|
2008
|
|
|
Bestetik, urte haietan Oteiza bere hizkuntza plastiko formala definitzen saiatzen ari zen, aurreko artisten emaitzetan oinarritu behar zuen hizkuntza plastiko berria. Horregatik erabiltzen zuen reinvención
|
hitza
izenburuan. «El artista nuevo, descubrirá todas las presencias y se llenará de todas las voces, pero cuando actúe, irá por el análisis a la eliminación y al sacrificio».
|
|
|
20«. Ezkor? (estetika ezkorra, teologia ezkorra, politika, demagun, ezkorra)
|
hitzak
hemen aipatzen du ezezko jarraituen bidez era sortzailean jokatzeko prozedura, ezabaketa sorta progresiboan, era fenomenologikoan, egiazko helburua edo lortu nahi dugun ekintza isolatzeko aldendu behar dugun guztia parentesi artean murriztuz. Horrela, mistikoen teologiari buruz dakigu ezen ezabaketak ezerez sail baten bidez erdiesten duela azken Ezerez hori (Gurutzeko Joan Deunarengan), non aurkitzen den aurkikuntza zuzenekoan eta harremanetan, komunioan, Jainkoarekin», (Oteiza, 2007:
|
|
|
Ikusi dugun bezala, Oteizarentzat mitoek beti aurrerantz joan behar dute, etengabe eraldatuz eta garai bakoitzeko ezaugarrietara egokituz baina horietara mugatu gabe. Zentzu horretan, bere ibilbide guztian mantendu izan zuen dimentsio unibertsala traizionatuz, edo Oteizari gehiago gustatuko litzaiokeen
|
hitz
bat erabiltzearren, dimentsio unibertsal hori sakrifikatuz, euskal kulturara soilik mugatzea erabaki zuen. Horretarako, Aranzadi, Barandiaran eta, oro har, tradiziozko euskal kultura ikertu zuten beste zenbaitzuen testuetara hurreratzen da, eta bere estetika irakurketa horien itzalean berreraiki egiten du.
|
|
|
Maklak izenekoa2 Zeintzuk dira Oteizaren Maklen ezaugarririk nabarmenenak? Gutxi
|
hitz
egin da serie horretaz. Eskultura misteriotsuak dira, iheskorrak.
|
|
|
ez dago kontzeptuz osaturik, imajinez baizik, eta hau azpimarratzea funtsezkoa iruditzen zaigu. Erdialdeko orrietan Rothko, Boccioni, Pollock, bere eskulturen edo kronlech en imajinak aurkitzen ditugun bezala, liburuaren beste ataletan irudi bihurtzen diren
|
hitzekin
egiten dugu topo. Ezaugarri hau oso ohikoa da hainbat mistikoren eta poetaren idatzietan, zeren sistema kontzeptual bat baino gehiago sistema plastiko bat sortzen baitute (Hass, 1998:
|
|
|
Oteiza euskal kulturaren epizentroan kokatu zen, ekintza politiko eta kulturalak gauzatzeko orduan jarraitu beharreko gidari baten modura, eta bere presentzia hutsak, bere zalapartak, polemikak eta haserreak, bere lanaren ikerketa oztopatu izan dute urte askotan. Oteizari buruz
|
hitz
egitean ohikoa izan da mitifikazioa, baina ez ikerketa ezta hausnarketa ere. Quousque tandem?!
|
|
|
Ideia horiek izan dira gehienetan Quousque tandem?! obraz
|
hitz
egitean pisu gehiena izan dutenak, berauek azaltzen saiatu garen bezala.
|
|
|
Zentzu horretan, eta ordena kronologiko garbi bati jarraitzearren, lehenik eta behin 1961eko Nota Elkartrukeari eutsi genioke, aztertuz zeintzuk izan daitezkeen horren ondorioak 1870eko Tratatuan. Zentzu horretan komeni da argitzea Vienako Hitzarmenaren 13 artikuluak jasotzen duenari begira, Nota Elkartrukea Estatuen borondatea plazaratzeko instrumentu juridikotzat jotzen dela eta, ondorioz, tratatuen oinordetza terminoetan
|
hitz
egitea onargarri bihurtzen dela. Instrumentu horretan jasotakoak eta lan honetan egitateetan islatuta geratu denak ez bide diote uzten zirrikitu handirik Uruguaiko herritar bati bisaturik gabe Espainian sartzeko momentuan; izan ere, bertan jasotzen den moduan, bakarrik laurogeita hamar egunetik beherako sarreretan edota langileria diplomatikoaren kasuetan baimen hau ez da galdatuko.
|
|
|
Zenbait auzitegik, gure ustez, sinpleegia den logika semantiko bat besterik ez dute azaleratzen, diotenean, facilidades?
|
hitza
gerora edozein atzerritarrekin konparatuta betebehar berdintsuak eskatzearekin bat ez litzatekeela etorriko. Horrelako interpretazio batek ez baitu argitzen benetan hitz horren esanahia zertan datzan eta, gainera, interpretazio horretaz baliatuta administrazioari erreza gertatu zaio, urtarrilak 11ko Atzerritarren eskubide eta askatasunei buruzko 4/ 2000 Lege Organikoaren (aurrerantzean 4/ 2000 LO) 40 artikuluan jasotzen diren supostu berezietan11 Uruguaiko biztanleak barneratuz, 38 artikuluan jasotzen den nazioaren enplegu egoerari egiten zaion erreferentzia12 ez aplikatzea eta, ondorioz, tratu diferentziaren irizpide hori betetzea.
|
|
|
hitza gerora edozein atzerritarrekin konparatuta betebehar berdintsuak eskatzearekin bat ez litzatekeela etorriko. Horrelako interpretazio batek ez baitu argitzen benetan
|
hitz
horren esanahia zertan datzan eta, gainera, interpretazio horretaz baliatuta administrazioari erreza gertatu zaio, urtarrilak 11ko Atzerritarren eskubide eta askatasunei buruzko 4/ 2000 Lege Organikoaren (aurrerantzean 4/ 2000 LO) 40 artikuluan jasotzen diren supostu berezietan11 Uruguaiko biztanleak barneratuz, 38 artikuluan jasotzen den nazioaren enplegu egoerari egiten zaion erreferentzia12 ez... Horrek termino konkretu horretatik eratorritako interpretazioari aurre egiteko aukera emango balio ere, eta, aldi berean, tratu berdintasunaren erreferentziarekin bete, 4/ 2000 Lege Organikoaren 32 artikuluak bestelako puntu batera garamatza, zeren bertan erresidentzia iraunkorra honako modu honetan definitzen baita:
|
|
|
Bere ustetan bi tratatuek gai bera arautzeak eta bietan esanahi bera ez duten terminoak erabiltzeak ez du dudarik uzten. Horrela adierazita, beharrezkoa dugu, berriz ere, hona ekartzea Vienako Hitzarmenaren erredakzio Komitearen Presidentea zen M. Yasseen en
|
hitzak
:
|
|
|
Berez Uruguaiko etorkinen eta Espainiako Administrazioaren arteko egoera desadostasun terminoetan definitu badaiteke ere, bi arrazoik eragotziko dute egoera hau nazioarteko gatazkatzat jotzea: lehenik eta behin, Uruguaiko herritarrak ez direla tratatu horien subjektu eta, ondorioz, horien inguruko gatazkaz
|
hitz
egiteko bi estatu sinatzaileen arteko desadostasuna izan litzatekeela; bigarrenik, Uruguaik, dagoeneko nazioarteko subjektua dugun estatu moduan, ez duela inolako desadostasun jarrerarik kanporatu. Are gehiago, Goi Mailako Komisioaren bileran argi geratu zenez, bi aldeak ados agertu ziren Auzitegi Gorenaren sententziaren zain geratzeko ideian.
