joana bere belauneko protestant hura izan baitzen, gutunaren sekeretua neuri jakinarazi zidana. ‘Ez, deus ez’
|
Baina
orduan nik tiratu nahi izan nioan mihitik, ene asetzeko: ‘Aita, izeba Joanak erran zidan ezen jaun Esteban Etxegoienek gutun bat skribatu zuela, baina gero galdu egin zela, nahiz eta... ’ ‘Nahiz eta, zer...? ’, galdegin zidaan hark orduan, urduri.
|
|
|
|
Baina
orduan aita Bartolomek, zeina ordu arte isilik egon baitzen, urrats bat aitzinaturik eta hatza luzaturik, erran zuen:
|
|
|
Eta aitortzen dut, bertzalde, ezen batzuetan ez dagoela gibelatzerik eta, hala rik ere, gibelat bihurtzen garela,
|
baina
orduan ere ez nuke nehoren juje izan nahi, zeren eta, nor da nor bertzeei kontu hartzeko eta juzkatzeko, tartean erabaki gordin bezain izugarri horiek daudenean, zeinetan bizia jokoan dagoen. Eta bai, ulertzen dut Galileo, umiliatua izan zelako, baina ez arras umiliatua; belaunikatua, baina ez arras belaunikatua; makurtua, baina ez arras makurtua, zeren, tribunalak deliberatu bazuen ere ezen lurra ez zela mugitzen, mugitu mugitzen zen:
|
|
|
|
Baina
orduan amak erran zuen:
|
|
|
Eta, noiz eta fresko hura ikusi eta jauregiko egongela handirat joan baikinen, berdintsu eta orobatsu ibili ziren osaba Joanikot eta aita Bartolome, konfesionearen profita eta onura mintzagai zutela, oker ez banago.
|
Baina
orduan gertatu zen ustekabekoa. Izan ere, salan batzarturik geundela, sartu ziren bi neskame erretilu banarekin, batek gazta eta ogia zekartzala, eta bertzeak arno botila ba tzuk... eta sartu zen haien gibeletik, halaber, zaunka eta jauzika, osaba Joanikoten txakurtxoa ere, Luthero zeritzana, guztion harridurapean.
|
|
|
Edertasunak guti batzuetan hunkitu izan nau,
|
baina
orduan guztiz hunkitu ninduen, eta guztiz kilikatu nintzen... hain guztiz, non amaren istanteko iduri eder hura betiko sartu baitzitzaidan gogoan, eta oraino ere neurekin daramat, memoriaren kutxan gorderik, altxor preziatu bat balitz bezala, bertze mila iduri ez hain atseginen artean.
|
|
|
|
Baina
orduan Antonio Ibarbia mintzatu zen, zeren eta Antoniok buru buruan sarturik baitzeukan orduko ezen bere asmoetarako irabazi behar zuela Joxe Aberasturi:
|
|
|
|
Baina
orduan bizkaitarra oldartu zen, eta ez ez zekielako ezen ur irakinean ez zela eulirik pausatzen, baina harroegia zelako nehork eulitzat har zezan. Eta aulkitik altxatu, eta maginatik ezpata ateratzen zuela, erran zuen:
|
|
|
|
Baina
orduan bururatu zitzaidan bururatzekoa...!
|
|
|
|
Baina
orduan nik erran nion, ez oihuka, zeren ongi bainekien orduko ezen gai batzuk isilik mintzatzekoak zirela, baina bai fintko eta tinko:
|
|
|
Eta guztiak galdua zirudien,
|
baina
orduan gertatu zen gertatzekoa, zeren eta osaba, ahal bezala, bere kabuz altxatu baitzen... eta burumakur zegoenak burua behingoz zutitzen zuela, eta buruarekin baterat besoa, oihu erdiragarri batean erran zuen: Ararat!
|
|
|
Argia zegoen Josuren ganberan eta ahalik eta isilen errepikatu nituen goizekoak. Pilulek —hiru oraingoan— ez ninduten hain berehalakoan jo,
|
baina
orduan ere lokamuts egiazko nahiz alegiazko guztietatik kanpo egon nintzen, gorputza berriz ere noiz eta nola errendituko behakizun izan zuen itxaronaldi lañoan.
