|
2002
|
|
|
Lehena da ohikoena eta aztertuko ditugun ereduak ildo horretatik doaz; hala ere, zenbait lanetan (Calder, 1989; Anick & Artemieff, 1992) hiztegia bigarren mailan geratzen da, eta paradigma da eraketaren funtsa. Azkenik stemmer ak aipatu behar dira, tresna hauetan atzizkiak baino ez baitira lantzen eta prozesuaren funtsa
|
hitzen
bukaeran atzizkiak bilatzea baita. . Morfotaktika ebazteko modua.
|
|
|
# karaktereak
|
hitz
bukaera adierazten du, kasu honetan eskuineko testuinguruan agertzen delako.
|
|
|
Marratxoa ez da azaleko mailan azalduko
|
hitz
bukaeran (#) dagoenean.
|
|
|
Azken hauek 3 motatakoak izan daitezke: hitzaren hasieran agertzen diren aurrizkiak,
|
hitzaren
bukaeran kokatu ohi diren atzizkiak eta hitzean zehar txertatzen diren artizkiak. Morfema ezaskeak eta klitikoak hizkien sinonimotzat hartzen dira.
|
|
2004
|
|
|
bake, bike, gurutz, dorre); eta B, D, G dugu. Eta
|
hitz
bukaeran, berriz, gorra nagusitzen: t, k.
|
|
|
|
Hitz
bukaeran" r" idatziko da beti: haur, ur, ar, zur, elur; nahiz batzutan" rr" eman (egurra, arra, elurra), eta beste zenbait aldiz" r" (nori, ura, ora).
|
|
2005
|
|
|
Hizkuntza zeltekiko ezaugarri komunak: / p/ aren desagerpena hitz hasieran eta bokal artean;
|
hitza
bukaeran/ o/,/ u/ bokalean eraldatzen da;/ o/
|
|
2008
|
|
|
arte> eta aldi> modukoekin zerikusirik izan dezakeen etimologia zatiaz ari naiz, batetik, eta alde, > alt (h) e ren baitako te/ de hori bestelako aniztasun edo multzo adierazleekin (dute, > dakite, > daude, > esateko, > ematera; > tza, > garamatzate...) > konparatzera eraman lezakeen zatia, bestetik. Horrezaz gainera, alde> atzizkia ara>
|
hitz
bukaerekin konparatzen saiatzeak ere baluke interesik.
|
|
|
Halatsu gertatzen da
|
hitz
bukaeran, nire ustez, alde> morfema lexiko sortzailea daramaten eratorpenekin ere. Oso litekeena da, aurrerago emango diren datuen argitan, alde2> modukotzat ematen dugun hainbat eratorpen alde1> modukoak ere izatea.
|
|
|
Zertan dute antza? Paaa soinua dute biek
|
hitzaren
bukaeran. Orain hitz bikote gehiago esango dizkizut, eta zuk esan behar didazu ea soinu berdinik duten eta zertan duten antza.
|
|
|
B)
|
HITZ
BUKAERAK
|
|
|
Aditz nagusiari dagokionez, helduak ni gasti nas dioen artean gazteak gasti ná. Gaztearen jardunean
|
hitz
bukaerako kontsonantea galdu da eta azentu konpentsatzailea erantsita parekatu da, baina, izan, eta, egon, en arteko bereizketa testuinguruaren araberakoa baino ez litzateke izango.
|
|
2009
|
|
|
Bilaketa aurreratuak:
|
hitz
bukaera jaso eta errimak aurkitu; karaktere berdinarekin hasi eta amaitzen diren hitzak bilatu; karaktere kopurua eman eta kopuru horretako hitzak bilatu (adb., 5 karakterekoak); etab.
|
|
|
Eskerrak Perl badakigun! Bat batean otu zaigu fitxategi bat eta
|
hitz
bukaera emanda, bukaera berdineko hitzak topatzea oso erraza dela!
|
|
|
|
Hitz
bukaera eman eta testuan errimak aurkitu.
|
|
|
hitz hasiera edo
|
hitz
bukaera
|
|
|
edo zertik?
|
hitzen
bukaerako zatia. Hori izango da gure helburua:
|
|
|
|
Hitz
bukaerako k foneman jarri nahi nuke, ordea, arreta. Euskararen hotsik bikainenetako bat da.