|
|
|
Laugarrenik, rol jokoetan, MINTZA 2 ariketan, ez ditugu aurkitzen parte hartzaileen rolen araberako estatus ezberdinen ondorioz espero genitzakeen ñabardurak. Berdin
|
hitz
egiten dute guztiek eta berdin zuzentzen diote hitza elkarri. Roletan, bada, ez dira egokitasun estilistikoaren irizpideak erabiltzen.
|
|
|
Laugarrenik, rol jokoetan, MINTZA 2 ariketan, ez ditugu aurkitzen parte hartzaileen rolen araberako estatus ezberdinen ondorioz espero genitzakeen ñabardurak. Berdin hitz egiten dute guztiek eta berdin zuzentzen diote
|
hitza
elkarri. Roletan, bada, ez dira egokitasun estilistikoaren irizpideak erabiltzen.
|
|
|
Eskema formala aztergai dugularik, bai euskaraz bai gaztelaniaz, oro har, atalak beti aipatzen dira. Dena dela, ia lan guztietan falta dira ataletako batzuk, norberaren aurkezpena IDAZ 2an eta sarrera
|
hitz
edo aurkezpen tematikoak IDAZ 1 eta MINTZA 1ean, esate baterako. Aipagarria da atalak atzeratzeko joera ere, eskutitzaren xedearekin ikusi dugun bezala IDAZ 2 proban.
|
|
|
Argazki nahiz komikiarekiko autonomia falta handia da, handiagoa gaztelaniazko ahozko ariketan.
|
Hitz
teknikoen erabilera, kontzeptualizazioa testu onenetan baino ez da agertzen, proportzioa zertxobait igotzen da IDAZ 2 ariketan, bertan jorratzen den eremu semantikoa hurbilagoa baitute ikasleek.
|
|
|
Diskurtsoaren gaitasuna.
|
Hitz
, egitura, esaldi eta adierazpenak hautatu, ordenatu eta antolatzean datza, batasuna izango duen ahozko eta idatzizko testu bat lortzeko asmoz. Bi ardatz nagusi bereizten dira:
|
|
|
Duda barik esan genezake, beraz, parte hartzearen erretorika modan egon dela azken hamarkadan politikan edo ekonomian aritzen diren teknikari edo agintarien ahotan.
|
Hitz
beraren erabilera orokortzeak, ordea, ez du esan nahi fenomeno berberaz ari garenik une oro; izan ere, moda horren atzean, helburu, interes eta praktika desberdinak, eta batzuetan kontrajarriak, ezkutatzen baitira2 Hots, parte hartzea ez da gauza bera batzuentzat edo besteentzat, ez da helburu berekin erabiltzen, eta, ondorioz, antzeko diskurtsoen baitan oso egitate desberdinak aurki ditzakegu.
|
|
|
2 Giza zientzietan kontzeptu askoren azalpen eta erabileran oinarrizko borroka semantiko ideologikoa gertatzea oso arrunta da. Hala gertatzen da parte hartzearen familia bereko hurrengo
|
hitzekin
: kapital soziala, gizarte zibila, gobernantza, deszentralizazioa, enpoderamendua...
|
|
|
Zentzu berdinean Mohan eta Stokke autoreek (2000) enpoderamendu kontzeptuaren bi erabilera mota aurkezten dituzte. Egungo ikuspegi neoliberal batetik, goitik beherako estrategia batez
|
hitz
egin daiteke, instituzioak eraginkorragoak izan daitezen aurrez definituta dauden jende talde konkretuak garapen prozesuan barneratzen direlarik. Ildo horretatik, enpoderamendua buruaskiagoa izatean datza, estatuaren zerbitzuen beharra murrizteari begira, estatuaren esku hartzearen murrizketa estrategia bati jarraiki.
|
|
|
Azkenik, espazioez
|
hitz
egiten badugu, eskalarekin loturiko kontuak ere aipa ditzakegu. Hau da, ea parte hartzeko espazioa maila lokalean, nazionalean edo internazionalean kokaturik dagoen, eta horren arabera gai batzuetan eragin daitekeen ala ez.
|
|
|
Hemen prozesu deliberatiboen inguruko hausnarketak egin behar dira: interesen osaera; erabakitzeko gehiengoak, adostasunera ailegatu beharrak, aniztasun eta pluraltasuna; botere, jakinduria eta
|
hitz
egiteko erraztasuna espazio desberdinetan. Hau ez da erraz konpontzen den debatea, edozein kasutan, klabea berau publikoa egitean datza, metodoa sekula ez da perfektua izango, baina bere onurak eta kalteak publikoak egin behar dira.
|
|
|
Baliteke egileek borondate ona izatea, baina maiz zentzugabeko izenak hedatu dituzte zoritxarrez, hala nola Jose M. Bereciartuaren Catalogo de Nombres Vascos deritzanean (1977) ageri den Eztizen, gaztelaniazko. Dulce Nombre (de Maria)? delakoaren balizko ordaina, euskal
|
hitz
ordenari muzin izenik (izatekotan: Izenezti).
|
|
|
Ikerketaren eremuari dagokionez, Euskal Herrian suertatu diren logika sozialak izan ditugu aztergai.
|
Hitz
gutxitan, inguruko herrien aldera, egoera berezia dugu gurean: berezia hizkuntza, kultura eta politika arloetan.
|
|
|
/ Alaitz/ esatea, idaztea, grabatzea, tekleatzea...
|
Hitz
gutxitan, inor, inorentzat edo zerbaitetarako, inon eta inoiz horrela izendatzea3.
|
|
|
Abstrakzio hori egin ahal izateko, adierazle tipo batera batu dira esakuneak, bada, adierazle hori ez da inoiz zentzu eta esanahirik gabea. Esakuneak adierazle tipo baten agerpen desberdinak direla adosten dugu, hau da, zerbait esan nahi duen zerbait(?