|
|
|
...aldia izan zutenez paperak eta errepasatzeko, argiak itzalita zeudelarik eta ikusleak palomita jate isilekoan, bada, aulki hartantxe ahalik eta erosoen eseriz artean Ana Morena zenaren haragi erre usain sarkor okaztagarria ederki asko suma nezakeen, aulkiak belus gorrimin hartatik isurtzen zuena, programara ekarri nindutenetik hainbeste alditan neure buruari egin nion galdera egin nion berriz ere,
|
baina
orduan larritasun handiagoz beharbada: zergatik ekarri naute hona?
|
|
|
Erdi gaixorik edo gaixo ezagutu nuen ama beti. Txikitan ez dira errealitate baten mugak oso taxuz neurtzen, eta gaur badakit osasun ahulekoa genuela,
|
baina
orduan ama ez zen ama besterik. Oso ongi betetzen zuen bere tokia, asko maite genuen eta beste inguru batean aztertzeko gaia izango dut gaixo edo erdi gaixo ote zegoen auzia.
|
|
|
Nik banekien bazekiela galdetutako gauza guztien erantzuna, baina zer edo zertaz hitz egin behar zuen gurekin, eta edonori atsegin zaio jakitea bere gainetik dagoen batek bere arazoen berri dakiela eta kezkatu egiten dela. Gaur, egia esan, ezin dut horrelakorik jasan,
|
baina
orduan bertute zoragarri, gizon zuzenaren ispilu iruditzen zitzaidan erretorearen galdetu behar etengabea.
|
|
|
|
Baina
orduan ere ez. Artean gerra odolean zuela ekarri ninduen amak, eta, odolak odol, gerra daramat neure bihotzean ere.
|
|
|
Guztiarekin, Dabid ere asko aldatu zen garbitasuna dela eta, batez ere higiene per  tsonalarekiko, batez ere arroparekiko, batez ere, berak zioenez," luxuzko ertzain" izatea lortu zuenetik.
|
Baina
orduan ere nork eta nik neuk garbitu, lisatu eta jaso behar haren arropak dotore baino dotoreago ematen ziotenak, bestalde.
|
|
|
Egun hartan inoiz baino beharrezkoagoa egin zitzaidan Dabiden presentzia,
|
baina
orduan bizkartzain" luxuzko ertzain", beraren hitzetan izateko ikastaro bat egiten ari zen, eta etxera itzuli zen arte ez nuen nire amorrazioa askatzerik izan. Arratsalde beranduan, Dabid heldu, eta dena kontatu nionean, berehala deitu zuen autobus konpainiara (orduan ere, nire ordez berak egin zituen egin beharrekoak).
|
|
|
– Bai –erantzun zion irriz Arratek–
|
Baina
orduan Xabier Elorriagak egin zuen Lauaxetarena, eta ez zen aktorerik egokiena. Aktorerik egokiena, dudarik gabe, Koldo da.
|
|
2001
|
|
|
Eta ez da hala.
|
Baina
orduan hala erabili zuen Francok, futbola bezala, jendea beste gauza bati begira despistatzeko. Eta gainera beste konnotazio batzuk ere bazituen:
|
|
|
Urte batzuk geroago, 79 edo 80ko neguanordurako itzulia zen Madrilen bizitzera, garai hartan desenkantoari buruz hain ugariak izan ziren nobela haietako bat bidaliko zion, eskaintza nostalgiko batekin, eta pasarte luze bat azpimarratua zuela. " Iraultza ez zen aukera gisa sentitzen" zioen gutxi gorabehera pasarteak," esentzia gisa baizik; edo iraultzaile zinen, eta orduan iraultzaile buruaz pentsatu eta iraultzaile bihotzaz sentitu behar zenuen, edo ez zinen,
|
baina
orduan izan nahia baino ez zen geratzen, eta ez izatearen kulpa behin eta betikoa". Eskaintzak, berriz," Hain zapalduak eta hain libre izan ginen egun haien gomutaz" zioen, haren letra biribil eta argiaz idatzia.
|
|
|
Geroago, kimioterapia tratamendua egin behar izan zuen emakumeak,
|
baina
orduan ere ezin izan zuen Kantabrian hartu, aurreko aldiko arrazoi beragatik.
