|
2000
|
|
|
Gure nahia, berriz, borroka euskal herri txikietara eramatea izan zen. Euskaldunak han zeuden,
|
baina
ez zuten euskaldun izatearen kontzientzia. Orduan kontzientzia eramatea izan zen gure xedea.
|
|
|
Osagilearengana joatean euskalkia interesgarria da, bai ume zein edadeko pertsonekin. Edadeko jende askori gertatzen zaio erdararekin, jakin badaki
|
baina
ez du erraztasunik gauzak azaltzeko. Medikuari
|
|
|
«Lehen hamar su zeuden eta orain bortz, populazioaren erdia bizi da».
|
Baina
ez zuten kontuan hartzen gelditzen ziren su horietan ere populazioa jaitsi zela, familian senide batzuk hil zirelakotz. Beraz, jaitsiera handiagoa zen eta hori eskaini dut liburuan.
|
|
|
Posterrari begira geratzen zen liluratua.
|
Baina
ez zuen inoiz pentsatu zinematik noizbait bizi ahal izango zenik.
|
|
|
Gure inguruko edozein auzo dateke, duela 30 urte izan zitekeena. Nobelan gauza batzuk identifikatzen ahal dira,
|
baina
ez du zentzu handirik lekuak identifikatzeak, nobela oso sinbolikoa delako.
|
|
|
Gazte hauek 200.000 pezeta behar dituzte ekimenari aurre egin ahal izateko: " Goierri osoan entzunak izatea ahalbidetuko digun emisora erosi nahi dugu,
|
baina
ez dugu berau lortzeko eperik jarri, lortzen denean lortuko dugu eta kitto" azaldu digu Aitorrek.
|
|
|
Jendeari aurrena bihotza ukitzen zaio, ez burua, eta gero etorriko da patrika.
|
Baina
ez baduzu bihotzean ilusio hori, zer. Politiko gutxiago eta irakasle gehiago behar dira.
|
|
|
Sari hau lortzeagatik ere, ez naiz famatua izanen, baina badakit helduko dela. Orain zenbait proiekturen atzetik nabil,
|
baina
ez ditut esanen, ateratzen ez badira oso gaizki geldituko naizelako. Bestalde, zuzendari batek beti konpositore berdinarekin lan egiten badu eta emaitzarekin pozik badago, film luzea egiteko aukera suertatzen zaionean musikagile horri deituko dio.
|
|
|
Erreflexiboagoak dira beharbada. Zerbait esan nahi duzu,
|
baina
ez duzu esplizitua izan nahi. Askotan gehiago da ezkutatu nahi duzuna, esan nahi duzuna baino.
|
|
|
Egunkari ezberdinetan estiloari buruzko hainbat iritzirekin topo egin dugu. Juaristiren aburuz," ez da gaizki idatzitako nobela, areago esango nuke, erraz irakurtzen da, hasi eta buka esaten den bezala;
|
baina
ez du gaur egun euskal nobelagintzak batik bat lortu duen maila erdietsi." (Pergola 87) Garikoitz Berasaluze, ordea, honela mintzatzen da:
|
|
|
Bere anaia gazteagoa, Diego, Burgosen jaioa baitzen eta zenbaitek uste dute han jaioko zela Frantzisko bera ere.
|
Baina
ez dugu horren lekukotasun zehatzik. Aita merkataritzan aritu zen eta Gasteiz eta Burgos izan zituen bizileku.
|
|
|
Dagoeneko kontatu dugun bezala (ikus 54 orrialdea, eta bertan aipaturiko Henriette Walter-en liburua), Frantziako Estatuaren barnean XVI. mende hasieran erabaki zen pertsona bakoitza bere hizkuntzan epaitu beharra. Bazirudien behingoz bide egokia hartu zela,
|
baina
ez zuen asko iraun, eta geroztik hango hertsitasuna nabarmenagoa izan da.
|
|
|
Prozesu honen guztiaren oinarrian Europako Batasunaren 95/ 47/ CE Artezarauadago, Telebista Seinaleen Transmisio Arauen Erabileraren gainekoa. Artezarau honenhelburua, besteak beste, telebista mota berrien garapena sustatu eta aldi berean inorennagusitasun posizioak ekiditea zen, sarbide sistemen arteko bateragarritasuna ezarriz.Horretarako, bereizi egin zuen programatzaile difusore eta Baldintzapeko SarbideZerbitzuaren Kudeatzaileen artean (OSAC),
|
baina
ez zuen ez baldintzapeko sarbidesistema zehatz bat agindu, ezta transmisiorako mekanismo bakar bat zehaztu ere, zeina, edozein modutan, normalizazio erakunde europar batek homologatuta egonbeharko litzatekeen?. Artezarau honek satelite bidezko telebistan eragin zuzena etaberehalakoa izango zuen, eta hori zela eta gertatu zen, hain zuzen ere, aipatutakoborroka.
|
|
|
Eulalik inbertitu du kondairaren kronologia
|
baina
ez du bere gogotik arraskanporatu, eta berriz etorriko zaio ahora «Araneko hilbegira»ren bigarren aldiz kontatuzuenean: aldi hartan katu bat etorri zen gorpuaren bila, eta gero, beilariek otoitz egineta inarraz jo zutenean, gizon ageri zen.
|
|
|
|
Baina
ez du erreparorik aldizkariaren beste hainbat zenbakitan bere iritzia deblaukiagertzeko: euskararen normalkuntzaren izaera politikoaren aldekoa, hain zuzen ere.Behin eta berriro gainera.