|
hitza
–, adibidez) agertzeko erak. Adierazleek esanahi bat edo beste har badezakete ere, ez daude esanahiz erabat hutsik. Hala ere, adierazle izateko gai den materia gordin bat topatu ahal dugu:
|
|
|
deritzon iritzi ildoarekin egin dugu topo (Eco, 1977). Eco ren
|
hitzetan
–erreferentziaren gezur, hori hauxe da:
|
|
|
hori hauxe da: edozein
|
hitzen
esanahia munduko egoera bat dela sinestea. Kontrako usteak dioenez, esanahiaren atzean ez dago munduaren edo errealitate objektiboaren ezer, esanahia ez da, hor kanpoan?, hitzetatik harago, den ezer, esanahia hitzetatik hitzetara doa.
|
|
|
edozein hitzen esanahia munduko egoera bat dela sinestea. Kontrako usteak dioenez, esanahiaren atzean ez dago munduaren edo errealitate objektiboaren ezer, esanahia ez da, hor kanpoan?,
|
hitzetatik
harago, den ezer, esanahia hitzetatik hitzetara doa.
|
|
|
edozein hitzen esanahia munduko egoera bat dela sinestea. Kontrako usteak dioenez, esanahiaren atzean ez dago munduaren edo errealitate objektiboaren ezer, esanahia ez da, hor kanpoan?, hitzetatik harago, den ezer, esanahia
|
hitzetatik
hitzetara doa.
|
|
|
edozein hitzen esanahia munduko egoera bat dela sinestea. Kontrako usteak dioenez, esanahiaren atzean ez dago munduaren edo errealitate objektiboaren ezer, esanahia ez da, hor kanpoan?, hitzetatik harago, den ezer, esanahia hitzetatik
|
hitzetara
doa.
|
|
|
Eta, ondorioz, esanahiaren auzia botere harremanen argitara ulertu behar dugu: nork erabaki ahal du zein den
|
hitz
baten arauzko forma eta arauzko adiera. Nork erabaki ahal du zer ulertu behar dugun hitz bat erabiltzean?
|
|
|
nork erabaki ahal du zein den hitz baten arauzko forma eta arauzko adiera? Nork erabaki ahal du zer ulertu behar dugun
|
hitz
bat erabiltzean? (Putnam, 1975).
|
|
|
Haizea, Araitz, Unai, Maider, Alaitz eta abar euskal jatorriko izenetan; Haimar, Sarai, Yeray, eta beste asko erdal jatorrikoetan;/ ier/ edo/ er/ taldeak arrakasta handia du bukaera gisa: Asier, Xabier, Oier, Iker, Maider, Ander...) Bestalde, Amaia eta Aitor izen literario eta aitzindarien arrakasta ama eta aita
|
hitzekin
duten antzari zor dakioke. Horrez gain, izen batzuek izen adar sorta batzuen jatorria dirudite (Lieberson, 2001):
|
|
|
Dobré ren, erresistentzia arruntaren? teoriak (arrunta
|
hitzaren
zentzu bikoitzean: denen ezaguna eta estatus gutxikoa) argitu ahal digu zertan den izena hautatzeko eskubideari jarritako mugak onartzeko erresistentzia.
|
|
|
Kasurik ezagunena Aketza da. Bistan da gure gaurko hiri jendarte honetan
|
hitz
horrek ez duela baserri jendartean izan zuen/ zezakeen konnotaziorik: Aketza deritzon jendeari inork ez dio irainik egiten haren izena erabiliz deitzen dion bakoitzean.
|
|
|
Izena, bistan da, Malena izenetik eratorri da, aranatarren (n) e atzizkia erabilita (Jon maskulinotik, Jone femeninoa egin den bezala, edo Ana erdal izena(?) Ane euskaldundu den modura). Bestalde, errez eskura daitezke izen berriak toponimian arakatuz (edozein leku izen pertsona izen bilaka dezake jendeak, izenaren erakargarritasun estetikoa izan ohi da gakoa, eta ez parajearena edo
|
hitzaren
etimologiarena), edota natur fenomenoen pentzura (esaterako: Hodei, Haizea, Ibai, Hodeiertz...), edota ideologiek ondutako, ondareetara?
|
|
|
Literaturako, mitoetako edo toponimia zabaleko izenak onartu dira modu horretan. Legeak dionez «kontuan hartu behar da gure herriaren errealitate sozial, kultural eta politikoa», baina kasu guzietan Erregistro Zibilak du azken
|
hitza
.
|
|
|
|
Hitz
gutxitan, izenek belaunaldi zentzua sortzen dute. Ez da harritzekoa, gainerako ondare sinbolikoen joan etorriek ere egiten baitute gauza bera.
|
|
|
Horregatik, ondare sinbolikoaren balioa ezagutzeko eremuaren logika bera ezagutu behar dugu, jakin behar dugu zeren arabera duen balioa, bestela ez diogu inongo baliorik, aitortuko?. Behar dugu,
|
hitz
batean, ondare sinbolikoa sortu duen kulturaren code de chiffrement, hots, ulertze kodea. Kodea pertzepzio kategoria zenbaitzuen multzoa da, zerbaiten balioa ezagutarazten edo agerrarazten diguten kognizio egitura zenbaiten multzoa.
|
|
|
Hain zuzen, bi idazleek liluratzat dauzkate gizakia bultzatzen duen kosmosa eta bizitzaren jatorri metafisikoaren bilaketa: den guztiaren oinarri litekeen transzendentzia hutsa edo betea ez da giza ideia bat baizik,
|
hitz
eraikuntza gezurti bat baizik. Bainan, errealitatea ulertzeko mintzamena alfer izanen zaigula ohartu beharrean, beste tresnarik ez dugula onartzekoa dugu.
|
|
|
Bainan, errealitatea ulertzeko mintzamena alfer izanen zaigula ohartu beharrean, beste tresnarik ez dugula onartzekoa dugu. Horregatik,
|
hitzetan
baizik existitzen ez den Ipar ideala deskubritzea Mentura kosmikoarekiko Joko ironiko gorena dela dirakuste bi poetek. Aurelia Arkotxak bereziki palinpsestoa, parodia eta pastichea baliatzen ditu, bere bidaia existenzialak literarioki eta fisikoki lehengo deskubritzaileen urratsei jarraitzen diela.