|
|
|
ANTON zerbait esatera doa,
|
baina
orduan LORE hurbiltzen zaio.
|
|
|
Begiak paperari (hain hur zegoen) gerturatu arren, etorkizunari (hain urrun zegoen) begira nengoen supituki. Azkenik, irakurri nuen paper zatia,
|
baina
orduan oraindik ez nekien zazpi hitz haiek zer esanahi eduki zezaketen; ez nekien nire eskuetako 44 letra haiek izenik gabeko biografia apalenaren lehenengo kapituluan azalduko zirela: Zure maitalea kale kantoiren batean aurkituko duzu.
|
|
|
Gerta liteke, haatik, azalpena bera padura baino ez izatea edo desertu totel bat. Orduan,
|
baina
orduan soilik, azalpena eraiki dugun lekuan, izuari bide eman gabe, bizitza inguratuko duen helburua ezarri genuke: ametsa.
|
|
|
Begien bistan denez, eta salbuespenak salbuespen, Euskal Herriko PSOEn ez da euskaltzalerik, ez euskal sentiberatasunik ere, eta alderdi batean aldaketak gertatzeko, gutxieneko masa kritikoa behar da, eta sozialistek horixe dute falta. Ene ustez, etortzekotan, aldaketa kanpotik helduko zaie, katalan galegoen eraginez, edota Madrilgo bere kideen komenientzien akuilupean,
|
baina
orduan ere gaizki eta berandu, berek ez duten komentzimendua baitigute besteoi sinetsarazi.
|
|
|
Betidanik, pertsonaren inguruko teoriak filosofia guztiei arazoak sortu izan dizkie, eta aurrerantzean ere horrela izaten jarraituko du. Filosofia batzuek pertsona zeharo naturaz haraindiko izaki bihurtuz arazoa sinplifikatu dute,
|
baina
orduan giza izaeraren dimentsio zeharo berehalako eta agerikoak bazterrean uzten dituzte, hala nola, bere izaera biologikoa. Bestelako ikuspegi batzuek pertsona argi eta garbi inguruko izakien artean kokatzen dute, eboluzionista eta ekologistek kasu; baina honela ez digute beste izakiekiko gizakiek dituzten ezberdintasunak edo pertsonak bere burua ezagutzeko duen gogo indartsuaren zergatia azaltzen laguntzen.
|
|
|
mundua espazioan mugatua balitz, muga horietatik haraindi espazio hutsa besterik ez legoke.
|
Baina
orduan munduaren eta espazio huts horren arteko harremana ezin da ulertu, zeren espazio hori ez dago inon, ez dago beste espazio batean eta, beraz, ez dauka zentzurik munduaren mugapenaz hitz egiteak.
|
|
|
Carbayok marmarrean esanak nahasi ninduen apur bat. Zoritxarrez, ez nintzen galdera egokia egiten ari,
|
baina
orduan ez nekien. Ez naiz Borgesen asunto horretan lanean ari, esan nion, despistea ezkutatzeko.
|
|
|
–
|
Baina
orduan zergatik egin zuen hitzordua Jokinekin bere buruaz beste egin behar bazuen. Ez da oso zentzuzkoa lagun batekin gelditu eta zain dagoela tiro botatzea bere buruari; suizidioa ondo hausnartutako erabakia izaten da gehienetan, eta ez bat batean bururatzen den kontua...
|
|
2002
|
|
|
M. zuluaga. Ados,
|
baina
orduan ez dezagun aipatu desobedientzia zibilaren ekimena soilik legearen aurka balitz bezala.
|
|
|
Jende aurrean nire kantuak jotzen hasi eta Londreseko tipo batek bere pubera eraman nahi izan ninduen.
|
Baina
orduan Bahametara joateko aukera suertatu zitzaidan. Bi urtez, batez ere, jatetxeetan lan egiten jardun nuen sukaldeetan, lan gogorra zen eta diru gutxi irabazten zen.
|
|
|
Gaur ez dago belaunaldien artean hainbesteko koskarik.
|
Baina
orduan eten handia izan zen, bertsolari gazteak oso gutxi baitziren. Lasarteren bertso hain txukunak irakurri, eta pentsatzen nuen," zer esango du Lasartek ni horrela kantuan ikusita!".