|
|
|
Herri baten kultura bati buruz ari gara eta behin eta berriz esandugu kultura bizitzaren arloan dagoela, ez abstrakzioetan, ez tresnerian, ez eraikinetan.Denok gara kultur egileak, bakoitza bere inguruan.
|
Baina
ez dugu denok arlo guztietankuxkuxeatu behar. Herri baten kulturaren osagaiaz ari gara, ez biztanle bakoitzarenaz.22 kromosomak denon artean osatu behar ditugu, gure Herriaren gorputza osa dadin: besoak, begiak, hankak, burua.
|
|
|
Sarrerako hormetan araknido, barraskilo eta makina bat intsektu (euliak, tximeletak, kakalardoak...) egoten dira. Normalean, haitzuloetara hibernatzera edo ugaltzera joaten diren animaliak dira,
|
baina
ez dute bizi zikloa haitzuloan betetzen eta bertan, denboraldi bat soilik pasatzen dute.
|
|
|
Nik barkatuko nizun Rocío horrekin izandako afera.
|
Baina
ez zenuen konfiantzarik, ezta. Eta horrelakoak.
|
|
|
Barrara hurbildu, edatekoa eskatu eta ez zen ordu laurdena ere igaro esku bat nabaritu zuenean bere lepoan. Burua jiratu zuen zerbeza beltza barran utzirik,
|
baina
ez zuen eskuaren jabearen aurpegia ikusterik izan, begietara zuzen zetorkion argi batek zeharo itsutu baitzuen Txema. Mozkorren bat seguru asko.
|
|
|
Ze, hara: zuk arantzazko koroa duzu, eta ezin da esan oso jarrera erosoan ipini zaituztenik,
|
baina
ez duzu kexatzeko arrazoirik: mundu guztiak gurtzen zaitu.
|
|
|
Falls auzoa eta horrela.
|
Baina
ez dut idazteko gogorik, Belfast ikusteak zirrara bereziegirik sortu ez didan bezala. Burua non dudan oso ondo dakizu, Bitakora laguna, eta hori da ezinegona sortzen didana:
|
|
|
Baina ez, ez zegoen batere gaizki, kontuan izanda ez zela hiriko auzorik liluragarriena ere. Eta askoz ere pisu politagoa izango zen Eider berarekin bizitzera joan izan balitz,
|
baina
ez zuen urrats hori ez bat ez bi eman nahi, eta Txemak ere ez zuen txarto hartu erabaki probisional hura. Zeren probisionala zela ulertzen zuen, argi baitzegoen denboratxo bat igaro ondoren Eiderrek maletak egingo zituela euren maitasun habiara joateko.
|
|
|
Irri zabala egin zenidan, erran nizunean baietz,
|
baina
ez nuela artean haren liburu famatua zatika baizen irakurri, hura Urbiaingo etxean banuen ere, ene prezeptore jaun Mar cel Dibarsoro zenak present gisa emanik; eta erran nizun, halaber, ezen zure mintzamolde pausatuak jaun Marcelena oroitarazten zidala, hain zuzen ere; eta erran nizun, finean, ezen jaun Mar celek Gero ko pasarteak diktatzen zizkigula aldian behin, euskaraz ere zerbait jakin genez...
|
|
|
...nuela artean haren liburu famatua zatika baizen irakurri, hura Urbiaingo etxean banuen ere, ene prezeptore jaun Mar cel Dibarsoro zenak present gisa emanik; eta erran nizun, halaber, ezen zure mintzamolde pausatuak jaun Marcelena oroitarazten zidala, hain zuzen ere; eta erran nizun, finean, ezen jaun Mar celek Gero ko pasarteak diktatzen zizkigula aldian behin, euskaraz ere zerbait jakin genezan,
|
baina
ez nuela oroitzen Demostenesen konturik kontatu zigunik...
|
|
|
" Non capisco", erraiten zian Alessandrok. " Ez dut ulertzen!"
|
Baina
ez duk kasu bakarra. Izan ere, ba al dakik Galileok behin batean Bolognako hogei irakasle gonbidatu zituela, Jupiterren lau sateliteak ikus zitzaten amoreakatik, eta nehork ere ez zituela ikusi?
|
|
|
—Badakit zer ari den pentsatzen berori, jaun Nikolas,
|
baina
ez dut neure erabakia gibelat uzteko asmorik. Zeren berori ene jaun eta nagusi izan daiteke, baina berorrek ere badaki ezen, erran komunak dioen bezala, apezak duela azken hitza bere... eta zeren Jainkoak bakoitza bere lekuan nahi baikaitu:
|
|
|
frantsesa zen eta Erromatik zetorren Pariserako bidean. Eta harekin ere, nola osaba eta biok baikinen ostatuan frantsesez genekien pertsona bakarrak, solas joria eta atsegina izan genuen afalorduan...
|
baina
ez nuke hartan luzatu nahi, eta soilki erranen dizut ezen Erromaz mintzatu zitzaigula, Vatikanoaz bere batez: ez ordea aita sainduaz, baina hainbat pintore, eskultore eta arkitektoren arteaz, zeren haien artelanek harriturik utzi baitzuten.