|
|
|
Mallarmé ren lanarena, horrek itsas bidaia bat bezala asmatzen zuena Hartz Nagusia deitu izar multzo septentrionalari buruz, eta «Liburuaren» ametsaren aurka behaztopatu zena. Obra Handi horrek gizadiaren galdera guztien eta unibertsoaren izaeraren arrazoiaren erantzunak bere
|
hitz
sarean() idealki edukiko zituen, baina halabeharrez «hondoratu» zen eta hura ere «hutsean» galdu zen bururatua izan aitzin, Septentrioaren existenzia edo existenzia eza errealaz kontu eman gabe. Interesgarria iruditzen zait, beraz, zenbait konparaketa hatz botatzea Mallarmé eta A. Arkotxaren desmartxei buruz, bi Septentrio en berezitasuna erakutsiz «Maisu» handiaren obraren arabera. Valery k Mallarmé ri ematen zion izengoitia balia baneza?.
|
|
|
Mallarmé rentzat, bertze nunbaitak ez du azken buru buztan deus transzendenterik, gure asmamenaren ekoizpen bat baizik ez da, oinarri bakarra daukan sineste bat: gizakiak duen «Ideiak» asmatzeko ahala (zentzu platonikoan hartu behar ez den
|
hitza
da hau), giza Espiritutik kanpo errealitaterik ez duten birtualitateak direnak; zuzen errateko, bertze nunbaita «ez zen existitu»/ «n, exista pas» («Prose (pour des Esseintes)», Poésies, op., 45 or.) eta ez da existituko, gai pentsakorra den gizakiarengandik sortu kontzepzio mental soila baizik ez baita.
|
|
|
Kenneth White-k deitzen ditu «those who fish in emptiness», Septentrio, 2001, 20 or.); Espiritutik sortu lilurak baizik ez dira, eta buru-argitasun horren gabeziak galtzera eta hondoratzera baizik ez du eramaten. Poetaren misioa da, orduan, irakurketa prozesuaren dinamikaren bidez, gizonak giza Espirituaren esentziaren berezitasunaz kontziente bilakaraztea, berezitasun hori baita ezin lortuzko Absolutu baten Ideiaren asmatzearen ahala. Absolutu hori errealki Ezdeustasuna, «Fikzio» bat baizik ez delarik,
|
hitz
antolaketan datzan asmatutako kreazio bat (hain zuzen, Mallarmé k maiz hurbiltzen ditu bi aditz: fingere, fikzio bihurtu dena, eta poïen, uvres complètes, poesia bilakatu dena)?, gizonak mundua eta bere burua pentsatu ahal ditzan.
|
|
|
Poetak dadoak birtualki bota behar ditu testuaren sare begietan Zori kosmikoa harrapatzen saiatzeko, eta,
|
hitzetan
fikzioz berkreatzean, «hondoratze ehorzlea» («sépulcral naufrage») menderatzeko («A la nue accablante», Poésies, op., 71 or.), hori delarik haraindiko salbazio segurik gabeko heriotza. Bestela errateko, poema guztiek Unibertsoaren kontingentziaren «lekuko» («témoin») izan behar dute (Poésies, op., 56 or.), «Beraren alegoria den soneto» enblematikoa bezala («Sonnet allégorique de lui même», Poésies, op., 59 or.):
|
|
|
Ezen, a priori irudi baldin badu ere Poesia ez dela Unibertsoaren menturazko jokoa islatzeko gai («un coup de dés jamais n, abolira le hasard»/ «dado botatze batek ez du nehoiz zortea ezeztatuko»), ahal bat gelditzen da beti, zernahigatik ere, hain zuzen giza Espirituaren mentura eta, beraz literatura, kosmosaren menturazko antolaketaren barne baitira: ahal hori da
|
hitzetan
lotzea, zorionez, Gizakiaren existentziaren posibilitatebaldintza eta argizagien existentziaren posibilitate baldintza:
|
|
|
...a bezala, Mallarmé k deitzen duen «fikziorat», «literatura zehaztugaberat» («vague littérature») lerratzen dela, antolaketa literario bihurtzen baita(, uvres complètes, Stéphane Mallarmé, op., Septentrio 73 or.)? «pure myth», du idazten Kenneth White-k(, 20 or.), hitzantolaketa birtual eta alferra, bidaiariaren Espirituak bere harriduraren objektua lilura bilakarazten duena, «mirak»
|
hitza
adierazten duen bezala, bi erran nahiekin ulertzen badugu (Septentrio, 25 or.)?. Beraz hemen atzematen dugu Mallarmé ren «Joko» nozioa: literaturak eginbehar metalinguistikoa du, gizakiaren funtsezko ahal honen kontu eman behar baitu:
|
|
|
literaturak eginbehar metalinguistikoa du, gizakiaren funtsezko ahal honen kontu eman behar baitu:
|
hitzen bidez
Unibertso sentigarriaren esentziaz. Zentzuaz, liluratzeko ahala.
|
|
|
Orduan zuen amets bat egin nehoiz Rustichellori aipatu ez ziona», 26 or.); baina atal bakoitzaren barnean, ahots narratiboa anizten da: ...Karaanera helduko zara[?]», 29 or.), ondotik Kogatra pertsonaia femeninoa bera mintzo da («Duela sei urte, Kubilai Khan Handiak deitu ninduen[?]», 31 or.), bere erranetan Kubilai Khanen solasa diskurtso zuzenean tartekatuz, Marko Polo mintzatzerat utzi aitzin lehen pertsonan, berarekilako lehen elkarretaratzea konta dezan, Kogatrak berak orduantxe kontatu duelarik modu kasik berdinean, abantzu
|
hitzez
hitz. Nabari da Le Devisement du Monde honela parodiatuz, A. Arkotxa anitz jostatzen dela, idazteko mekanismoak desmuntatuz, adibidez tresneria narratiboak (ahots narratiboak, istorioaren ganoragabeko iragaitea, ametsa eta delako «errealitatearen» nahasketarengatik) eta ipuinen ohiko gaiak (bidaia, bat bateko maitemintzea, miresgarritasuna). Bere palinpsestoa liburu egin idazkera ekoizpen bat bezala aurkeztuz («nehoiz ahoskatua», 25 or.), jatorrizko testua errespetatzen ez duena, eta Marko Polo gizon erreala fikziozko pertsonaia bilakaraziz, A. Arkotxak joko liluragarritzat erakusterat ematen digu gizakiaren saiakera naturala errealitatea hizkuntzaren bidez islatzeko:
|
|
|
Orduan zuen amets bat egin nehoiz Rustichellori aipatu ez ziona», 26 or.); baina atal bakoitzaren barnean, ahots narratiboa anizten da: ...era helduko zara[?]», 29 or.), ondotik Kogatra pertsonaia femeninoa bera mintzo da («Duela sei urte, Kubilai Khan Handiak deitu ninduen[?]», 31 or.), bere erranetan Kubilai Khanen solasa diskurtso zuzenean tartekatuz, Marko Polo mintzatzerat utzi aitzin lehen pertsonan, berarekilako lehen elkarretaratzea konta dezan, Kogatrak berak orduantxe kontatu duelarik modu kasik berdinean, abantzu hitzez
|
hitz