|
|
|
|
Baina
orduan ere oso gauza zehatzak lotzen ari ginen. Ez ezazu ahaztu Herri Batasunarekin legealdi itun bat sinatu genuela.
|
|
|
Lapurreta basati bat nozitua genuen. Orain jendea ez da gogoratzen,
|
baina
orduan euskal herritar batek ordaintzen zituen 10 pezetetatik 3 baino ez ziren itzultzen honantza. Bitartean, oinarrizko industria guztia hondoratzen ari zen, azpiegituretan zeuden defizitak ikaragarriak ziren, kultura basamortua zen, euskara irakaskuntza eta komunikabideetatik kanpo...
|
|
|
Gizon hori morrosko samarra zan, baina txikerra. Beraz, gizon totolea zan;
|
baina
orduan Ikerrek, ume guztiak ohi daben lez, berba batzuk oker esaten ebazan. Eta horrelan, gizon totoloari" gizon totonua" eritxon, eta inguruko guztiak be, irribarrez edo algaraz," gizon totonua" esaten eben.
|
|
|
Kontzientzia hartuz gero onartuko da eredu ziurra eta absolutua zalantzan jartzen duen oro, eta honek ahalbidetuko du etorkizunik izatea. Hauturik gabe ere lehen edo beranduago emango zaio amaiera gaur egungo gizarte egiturari,
|
baina
orduan ez da posible izango beste gizarte egiturarik. Horra erronka, horra anbibalentzia onartzeko erronka.
|
|
|
64 Hiruek testu hitza ere bada,
|
baina
orduan hiru izena da eta ez zaio r zaharraren erregela aplikatzen.
|
|
|
|
Baina
orduan ere Sarak ez zuen nahi besteko erantzunik jaso," Bihar ere ez, etzi ere ez... eta inoiz ere ez", esan baitziezaiokeen Sergiok, zalantza guztiei atea itxiz: horregatik, apika," Eta etzidamu...?" etorri zitzaion Sarari gogora, baina, hitzak gogotik ezpainetarako bidea egin baino lehen, isilik egotera deliberatu zen, zuhurtziak halaxe agindurik.
|
|
|
Eta dei bat beste bati zerraion, huts bat beste bati... harik eta Sarak abisua utzi zion arte dei zezala berak, Sergiok alegia, nahi zuenean, ez baitzuen uste, garai batean telefonoz deitzen hain iaioa izan zena amnesiak joa egon zitekeenik, bat batean. Handik aurrera, telefonotik zintzilik egon zen Sara, Sergiok noiz deituko,
|
baina
orduan ere alferrik. Eta joan zen hilabetea, joan ziren bi hilabete, eta Sarak gutun bat jaso zuen, non Sergiok jakinarazten baitzion, lehenik, amak eskatu ziola etxean gelditzeko, etxeko inor ez baitzegoen soberan aitaren negozioak aitzinatzeko; bigarrenik, beste neska bat ezagutu zuela, eta...; eta hirugarrenik eta azkenik, Alpujarretako denda, zeramika egiteko labea eta beste jabego guztiak berarentzat geratzen zirela, Sararentzat jakina, berak ez baitzuen Alpujarretara itzultzeko asmorik...
|
|
|
|
Baina
orduan sorginak ireki zuen txakurren kaiola, eta zortzi dobermanak etorri ziren guregana, zaunkaka eta amorratuta. Hura beldurra!
|
|
|
–Zalantza ikaragarri hori etorri zitzaidan orain dela hiru lau bat egun,
|
baina
orduan ere ez nintzen galdetzera ausartu...
|
|
|
–Emmanuelekin ongi nengoenean hil behar ninan neure burua, baina nekez hiltzen din inork bere burua, ongi dagoenean. Gaizki nengoenean, berriz, Sergiorekin askotan joan nintzèn amildegi batera joatearekin egiten ninan amets, neure burua handik behera botatzeko,
|
baina
orduan ez ninan neure barnean behar adina indar aurkitzen, hiruzpalau ordutara baitzegoen toki hura...
|
|
|
Orduko boluntario zibilen ordez, orain funtzionarioekin bete ditugu gelak, eta nik ez dakit interesik ere baden orain hiritar arruntek euskaraz ikas dezaten, hori ez baita egunkarietan ageri, eta hori baino munta handiagoko zeregin eta ardurak baititugu euskaldunok.