|
|
|
Eta galdegite hura zen ene egoerari buruzkoa, zeren jakin nahi baitzuen zer egiten nuen nik Indietan eta zertarat etorri nintzen. Eta orduan asmatu nuen nola Nafarroan nengoela Antonio Ibarbia zeritzan kapitain ohi bat ezagutu nuen, El Doradoko mapa bat zuena, eta hargatik etorri nintzela harekin Indietarat, eta hargatik egin genuela Gorukik eta biok iragan berri genuèn oihan hartan barrena,
|
baina
ez genuela deus ere aurkitu ez irabazi... eta, are okerrago, zeren, batetik, kapitain ohia eritu eta sukar izugarri baten ondorez hil baitzen, eta zeren baitzirudien, bertzetik, ezen oihanean galdu ginela Santo Tomáserat itzultze asmotan ginenean, nahiz eta azkenean zorte apur bat ere izan genuen... edo zorte handia, hobeki, ez baitzen ahuntzaren gauerdiko eztula paraje haietan fama oneko bertze...
|
|
|
|
BAINA
ez nuke bertze plantazionean egin nuen egonaldiarekin ere luzatu nahi, eta soilki erranen dizut ezen hango nagusiak ere ezin krudelago tratatzen zituela beltzak eta indiarrak.
|
|
|
edo Ubarneko dama damatxoak erran behar ote dut, gure aitak deitzen zien bezala, nahiz eta anitz herritarrek erdi sorgintzat zituzten?
|
Baina
ez nuke festa hura oroitu nahi bertara hurbildu ziren jendeen berri emaiteko, ez haien solasen ez haien beztimenden, ez musikariek jo zuten musikaren, ez noten konpasean gonbidatuek dantzatu zituzten dantzen... zeren eta aitzinago ere izanen baitut festa distiratsuagorik deskribatzeko parada, Villagrandeko dukearen eta haren segizioaren etortzearekin zelebratu genuen bertze festa handios hura, ko... Zer darabilt, bada, buruan, arestian aipatu oroitzapen haien guztien gainetik?
|
|
|
Eta, bat batean, gogorat etorri zitzaizkidan Alain Coup d’Œil en manuz ene aitzinean hil zituzten bortz beltzen, bi indiarren eta kortsario haren buruak, batzuei eta bertzeei lepotik odola borborka zeriela, begiak sufrimenduaren azken mugaraino zabal. Eta gibela egitekotan egon nintzen, jaun André,
|
baina
ez nuen jada gibela egiterik, zeren eta puntu hartan okerragoa izan baitzitekeen ene koldarkeriaren erakustea...
|
|
|
Eta apuntatu zuen Mattinek eskopeta piztiaren kontra,
|
baina
ez zuen desarratzen... Eta nik bihotza jauzika nuen...
|
|
|
—Aitortzen dut ezen osabak bekatu egin zuela eta gaztigua merezi duela,
|
baina
ez nuke hura sutan ikusi nahi... eta horregatik natorkizu, ama, zuk aita Bar tolomerengan izan dezakezun itzala eta eragina baliatu ahal izan ditzazun... —erran nion.
|
|
|
" Bertze egunen batean egonen gaituk eta orduan erabakiko ditiagu geure diferentziak". Eta galdetu nion Mignoni zein zen gizon hura eta zer erran zion, eta Mignonek ihardetsi zidan ezen bere bezero bat zela,
|
baina
ez zuela gau hartan ikusi ere egin nahi, zeren ni kementsuago eta oldartsuago bainintzen eta zeren gau hartan ni nahi baininduen eta ni izendatu baininduen bere baratzeko baratzezain bakar. Eta hain ohoraturik sentitu nintzen haren hitzekin eta hark eskaintzen zidan karguarekin, non, neure ergelkerian, musu eman bainion masailean.
|
|
|
Ai, jaun André, nola agertu eta nola esplikatu istant hura, neure oina untziaren gainean jarri nuenekoa...! Lehen ere sentitua nintzen zerbait, eta zerbait baino gehiago ere bai, Donibane Lohizunetik Italiarako bidean partitu ginenean; baina orain are handiagoa eta sakonagoa zen sentitzen nuena, handiagorik senti bazitekeen... zeren eta Italiarako bidaiak itsasoz ibiltzerat bulkatu baininduen,
|
baina
ez ninduen itsas gizon egin; Amsterdamerakoak, aldiz, itsasgizon egin ninduen, eta bulkatu ninduen, ez soilki itsasoa ibiltokitzat hartzerat, baina neure etxetzat eta egonlekutzat hartzerat ere.
|
|
|
...ro eta iduritzenago zait ezen liburu haien orrietarik atereak izan zitezkeela nik egun haietan bertze marinelei aditurikako hainbat historia, edo nihaurk neure begiez ikusi hainbat ikuskizun ikusgarri —konta niezazukeen, konparazione, arnoan zopatzen zen hordiaren kasua, arnoz bete tina batean ito zenarena; edo bertze gizon harena, zeinak amoranteari bihotza atera eta frijiturik jan baitzion;
|
baina
ez zintuzket kontakizun hauekin gogaitu nahi, zeren aitzinago ere izanen baitut antzeko historiak kontatzeko parada, hala nola behatzezurren erlikiarekin gertatu zitzaidana—; eta orri haietarik aterea izan zitekeen, orobat, nik bizi izan nuen esperientzia kilikagarriren bat ere —zeren jende pikaro haien artean pikaro izaiten eta pikaroen molderat manaiatzen ere ikasi bainuen—, hala...