|
|
|
Hotsaren beraren berezko indarragatik da bikaina, baina aintzat onestekoa da hitzaren azkenean hartzen duen indar erantsia:
|
hitz
bukaeran esandako k hotsa segidako bokal baten makulurik gabe gelditzen baita, amildegi batean zintzilik bezala?, arnasalditxo bat egitera behartzen gaitu, horrela isiltasunak ozenago entzunarazten duelarik bukaerako k horrek airean utzitako oihartzuna.
|
|
|
Hor dago, halaber, bustiduren finezia. Baina
|
hitz
bukaerako k hotsa baldin badakart hona, ardura ez dut gaurkoa?, pixkana pixkana indarra galtzen ari delako da; ez da entzuten, erori egiten zaigu; indarra apaldu zaio euskararen marka durunditsuenetakoari. Ahitzen ari da k, eta ez dago aztia izan beharrik:
|
|
|
Inork esan dezake hizkuntza guztietan gertatu direla fonemen galerak, baina
|
hitz
bukaerako k horrek, beste hainbat fonemek ez bezala, oso funtzio inportanteak betetzen ditu gure hizkuntzan, zeregin poetikoaz gainera: ergatiboari eragiten dio, eta partitiboari, eta pluralari, eta hitanoko to markari...
|
|
|
Hizkuntzaren egiturako zutabe nagusi askoren osagaia izaki, marka hori galtzeak egiturari berari eragingo lioke.
|
Hitz
bukaerako k galduko balitz, ez litzateke posizio jakin batean ahoskatzen den fonema bat bakarrik galduko: luiziak eta albo kalte handiak biziko genituzke morfosintaxia bezalako eremuetan.
|
|
2010
|
|
|
GERMAN ek BENANTZIO ri begiratzen dio, jakin minez eta kezkaz. BENANTZIOk JOSEBAren
|
hitzen
bukaeran zabaldu ditu begiak eta eskuarekin gerturatzeko esaten dio GERMANi.
|
|
2011
|
|
|
Pentsamenduaren nahaste formalen barne sailkatzen dira: ...rrizko izenen ordez beste izen batzuk erabiltzen dituztelako; hizketaldiak ez du segida logikorik; zirkunstantzialtasuna nabarmena izaten da, hots, hizketaldia zeharkakoa izaten da eta bukaerako ideiara iristeko denbora gehiegi pasatzen dute beharrezkoak ez diren xehetasunak emanez; azkarregi hitz egin dezakete, ulertezina den hizketaldiarekin (besteak beste, esaldiak ez dituztelako amaitzen edota
|
hitzen
bukaerak jaten dituztelako) eta beren hizketaldia etetea ezinezkoa gertatzen da; hitz egiterakoan oharkabetasuna nabarmendu daiteke, bat batean adierazten ari ziren ideia bertan behera utzi eta gai desberdin bati ekin diezaiokete (adibidez, elkarrizketagilearen arropari buruzko aipamen bat egiten has daitezke, edota mahai gainean dagoen objektu bati buruz hitz egiten hasi); eta, asoziazio fonetik...
|
|
|
KGNZ IIaren bertsio laburrerako (ikusi B eranskina) KGNZ Iean jarraitutako irizpide berberak izanik 100 hitz hautatu dira KGNZ II luzetik (Barreña et al. 2008), ondoko 22 eremu semantikoetatik: ...n eta abereen hotsak; Animalia izenak; Ibilgailuak; Jostailuak; Jatekoak eta edatekoak; Jantziak; Gorputz atalak; Etxeko tresna txikiak; Altzariak eta gelak; Kanpoko gauzak; Kanpoko tokiak; Pertsonak; Jokoak, jolasak eta egunerokoak; Ekintzak, prozesuak eta egoerak adierazten dituzten aditzak; Deskribatzeko hitzak; Denborari buruzko hitzak; Izenordainak; Galdera hitzak; Toki adierazteko hitzak eta
|
hitz
bukaerak; Zenbakitzaileak eta bestelakoak; Lokailu eta juntagailuak, eta Adizkiak. Horietako% 53 izenak dira,% 16 aditzak,% 18 adjektiboak edo adberbioak, eta% 12 izenordainak edo gramatika hitzak.