. Nabari da Le Devisement du Monde honela parodiatuz, A. Arkotxa anitz jostatzen dela, idazteko mekanismoak desmuntatuz, adibidez tresneria narratiboak (ahots narratiboak, istorioaren ganoragabeko iragaitea, ametsa eta delako «errealitatearen» nahasketarengatik) eta ipuinen ohiko gaiak (bidaia, bat bateko maitemintzea, miresgarritasuna). Bere palinpsestoa liburu egin idazkera ekoizpen bat bezala aurkeztuz («nehoiz ahoskatua», 25 or.), jatorrizko testua errespetatzen ez duena, eta Marko Polo gizon erreala fikziozko pertsonaia bilakaraziz, A. Arkotxak joko liluragarritzat erakusterat ematen digu gizakiaren saiakera naturala errealitatea hizkuntzaren bidez islatzeko:
|
|
|
«Benturosak» izenondo horrek, bildumaren lehen orrian agertu zenak, (25 or.), Absolutu gisa itsasoz itsaso bilatua den Terra incognita baten, bai eta hau absolutuki islatuko lukeen Textus incognitus baten mentura azpimarratzen du; ezen ipuinean, fikzioan hondoratzeko arriskua etengabea da. Eta hori du adierazi nahi azken poemak, azken
|
hitzak
arbuiatzen dituela hitzen bidez errealitatea konprenitzeko saiakerak (kon prenitu: lehen zentzuan):
|
|
|
«Benturosak» izenondo horrek, bildumaren lehen orrian agertu zenak, (25 or.), Absolutu gisa itsasoz itsaso bilatua den Terra incognita baten, bai eta hau absolutuki islatuko lukeen Textus incognitus baten mentura azpimarratzen du; ezen ipuinean, fikzioan hondoratzeko arriskua etengabea da. Eta hori du adierazi nahi azken poemak, azken hitzak arbuiatzen dituela
|
hitzen bidez
errealitatea konprenitzeko saiakerak (kon prenitu: lehen zentzuan):
|
|
|
lehen zentzuan):
|
hitzen
jatorri etimologikoa, beti gezurtia izateko eta beste hitz joko batzuei baizik helarazteko arriskuan, ez da nehoiz errealitatearen esentziarekin bateratzen, eta hau beti «hutsa» geldituko zaigu, hitzen bidez erdietsi ezina, Sevillako Isidororen teorien aurka:
|
|
|
lehen zentzuan): hitzen jatorri etimologikoa, beti gezurtia izateko eta beste
|
hitz
joko batzuei baizik helarazteko arriskuan, ez da nehoiz errealitatearen esentziarekin bateratzen, eta hau beti «hutsa» geldituko zaigu, hitzen bidez erdietsi ezina, Sevillako Isidororen teorien aurka:
|
|
|
lehen zentzuan): hitzen jatorri etimologikoa, beti gezurtia izateko eta beste hitz joko batzuei baizik helarazteko arriskuan, ez da nehoiz errealitatearen esentziarekin bateratzen, eta hau beti «hutsa» geldituko zaigu,
|
hitzen bidez
erdietsi ezina, Sevillako Isidororen teorien aurka:
|
|
|
A. Arkotxak erakutsi nahi digu marrazki hori bera delako testu bat dela, erran nahi teologiko bat daramana («oriens», paradisuko norabidea, eguzkia nehoiz sartzen ez denarena, gainean ezarria da); horrela, mapa hori hipertestu bibliko bat bezala agerrazaziz eta hipotestu ludiko gisa baliatuz, A. Arkotxak azken finean beraren lanari buruz itzultzen dio ironia: beraren paradisuaren keta, Septentrio keta, ez ote da beti
|
hitz
jokoan beti eta beti preso egoteko arriskuan?
|
|
|
Baina, «Libururat» helaraztean, idazleak ez du errealitatea deskreatzen ahal baizik, ezeztatuz («abolir»), goibelduz, desitxuratuz, hari arkitektura fikziozko, gezurti, artifizialki sistematiko bat emanez, giza ordenak bakarrik agindua, horrela geure burua egiazko jakitateaz zapuztuz. Munduko beste errealitateak bezala, giza Izpirituan baizik «lorea» («la fleur») ezinbestez «edozein azautik kanpo» («hors de tout bouquet») existitzen den bezala, «nozio soil» gisa («notion pure», Poésies, op., 259 or.),
|
hitz
jokoetan bakarrik, eta are gehiago guztien bultzatzailea dirudielako, Mentura ez da Gizakiaren eskupeko, hitzen birtualitatean baizik dagoelako. Ondorio logiko bat darama horrek:
|
|
|
Baina, «Libururat» helaraztean, idazleak ez du errealitatea deskreatzen ahal baizik, ezeztatuz («abolir»), goibelduz, desitxuratuz, hari arkitektura fikziozko, gezurti, artifizialki sistematiko bat emanez, giza ordenak bakarrik agindua, horrela geure burua egiazko jakitateaz zapuztuz. Munduko beste errealitateak bezala, giza Izpirituan baizik «lorea» («la fleur») ezinbestez «edozein azautik kanpo» («hors de tout bouquet») existitzen den bezala, «nozio soil» gisa («notion pure», Poésies, op., 259 or.), hitz jokoetan bakarrik, eta are gehiago guztien bultzatzailea dirudielako, Mentura ez da Gizakiaren eskupeko,
|
hitzen
birtualitatean baizik dagoelako. Ondorio logiko bat darama horrek:
|
|
|
Bainan bildumaren ondarrean, egiaztapen bat saihestezina agertzen da: A. Arkotxak deskubritzen duena, azken finean lortzen dituen gauza bakarrak dira, Septentrioaren ordez eta beronen tokian, Lurraren mugimendua eragiten duen «bederatzigarren zeruaren» partez (Septentrio, 80 or.), «Ternuaren» ordez, horietaz
|
hitz
egiten duten testu zaharrak; eta horrelaxe iluntzen dute helburua, horretatik hatza, itzala, «artebisio» bat baizik erakusterat emanez bakarrik (Philippe Jaccottet en «entrevision» hitz gustagarria erabiltzen dugu hemen). Literatura ez da erotzen den iparorratza baizik, egiazko diamante septentrionalaren kontaktuan norabidea galtzen duena:
|
|
|
Bainan bildumaren ondarrean, egiaztapen bat saihestezina agertzen da: ...zken finean lortzen dituen gauza bakarrak dira, Septentrioaren ordez eta beronen tokian, Lurraren mugimendua eragiten duen «bederatzigarren zeruaren» partez (Septentrio, 80 or.), «Ternuaren» ordez, horietaz hitz egiten duten testu zaharrak; eta horrelaxe iluntzen dute helburua, horretatik hatza, itzala, «artebisio» bat baizik erakusterat emanez bakarrik (Philippe Jaccottet en «entrevision»
|
hitz
gustagarria erabiltzen dugu hemen). Literatura ez da erotzen den iparorratza baizik, egiazko diamante septentrionalaren kontaktuan norabidea galtzen duena:
|
|
|
alde batetik etengabeko errepikapena, etsigarria edo paradoxikoki bozkariagarria, Derridak «hesi metafisikoa» deitzen duenaren baitan («clôture métaphysique»), erran nahi baita hizkuntzaren mugetan; bestetik isiltasuna. Idatzi(
|
hitzen
birtualitatean bortxaz preso egonez, adibidez izarmultzo gisa agertzen zaizkigun argizagi septentrionalen antolaketa funtsez ezin ulertuz) edo ez idatzi, hau da Poeta guztiendako «Joko handienaren zalantza» («doute du Jeu suprême», Poésies, op., 68 or.). Lehenik, A. Arkotxak errepikapena hautatzen du. Haren bildumak biziki ongi erakusterat ematen du literaturaren itxidura, XIII. mendetik geroz aitzinatu gabe etengabe errepikatzen ari dena.