|
|
|
Erabateko itxuraldaketa esan dugu, oker ez bagaude,
|
baina
ez dugu orain kolpetik adieraziko zertan zetzan aldaketa bitxia; epeka emango dugu horren berri, apurka apurka, hitz lasterraren harmoniara egokiturik, ez horrenbeste intrigari eustearren izan ere, kontakizun honetan, intriga ez baitago itxu  raldaketaren zernolakotasunean, beste zerbaitetan baizik, ezpada kontaeraren arnasa bere gradazio egokian ematearren. Beraz, eta on  tzat jo dugun apiril euritsuaren buruan, lehen aldaketa hatz txikietako azazkalena izan zen.
|
|
|
Armando Bonilla zen, Otsotzarmendi jaunak ahots hanpatuz azaldu zuen bezala, alboan nuen gizagaixo onanista gortzen hasia gaixotasun batek bestearekin zerikusirik izan ote zezakeen pentsatu nuen tarte laburño batez; alegia, bigarrena lehenaren ondorio izan ote zitekeen,
|
baina
ez nuenez taxuzko hipotesirik ehuntzerik lortu, bada hementxe utziko dut, oraingoz behintzat, auzia. Harixeri tokatzen zitzaion hurrengo larruketa mingotsa.
|
|
|
Baina nireak alboratuz, eta atzera hari nagusira itzuliz, esan behar dut eguraldia ez zela ez hotz ez bero, Armando Bonilla zutik zegoela, erronkan, itzalita zegoen kamera bati finko finko begira, eta berak hartu zuela hitza aitorpen edo hustuketa bati ekiteko asmo sendoarekin; eta esan behar dut, zinez esan ere, Deere jaunak aurrez iradoki edo zituen basakeria izugarriak ez zirela inondik ere faltsukeria, Armando Bonillak berak delektazio psikopataz aitortu baitzituen hemen paperean idaztekoak ere ez direnak, bere izugarrian. Nire ustez, hala ere eta uste hau ziurtasun bihurtzea nahi nuke,
|
baina
ez dut horretarako arrazoi nahikorik aurkitu, Bonilla jauna gezurretan ari zen, plantak egiten, esan nahian bezala era guztietara larrutu behar zutenez, itaunketekin eta infamiekin eta gezurrekin txikitu behar zutenez, bada, bai, bidea erraztuko ziela, eta haien odol egarri basatia asetuko ziela denbora puska baterako, ziren astakeriarik beldurgarrienak asmatuz eta bere ahoan jarriz; eta erakutsi... Nahasi samarrak edo gertatzen bazaizkio irakurleari, barkamenak aurretik, baina oroimenak ahaztuta nahiago dituen gauzekin ez dago eskakizun handiekin ibiltzerik.
|
|
|
Polizia izan daiteke, FBI koak, edo mendeku bila dabilen hiltzaile ondo ordaindu bat.
|
Baina
ez naute erraz desabalorinatuko, ez horixe", aitortu dit botila atxiki amaigabe batez hustu, eta hori esateagatik" Montoncito de gracias" emateaz bat: " Ezin naiz zuengandik milimetrotxo bakar bat ere urrundu.
|
|
|
Hik heure bizitza egin behar dun. Aizan,
|
baina
ez dun hori eman dinadan berri bakarra, presta hadi: Patxi ezkondu egiten zaigun!
|
|
|
Sentitzen dut,
|
baina
ez dut billete ttikiagorik. Euria...
|
|
|
Ala monumentuak ikusi baino zerbait interesgarriagorik egin duzue?". Nik hara eta hona ibili garela erantzun diet, eta ezetz, estimatua dagoela,
|
baina
ez dudala donuts ik nahi, ezta artean zabaldu gabe zituzten txokolatezkoetatik ere. Orduan haiek ez dute onik izan ikusi eta fotografiatu dituzten toki guztiak aipatu arte (gaurkoan bakarrik bi errollo amaitu eta dagoeneko argazki errebelatuekin agertu dira, eta batean baino gehiagotan Danekin batera agertzen ziren edo hura bakarrik ezustean aterea).
|
|
|
Begi itxiak zituen animalia mengel hura ikustean larritu egin nintzen eta berehala astinduka hasi nintzaion, laster indarrak berreskuratu, eta begiak zabalduko zituelakoan.
|
Baina
ez baitzuen halakorik egin, nire estutasun hartan pentsatzen hasirik, bi aukera bururatu zitzaizkidan: alde batera, Polikarpo katuari ahora eman, eta froga ezin hobea izan nezakeen hark akabatu zuela erakusteko; bestera, amonari egia osoa esaten ahal nion.
|
|
|
Chillida lekuren inaugurazioak beste hainbat ekitaldiri nolabaiteko itzala egin die aurtengo udazkenean,
|
baina
ez du horrek esan nahi gertatu den gauza bakarra izan denik. Gogoan izateko moduko hainbat erakusketak zipriztindu ditu aurtengo udazkenean gure hiriburuak, bai Euskal Herriko artisten eskutik —Donostian batez ere— bai kanpokoen eskutik —Roberto Mattaren erakusketa Bilbon horren tokiko—.