|
|
2014
|
|
|
Pentsamenduko nahaste formalen barne sailkatzen dira: ...ordez beste izen batzuk erabiltzen dituztelako; hizketaldiak ez du segida logikorik erabiltzen; zirkunstantzialtasuna nabarmena izaten da, hots, hizketaldia zeharkakoa izaten da eta bukaerako ideiara iristeko denbora gehiegi pasatzen dute beharrezkoak ez diren xehetasunak emanaz; azkarregi hitz egin dezakete, ulertezina den hizketa molde batekin (besteak beste, esaldiak ez dituztelako amaitzen edo
|
hitzen
bukaerak jaten dituztelako), eta haien hizketaldia etetea ezinezkoa gertatzen da; hitz egiterakoan oharkabetasuna nabarmendu daiteke, aipatzen ari ziren ideia bat batean bertan behera utzi eta beste gai bati ekin diezaiokete (adibidez, elkarrizketagilearen jantziari buruzko aipamen bat egiten has daitezke, edo mahai gainean dagoen objektu bati buruz hitz egiten hasi); eta, asoziazio fonetikoak bu...
|
|
2015
|
|
|
edo ezaugarri bat: nork izen sintagma horrek beti daramala k atzizkia, hau da,
|
hitz
bukaerako
|
|
|
Euskaraz diharduela Martxuetanlekukoak garbiki br, tõn, bretoia? ahoskatzen du maileguzko adjektiboa,
|
hitz
bukaeran rik ez delarik. Honelako kasuak bakan dira ezagutu ditudan Amikuzeko adinetako hiztunen artean, baina entzun ditut ale batzuk.
|
|
|
Amikuze inguruko üfonemari aurre egin dioke Hazparnek, hiri honetan euskal lexikoan ez baita üibiltzen. Aldiz, Koldo Artolak Bartan bildu adizkietako uikateko üipalatalizazioa ez da morfonologiako bilakabide ezezaguna
|
hitzaren
bukaeran Hazparne hirian.
|
|
|
3.2 Hiatusa edo
|
hitz
bukaerako bokalak mugatzailea hartzean: i+ a eta u+ a
|
|
|
burdiñ, giñen, illabete, illargiya, ille, kampaña, koñata, miñagre, ollo, oñez, usottorttolla, ziñen.
|
Hitz
bukaeran ez dirudi erabat sistematikoa, adibide hauek erakusten dutenez: amuarrain eta amuarraña, hazil eta hazill, lapin, leoin, otsail eta otsalla, urtarril eta urtarrill.
|
|
2016
|
|
|
Bitartean, odolgaizto galanta baten antzera Noe untzitik atera zenean, bere komandante gorenari aldare bat eraiki ziola goititik ikusi zuten, eta zauriturik zeuden abere guziak sakrifiziotzat erre zizkiola ere. Gertatu zenaren testigurik ez ote zuen bizirik ikusi nahi edo bere
|
hitza
bukaeraraino bete behar zuen, modu horretan bere fideltasuna azkenetaraino erakutsiz. Agian, baina mendi kasko hura bistatik galduta zeukan, eta lekuko nagusi bihurtu ziren sorturiko lehen gizon emaztea bere aurkari nagusiak bilakatuko zirela ez zuen kontutan hartu.
|
|
|
Hiztegiak kontsultatzeko modua aldatu egin da, eta forma bakar batera mugatu gabe, gai baten inguruko bilaketak, bai eta bilaketa konbinatuak ere, egiteko aukera ematen du sareko Euskaltzaindiaren Hiztegiaaerogailu, anbulantzia, autokarabana, beribilk.
|
Hitz
bukaera bat eska dezakegu (tasun bukatuak, esaterako), definizioko hitz bat erabil dezakegu multzo semantiko batera hurbiltzeko(, ibilgailu, eskatuta 87 emaitza bueltatuko dizkigu, eta horien artean aurkituko ditugu ibilgailu motak(,?), eta horren inguruko sare semantiko osoa (abiadura, autobide, azeleratu.,?), adibideetan bilaketak egin ditzakegu?
|
|
|
Baina badu nork izen sintagma horrek funtsezkoa eta oinarri oinarrizkoa den berezitasun edo ezaugarri bat: nork izen sintagma horrek beti daramala k atzizkia, hau da,
|
hitz
bukaerako k hori beti agertzen dela.
|
|
2018
|
|
|
Nerea Aldaik aurkeztuko du' Xabier Arzalluz Antia. Euskadiko historia politikoa' ikus entzunezkoa, eta Xabier Barandiaran soziologoak hartuko du
|
hitza
bukaeran.
|
|
|
Nerea Aldaik aurkeztuko du biharko saioa, eta Xabier Barandiaran soziologoak hartuko du
|
hitza
bukaeran;" dokumentalaren inguruko gogoeta nagusiak azpimarratuko ditu, eta gaur egun abertzaletasunak dituen erronkei buruz hitz egingo du" Barandiaranek.