|
|
|
Mallarmé ren «Liburua» baino zorrozkiago, Septentrio bi liburuek hau dute ezin hobeki argirat ematen: bere Zentzu bilaketan, gizakiak ez ditu liburu hatzak,
|
hitz
hatzak baizik aurkitzen, hizkuntzatik haraindiago ezin joanez bere adimenaren eskutik betiko urrundua egonen zaiona azkenean lortzeko asmoz. Hain zuzen, mitoak, a priori literarioak ez diren artxibo dokumentuak, zinez biziak izan diren esperientziak eta egiazko poesiak maila berean agertzen dira:
|
|
|
A. Arkotxaren liburuen irakurketa hau arrunt onargarria da. Lehen Septentrio n, testu bakoitza ber idazkera andana baten anarteko azken bertsio gisa agertzen da, haien jatorria absolutuki ezagutezina daukagularik, hizkuntza eta «Izaera» edo «Ez Izaera»
|
hitz
hutsetik («Ideietik») harat, erran nahi baita ele nahasia baizik ez den dialektika antzutik harat. Gérard Genette k bere liburu ezagutuan sailkatzen dituen «palinpsesto» mota handiak (imitaziozkoak eta bestelakariak:
|
|
|
«Iohan Mandabillaren bidaia benturosak» idatzia izan den testuingurua kontatzen digun XVII. mendeko paratestu bat aurretik duela, paratestu horrek A. Arkotxaren bigarren paratestu batek iragartzen eta «itzultzen» duela, ez da beraz lehen testu lortezin baten itzulpenaren itzulpenaren itzulpena baizik, bortxaz traditua beraz, lehen testu hura bizitua izan zen esperientzia baten fikziozko itzulpena delarik: ...urazko abentura bat «utopia» (lehen zentzuan) bati buruz, Paradisu bati buruz (Ihoan Mandabillak aipatzen duen Bibliarena, Aloadin eta bere «Asesino»arena, edo Sevillako Isidororen mapak «Oriens»aren bidez seinalatzen duena), egiazki lilura (fikzio) bat baizik islatzen ez dena, literatura baizik ez dena («vague littérature»), «Ideia» mentala baizik ez dena, bilaketa metafisiko hutsa edo
|
hitz
«hesi» bat baizik ez dena. Nabari da, beraz, Literatura dela Jacques Derrida-k «différance» deitzen duenaren lekua, pentsaketa metafisikoaren antzinagoko jatorri nahitaez galdu batetik bereizten gaituzten hatzen espresioaren lekua dela:
|
|
|
Mallarmé eta A. Arkotxa egiaztapen bererat heltzen dira orduan: Poesiak ez du giza Espirituaren eta transzendentzia baten arteko bereizkuntza metafisikoa betetzen, transzendentzia hori Ezdeustasuna izanik ere, Espirituaren kontzepzio mentala baizik ez baita («notion pure»); alderantziz,
|
Hitz
poetikoa logos a harainditzen duen osotasun «hermetikoaren» jakitateari buruz oztopo gehigarria agertzen da (Derrida-ren zentzuan): Hitz poetikoa Literatura (hizkuntza antolatuaren bidez espresatzen den jakin mina) den prozesu errepikakorraren anarteko helburu gisa aurkeztua da.
|
|
|
Poesiak ez du giza Espirituaren eta transzendentzia baten arteko bereizkuntza metafisikoa betetzen, transzendentzia hori Ezdeustasuna izanik ere, Espirituaren kontzepzio mentala baizik ez baita («notion pure»); alderantziz, Hitz poetikoa logos a harainditzen duen osotasun «hermetikoaren» jakitateari buruz oztopo gehigarria agertzen da (Derrida-ren zentzuan):
|
Hitz
poetikoa Literatura (hizkuntza antolatuaren bidez espresatzen den jakin mina) den prozesu errepikakorraren anarteko helburu gisa aurkeztua da. Hain zuzen, Septentrio literaturaren antzezlan bat da, Mallarmé ren asmotik hurbil dezakeguna:
|
|
|
Hain zuzen, Septentrio literaturaren antzezlan bat da, Mallarmé ren asmotik hurbil dezakeguna: harentzat, «Liburuak» ez zuen bakarrik Espirituaren dramaren leku metatestuala izan behar, baina ere zinez haren leku eszenikoa (drama hori delarik, Espirituarentzat, bere burua mugapenean eta
|
hitz
hesi etengabean mirestea). Antzerki ilusio bikoitz bat sumatzen baita Septentrio n:
|
|
|
Hori da lehen Septentrio ko norabide (geografiko) aren erran nahia, ekialdetik (Marko Poloren Asiatik) mendebalera (Kanadako ipar iparrera): eguzkiaren lasterraren drama du sinbolizatzen horrek, eta bigarren erran nahi batean izaera metafisiko batean(
|
hitzak
baizik ez daitezkeen Absolutu edo Ezdeustasuna baitan) oraino sinesten duen Gizakiaren hondoratzea. Ezkerrerantz argizagia (Eguzkia, Hartz Handia edo artizarra) bilatzen duen gizona (mendebalerantz, erran nahi baita septentriorantz, A. Arkotxaren kosmografian, estalkian agertzen den bezala) hartaz gero eta urrunagotzen da, ustez eta hurbiltzen delarik:
|
|
|
Orduan, drama metafisiko hori argiki gogoan hartuz, bai eta haren errepikapen etengabea, mila bertsio eta metafora literarioren bidez huskeria segur baterat helarazten duena («abolis bibelots d, inanité sonore»/ «soinu hutseko gauza ezdeustaratuak», Poésies, op., 59 or.), zer da gelditzen? Soilki isiltasuna,
|
hitzetik
harat den itsasoaren beraren errealitatea; azken buru buztan, ez, ez da idatzi beharrik (hau da Mallarmé ren galderaren bigarren ihardespena). A. Arkotxak erakusterat ematen du nola gizonak, liluratuz, errealitatea bereganatzen saiatzen diren, hitzetan finkatuz, haien ustez, beren bilaketa existenziala (metaforikoki itsasoari lotua) «Septentrio»ari buruz bideratuz; baina ez du sinesten errealitatea «Liburu» batean bururatuko denik, harrapa daitekeela hizkuntzaren bidez, eta bere bilduma amiltzen du, Mundua bere mututasunari eta etengabeko ihesari uztea onartuz.