|
|
|
Jadanik ideia filosofikoak ez ziren aztertzen beren egiaztapen gaitasunaren arabera, beren ondorioen arabera baizik, beren onura pragmatikoaren arabera, azken buruan. Jakina, hau Zirkuluko ideien kopuru handi baten aurka zihoan,
|
baina
ez zituen denak deusezten. Lehenengo eta behin, egiaztagarritasun printzipioa soilik partaide batzuen esku geratu zen, eta berauek ziren printzipio hau beste batzuk baino hobea zela frogatu eta erakutsi behar zutenak.
|
|
|
Demagun tenisean jolasten dakidala, eta zuetako batek jolasten ikusten nauela, eta" Hara, nahiko gaizki jolasten ari zara" esaten didala, eta demagun hurrengo erantzuna ematen dudala: " Badakit, gaizki jolasten ari naiz,
|
baina
ez dut hobeki jolastu nahi"; besteak esan dezakeen gauza bakarra hurrengoa da: " Ados".
|
|
|
Zentzu honetan, etxe baten existentziak norbait harritu dezake, adibidez, ikusten duenean eta baldin eta oso aspalditik ez badu ikusi eta, bitartean, eraitsi zutela imajinatu badu.
|
Baina
ez du zentzurik esateak munduaren existentziak harritzen nauela, ezin baitut imajinatu existitzen ez denik. Jakina, nire inguruko mundua den moduan izateak harritu nintzake.
|
|
|
Gauzak benetan konpontzeko, dena errotik irauli eta aldatu beharra zegoela pentsatu nuen, Euskal Herria, Europa eta mundu osoa; gizarte eredu berri baten premia zegoela, gizadi berri batena.
|
Baina
ez nuen hori guztia Lauaxetari taxuz eta konbentzimenduz azaltzeko gogorik eta kemenik. Nire nagitasuna indartu egin zuen Fernando Pessoak José Saramagoren O ano da morte de Ricardo Reis nobelan esaten dituen hitz batzuk oroitzeak:
|
|
|
– Ez, egia esan, ez. Larritu egin naiz hasieran
|
baina
ez du garrantzirik. Agian hobe izango da ahaztu zaidana ahaztu izana ere.
|
|
|
Kezka erlijioso handirik ere ez zuen une hartan. Hil zenez geroztik ez zuen Lauaxetak Jaungoikoaren existentziaren frogarik izan, ezerez huts eta ilun batean emana baitzuen oso osorik denbora tarte zehazgabe hura;
|
baina
ez zuen inongo frogaren beharrik bizirik zelarik hain kartsuki sinesten zuena berpiztu ondoren ere sinesten jarraitzeko.
|
|
2001
|
|
|
Gainera, Fermin eta ezagutzen ditugu eta horien ondoan ibiltzeak ez dit urduritasunik sortzen. Akaso bai hainbertze mila pertsona aurrean izanen dugulako,
|
baina
ez dut oraindik horretan pentsatu, ez dudalako inoiz bizi izan.
|
|
|
Izan ere, gehiengo batek gerra posible denaren kontzientzia bagenu, ez litzateke gerrarik izango, denok esango genuke" et, et, et...!" eta orduan bai negoziatuko genukeela edota gutxieneko adostasun batera iritsiko ginatekeela.
|
Baina
ez dugu kontzientzia hori. Eta hemen gizarte dualarena aipatzen denean, edo nik ikusten dudanean gure gizartea erdia alde batera eta bestea bestera, batzuek" iBasta ya!" eta besteek" Ez dakit zer ala hil!", benetan, ezin kendu dut burutik gerraren kezka hori.
|
|
|
Mundu globalizatu honetan bakoitzak bere tokia nahi du. Bonba atomikoak botatzen badituzu zure tokia izango duzu,
|
baina
ez dituzunez botako, bada, Artiuma egin duzu".
|
|
|
" Nork ez du Mujika' tar Plazido jesuslagunaren entzuterik?" galdetzen zion bere buruari Gaztañagak, irakurle guztiak jakinaren gainean egongo zirela onartuz bezala.
|
Baina
ez zuen hura hain ziurtzat emango, jarraian jakin beharreko guztiak eskaintzeari ekiten zion-eta: " Hogei ta bost urtez jardun zan A. Mujika lantegi ortan.
|
|
|
Gai konkretuen inguruan mugitzen dira (herrialde txiroen kanpo zorra kitatzea, Tobin tasaren aplikazioa, herriekiko solidaritatean...). Talde eta pertsona asko sare moduan antolatzen dira,
|
baina
ez dute gune edo zentro finkorik ezta antolakuntza komunik, eta interneten bidez konektatzen dira.
|
|
|
Horren inguruan zera adierazi digu Kike Diaz de Radak: «Gustatzen zaidan obra bat da, oso obra konprometitua, kontzientziatua,
|
baina
ez du tonu sektariorik. Zera da, satira politikoa umorearekin, 30eko kabaretaren oinordekoa».
|
|
|
Guzti horiekin iristen gara galdetzera, zein den zein, zer den zer. Agian, beste batean egingo dut «zein da zein»i dagokion nire tipologia,
|
baina
ez nuke artikulu hau bukatu nahi etsipenez, «ez dut ulertzen zergatik» gertatzen den esanez, baizik eta aldarrikatuz «zein da zein» jokoan apustuak egiten dituztenak direla nor. Zure inguruan «nor» denik aurkitzen baduzu itxaropenerako urrats bat eman duzu, eta aurtengo Kilometroetako leman diogun bezala, harrokeriarik gabe baina tinko «garena garela» aitortzen badiogu gure buruari, hasiak izango gara gizakiak non dauden pentsatzen eta, agian, galderak beste hurrenkera batean egiten
|
|
|
1987an legea sortu eta diru laguntzak moztu zizkiguten, ikastola ixtear egon zen. Lodosako ikastola sortu zenez, poz handia hartu genuen,
|
baina
ez genuen dirurik. Baina orain ikastola berria izango dugu...