|
|
|
Gure ondoko lana, zortziko txiki bat egitea izan da. Baina horretarako, taldeka Jonek ematen zizkigun
|
hitzen
bukaerekin, oinak aurkitu behar izan ditugu. Ean, egun batez, bertsolariak bilakatzen garen eta oholtza gainean ikusten garen!
|
|
|
30), edo Olatzegaña> Olatzegeina (Salaberri, 1992: 626); 2)
|
hitz
bukaerako ai bilakatzen da ea deklinabide mugatuan, ukarai> ukarea, arrai> arrea (Moutard, 1975: 30); eta 3) ei diptongoaren e bokal soilera laburtzea, anaia> anea (EAEL, 1986:
|
|
2019
|
|
|
|
Hitz
bukaeran« r» idatziko da beti: haur, ur, ar, zur, elur; nahiz batzutan« rr» eman (egurra, arra, elurra), eta beste zenbait aldiz
|
|
|
Puntu sail horretan puntua ez da" tiak" bukaera soilik, baizik eta lehen
|
hitzaren
bukaera," ar" hori, puntuaren parte dugu, nahiz eta ondoren bigarren hitzaren puntua aldakorra izan: aztiak/ urtiak/ iztiak/ aitiak/ istiak.
|
|
|
Jakina da mugatzailea, euskaraz
|
hitzaren
bukaerari eransten bazaio ere, gazteleraz aurretik eta bereizita doala.
|
|
|
* ghdem, ghdom, gen. abl.* gh (d) m es, eta bokal luzeko nom.* ghdom, Pokornyren IEW hiztegiak dakarren bezala. Grezieran
|
hitz
bukaerako m> n bilakatzea erregularra da, gero deklinabidera, antzinako lokatibora izan ezik, zabaldu dena. Tokharierazko tkam eta batez ere hititerazko teekan ‘lurra’ lekukoak agertu zirenean, garbi gelditu zen Pokornyk onartutako protoforma oker zegoela.
|
|
|
Gaur egun bezala eta dagoeneko EIk dakarrenez, palatalizazioa dugu [i] ondoren/ n/ eta/ l/ fonemetan, eguiñen, aintciñian, habillidaderic eta urtarrillaren adibideek darakustenez, vecino eta esaminatu maileguak salbuespen direla.
|
Hitz
bukaeran ere badugu berdiñ, Aiñ eta habill bezalakorik, baina posizio horretan gehiago dira palatalizazioa islatzen ez duten baldin, orain, andiyarequin eta gisakoak. Kontsonante aitzinean ere ez da palatalizaziorik islatzen:
|
|
|
Oharra: Beran (Altsasutik urrun samar) aurkitutako XVIII. mendeko lekukotasun hau (artikulu mugatzailerik gabekoa) bat heldu da
|
hitz
bukaeran herri horren euskal era arautuarekin.
|
|
2021
|
|
|
Lehen osagaia* belda;
|
hitzaren
bukaerari dagokionez, oharturik e ez dela atzizki ezagun bat eta ez dugula inon** bere aldaerarik,* bel le proposa daiteke (cf. erle, le atzizkiarekin): * beLe berreraiki behar da berez, eta* bel le osaeratik azal daiteke albokari bortitza, kontsonante talde baten ondorio (FHV 320, 359).
|
|
|
Zer egin
|
hitzekin
bukaeran?
|
|
2022
|
|
|
Hitz egiteko doinua ezaguna zuen Anak: Lucas andaluzak horrelaxe ahoskatzen zuen,
|
hitzen
bukaerako s ak ahantzita eta zetak euskaraz bezala esanez. Andaluzian ote zegoen, beraz?
|
|
|
Frantsesez, oro har, ez da ohikoa kontsonanteak ebakitzean
|
hitz
bukaeran; hots, chien ‘txakur arra’, chat ‘katu arra’, jardinier ‘gizonezko lorezaina’ Uje], [|' a] eta [aRdinje] ebakitzen dira. Idatzian, ondotik e heldu delarik ebaki ohi dira kontsonanteok:
|
|
2023
|
|
|
Haatik, Añanan eta sortzen den gaiaren izena gaz zatekeen duela milurtekoren bat edo beste. Izan ere, bokal artean txistukariak ondo bereizten ditugu (oso vs otso, aza vs hatza), baina
|
hitz
bukaeran dena da ts edo tz. Beraz, forma zaharra bokal artean baino ez dakusagu, eta hura beti ere s edo z duna da:
|