|
|
|
Soilki isiltasuna, hitzetik harat den itsasoaren beraren errealitatea; azken buru buztan, ez, ez da idatzi beharrik (hau da Mallarmé ren galderaren bigarren ihardespena). A. Arkotxak erakusterat ematen du nola gizonak, liluratuz, errealitatea bereganatzen saiatzen diren,
|
hitzetan
finkatuz, haien ustez, beren bilaketa existenziala (metaforikoki itsasoari lotua) «Septentrio»ari buruz bideratuz; baina ez du sinesten errealitatea «Liburu» batean bururatuko denik, harrapa daitekeela hizkuntzaren bidez, eta bere bilduma amiltzen du, Mundua bere mututasunari eta etengabeko ihesari uztea onartuz.
|
|
|
ikusiz errepikapen literarioa hondoratze etengabea dela, idazleak ez luke geihago hizkuntzak liluraz sortu zentzua (erran nahia) defendatu nahi, baina mintzaira bat, euskara. Ezen, mintzaira da Poetari gelditzen zaiona
|
hitzen
zentzua (eta zentzu mentala) hondoratzekotan eta Literatura urperatzeko zorian direlarik, Derridak ohartarazten duen bezala:
|
|
|
A. Arkotxak ez du amore eman nahi metafisikarekin, Literaturarekin. Dadoak botatzen segitu nahi du, bere gizadia osoki biziz
|
hitz
«hesian», azkenean Septentrioa lortzeko esperantzaren eraginez, beharbada zentzugabekeria dena, baina beharbada ez, amets literario batean erortzeko arriskuarekin ere; hori da Marko Polo k espresatzen duen Idealarekiko geroko bateratze desioa:
|
|
|
Gure kondizioak «Septentrio» baten bilaketarat behartzen gaitu, eta gure eskubidea da
|
hitzekin
eta hondoratzearen arrisku iraunkorrarekin jokatzea haren atzetik etengabe ibiltzeko, eta horrela, zentzu xerka horren bidez, gure existentziari norabide bat ematea. Ezen Literatura itsasargi hura bezalakoa da:
|
|
|
Gizakia, loquens baino hobeki infans, etengabe ari da idazten eta mintzatzen ikasten,
|
Hitzarekin
bere burua argitzen, Testu salbagarriaren osotasunerat nehoiz heldu gabe: errealitatea da beti mintzatzen hasten dela, totelki, errepikapenak eginez abantzu (bainan sekula ez arras) hitzez hitz, beti abiatuz eta nehoiz iritsiz portu desiraturat, ez baitezake haren kokapen geografikoa ezagutu:
|
|
|
Gizakia, loquens baino hobeki infans, etengabe ari da idazten eta mintzatzen ikasten, Hitzarekin bere burua argitzen, Testu salbagarriaren osotasunerat nehoiz heldu gabe: errealitatea da beti mintzatzen hasten dela, totelki, errepikapenak eginez abantzu (bainan sekula ez arras)
|
hitzez
hitz, beti abiatuz eta nehoiz iritsiz portu desiraturat, ez baitezake haren kokapen geografikoa ezagutu:
|
|
|
Gizakia, loquens baino hobeki infans, etengabe ari da idazten eta mintzatzen ikasten, Hitzarekin bere burua argitzen, Testu salbagarriaren osotasunerat nehoiz heldu gabe: errealitatea da beti mintzatzen hasten dela, totelki, errepikapenak eginez abantzu (bainan sekula ez arras) hitzez
|
hitz
, beti abiatuz eta nehoiz iritsiz portu desiraturat, ez baitezake haren kokapen geografikoa ezagutu:
|
|
|
norberaren gizatasuna duinki bizitzea eta ihes egiten duen denboraren lekuko literarioa ondoko belaunaldiei pasaraztea, «quand bien même la mémoire nous aura désertés»/ «Memoriak huts eginik ere» (Septentrio, 2006). ...artxiboak beraren ekoizpenekin gehituz (horretarat gonbidatzen gaitu prosa poetikoan testu zaharren kokatzeak, «Outportua» sailean, adibidez 147, 151 eta 155 or., edo mapa asatuak lehenagoen gainean sistematikoki ezartzeak, bigarren Septentrio n), nahiz eta izar multzoak azken finean ez lukeen «literatura zehaztugabe» bat islatzerat helarazten, beti giza eskutik jalgi aitzinagoko idazketarat,
|
hitz
hatz eta hatz mentalerat, jatorria betiko giza kanpo, ezin errana utziz. Azken hondamena arriskatzeak balio du, gure miseriaren ospea (Pascal-en hiztegia erabil baneza) «beharbada» batekin jokatzeko ahalean baitatza, hain zuzen, halere («et, néanmoins», lioke Philippe Jaccottet k):
|
|
|
Dena ikusia du, dena bizitua, dena ezagutua, bereziki eta baitezpada izan behar ez zitekeena. Aieru sorta baten gisa existitzen da,, txostenez trabatua,/ Bertsoz,
|
hitz
goxoz, epaiketaz, xaramelaz,/ Ile astunekin, ordainagirietan borobilduak? [Charles Baudelaire, Les Fleurs du Mal].