|
|
|
Fenomeno parazientifikoak dira, hau da, zientziaz kanpo daudenak,
|
baina
ez dute lotsarik zientziaz jantzirik aurkezteko ere.
|
|
|
Indarrean den legeriaren arabera, aldeetako batek erantzun ez badu, Ondasun Higiezinen gaineko Zerga gisa ordaindutako kuotaren %50 eskatu ahal izango dio besteak,
|
baina
ez du inolako legezko oinarririk etxearen titulartasun osoa bereganatzeko.
|
|
|
Sotoan aparkalekua dugu eta, hori dela eta, CO2 erauzgailuak daude jarrita,
|
baina
ez dute isolamendurik eta soinu gogaikarria ateratzen dute gau eta egunez.
|
|
|
Ez da atun argia, izendapen honetarako arauak xedatua duen espezieaz bestelako bat baliatzen baitu,
|
baina
ez du legeria urratzen, araua indarrean sartu aurretik landu zelako produktua.
|
|
|
Orain oroimena gruyere gazta bezala zulatu zait eta adoreak ihes egin dit, ohe azpira seguru asko.
|
Baina
ez dut han begiratzeko ohiturarik.
|
|
|
Lurrera bota ditu MARISAk azalak. MIREN egoeraz jabetu da,
|
baina
ez du ezer esateko astirik. ANTON ateratzen da komunetik; ez du bere ama ikusten.
|
|
|
Erasotzaileak iruindarren lurretan sartu ziren Valdonsella tik, gauregungo historialariek kokatu ezin duten Hisn al Barber gazteluraino. Musulmanenhelburua iruindarren ausardia zigortzea zen, Antso Gartzes en erresuman ahalik etakalterik handiena eginez,
|
baina
ez zuten konkista iraunkorrik egiterik pentsatu.Horregatik, kontraerasoaren kalteak gorabehera, jarraikako urteetan Iruñearenhedatzeak jarraitu egin zuen, ekialdera orain. Ondorioz, Cercastiel, Uncastillo etaLuesia, gaur egun Aragoiko iparrean?
|
|
|
Nekazarien askatasuna mugatuta zegoen, beren pertsonei zein ondasuneizegokienean. Bizi zireneko lurrak erabil zitzaketen,
|
baina
ez zuten askatasun osoalur horietako ondasun higiezinak saltzeko. Eroslea ere menpeko nekazaria bazen, orduan soilik sal zitzaketen ondasunak.
|
|
|
Eta amaiera partean konturatzen gara beraren zeregina makinahandi eta konplikatu batean gordeta dagoenaren zaindari izatea dela. «Lasterafaltzeko ordua izango da
|
baina
ez dut goserik(...) Mahaian arroza ikusi dudalagogoratzen dut baina ez dut jateko batere gogorik(...) Halere prestatu egin beharkonioke. Besaulkian eserita jarraitzen dut, baina:
|
|
|
Eta amaiera partean konturatzen gara beraren zeregina makinahandi eta konplikatu batean gordeta dagoenaren zaindari izatea dela. «Lasterafaltzeko ordua izango da baina ez dut goserik(...) Mahaian arroza ikusi dudalagogoratzen dut
|
baina
ez dut jateko batere gogorik(...) Halere prestatu egin beharkonioke. Besaulkian eserita jarraitzen dut, baina:
|
|
|
Gaur nik ez dutafalduko, ezta berak ere. Lehiatila ezkututik makina azpiari begirada bat emanbeharko nioke, hala diote arauek behintzat,
|
baina
ez dut horretarako gogorik ere.Urduri jartzen naute beraren irudi zikinak, beraren txandal gorri zabalegiak, gelaerdian paratuta egiten dituen keinuek, noizbehinka botatzen dituen hitzulertezinek».
|
|
|
Erauzketa sistema horren bidez ezin da metatu hidrokarburo polizikliko aromatikoak adibidez, bentzopirenoa. Ondorioz, prozesuaren ondoren lortutako pats olioak kalitate eta prezio apalagoak izango ditu,
|
baina
ez du arriskurik osasunerako. Arriskua sortzen da olioa erauzteko prozesuan oso tenperatura altuak erabiltzen direnean, 300 °C tik gora.
|
|
|
Zenbait kasutan, haur txikitan, elementu horietan aberatsak diren landare birberotuak kontsumitu dituzte, eta haien azala urdindu egiten da, oxigeno garraioari eragiten baitiote. Koadro itxuratsua da,
|
baina
ez du larritasunik tratamendu egokiarekin. Egoera hori gertatzeko arriskua dago, halaber, barazki egosiak hozkailuan 48 orduz baino gehiagoz kontserbatzen badira saldarekin batera.