|
Baina
orduan jendea uholdeka zihoan euskara ikastera, militantziak ukitua, garai hartan militantzia handia baitzegoen euskararen alde, esan bezala. Bada, halako giroa zegoen hartan sortu zen, beste toki anitzetan gertatu zen gisa, Deustuko Unibertsitatean euskara ikasteko euskaltegia, eta arrakasta handia izan zuen.
|
|
|
Nola ibiltzen ginen gu irrati emanaldiekin, batetik bestera aldatuz, hala zabiltza zu egun telebistarekin ere.
|
Baina
orduan pentsatu genuen ETBren bidetik etorriko zela euskararen etorkizuna segurtatzea, etorkizun horren oinarri izateko sortu baitzuten. Denek mundu hau uzten genuenean ere, hor egongo zela kristalezko tresna hori harrizko hizkuntza erabiltzen.
|
|
|
Ez zuen tokirik telebistako musika programetan, han" la playa estaba desierta"," mi carro me lo robaron" eta holakoak bakarrik kantatzen baitziren, nola gaur egun" asereje" edo" que la detengan!, es una mentirosa", kantatzen den.
|
Baina
orduan ez genuen aukeran beste botoian goenkalerik edo sorginen laratzik eredugarri izan edo ez, hori beste kontu bat baita, eta ez dakizu, zinez, zer tristea den gurdi baten ipurditik ibiltzea, ezin aurkituz, handik hona jenderik gabeko hondartza batean. Egun batzuk galdu nituen behin Ondarretan eta benetan nekosoa.
|
|
|
Baina jo dezagun baietz, arrazoia duela hala pentsatzen duenak eta karniboro eta haragijale direlako horien arteko bereizketa egin behar dela.
|
Baina
orduan beste argumentu bortitzagoren bat genuke, eta hemendik aurrera igogailu eta beheragailu erabili genituzke, tresna bera gora joateko edo behera joateko hartzen dugun. Zeren, nola deitu hiruretan hogeita hamaseigarren solairutik behera ziztua bezala eramaten nauen zerbaiti igogailu, banbua jaten duenari ezin badiot aldi berean haragijale deitu?
|
|
|
(...) Gizon bat era naturalez mintzatzen denean, hau da hitz lauz, bere mintzaerak elementu asko hartzen ditu  barrenean;
|
baina
orduan poetak etortzen dira eta mintzaeratik elementu apoetiko guztiak kentzen dituzte. (...) Poetak ez du hartzen abiapuntutzat gizon arruntaren sentsibilitatea, beste batena baizik, eta horrela isurtzen duen  hizkuntza hertsiegia da.
|
|
2003
|
|
|
Zer edo zergatik ibiliko dira.
|
Baina
orduan ez zegoen bertso eskolarik, ezta gutxiagorik ere! Orduan izaten zen han edo hemen, egokitutakoan saio bat egin.
|
|
|
Gustura jardunez gero, hurrengoan harrotxoago jardungo zinen eta, gaizki jardun bazinen, berriz, isil isilik pasatu behar! Gaur eskolak egiten du bertsolaria,
|
baina
orduan herria akordatzen zen bertsolaria zein zen. " Hi, hau hor nonbait zabilek!", hasten ziren ohartzen eta horixe.
|
|
|
Gauza arrunt inportanteak izan ziren gure gerorako.
|
Baina
orduan ekimenaren poderioz egiten genuen. Antzinako eztabaidetan dago hori jasoa:
|
|
|
Alabaina, bi folio haiek artean zirriborroak zirenak ez genuen akordio esplizitu bat bihurtzea lortu. Konferentzia honetan gauza batzuk aldatuko ditugu,
|
baina
orduan lortutakoa oinarria da bigarren honetarako. Guk, oro har, ideia eta espiritu berdinekin jarraitzen dugu, oraingo honetan akordioa lortuko dugun esperantzaz ari gara lanean.