|
|
|
Izan ere, datu guztiak laburbilduz edo, aipa genezake Donibane Lohizunen 745 boz emaile egon zirela inskribatuta eta, izatez, 607k bozkatu zutela; bada, Albert Goienetxek 314 boz lortu zituen, eta Martin Guilbeau mediku gorriak 282, besteak beste. Hau da, kazetariaren
|
hitzetan
, Martin Guilbeau, «le maire de St Jean de Luz, le tyran legendaire, par terre». Edota, beste txoko batean dioenez:
|
|
|
Igandearekin batera eta goizeko zortzietan abiatuta, kale nagusietan garaitza arku bi eraiki ziren, lorez jantzita, eta urrezko letrekin idatzita La ville de Saint Jean deLuz à son pasteur eta Ungui ethorri zeramatzatenak; kale bazterretan eta leiho balkoietan jendetza ikaragarria; hirurogei zaldunez osoturiko eskolta bat zetorren, ilara bikainetan, apaiz eta agintari andanaren berebilen aurretik, herriko fanfarriaren doinuez alaituta; segizio luze horren ostetik, freren eta seroren eskoletako umeak, den denak elizarantz. Elizaren atarian herriko kontseilua eta alkate jauna zain, ongietorrizko
|
hitzak
esateko, frantsesez. Goizeko bederatzi t, erdiak dira eta jaia hasi besterik ez da egin, baina guk hemen ez dugu egun osoa kontatuko.
|
|
|
GAKO
|
HITZAK
: Donibane Lohizune · Xuri gorriak · Zientzia idazle
|
|
|
Dena dela, behinik behin orduan
|
hitz
gutiz egin zuten apez kartsuak eta auzapez azkar, beroak elgarrekilakoa. Hitz har, hitz eman, berehala lehen urratsei lotu ziren, ginen, batzu bertzen ondotik, laguntzaileak.
|
|
|
Dena dela, behinik behin orduan hitz gutiz egin zuten apez kartsuak eta auzapez azkar, beroak elgarrekilakoa. Hitz har,
|
hitz
eman, berehala lehen urratsei lotu ziren, ginen, batzu bertzen ondotik, laguntzaileak.
|
|
|
382). Artikulu horretan ere nozituko ditugu arestian aipaturiko hala datu falta nola
|
hitz
potoloak: «euskarófilo entusiasta amante de su país», «el doctor Goyeneche es en la costa francesa del Cantábrico la encarnación del vasquismo» eta abar.
|
|
|
Eskualduntasuna!
|
Hitz
horrek hainitz erran nahi du. Hortan sartzen dire:
|
|
|
Hortan sartzen dire: Erlisionea, familia, sor etchea, hilen orhoitzapena, bai eta bizien artean toki bereko, eta are gehiago odol bereko jendakien elgarrekilako atchikimendua;
|
hitz
batez, gizonaren bihotza lur hunen gainean bizi huntako eta bertzeko esteka dezaketen lokharri guziak.
|
|
|
Zazpiak bat:
|
hitz
berak ziren ageri, erran badezaket, harat hunat elgarri irriz eta agurka bezala zabiltzan begitharte alegera guzietan. Zazpiak bat:
|
|
|
Esate baterako, aipatzen du Salaberrik, orduan Mauleko arrondizamenduko kontseilaria, zubereraz emandako hitzaldia, eta bai denek batera Gernikako arbola kantatu zutela. Oso deigarria begitandu zait kronikaren tonua gero eta suharrago bilakatuz joan zela, Hendaiako korrespontsalak ondoko
|
hitz
aberkoi hauekin amaitu zuelarik:
|
|
|
Halandaze, 1893 urtera igaroz, martxoaren amaieran egingo dugu topo berriro Goienetxe medikuarekin40 Donibane Lohizuneko kronikak dakarrenez, Jean Dumas errientaren hiletak egin dira, eta, astekariak
|
hitzez
hitz damaigu alkateak hilerrian frantsesez egindako agurra, luze xamarra eta enkomiastikoa.
|
|
|
Halandaze, 1893 urtera igaroz, martxoaren amaieran egingo dugu topo berriro Goienetxe medikuarekin40 Donibane Lohizuneko kronikak dakarrenez, Jean Dumas errientaren hiletak egin dira, eta, astekariak hitzez
|
hitz
damaigu alkateak hilerrian frantsesez egindako agurra, luze xamarra eta enkomiastikoa.
|
|
|
Mila esker hemen ohore hori eman dautaten adichkide guzieri. Nire egimbidearen bethetzeko eta usaiak manatzen duen bezala zombeit
|
hitz
behar dauzkitzutet adiarazi.
|
|
|
–Laborariek, zuzen den bezala, beren lanetik nahi dute bizi, nahi dituzte beren errekoltak ongi saldu; aski hola tratulariez, zoinak bizi eta aberasten baitire hekien gostuz. Aseak gare
|
hitz
eder efetu gabekoez. Egin zatzue gure begiratzeko behar diren lege zuzen eta justuak.
|
|
|
Chakhurrik gabe, zioten, bakean eta gochotasunean biziko zarete. Ardiek sinhetsi zituzten otsoen
|
hitz
maltzur horiek. Estekatu zituzten beren guardiano fidelak eta erreka behera botatu.
|
|
|
Nolanahi ere, baieztapen horren aurrean Albert Einstein-en beste
|
hitz
joko hau para liteke: «No todo lo que cuenta se puede contar, ni todo lo que puede contarse cuenta».
|
|
|
Horrexegatik erraza da ezagutza esplizitu hori transmititzea; kodifikatuta dago eta hizkuntza formal eta sistematiko baten bidez aditzera eman liteke:
|
hitzak
, planoak, txostenak, prozedurak eta agiriak ditu euskarri. Azken batean,, irudikatu eta bistaratu?
|
|
|
Organigramako laukitxoek eta geziek zorrotz erakusten dute nor komunika litekeen norekin eta nola (zein ordena hierarkikori jarraituz). Horregatik, gaizki ikusia (eta sarri askotan debekatua) dago bilera formaletatik kanpo
|
hitz
egitea, norberarena ez den sail bati buruz iritzia ematea, hierarkiak ezarritako komunikazio bideak zorrozki ez erabiltzea (hots, pertsonak, puenteatzea?), etab. Horrela, komunikazioaren kontrol zorrotzaren bidez, hierarkiaren funtzionamendua babestu eta bermatu nahi da.
|
|
|
11. Antolakuntza?
|
hitzak
, pertsona gehienen iritziz, gaur egun indarrean den eredu tradizionalaren kontzeptu eta printzipioak bere baitan biltzen ditu modu ia ukigarri, fisiko eta ikusgarrian: hierarkia, funtzioen banaketa, piramide itxurako egitura?
|
|
|
GAKO
|
HITZAK
: Lidergo · Aktibo ukiezin · Kapital intelektual · Kapital emozional.
|
|
|
5 Peter Senge ren (1997)
|
hitzak
baliatuta, antolakuntza inteligente edo adimentsua halako antolakuntza bat da non «pertsonek eurek benetan nahi dituzten emaitzak sortzeko gaitasuna areagotzen baitute, pentsatzeko era eta molde berriak esperimenta baititzakete, eta etengabe ikasten baitute elkarrekin ikasten». Delako antolakuntza inteligente edo adimentsuak, hortaz, etengabean landu eta landu egiten du bere izaeraren muina aldatzeko abilezia:
|