|
|
|
‘Behi eroen’ amaiera Nekazaritza Ministerioak bukatutzat eman zuen behien entzefalopatia espongiformeak (BSE) eragindako krisia, agertu zenetik urtebete igaro denean. Era berean, ohartarazi zuen bere zaintza eta kontrol funtzioak mantenduko dituela, bai eta arrisku material espezifikoak (MER) kentzeko ezartzen diren aseguruetarako hobariak ere,
|
baina
ez luke 26.000 milioi pezeta ordainduko, autonomia erkidegoekin erdi bana, MER horiek eragiten dituzten animalia irinak merkatutik kentzea kostatu baita. Exekutiboaren asmoa da ordainketa gehigarri hori txikizkako sektorean aplikatzea, batez ere saltoki handietan, eta kontsumitzaileari jakinaraztea, animalia irinak ezabatzea ondoriorik gabe gera baitaiteke EBk pentsuak egiteko debekua kentzen badu urte erdian.
|
|
|
Hura isilik geratu da, itsasoari gogor begira eta zuri ezin egona sortu zaizu, ezin dituzu zure lagunak burutik kendu, norbaiti kontatzeko beharra sentitu duzu, beste askotan ere gauza bera gertatu izan zaizu,
|
baina
ez zenuen inor ondoan, eta, beraz, gose hura asetzeko idazten basten zinen, burura etortzen zitzaizuna, poesia bat, kontakizun bat... Baina hori ez zen nahikoa.
|
|
|
Oilategiaren ondoan xerria gizentzen eta bizpahiru untxi hazten zituen. Lan hori guzia egiten zuen, senarrik gabe bizi ahal izateko;
|
baina
ez zituen denak jaten, gehienak azokan saltzen zituen. Etxeko jaunak, aldiz, altzariak zizelkatzen zituen oso ederki.
|
|
|
Ez. Filosofia eta letrak ikasten hasi zen,
|
baina
ez zuen karrera amaitu latina beti suspenditzen zuelako. Horregatik, unibertsitatetik bota zutenean, irakasle partikular bat kontratatu zuen eta egunean 6 ordu pasatzen zituen latinarekin bueltaka.
|
|
|
–Sartu, sartu. Barkatuko didazu
|
baina
ez zintudan hain goiz espero eta ohetik altxatu berria naiz.
|
|
|
|
Baina
ez nauk azalpenetan hasiko, ze ez zaik interesatzen. Ez zaik inporta.
|
|
|
Nire koadrilakoak non arraio ibiliko ote ziren galdetu nion neure buruari.
|
Baina
ez nituen gau osoan ikusi, eta une hartan tabernaz taberna bilatzen hasteko batere gogorik ez nuen. Kabenlaletxe.
|
|
|
|
Baina
ez dut, noski, horrelakorik egin, eta barran iraun dut beste ordu erdi gehiagoz irakurtzen. Gero, jendea iritsi aurretik limoia prestatu eta botilak zenbatzen jardun dut badaezpada ere.
|
|
|
Edo antzeko zerbait. Eta oraindik ere bizirik dagoela uste dut
|
baina
ez nuke seguru esango, nik dokumental batean ikusi dudalako orain dela gutxi baina telebistako dokumentalak zaharrak dira askotan eta despistatu egiten naute.
|
|
|
Azkeneko egunean, Goiok arratsaldeko bostetan nasan egon behar zuen Portugaletera joateko,
|
baina
ez zuen Frantziako tourra galdu nahi eta irratia piztu zuen. Mont Ventoux ari dira igotzen, meta mendi buruan dagoela.
|
|
|
Errekalada luzea izango da,
|
baina
ez duzue isletako inorekin solasik egingo, jende izua delako, eta ez duzue arimen bila lehorrera inguratzen den txalupa zuriaren eta gringoaren elezaharra entzungo.
|
|
|
Eta han intxaurrondoko bere tronuan egon zen luzaroan, lurretik lau metro gora, adarraren gainean zaldiaren bizkarrean bezala lasai eserita, paisaia eta denbora errebisatzen, munduaren antolaketa ezkutuki zentzuzkoa igarri guran.
|
Baina
ez zuen zentzu orokor handirik antzematen, gauzak nahiko absurdoak ziren berez, arkanbeleak esate baterako, eta kakalardo adardun haietako bat hartu zuen eskuan eta erabat zentzurik gabekoa iruditu zitzaion. Eta zaunka urrunak entzun zituen, igelak kroak kroak entzun zituen, kilkerren erestaldia, eta geroago, gaueko hamarrak edo hamaikak aldera, tejabana gaineko enborretan pausatuko zen seguru asko, eta intziri ikaragarria entzungo zuen.
|
|
|
Poltsikoan zuen papera begiratu zuen, eskuz idatzita zegoela iruditu zitzaion,
|
baina
ez zuen irakurtzeko moduko argirik. Eta horrela egon zen luzaroan, zeren zain zeuden ez zekien guardia zibilek noiz alde egingo zain.
|
|
|
Badakizu gau luzearekin Lapur Handiak galdutako guztia bildu eta Gauza Galduen Herrialdera eramaten duela. Iluntzean elurtzan zehar ibili eta ibili,
|
baina
ez duzu etxera biderik aurkituko, eta gau luzeak harrapatuko zaitu.
|
|
|
|
baina
ez hau.
|
|
|
–bizibeharrak nahiz ahultasunak eraginda? uko eta iruzur egitea ere gerta daiteke,
|
baina
ez dugu heriotzaraino etengo, nahi dugularik ere, haurtzaroak eho zuen liluraren sare argala.
|
|
|
erakutsi digunean. Edozein gauza, baita ezkutuena eta zailena ere, eman daiteke euskaraz, euskara garbiz,
|
baina
ez du edozeinek emango, leherrenak egiten baditu ere. Gaitzago da oraindik euskaldun ikasi batentzat, askozaz ere gaitzago, inguruko erdara batetik euskarara itzultzea, erdara horietako batetik bestera baino.