|
|
|
Jaso begiak paperetik, eta bere aurrean exerita dagozen bost gizonak aztertzen hasten da. Gaur esan diteke ia ia bakoitzak bere kotxea daukala,
|
bainan
orduan ez, orduan oso gutxi ziran kotxea zeukaten handikiak, eta Universitariako fakultadeetara joateko irakasleak eta Instituto Nacional de Electrónica eta honelako tokietan lan egiten zutenak, automobiletan joan beharrean, gaur bezela, honelako autobusetan joaten ziran. Sartu dira gutxika gutxika beste gizon eta emakume batzuk ere bera irakurtzen zegoala, bainan esandako bost gizonek eurenganatzen dute bere arreta guztia.
|
|
|
" Orain, dakuskezunez, euskal idazkera klasikoen bidez nabil, harako Krutwig eta Villasante Aitaren asmoen iarrai", autortzen deutso" Aita Jakoba agurgarriari" (Onaindiari) 1958 urteko eskutitz baten.
|
Baina
orduan be ez dauka segurantza handiegirik: "... ioera nagusi bi ditugu oraingoz:
|
|
|
Seminarioan euskera eskolak emoteko eginak. Gaur eguneko ugaritasunetik ikusita lan apalak dirudie,
|
baina
orduan nok egin eikean halakorik. Denporea izan da testigu, bide zuzenetik ebilela; ordukoan ezarritako zimenduek sendo diraue gaur be.
|
|
|
Gorra ere ez naiz, askotan gorra eta itsua izatea eroso izan dudan arren. Behin ez nintzen izan, eta orain ere ez naiz;
|
baina
orduan erabakiak hartzeko eduki nuen prestutasuna ete daukat orain?
|
|
|
Antzeko zerbait gertatu zen 1998an egin zen azterketan ere,
|
baina
orduan erdiak izan ziren eskatutako datuak eman zituztenak.
|
|
|
Zalantzabarik Bathybiushaeckelii izanzenospe gehienlortu zuena monero horienartean; gogoratu, Huxley kdeskribatuzuen1868an, bainahandikurtegutxiraegiaztatuzen, izatez, kaltziosulfatoarenprezipitatukoloidalbatzela, hauda, itsashondokolaginetako istilareneta alkoholarenerreakziozsorturikozeozer. Eta horrekezabatueginzuenBathybiusetaaurkitutakogainerako moneroenbenetakotasuna: bizia etaez bizialotunahianpostulatuzituen Haeckel ek,
|
baina
orduan deskribatutako moneroakguztizez organikosuertatu ziren.Horrelaizanik, komunitatezientifikotik desagertuzjoan ziren, ezari ezarian, moneroen aipamenak.
|
|
|
Euforia giroa bizi zuen, neurri batean, euskalgintzak garai hartan100
|
Baina
orduan sortu ziren gerora euskalgintzak jasan behar izan zituen bi gaitz garran tzitsu: alderdi politikoen jarduerarekiko autonomia falta eta erabaki-guneetatik kanpo geratzea.
|
|
|
Berriz ere zure bizitzarekiko gogoetan, ez dakizu poza, tristura..... zer sentitu? Familia jatorra, bizimodu erosoa, lagunak...; badirudi dena daukazula,
|
baina
orduan zer dela eta zenbaitetan benetako tristura nabari duzu. Beti izan zara pertsona bakartia, maduren batez esateko, ezen bakarrik egoteko premia edo nahia izan ohi duzu sarri.
|
|
|
Goizekoen transkripzioak egin behar zituen, Luvinorena eta Nemiarena; besterik ez zeukan grabadoran.
|
Baina
orduan gogoratu zuen Tabucchi entziklopedietako lehenengo arrastoa topatu zuela goizean: lehenengo benetako arrastoa.
|
|
|
Gogoan daukat oraindik amaren laztana ohean ahuspez jarri ahal izan nintzen egunean, bere eskuak bizkarra igurzten zidala poliki, amaren ahotsa, bere hitzak: " Halako gorputz politte... ia hondatu dutena..." Amak ez zidan euskaraz egiten,
|
baina
orduan ez zitzaidan niri ari, bere buruari ari zitzaion.
|
|
|
Herritarrak, aldiz, ez ziren mugitu. Nik ez nekien zer egin
|
baina
orduan amona atera zen eta nire izena esan zuen.