|
|
|
Leturiaren txoraldi hau pintatzean berean ere aberastu gaituela deritzat, beraz, Txillardegik.
|
Baina
ez zuen horretan gelditzeko asmorik. Hasieran gaude oraindik; ez dakigu ezeren berri, Leturiaren itsumena gurea baldin bada.
|
|
|
aurrez aurre begiratzeko ausardia. Nahimen kemena ez dute ahitua; badakite erabaki gogorrak hartzeko jaioak direla,
|
baina
ez dituzte nolanahi, ero eroan, hartuko, ez baitituzte gero erdizka eta gogo gaiztoz bete nahi. Gure artean dabiltzan ideiak eta balioak erroetaraino ikusmiratu nahi dituzte.
|
|
|
Aipatu berri dudan amets horrek berorrek liluraturik hartu zuen bere gain norbaiten Idazlan hautatuak argitaratzea ere, batasunaren on eta probetxurako izan zitezkeelakoan2 Eskerrak zor dizkiot,
|
baina
ez dut halaz guztiz uste behar bezala jokatu zuenik, hobeki behintzat joka bai  tzezakeen. Asmo ona, intentzioa, zen Altunarena; fruitua, berriz, besterena.
|
|
|
Lehengoan aipatu nizuen Ubillos, Axularren zordun, bekatariaren barrengo harraz mintzatzen denean. Ahotan hartu nuen,
|
baina
ez nituen pasarteak hona aldatu7:
|
|
|
Gertakari historikoen kontakizuna ere xeheegia da, artifizialegia, eta behin baino gehiagotan argumentuaren haria eteten duela esango nuke(" pedagogiaren arabera aritu behar izan du Txillardegik", Zapiainek dixit). Egileak hartu duen dokumentazio lana zabala eta eskertzekoa da, noski,
|
baina
ez du ondo kudeatzen, eta eleberria rentzatzama bihurtzen du, berriro ere (alor horretan, bestalde, trama konspiratiboak bereziki atsegin dituela argi uzten du). Fikzioan ondo txertatu ezean, kronika edo kronologia historiko batean (edo lan zientifikoen gehigarri dokumentaletan) onargarriak diren estilo eta xehetasunak soberan leudeke hau bezalako liburu batean, eleberria literatur artefaktu eraginkorra bihurtu gura bada behintzat; are gehiago narrazioa protagonistak berak egiten badu, lehenengo pertsonan, irakurlearen aurreanorojakileegiadelaemateko arriskua hartzen baitu, eleberriaren une batzuetan kazetari lanak egiten baditu ere (mota horretako informazioa —askotan gertakari berberak aipatzen dira—, segu ruenik, ugariagoa da Paz en la guerr a n, baina Unamunok narrazioaren jarioan modu naturalagoan integratu zuelakoan nago).
|
|
|
Nazio handietako Konstituzioetan ez dakit hizkuntzaren ulerpen identitario hau nola agertzen den, agertzen bada.
|
Baina
ez dut zalantzarik, eta mila aipamen bil daitezke, hizkuntzak herri baten moldapenean eta autoulerpenean duen leku eta egiteko identifikatzailea azpimarratzen dituztenak.
|
|
|
Platonen ustez, rapsodak eta poetak ez dira baldintza hauek betetzeko gai. Hitzak konposatu eta errezitatzera mugatzen dira,
|
baina
ez dituzte esanahia eta adierazlea bereizten, zentzurik gabeko hitz jarioaren menpe geratzen direlarik. Esandakoaren ulermenari egia irizpideak aplikatzeko ez dira gai:
|
|
|
Bi zientzia hauez gain Metafisika dugu,
|
baina
ez dugu zientzia gisa agertzen den Metafisikaren baten adibiderik eta, ondorioz, zera galdetu behar da: 3) Metafisika zientzia gisa oro har ahalgarri da?
|
|
|
Gure ametsak, eskualde anitzetako tren geltoki busti edo portu zikinen kaietan hurrantzen zirenak ziren; hiri nagusia gehienontzat, gero gabeziaren tupina herdoildua zen, sentimendu horrek gintuela hain zuzen elkartzen eta behin betiko etsitzetik desbideratzen. Lanaren ukateak, mugimenduaren jarraipena itxura zezakeen,
|
baina
ez zuen ametsaren kidetasunarekiko inongo loturarik. Maddalenek erraten zidanaren arabera hargatik, esklabo bihurtzen zuen lana utziz geroztik gustatzen zitzaion Ivryko karrika bazterretan, itsas ertzak irudikatuz, debaldeko kazeta eta paperak zakar ontzietarik salbatzen aritzea, orbel hezeak, txirla urtsuak nahiz harkaitzetan hautsi arrain zatiak bailiran.
|
|
|
–Bai,
|
baina
ez dugu halako presarik...
|
|
|
ez nuen argi ikusten klase politikoaren eta enpresarien zerbitzu bekaitzean zegokeen departamendu baten beharrik.
|
Baina
ez nuen jujatzeko kapazitaterik, Joanes bezala, politikari edo enpresari ez nintzelako. Eta azkenean, ardi gasna ekoizleentzat on zena, enetako ere kaltegarria ez zela sinestera heldua nintzen.
|