|
|
|
|
Baina
orduan ni ez nintzen Josebaren alde atera, eta zure aurka ere ez. Bakarrik esan nizun pasatu egin zinela zure erreakzioan, gehiegizkoa izan zela.
|
|
|
–Ostia! , atera zitzaion,
|
baina
orduan ez zuen besterik esan.
|
|
|
Eta han Morganek egundoko tramankulu xelebrea jarri zidan eskura, tridente antzeko zerbait, baina ziriak barrualdera guztiz makurtuta; izorratuta zegoela eta beste bat emateko esan behar nion,
|
baina
orduan kendu eta goitik beheraka sartu zuen belarretan, tiratu eta belar mordoa lurrera. Orduan konturatu nin  tzen.
|
|
|
Baina erdara dakite, jakin, erdaldunek euskararik ez dakite eta! Komunitate bi ez dira izango, horrela nahi baldin baduzu;
|
baina
orduan estatus desberdineko komunitate kideei buruz hitz egin litzateke. Ez dakit zer den grabeagoa.
|
|
|
–Esperantza hari mehe batekin –esan nion– Ohartu haiz –ez dakit,
|
baina
orduan uste dut hasi nintzaiola hika esaten– zelan diotson ilobari. Zigorra leuntzeko egin ahalak egiteko, nora jo behar den, jotzeko, kosta ahala kosta aurrera egin behar dutela.
|
|
2004
|
|
|
Makina bat aldiz esana zion marrazki gehiago ez egiteko, eta nola Jorgek berean jarraitzen zuen, sukaldea horiz margotzea erabaki zuen.
|
Baina
orduan Jorgek basamortua ezagutu zuen...
|
|
|
M. GARITANO.
|
Baina
orduan bi Ibarretxe daude. Bata da plana egiten duena, Espainia barruan elkarbizitza duena helburu.
|
|
|
Masterreko ikastaroa egiten ari nintzela, lana modu egokian egiteko onena Euskal Herrira etorri eta hemengo herri batean egitea zela pentsatu nuen.
|
Baina
orduan ez nuen dirurik, beraz, Tokion bertan bilatu behar izan nuen lanean lagunduko ninduen euskaldun bat. Maite Garaizabal ezagutu nuen, moja zestoarra.
|
|
|
Gero utzi egin nuen, Filosofia eta Letrak ikasi nahi nuelako. Beti batera egin nituen biak, ikasi eta lana,
|
baina
orduan lana urrixeago egin behar izan nuen, ez nintzen eta dena egitera iristen. Gainera, Patxi Altunak haren euskarazko eskoletan irakasle izateko eskaintza egin zidan.
|
|
|
Gerora pentsatu nuen ezin nuela hain zorrotza izan, azken baten, denok horrek euskaldunak hain berdintasun zaleak gareneko azalpena besterik ez dela izango, eta Jainkoak eta sinismenak hainbesteko garrantzia izanik, agur egile horrek berdintasunaren ohorea agertu nahia kantatzen: " Denok, bai zuek, bai gu ere, Jaingoak inak gire... denok berdinak",
|
baina
orduan garbiago geratu zitzaidan hasierakoa: Euskarak jeneroak bereizi eta esan egiten dituen neurrian, agertzen, esaten ez dena ez dela...
|
|
|
Oroitzen naiz orduko grafittietaz, «37 33» zenbakiekin, gure garaipena iragartzen zuten horietaz.
|
Baina
orduan PSOEk bizkarra eman zigun. Historiak horrelako jokaldi maltzurrak egiten dizkigu, baina hori izan da Hego Euskadiko lurraldetasunaren arazora izan den hurbilketa errealista bakarra.
|
|
|
laboreak (garia, garagarra, eta abar) era industrialean erein, pozoiez tratatu eta lantzearen emaitza zen. Lurra goldatu gabe ereiteko saioa egin zuten laborari batzuek,
|
baina
orduan belar txarrek itotzen zituzten landareak. Hor azaldu zen Monsantoren formula mirakulutsua.
|
|
|
Eta eskolan dirudik gutxiena zuen kidearekin juntatu nintzen: Donostiako abokaturik onenetakoa da aspalditik" Gara" ren" Zazpika" gehigarriak zutabe bat ere badauka,
|
baina
orduan oso estu bizi zen, aita anarkista frankistek hil zioten eta. Kaletik lurrera begira ibiltzen ginen, txanpon bat noiz aurkituko.
|
|
|
Eta arrestatu egin ninduten, honuntza iritsitakoan. Ni Madrilen Juan Cruz Unzurrunzaga abokatuarekin izana nintzen,
|
baina
orduan nola jende askorentzako Bandres Castells bikotea ginen, Bandresen bila joan ziren bere etxera, bera Madrilen egon ez zen arren.
|
|
|
Zazpigarren aldiz semaforo batean geratu behar izan dutenean, azal iluneko gizon bat azaldu zaie, egunkariak eta paperezko musuzapiak ea erosiko dizkioten galdetuz. Mutikoaren amak uko egin dio eskaintzari,
|
baina
orduan gizonak mutikoari erreparatzen dio eta ea ipuin bat kontatzerik nahi duen galdetzen dio.
|
|
|
Jose Ignacio Ruiz Olabuenagaren ikerketa taldeak orain dela hogei bat urte egindako lanean ondo islatzen da euskaldun berrien arazo latza. Gauzak ez dakit zenbat aldatu diren,
|
baina
orduan behintzat euskaldun berriaren ezpainetan euskararik ez bide zen aditzen. Euskaldun zahar eta berrien euskara erabilera gisa honetakoa omen zen:
|
|
|
Ardura gutxi du ukitu zituen arlo guztietan ondo asmatu zu en ala ez. Gauza guztiak, noski, ez zituen ongi burutu, gaur dakigunaren eta ordutik hona ikasi dugunaren argitan behintzat,
|
baina
orduan inork gutxik egin
|
|
|
Generoez harago deus ez da,, izate? hitzaren batasuna izan ezik,
|
baina
orduan izatea ez da jada generobat. Generoa orokortasunaren azken muga da, diskurtsoaren esparrua, domeinua.
|
|
|
|
Baina
orduan ipar dorrearen gaineko argia piztu zen.
|
|
|
Eta biak eternalak eta independenteak ziren; soka trinko eta hautsezinen modukoak.
|
Baina
orduan Einstein heldu zen, urakan fedegabe eta suntsitzaile baten moduan, eta espazioa eta denbora intzestu kosmiko baten partaide zirela frogatu zuen. Sokak ez, baizik eta maitale elastiko eta harrigarriak.
|
|
|
Martinaren ahoaren eztia dastatu zuenean, Markosek bapore handi bateko makina guztiak martxan jartzen sentitu zituen bere barnean.
|
Baina
orduan ere geldirik geratu zen, besoak non sartu asmatu ezinik. Geldirik, kalatxoriak haitzetan geratzen diren bezala.
|
|
|
emakume haiekin inolako konpromisorik hartzen ez nuela, neure karrera profesionalari ekin bainiezaiokeen.
|
Baina
orduan ere, bat gertatu zitzaidan teoria, eta beste bat praktika. Esan nahi baita, egun batean emakumeek gehiago nahi izaten zutela nik haiekin aurrez hitzartutakoa baino; besteetan, ni neu izaten nintzen gehiago nahi izaten nuena, eta hala luzatzen nuen festa goizeko lehen orduetaraino, larrua eta whiskya, whyskia eta larrua.
|
|
|
|
Baina
orduan amona tartekatu zen:
|
|
|
|
Baina
orduan nire aita mintzatu zen. Esan dut zein zen haren urrezko ametsa:
|
|
|
eta gisakoetan gertatzen den bezala.
|
Baina
orduan izen horiek perpausak direlako hartzen dute zentzu jakin eta zehatz bat, izen perpaus horiek adierazten dutena, hain justu ere; ez dira, beraz, izen aipamen soilak. Laburbilduz eta beste era batean esanda, izenek testuinguru jakin bat behar dute esanahi argirik eta zehatzik izango badute; perpausa dute testuinguru hori.
|
|
|
" Nik apustu bat egin nuen, eta irabazi egin dut. Orain esan nuke, nahiago nuela apustua Carlosek irabazi izan balu,
|
baina
orduan ni egonen nintzateke hura dagoen tokian eta...". Jendearen gogoetan oihartzun egin zuen karkaila ozena bota zuen.
|